Stefan GUCIK
Profil kredy dolnei z
Bełwinaw Karpałachprzemyskich
WSTĘP
W brzeimej strefie Karpat prżemy,skich, iW okolicy Be4wina,Wyn:urza
się spod rwaTSltw irioceramowych jednostki skibowej
<=
skolskiej) seria utworów ~bliżonyoh pod względem litologicznym do utworów dolnolkre- doWyCh opisanych pit"zez B. K()/lw5zyńską(1949) z okolic J)oibromi1a. Pro- fil, którego opis 'zamieszczam, ~o:niętyJest
w potoku płynącym ze z~czy wzgórza Karczrnarowa '(408 m npxn.), wpadającym do· potoku Łę
townianka w Bełwinie. Ponadto frag.inenty tej serii, silnie tektonicZinie za:burzone, widóczne są IW źródłowych rozgałęzieniarchpotoku wpadają
cego do Sanu na zachód od Wapowiec.
Kr,ooa dolna z okolic Bełw:ina zosta·ła opisana po raz pierwszy przez F. R.aIbowskiego (1926). AutO!r wspomina o wY'stępoiwaniu'czarny'Ch łup
ków bitumicznych oraz ciemnych 'iupków Hasto-piasz.czysitych :z bu'ł:ami
sferooyderyt6w i bldkami piaskowców żellaz:istY'ch z fauną ma(])ży
na '
za-chód od Iqliejsoowości WatpOWce, uważając ten pOzi<mi :za €!kw:iwaH.ent
łupków lWierzOwsltich.
Ki. Konioc (1932, 1934) opisuje również z okolic Wapowiec ciemno- brunatne, czarne, niclriedy piasz,czyste łupki z licznie występującymi
.sferosyderytami oraz cienkimi, szarymi,
mo
bnoziarnistymi. piaSkowcami,uważając warstwy :te, podoIbuie jalk F. RabowSki, za odpoWiednik wa'l"Stw wierzowskiOh (warstwy barremskie).
O Ue iWy'żej Wymienieni autorzy opisują tylko utwory wieku lbarrem- ski.ego, to L.Hor.w:iJtz {193-6) wysuwa !przy:pusz.czenie,
.re
w skiad kom- pleksu do1nOlkTeoowego iW okolicach Karezmarowej na NW od ·Wapowiec, maz w potoku płynącym ze zboczy Karczmarowej może również weho-dzićsmuga czerwonych łupków, co jego 7Jdaniembyłoby :zgOdne z rozwo- jem kredy dolnej na arkuszu Dohromił, gdzie stwie:rdro.no występowanie
czerwonyCh łuplkó;w w jej na~zie.
Na pódL9:tawie przeprowadzoillych badań nad serią utworów d01nokre- d?wych, IW pracy tej prZ'edst,ajwiony zosta!ł profil'warstw od łupków spa~
kich dolny.ch wiek.ubarr.emskietgo do margli krzemionkowych. Ponadto wydzielono nowe ogniwo wiekJu hotei-ytWsk:iego,. nieznane dotąld w serii·
';."
258 Stefan Gucik
skibowej, reprezentowane przez komplelks twardych margliSltych mUłow'"
ców z fauną; przyjęto dla niego nazwę ,,mułowce z Bełwina". . utwory doln,okredowe tworzą stromo stojący fałd o przeibiegu !N~~
pęknięty w strrefieosiowej i nieznacznie nachyilony ku wschodowi. W za-
i . chodnim podniesion~ lSIkrzy1dle fa-Mu występują rwamtwynajstar.s:ze - od iIIlułO'Woow margliStych z fauną do. łU'Pk1ów spaskkh dollnych a, być .
może, najmŻ'SJZej części ~upk6w spaskich górny;ch, natomiss.t w skrzydle wschodnim zachowana jest seria warstw od 'łupków spaslkich górnydh do.
'. marg'li kxzeinionkOlwycb.
,OPIS LITOLOGICZNY I STRATYGRAFIA
MUŁOWCE Z BEŁWINA
Ną.jstarszymi 'utworami V? opisywanym kompleksie warstw dolnokxe- dowych są popielatoszare margliste mułowce, rwystępu1ące pod grubą serią cz-axnych łupków. SIlcladają się z kilku :zwarlycl1 pakietów, oddzie- lonych od siebie cienkimi warstewkami czarnych . ł:upków. MułOWICe
o warstwowaniu bezładnym, Iwystępują,ce rwnajni:ższej 'części, są' silnie
skliwa!Żow~.e i zlustrowane. Na przełamie posiadają barwę ciemnopo-
pielatą, natomiast na powierzchniach pokryte ,są :rtdzaJWOżółtymi, rt.aJdziej cynobrowoczerwonymi nalotarrni. 'W, części wyższej mułowoe nieznacznie
jaśnieją i ro.zpadają,się na .płytygruOOści 5 .... ;-10 ,cm, z k!tóry;ch rwię\kszo,ść
jest smugowana. W niektórych ławicach widoczne jest słabo zaznaczające się warstwowanie przekątne, natomiast w całej serii Ibrak j,est warstwo>- waniafrakcjona1lnego.Sporadycznie wyStępują wtrącenia materiału
o nieco :grubszej frakcji i to. tylko w formie soczewek 0,5+1 Cm grubych i 3+5 cm szerokich. Na ipOwierzchriiaclh ni~kt6rych warStw, gz-czególnie
W części stropowej, występuje charakterystyczne nagromadzenie białych
plam po bliżej nieokreślonych 'zwietrzałych Składnikach. 'MułOlW'ceobser
wowa-ue pOd mikroskopem :Zło.żone są głównie z bardzo . drobnych, częś
ciowo. obtoczonych ziarn kwarcu, tk.wiących w ~iwie wapiennym z do-
mieszką i~u. Spoiwo to występuje w formie dxobndkry'Stal'i.cznego ka1cytu i zajmuje okołO' 40iJ/o skały: Jako składniki uboczne wyStępują mika i glaukonit. W niektórych . .szlifach widoczne są otiwo.rnke ..
W
całym 'kompleksie mułowców, liczącym 13 m miąższości, wyStępujeliczna i dosyć dobrze zachowana, aczkdlWielk trudna do wyeksploatowa~
nia makrotfauna. O He pojedyncze okazy można znaleźć iW różnych pozy-
c~ach, to istnieją trzy pozio.my, w któryoh fauna jest srezególnie licznie
naogromadzona~ Bezpośrednio ponadnajnizej ~eżącą wkładką cza'l"nych
łupków lwystępują clenkoskoruporwe ma'łże i 'brachiopody, następnie
w środkO'Wej części mułowcó-w :smugowanych lwystępują rzadziej, a,le do- . brze. za-cho,wane brachiopody, slimaki i .ostrygi, wreszcie w najtWyimej
-częki mułowc6w, przy kontakcie ~ brunaitnoczarnymii1ljpkami, wyStę
pują małe małże i ślimaki.
W szeregu próbek pobranych z mułowców i wyżej występujących
,warstw siwiel'drononrilkl'O'faunę, któxąopracorwała J. Morgiel. W próbce
16/2/6'l,poelhodzącej z niższ-ej części mu9:owc6w, rwyst.ępują następujące
forony: P~ectorecurvoides sp. (ułamek), Trocholina ci. burgeri E m Ib e r-.
Profil kredy dOllnej z Bełwina 259'
g e r, T. sp., Lenticulina subangulata R e u ss, ,L. Sp., Vaginulina strio-
.lata . lt e u s s, Lagena apiculata R e u s s, Globorotalites Bp., igły gą
bek, natomiast w pl"óbce 3/h, pobr.anejz wyższej !częścimułowców, stwier-·
. dzono: Trocholinainfraangulata N o t h, . T. sp., Lentic.ulina subangulata ,R 'e u s '8, Vaginulina striolata . R e 1.1 s B, Conorbis aff. hofkeri'B a r t.,.
Lagena apiculata R e u s s. Powyższe zespoły według J. MQrgieJ. Wska-
zują na hoterywski wiek opisanego kompleksu mułow.cÓW. .
Fig. 1. Profil potoku spod K.arczmarowej
Profile of the creek· flowingfrom the Ka:rczmarowa hill
:lI - m:ułowoe z Bełwma; 2 ..::... łsuIPk1 spaskde ddlne; 3 -:- łuipk1 ~
górIn.e; 4 - łUJlki li!lIelane z' md!lolltl.T'loa.ml.; 5 - ma.rgIle ~; 6 - m8irgMste łu:pk!I. lJOllddatazllelODe; 7 - WBIl"6flwy 1:nooolBJlWWe; 8 - l!upQtl patIre 1 - ~ słl:t.ałl!mee; ·2."::'" [ower ąpa.s. shaILes; 3 - upper 8ip6s 8bsIes;
4 - green. sJ:m1.es wllth a'l8d101l&r1a; 5 - IIIlldceous mao:«s; 6 - lIEIIben-grey m&Il'Ily ahals; 7 - l.DOOemml&n bedB; 8 - va.rlie@l.llted. SI1aae6
.Mikrofauna stw!ierdzona IW mułowca·ch jest starsza IW porówn.aniu 'z milkrofauną rwyżej występują,cyclhłwpków spaskich do'mych, które na podstawie szeregu cech litologicznych da się para'lelizować z· tya:ni sa'- mymi warstwaroi. paloonto1ogicznie udolkumentowanymi w innych obsza~
rach jednostJki skibowej. Ponadto jest ona poddbna dOI mikrofauny poda.- nej przez S. Gerocha (1960). z marglistych ciemnych łupków, stanowią.
cyoh' wlkładki vi dOilnych wapieniach cieszYńskich. /Ponieważ ikompleks
mułowców rwystępuje bezpośrednio pod dolnymi łupkami spaskimi, jest praVvdopodobne, że !l'ęp'l'ezentuje on wyższą część hoterywu. .
.Ze /Względu na to, że warstwy te tak pod .względem litologicznym, jaki stra'ty!gTafkm,ytm, nie mają .swojego odpowiednika rw s'er'ii skilbolWej.
proponuję dla ~ich nazJwę "mułowce z BeŁwina"
260 Stefan Gucik
ŁUPKI SPASKIE DOLNE
. Zgodnie na mu'łoW'Cach hoterywu wys:tępują rw zachodnim skrzydle
.fałdu 'łupki S1paSkie dolne. Przej-ście między tymi warst.wami zaznacza.
się w postad ciemnobrązowycll łupków liściasto ror~jący;ch się o mią'ż-
.' szości' dwu metrów, które ku górze
c:. ~V :::s
....
. 700m
'9
, tI
, I
50
o
E CI)
c.. c..
tI
1'===-
~9
b-==--=]
---8~7
~
_j4
9
3&:f;':d
2 '~1
przechodz~ w zwartą serię czar.nych niewapnistych łupków. Niższa . część
tych warstw reprezentowana jest przez czarne łupki liściasto, rzadziej kostko- wo rozpadające się. Wśród nich bardzo rzadko występują pojedyncze ławiczki'
wapnistych piaskowców o barwie sza- rej. W obrębie tej serii -około 20 ni od
spągu występuje główny poziom ze sfe- rosyderytami różnej' wielkości, naj'czę
ściej o średnicy 10-:-50 cm, w nielicz- nych wypadkach do 150 cm. W wyższej części występują czarne łupki bardziej
miękkie, . z wkładkami łupków mazis-
Fig. 2. Profil litologiczno-stratygraficzny Lithologic-stratigraphical profile'.
I - mułOWce z BełWlna:·· l' - mu-
~owce mrurgll1s1le; :m:; - łu P k l B P BiB k le d o 1 ([l e: 2 - łuiPlkl cmn'IIJe ze SIOer~
ta.m1; 3 - pIaSlrowIce cIiEmlroła.'W'Iioow'e; nr -
łupki 8iPlUlk~e górne: 4 -1.1u(pk1, 0Zirur- 'De; 5 - łUjpIkd. IDJUlt,awloo,wJ8/łler" JPOIll'I6Ia1Je; 6 -:-
łupkl .CIZMII1i8 kmem:\enmbe; 7 --'-łupk! mam.-
gampn,ośnJe; :rv - łuplk.d z1elonet 8 -
łUlPki z~el!OllIEl; V - m ł!. II' gie k r z e m 1 o n-
k'owe: 9 - ma~ ~e 1- wa.-
p1enilie
;r - B'ełwdn s~lts<tones: 1 ' - ~ly . 1I11<tatones; I I - !I.OW,Sll' SPł!.S shales:
2 --'- black shaIlJeIS wllf;h ~haroahdelrdltes; 3 - 1JhiIJnIbedKl.ed ~; ]l[[ - u iP iP e II'
8 p a. s El h il. i. e El: 4 - blac'k eiIJiaJhes; 5 - grey sliJ:tstOin!e eIbJa.1es; 6 - Ill.ed!.:. :flllD.t sIbailm;
7 - ma.IIlgIIIIl.ęse-'beao.1.ng EIbailm; mv - g II' e e iIlI El ha.l es: 8 - green lIh8les; V - st U- e e o u II ma r [s; 9 ~ sIailoeous m8IL1s 8IIld .1ImeSt<mes
. 'tyIch. -Wśród ty;ch ostatrnchczęsto spotykane są oitocza.ki.kwarcu o ŚI'ęd
nicy 0,5-:-1 ,cm, oraz 'cienki,e 1+5 'cm grubości warstewki szaxydh, wap- nistych !piaskowców laminowanych . .piaskowce 'te, :niecoodmi,enneod spotyikanych IW niżgz,ej 'części łupków, stano.wią około 1 Ofocałego osadiu.
W ,caQ:ej serii łupków spasldch ddlny,ch, tak. na powierzchnia,ch warste- wek, jak również wśród łupkólW, występują kTys'ztały wtórnie wytrąco
nego gipsu o rozmiarach 1-:-5 mm. Zaznaczyć na!leży, że wśród niewapnis- tych czarnY'ch łupków przeważają'cY'oo w tych wamtwach zdarzają się M"kładki IIIlaligliste. Seria ta, licząca około 150 m miąższośd, kończy się łupkami twardymi 'z żółtymi nalotami, ,eharakterystYlcznymi dla poziomu
łupków spaskich górriych. PTawdopodobnie są olIleresz:tką tego Właśnie
()glIliwa, zachowaną w 'Za'chodnimSlkrzydle fałdu.
" ,
261'
\.' Wkrofauna' opracowana z różnyoh. punktówprofiilu łup:~ówspaskich
do;lnych' poibwierdza baxreroski wiek tych łupków. Dla ,przykła'<;lupodam
niektóre ,zespoły, a mianO'wilCie w próbce 56/1/60 pobranej ze środkowej , części ogniwa, występują (według J. M'Orgiel): Dendrophrya ex gr. ex-
celsa G r z y b., Sorosphaerasp., Haplophragmoides cf. kirki H a n z 1., Reophax minuta T a p p a n, R. sp." Saccamina placenta
CG
t z y b.), . . Trochammina sp., Ammobaculites sp.,natomia1St rw próbce 45/3/59 z gór-'nej -części łupków występują: HipPocTepina depressa Va s i
c
e k, Hor.:.mosina ci. ovulum (G T z y 'b.), Haplophragmoides chapmani C re s.:..
p i n, Recurvoides sp:, Plectorecurvoides sp. Zespoły te bardzo zpliżone są dO' ze'Spot1ów podawanych przez S. Gerocha (1959) z warstw wierzow-, sldch, natomiast różnią się od zespołów podawanych przez F. Hum (1957), z tzw. dolnYlch ,czarnYlch łupków z Węglówki. Ni,e udało :się natomiast:
patwierdzić wynikami roiikrof,aunistycznymi mło:dszegO' wieku łupków,:
występującYch w najlwyższej.' cżęści tegO' O'gniwa, któremogłY1by repre-
zentować już łupki spastkie górne. '
W skrzydle wschodnim fałdu wykształoone są ,ogniwa ' młodsze, dO' m:arrgli kTzemionkO'wyoh włącznie. Na podStawie przeproiWadwnyoh olb- s,el'Wacji nie da się przedstawić w tym skrzydle przejścia od łupków spas .. ~
kich dO'lnych dO' O'gniw młodszych ze względu na kO'ntakty tektonkzne.
W)1Idaje się ba:rdżo pra.wdopodobne, że w skrzydle tym zachorwana jest
względnie, pełna seria łupków spaskicil górnych. Wniosek taki nasuwa porównanie miąższości poszczególnyoh ogniw kredy dolnej z Beiłwina
.z ,anaIlO'gkznymiO'gniwami z okQ<lk StaregO' Sambora: i Do:1n-omila. Miąż
.szości !Wspomnianych ogniw z ni-ezna:cznymi odchyleniami są podobne . . W Karpatach Wschodnich podział ł,upków spasldch na dolne i górne oparty został na pojawieniu się piaskoiWca bryłowego. Og,6lnie ;w;iadomo,
,.Że sedymentacja tegO' ogniwa nie dotarła w Karpalty przemyskie. Z tegO'
też wzg'lęldu podział ,łupków spaskich' na dolne i górne jest tutaj O'paa:-ty, na podstawie różnic IW wyksrla'lceniu litologicznym łupków, oraz na pod-:
stawie mikrofauny wskazującej na młodszy wiek tej części łupków.,
W $f;refie kO'ntaktu tektonicznego pomiędzy muilowcami zBe!bwina.
a łupkam,i.'S1p<lskimi górnymi występuje 15+20 om brekcji tektonicinej,
złożO'nej':Z czarnych łupików, drO'bnoziar:rristych piaskorwców lIliewapnis- tY1ch, silnie porowatych Qo harw.i,e rdzarwO'iółtej (żwietrza~ej), okruchów ciemnoszary;Ch mulow06w, oraz łupków i'lasty,chziellooawożółtych, nie- .znanych z tej -części kredy ddlnej. " ! '
ŁUPKI SPASKIE GÓRNE
Seria lupków spaskich górnych w odróżnieniu od seriirupków spa8-'
kich dolnych jest pod względem 1i~ologicżnyt:n bardziej urozmaicona.' W obrębie tYch warstw można wydiielić dwa różniące się od siebie po-' ziomy: niższy i wyższy. Poziom niższy. charakteryzuje się obecnością łup
k6w brązowych i popielatych hiewapnistych, z cienkimi do 5 cm grubości wkładkami kruchych laminowanych piaskowców w częścispągowej.Piaą
kowce stanowią najwyżej 10/0 całości osadów. lPowyżej występują czarrie
łupki ilaste, na ogół dósyć miękkie, zbliżone do łupków spaskich dolnych.',
Miąższość ~upków brąZOlWych i popielatych wynosi 14 m, natomiast 'łup
k,ów: czarnych okołO' 30 m. W poziomie IwyższYnt.występtijątwaI'lde Smu,....~
:Kwartalnik ,Geolog1czny- 7
262 Stefan Gucrk
gowane łupki, rw mek'tórych rwypa.dkacll przechodzące
W
mułowiec barWy popielaltej, następnie łupld. ezarne, twarrle, iWietrzejąoe lb.rązowo,oraz łupki . czaxne mięk!kie w.za.jemme się przekładające, wszyStkie niewap- mste. W g6rnejczęścitego polZiomu myst'ępuj-e 20-metrowy zwarty. pa~kiet czarnyoh 'łupków krzemienistych o barwie stalowoczarnej, ro~
jących się na.05trdkra'W'ędzisty gruz, pokrytydh na :z,wi~rzałyCh powierz-
chniachbrunatno:rdzawą poWłolką z żółtymi ałunowymi na'lotalml. Łupki
·te !Wykazują pewnązawarltośćbituminów. W obrębie tej ser:id, turmo na zboczu, sUwierdzone zostały fragmenty 2 cmgr.ubości ławicze!k <gez. Ob- serwowane IW p'łyt.kaoh cienikidh wykazują obecność Sipikul gąbek tklWią
·cy:ch IW' spóiwie ,chalcedonowym oraz nielicznych globi'geryn. Miąższość'
poziomu wy.ż1szego rwynosi około '50 m. Seria łu~ów' spask;ioh górnych .
.kończy się charakterystycznym i Szerolko rozprzest:rzeniónym poziomem
łupków ma.nganonośnych, opisanyCh prżez J. BUlrtan {(933), ·Z.Śujlkow
skiego {1938), M. K.siąż:kiewicza (1951), który ostatnio wważa się za po-:
ziom
korelacyjny, obecny w ró.ż:nych jednostkach Karpat (L. Koszami, . W. Nowak, K. Zytko, 1959). W poziomie tym o grubości 80cmiWY'Stępujągranatowoczarne twarde łupkli, ro'2lpaida:jące się kostikowo, pokryte na w.szysbki.ch powierzchniach pęknięć nalotami żelazilSto-manganowymi,.
oraz zawieraj~ce rzadko konkrecje manganowe.
MilkrofaUiIlę stwierdzono w s2'Je.regu próbek poibranyldh z poziomu niż
szego, jak rów:nieżz mższej części poziomu ~go. Nie sbwi.€'l'1dzOIn() natomiast mikrofauny w p.ak:i..ęcie czarnych ll,lpków ikTzemi.enistych ·oraz:
w poziOlllli,e fupków ma:ll'g.anonośnych. Występują
tu.
gaJtUnki. podawane przez S. Gerocha(1960) jako charakterystyczne dla rwarstw 1W'i~w częścin.iższej i warsllw llgockich w części wyższej ~UJPków spaskich górnych. W tym ostatnfrn przypadku gatunek Plectorecurvoides alt er-
nąns N o t h. pojawia się około 25 m poniżej stropu tych warstw, tuż
pod pakietem. twardych !Łupkówkr'zemieniStych. Należy zatem przyjąĆ"
dla. łupków ~ch górnych wiek· odW)'1ŻSrej ,części aptu do nilższej części cenomanu. Wiek najwyższej cZęSci ty,ch,;w:a:rstw określIo.ny zoBl;a'ł IW oparduo opiSany poziom korelacyjny łupków manganonOŚIlych.
ŁUPKI· ZIELONE Z RADIOLARIAMI
.. Przejście
od
poziomu ~upkmV manganonośD.ycit do wyżej występują~· cych warstw zaznacza się ciemnopopielatymi,· plamistyt01i . łupkamiz wkładkami łupków ciemnych, prawie czarnych. Łupki te w zasadzie-
są niewapniste,. ale wśród nidh są :również wkł8.dki margliste. Łupki
ciemnopopielate przechodzą ku górze w.łupld.:i!1astepop:f.e!latozicl.one"
a . następnie .,w rupki· zielone, wietrzejące żółto. W tej .wefie sttwiexdzono.
~eJkonkrecje mangan'9'we Q barrwie zielouej, polkryte na polWięl"zohni·
grubymi. brunatnostalowymi naskoru1lieniami tlenków manganu. ,Wśród!
łupków, zielOnydh miękkich, około 11 m od stropu, występują pakieciki . do 20 cm tw~ych, skrzemiookowanych łupków również zielooych~
W płytkach cienkich wykonanych z łupków widoczne są zarysy zresor-·
bowanych radiQlarii. Liczniejsze radiolarie występują w łupkaCh zielo- nych miękkicb .. około 7 m od górnej granicy tego ogIriJwa. W opisanej.
serii,lupków zielonych brak jest łupkp.w czerrwonych., manych.z innych
., ,
I . I
!
.. i ,
, , .'
!Profil kredy dOlnej z Bełwina 263
profilów jednostkiskilbqwej. Miąższość łupków popielaJtozielonych i zi~
lonyOh wynosi około 40 m. W szeregu próbek nie. StwieTdzOiOO milkto'- . fauny, bądź też bYła onabarlClzo uboga',' nie poZIWa!lająca na wyciągnięcie
wniosków stra1;y1gra:fricznych. ' . .' " . Wiek łupków zi,~lonych można tu O!kr€ślić iW oi'aTdu Q poprzedniO' opisany . ~ziom koreilacyjny łupków m.a.nganOlIlOŚ'Ilych, oraz poziom łup
ków 2: radi.olariami(L. KoszarSIki, W. !'{owak, K. Żytko 195'9), jakO' ce-
n~. .
MARGLE KRZEMIONKOWE
ZieloIie łupki ilaste stoPlrlOlWO iku górze zmiendają barwę ~a:popielatą
i stają się margliste. Wśród nich ;początkowo pojaJWiają się cienkie
kiiliku-
centymetrowe ~'Wiczki twardych ma.rgli o podobnej barwie, które iW rwyż
szyehpartiach t'ego o'gniwa będą dOminowa~ nad· pO:roLSta~ rOldza:-
jami skat ' .
Niższa partia tych rwarstw sklłada. się z • twaTid)1l~h, ISJkrzemionko:wa- nyoh margli Q barwie ,ciemnopopielatej, rozpaJdających się na ni.eregu- la!i'ne !kostki, z wadadkami łupków maIigIistych, retprez;entowanych tutaj jeszCze :dtooyć 'znacznie. Ku ,górze ilość wkładek. łupków jak również ich
grubość maleje lIla korzyść margli. W niereguiJ.axnych odstępach wśród
serii marglisto-łupkowej i wyższej marglistej, występują warstwy jasnych wapieni grubości 10+20 cm. W jednym przypadku stwierdzona została ławica 10 cm wapienia z 4-centymetrową warstewką rogowca pośrodku;
:W wyższej cZęści marg'li )krzemionkowych Występują głów.nie ciemne maJ.'lgile, ,cz,ęsto laminowane, wietrzeją'ce :rdzawO'ż<HIto. Rozpadają się ria
płytki o Igr.ubości:2+5 cm, a cte na ostrokrawędziste kawati Sporadycz- nie pomiędzy wal"S't7wami mal'lgli znajdują sięrwklładiki ciemnopopielatych,
prarwie czarn:y:dh łupkqw. . .
Margle 'kTzemionkowe są normalnym :nadkładem !łupków' zielonych,' dla których przyjęto rwiek ,cenomański; są zatem młodsze. Ostatnio L. K~
szarski(1961b) określa wiek margli krzemionkowych z zachodniej c:z;ęści . jednostki ski'bowej na: podstarwi,e mikrofauny jako turoński. !Prrzypuszcza ponadto, że w :innych częściacll jednostlk!i skibowej seldymeri.tacja margli krzemlonkowylCh rozpoczęla się nie wcześniej niż w turoni·e. Na tej pod- stawie przyjmuję turoński wiek margli krzemionkowych.' Miąższość ich wynosi 70+90 m. Opisane .mar~e krzemionkO'we kontaktują tekttonicznde z m}odszą' 'cżęścią warstw inoceraiInowych, pia.sikowOOWiO-'łupkowycl1.
UWAGI iPORÓWNAW~'E
. \Vn:i,oski "dotyczące. wieku. opisanych warstW do1nokredowych z okołf.c
Be:łwina w zasadzie wyciągnięte zostały na podstawie anailogii z war;..
·stwain!i paleonto'lQgi.cznie 'udokumentorwanymi,' poparte częścioWo bada- ni.ami mi!kropa:1eontoJogicznymi.. Posłużyły mi tu giłów:n:ie prace B. Koko-
szyńSkiej (1949), S.Ge:rocha (l959, 19-60),L. Koszaxskiego, W. NOIWaka, K. Żyiki (1959), oraz L. KoszarS1k:i'ego, W. NOiWaka (1960). Wyjątek sta-
nowią tu ml.i'rowce z BeiŁwina, których wiek określony .został wyłącznie
w oparciu o O'znaczenia :mikrofauny~
Na ·podstawie dotychczasowych 'badań nad rozwojem kredy dolnej
w jednostce sldlbow.ej za najstaxsze utwory uważa Się lupki spas.kie dolne
)
I
I I
'.1 I
I
! i
I
I
·1
" I
. [ j ,
I , I
r
I I
i
.1
I
!
I. " ....
264 Stefan GucIk
wieku ibarremskiego. Stwlerdzenie utworów .starszych hotery,wskich, re-.
prezentotwanych tutaj przez lWamtwYIIfułowoow z Bełwina, pozwa,}a' na
,wysunięcie przyp~zenia, że niższe ogniwa kredy dolnej występują
w całej jednosi-ce skjj~)()'wej, a ,brak ic'h na powierzchni, tłumaczyć należy
tylko warunkami tektoni,cznymf. pO'za ~e1iionymi mułÓIWcami pew- nych śladów istnienia starszy-ch O'gniw można by się dopatrywać
.w
nia-.teriale !Zlepieńca prałkowieckiego, IW któryan obok rOlZkruszony-chsyde- rytów, poChodzący;ch prawdOlpodo;bnie z łupków spaskidh dolny;ch;wystę"'i p~je bogata fauna mięczaków Q różnym zasięgu wiekO'wym, w tym killka
fOTm starszych od ,barremu (B. Kokoszyńska, J949), pochodzących praw-
· dopooobnie z materi:a:łu hO'terytWskiego.
Ńaj"brl~ej iWystępujące utwory, odpolWiadają-ce wiekowo mułO'woom
z Be!łw.ina, znane są z jednOlS'tki ~ląS'kiej z Lisznej !(L. Koozarski, 1961);.
gdzie ,gpod' dolnych łwj)ków lWierwwskkh wychodzą jes~oze ,czarne łupki
margliste z wkładkami piaskO'wców typu' cieszyńskiegO', zaliezarie' do ho-
· tetyWu lu.b,walanżynu-hO'teryw:u.'Za paxa'lelizacją tyoh utworów pr?:e-,
mcvw.iała:by zgodność następstwa łupków ilast)11Ch z syderytami na osa-
dach marglisty,ch. ' ..
Bardziej Zbliżonych osadów do omawianych mu!łOlW-ców zBelłwina należałoby się spodziewać w serii podślą'Skiej, ~właszoza iW północnej
strefie tej jednO\S1lki. . . .
Łupki spaskie dolne z syderytami, z wyjątkiem drobnych sżczegółów, są pod względelm' litO'logi-cznym bardw zbliżOiIle dO' łupków spaskich . z Karpat dOibTo.m:illskkh i starosamborslkic'h {T. W:iJśniowskł, 1897; J.Nie- ... dźwiedzki, 1903; M. Styrnałówna, 1925; B. Kolroszyńska, 1949). Wszyscy
ci autorzy para'lelizują je z wamtwami wieroows:kimi Ka!rpat ś'ląSkich.
S. Wdowi.aiz (1953) opisując utwory kredy dOlnej fałdlU, Grabown,ky' przyjmuje, że :warstwy iWieiTzOlWskie (poziom piąty iczwa:rlty) odpOlW'ia-
4ają dolnej -części łupków spaskich. Warstwy te zaiicza do barremu i doJ-
nego aptu. . . .. . _ . . ..;
OstatrrloL. Koszarski i W. Nowak (1960) przyjmują między innymi,
że górna część ,warsliw wierzoWSkich sięga do dolnego albu i parallelizują
· warstwy wierzowskie IZ 'łupkami spaskimi doln.ymi. . ,
Podział tlupków spruskicll zamies2Jczony w tej pra-cy jes:todmienny oą podziału -cyOOiWaD,Y'ch auto!ró:w. W wymienionej iWy'Żej pra-cy podzi.ał łup-
. ~óW' spa.s1lcich oparty jest na ,pojawiehiusię piaBkO(Wca. ,bryłowego, któ- r * ,Ibrak w profilu kredy dolnej z Bełwina. Granicę pomiędzy dolnymi i górnymi !lupkami spa.gk:imi w profilu Be'łwi.na' przeprowadzono tam;
.gdzie po raz pieTtwszy w serii czarri.y-ch łupków pojawiiły się łupki. popie-
late .. W takim ujęciu dolne łupki spaskie odpowiadałyby większej -części
warsbwwierzoW'skich, na:to~ łupki spaskie .górn,e ~ najWy"23zej części
warstw wierzowskich i warstwom 'łgockim. . .
~ , Seria łupków zielO'nych j popielato'zielonych, występująca ponad po- ziO'mem lłupków manganonoŚiIlych,· odpowiada s'zeroiko mzprzestrzeniornym g:upkom raldiolariowymi pstrym, występują-cym IW analogicznej J>OŻYcji
. w Karpatach starosamborskich i dobromii.Js!kioh, OTaz IW' jednostce śląskiej ipodśląskiej. Zaznaczyć tu naQ€'Ży,że w profilu opisytwanej kredy doJnej nie stwierdzon.o łupków czerwonych. Wysunięty zaś pogląd L. Hrn'Witza (1936), że smu:ga czerwOnych łupków mo;że w-chodzić w kompl~ks dolno- kTedawy, nie znajduje potwierdzenia. Pstre łupki występujące na' wschód
,.
, '
. ,
;
... :"-.-' .1
~" . ~ ..•• o··
Profil 'kredy dOlnejż Bełwina' . ·265
'00 -wysadu do;lnokredoweg<> 'Otddzi~lQnesą wąskim. ,paseiIIi ·.w~rstiw·
inoee-
ramQwych i są rwiekueoce.ńskiegQ.· Wiek tych warstw ustalony zootalł na' podstarw:ie wyników badań mikrofaunistycznych; potwie:zidza tq da:w:,"
.nięjS?;y pogląd K. Konio'l'ą (1934). Nie stwierdzono. natomiastłupkbw me-
ni1i1towych, wydzielanych dawniej pnzez K. Ę,oniora ,(l.c.)we \wschodnim
: ~przeżeniu kredy do'lnej. Przypuszczalnie za warStwy teuwąż8ne były
, Krzemieniste czarne łupki, występują,ce w stropowej ozęści łupk&w spas.;.
kich górnych. .
Występującepowyżejzielony,oh łupkbwmargle krzemionkowe znane
są z wiellkiego O'bszaru jednostki skibowej. W podobnym połQżeniu wy-
stępują też winnych jednostkach. W B·eskldzie Małym opisane ZOiStały
przez .M. Książkiewioża (1951) jako. tzw. 'margle' krzemionkoiwe g6rne~
przyna!leme do. jednostki śląsikiej. OstatniO' J. L:iszkowa i W.Nowak 1(1963)
QPisują margle krzemionkowe z serii frydeckiej, .z miej'soo,wości. Lanc~
kQrona lPiisarzQwi,Cka. ' "
Z poiWy'ższego. !Wynika, że . margle. krzemiOllkowe występują ~ównl()
. w jednostce $lribowej, gdzie są najlepiej rozwinięte, jak i iW innych jed.,. .
'nostkach ~arpart poilskich. , .
WNIOSKi
Przyioczony materiał potwierdza pogląd, że w czasie osadzania się
utworów niższej części kredy, na. dużymQbs~ jednostki sld<bowej
panowały na olg6ł zbliJżone warunki sedymentacyjne. Zaznacza się to szerokim ro21przestrzenieniem utwarów litolQgicznie podQbnych. Niezna-~ czne różnice w wy1mztaiceniu osadów; np. brak w profilu Bełwina pias-:- kOlwcóW, ki6reznaczną rolę odgrywają w ósadach' baITemu~ptu' w oko-' licach Do!bl;"omila i StaTegO' Sal:nJboxu, wskazuje natO', że kreda dOlIna -Bełwina znajdowała się poza zasięgiem prądów transportujących ma';' '. teriał grubodetrytycmy.
Na tej podstawie można wnioskować, że rozwój kredy dOlnej IW K~-' patach przemyskich jest głównie łupkQwo-marglisty. .
. Na ~Qńczenie pragnę :t~Qżyć podziękowanie
mgr
J. Morgiel zą, O'pra- oowanie mikrQfauny, prof .. dr K. ·Koniorowi oraz kQlegom L. Koszarskie-mu
i W. Nowalrowi 'za cenn,e dyskusje.Ka.rpIllCka. Bta,cja Tell8lllOW8o I.G.
~o dD.1a..29 .ma.roa. 1962 ·r.
PISmENNlcTWO
BURTANÓWNA J. '11933) - Gecilogia okolicy Myślenie na ~chód od&by~ RocZ.
Pol. Tow. GeoI., 9, p~ 279-:2193. Kraków. -
. GEROCH S. (1959) - Stratigraphie 'significance of arenaceous Fo:raminifera in the
Carpathian Flysch. Zs. Paleont., 33, nr 1, p.lil·3-122.. Stuttgart.
266 Stefan Gucik
GERlOCH S. (1960) - Zespoły mikrofauny z kredy i paleogenu serii śląskiej. w Bes- kidzie Sląskim. Biul. 'Inst~. Geol., 153, p. 7---:,,1;38. Warszawa.
HORWITZ L. (1006)- Sprawozdanie z badań geologicznych, wykona~ych w r. '1J9oo ńa ark. Przemyśl,' Dynów (Błażowa) i Rzeszów. Posiedz. nauk. Inst.
Geol., nr 45, p. 19-'-26. Warszawa.
HUSS F. (1007) - Stratygrafia jednostki Węglówki na podstawie mikrofauny • . Acta geol. pol., 7, nr 1, p. 2'9-62. Warszawa.
KOKOSZYN'SKA B .. (119)49) - Stratygrafia dolnej kredy północnych Karpat fliszo- wych. Pr. Państw. 'Inst. Ge0l., 6. Warszawa.
KON'IOR K. (1932) ..::... Sprawozdanie z badań geologicznych, wykonanych w r. 119'31 na arkuszu Przemyśl.Posiedz. nauk. Państw. Inst. Geol., m-OO, p. 14-16.
Warszawa.
I«>NIOR K. ~119341) - 'Ober die Geologie der Umgebung vo~ Przemyśl. Bull. inter.
Acad. Pol. CI. I[A], p. 354---370. Kraków. . KOSZARSKI L., NOWAK W., 'zYTKO K. Ql.OO9) - W sprawie wieku warstw godul-
skich. Kwart. geol., 3, p. 127--11151', nr 1. Warszawa.
KOSZARSKI L., NOWAK W. (11960) ...:.... Uwagi w sprawie wieku warstw 19ocl,dch.
Kwart. geol., 4, p. 4!68-4IOO,nr . .2. Warszawa.
roOSZARSKI L. (lOO1la) - Brzeżne 'spiętrzenie jednostki śląskiej i jednostka pod- . śląska w przekroju Sanu na odcinku Sanok-Międzybrodzie. Przewod-
nik XXXIV Zjazdu Pol. Tow. Geo1., p. 1i~. Sanok ..
KOSZ.A!RSKI L. Cl1961b) - Nowe dane o rozwoju serii skolskiej na S -od Tamowa i Wojnicza. Kwart. geol., 5, p. 91914-995, nr 4. Warszawa.
KSIĄ'zroIEWICZM. (19511) - Objaśnienie arkusza Wadowice, Państw. Inst. Geol.··
Warszawa.
LISZKOWA J., NOJWAK W. (1963) - 'Starsze ogniwa kredowe frYdeckiej serii pod-
śląskiej. Kwart. geol" 'l, p. 235---'25:5, nr 2. Wars·zawa.
N!EDŹWIEDZKI J. (J!9OI3) - O występowaniu piętra ball"remien na obSzarze, So- . potnik (notatka naukowa). Kosmos,28, p. 61M--665. Lwów.
RABOWSKI F. (1926) --...: Sprawozdanie z badań geologicznych wykonanych w r; 11926 na obszarz~ ark. Dobromi1 i Przemyśl. Posiedz. nauk. Państw. Inst •.
Geol., nr 18, p. 7-9. Warszawa.
STYRNAŁÓWNA M. (119125) - Łupki spaskie a warstwy wernsdorfskie z okolicy [)obromila. Kosmos, 50, p . .1-,112. Lwów.
SUJKOWSKI Z. ~UlI3I&) - Serie szypockie na Huculszczyźnie. !Pr. Inst. Geol., 3, z. 2, p. 1~105. Warszawa.
WDOW'IARZ S. (1953)- Geologia fałdu Grabownicy. Biul. Inst. Geol., 120. War- szawa.
WIŚNIOWSKI T. ([18911) - Odkrycie w okolicy Dobromi1a górnego neokomu. pale on- tologicznie stwierdzonego. Odbitka Spraw. Dyr. Gimn. Kołomyja.
Streszczenie
'CrecPaH rYUHK
IIPoCliH.JIL 'HIDICHEMEJlOBLIX OTJlOXCEIIHA:
m '
BEJ1BHHA B ~ICLJILCKlfX KAPlIATAXPe3IOMe
267
13 ceBepHo~ KpaeBOO SOHe Il2KeMl>lCbJIbCKHX KapnaT B OKpOOTHOCnt: BeJIBHHa JO- -no~ HH~epaMOBblX eJIOeB CKK60BO~ (CKOJIbC'KOO) ~H~rBbJXO~ CBHTa 06- 'pasOBaIIJrit no JIHTOJIOrHqecKOMY COCTaBY CXO):tHbIX C moKHeMeJI.Om.IMK OTJIOOK.eHHlI-
,l\IIH, OIlHcaHHbIMH' B. KOK'OllIHHCKoH (1949) B OIq>eCTHOC'l'.IIX ,zr;06powmH.
, HIDKHeMeJIObble OTJIo:m:eHHH 06pa3YIOT KPyroIIa.)taIO~ 'CKJIa,ll;KY M~HOHaJIb
,,:Horo HanpaI3JIemm, pa3OPBa:£IHYIO 'B . OCeBO~ SOHe it: He3Ha':U1'reJIbHO HaKJIOH.emIyIO
x BOCTOKY. B SarraAHOM nPmro~HTOM KPbIJIe OKJIarom: pacrrpocrpaHeHbl cam.re }UjeB- HKe OJIoH, Ha'fHHaH e MepreJIJrCTblX apl'HJIJIHTOB C MaKI>OIPayaoti: no. HmKHKe' orraccIOfe ClI~. BBOCTQ'fHOM lKe KPbIJIe COXpaHHJICH KOMIIJIeKC CJIOeB OT BepXHHX cnacCKHX
,<CJIaHl:(eIB ~o KPeMHHCT'bIX Mepre.rreti:. ,lI;peBHeHIIlHMH 06pa3oBromHMKB yrrOMHayTOM
:amKHeMeJIOBOM no.~HTrol: HBJUUOTcHMepreJIKCTble aprHJIJIKTbr, Ha3BaHHbIe aprKJtJIH-
"".l'aMll: JO BeJIBHHa. Ha OCHOBamm: MHKPcxPay'HbI omi OTReceHbl K rarepHBCKOMY HPY-
',iCy. Bbnne SaJrell'aroT HHJKHHe CIIaCCKHe CJIa~I; 3'1'0 qe:pHbIe, 'l:aCTH"IHO rJIHHHCT'bIe, . qa~HoMepreJtJ1CTble CJI~r c. nPOnJIacTKaMK TOHKOCJIOHCTbIX necqamm:OB. 3TH
:h~a:imtm COCTaBJIHIOT'iOfo BceX OTJIO:m:elUrli:. 13 HIDKH~ 'l:aCTH HmKHecnacCKHx CJIaH-
~eB paarxOJlo1Kea rJIaBm.m ropH3OHT co ctl>epocJ1',l:\epKTaMK. Mmq)oq,ayaa 9THX CJIOOs ,yKa3blBaeT Ha -6apPeM~ HX BospaCT. B BepXHecnaCCKIDC cJtaHiI;ax BCTpe'l:aIOTCH, .B HIDKIieH "i!iC'I'K RiopK'fHEmbre H 'l:epHbIe, a B BepxHeH - neneJIbHbre H qepH:b1'e Iq)eM- .HKCTble CJIaHQbI, 3aKaH'fHBaIOIqJ1'eC8: l'Op!H3oaTOM MapraHeIJ;CO,ll;ep:m:a~ CJIaHI{ea.
-GHH C'D1'raIOTCR all'l'CKorO-CeHOMaHCKorO BospaCTa.
3eJIeHble CJIaHqbI C ~HPKHMK 06pa3YIQT BbIcmee 3BeHO pac.cMaorpHBaeMOl'O :npcxPI1'.JIH. B 9'1'OM 3BeHe OTCYTCTBYIOT Iq>aCHbIe CJIa.HqhIj. no BOOpaCTY 3e.nem,re CJIaH-
-~r, Ha ' OCHOBaHKK KOppeJIHqHOHHOl'o. rOPH3OHTa/ MapraHen;CO,ll;ep~ ~eB
l { ropH3OHTa CJIaHII;eB C pa,ll;HOJIHPHHMH; C'fHTaIOre.a: OOErOMaHCKHMH. B BepXHeH ,'1a-
-CrH 3eJIeHbJX OJI~eB nOHBJImOTCR np'OCJI<mKK OKPeMHeBumx: MepreJI.e~, KOOOpbIe :B 60JIee BbICOKHX na'fKax 06paSYIOT nJl'OTH~ KOMlIJIeKC KPeMErn:CT.brx MepreJreitl:, OTHO- 'CBII:(HXCH YlKe, no. Bce~ BepooTHOCTH, K 'l'YPOHCKOMY lIPYCY.
-:stefan GUCIK
pl,tOFlLE OF THE LOWER ,CRlETAOEOUS FROM BELWIN , IN THE PRZEMYSL CABPATBIANS
Summary
. .
In the northern marginal zone of the Przemysl Carpathians, ip the vicinity of Belwin, there emerges from under the inoceramian beds of the Skole' unit a series,
.of
8ediments lithologically resembling those of. the Lower Cretaceous, described by B. Kokoszynska (1949) from the vicinity of DobromiLI I
I
'.., :
\268 Stefan ,Gutfk
i
The Lower 'Cretaceous sediments form here an upright fold of NS tren4~
cracked in its exiai part and slightly inclined to the east. In the western, raised .flank of the fold the oldest strata occur, comprising marly siltstones with macro-
fauna and lower Spas shales, whereas in the eastern fl~a series' of strata is.
persisted, ra~ging from the upper Spas ,shales to the siliceous marls. Oldest in the Lower Cretaceous diapire fold, discussed here, are marly siltstones, for which the name "Belwin siltstones" is introduced. On microfauna, their age has been established. to be Hauterivian. Higher, there occur the lower Spas shales . . These
·.ate black ·shales, partlyargillaceous, partly marly, with interbeddings cif thin- -layered sandstones. These latter represent 1% . of the entire sediment. In tile
· lower part of the lower Spas shales the main horizon with sph~rosiderites WE!"S
. encountered; the microfauna of these beds indicates their Barremian age. In the .. upper Spas shales, in turn; there ,occur flint shales, brown' and black in the lower part, and ashen-grey and black in the upper part. They are terminated by
· a horizon of manganese-bearing shales. Their age is assumed to be from Aptian'
to . the Lower Cenomanian.
Green shales with radiolaria constitute the upper member of the profile under ..
disctission. In this member red shales are lackdng. On the basis of a correlative
· horizon of the manganese-bearing shales and a horizonof\ shales with radiolaria~
the age of the green shales was determined to be Cenomanian. In the upper
· part of the green shales interbeddings of silicified marls appear, which. form, ih
the .uppet:most parts, a compact complex of siliceous marls, probably already
representing the Turonian. .
... -~~
.. '
