|an Gurba
Wkład Ihora Gerety w badania nad epokę kamienia Podola Zachodniego
(pięć lat po śmierci Uczonego)
Ihor G ereta (1938-2002), k iero w n ik D ziału w M uze u m K rajoznaw czym w T arnopolu, w ybitny działacz społeczny - o d 1990 r. k iero w n ik In sty tu tu O d ro dzenia N arodow ego przy R adzie R uchu N arodow ego T arnopolszczyzny - był u zn a n y m b ad aczem k u ltu ry czerniachow skiej n a P o d o lu Z a c h o d n im 1.
jako p ra c o w n ik m u z e u m okręgow ego p ro w a d z ił w obw odzie ta rn o p o ls k im in w en tary z acje zab y tk ó w oraz b a d a n ia ra to w n ic z e i system aty czn e n ie tylko na stan o w isk a c h z pierw szej p o ło w y I tysiąclecia p o n a ro d z e n iu C h ry stu sa , ale tak że z in n y ch e p o k i okresów . In fo rm acje z p ra c w la tach 1964-1971 pu b lik o w ał w zw ięzłych sp raw o zd an iach , k tó re w y korzystał w trzy to m o w ej p ra c y zbiorow ej Z a b ytki
archeologiczne Podkarpacia i W o łynia... w ydanej
p o d red ak cją O. P. C zernysza w latac h 1981-19822. Z w róćm y uw agę, że jak o je d y n y s p o śró d szesn astu w sp ó łau to ró w u czestn iczy ł we w szystkich to m a c h w ydaw nictw a.
W ydaje się, że p o żyteczne będzie p rz y p o m n ie n ie tu stanow isk z epoki k am ien ia3 w o d k ry c iu i b a d a niach k tó ry ch I. G ereta b ra ł oso b isty u d ział i które, z zestaw ieniem lite ra tu ry do każdego stanow iska, z o stały przez Niego zebrane w p ierw szym to m ie w sp o m nianej pracy.
Po w stępnych d oniesieniach I. G erety o o dkryciach stanow isk d o ln o - i środkow opaleolitycznej k u ltu ry m ołodow skiej w m iejscow ościach P ro n iaty n (daw niej W ielki H łyb o czek )4, M ałaszyw ce I i II, rej. ta rn o p o l ski oraz S tary W isznio w iec I, rej. zbaraski, zostały one ujęte w zbiorczych o p raco w an iach O. P. C zernysza i W. P. Sawycza5.
M . J. W idejko w Encyklopedii trypolskiej cywilizacji w y m ien ia I. G eretę w śró d b adaczy tej k u ltu ry 6, reje stru jąc Jego prace n a o d daw n a znanych stanow iskach w K oszyłow cach, rej. zaleszczycki i Białym P otoku, rej. czortkow ski oraz sam odzielnie lub z Jego u d z ia łem o d k ry cia osad w m iejscow ościach Z bruczańskie (daw niej N ow osiłka), rej. borszczow ski, W eleśniów I i II, rej. m onasterzyski oraz K ołodróbka i W orw
olin-1 И. П. Герета, Новые м огильники Черняховской куль туры Западной Подолии и Вельбарская культ ура. W: Kul tu ra w ielbarska w m łodszym okresie rzym skim (m ateriały z konferencji). Tom 2, red. J. Gurba, A. Kokowski. Lublin 1989, s. 283-297; И. Герета, Нови відкрит т я у Чернелеві-Руському. (До пит ання про т ак звані князівські поховання). W: E uro pa barbarica. Ćwierć w ieku archeologii w M asłomęczu. Lublin 2005, s. 117-127; A. Kokowski, Zm arł Ihor Gereta. W iadom ości Uniwersyteckie [UMCS], R. 12: 2002, n r 6, s. 3; A. Kokowski, Rzecz o przyjaźni czyli ćwierć wieku z archeologią w Masłomęczu (tylko dla dorosłych). Lublin 2004, s. 133.
2 О. П. Ч ерниш (ред.), Археологічні пам ’ят ки П ри карпат т я і Волині кам ’яного віку. Київ 1981, passim ; Археологічні п а м ’ят ки П рикарпат т я і Волині доби бронзи та ранного заліза. Київ 1982,passim; Археологічні п а м ’ят ки П рикарпат т я і В олиніранньослов’янського і давньоруського періодов. Київ 1982, passim.
3 Eneolit - jak to m a miejsce w pierw szym tom ie w spo m nianego w ydaw nictw a (s. 147-267) - włączyliśmy do epoki kam ienia jako m łodszy etap neolitu (por. J. K. Kozłowski, Pe- riodyzacja pradziejów. W: Prehistoria. K raków 1999, s. 29-30. Encyklopedia H istoryczna Świata. Tom 1), choć w archeologii ukraińskiej coraz częściej wydziela się o drębną epokę m ie dzi (por. Первобытна археология, ред. C. C. Б ерезанская и другой. Киев 1985, s. 187-352. Археология Украинской СССР. Том первый). 4 Рог. О. С. С итник, М устьэрська ст оянка П ронят ин поблизу Тернополя. А рхеологія 50: 1985, s. 36. 5 А. П. Ч ерныш , П алеолит и мезолит Приднестровья. М осква 1973; В. П. С авич, П ізньопалеоліт ичне населения П івденно-західної Волині. Київ 1975. 6 М. Ю. Відейко, Тернопільський обласний кряэзнавчий музей. W: Енциклопедія трипільскої цивілізації. Том 2, ред. М. Відейко и другой. Київ 2004, s. 518.
Kronika - The chronicle
ce I, rej. zaleszczycki7. W cześniej w iększość tych s ta n o w isk p rz y p o m n ia ł M. P. Sochaćkyj8.
Najczęściej u p o w szech n io n e są bad an e, z Jego udziałem , groby k u ltu ry am for kulistych z m iejsco w ości T ow stoług (daw niej Z asty n k a), rej. ta rn o p o lsk i, Łoszniew i D ow ge, rej. trem bow elski i W orw olince, rej. zaleszczycki. Z estaw ił je I. K. Sw iesznikow w sw ych o p raco w an iach p o św ięconych tej k u ltu rze9. W 1996 r. }. M alejew p rz y p o m n ia ł w Baltic-Pontic Studies groby z Łoszniew a, D ow gego i W orw o lin có w 10 - w szystkie uw zględniła i szeroko w ykorzystała M. Szm yt w (w y danej w tej sam ej serii) m onografii k u ltu ry am fo r k u listych w E uropie W sc h o d n ie j11.
O statnio, w 2007 r., M. Bandriw śkyj p rz y p o m n ia ł i o publikow ał znalezisko g ro b u tej k u ltu ry z b ad ań I. G erety w m iejscow ości Łuczka, rej. tarn o p o lsk i, w 1996 r.12.
P rzytoczone p rzykłady św iadczą, że I. G ereta, sp e cjalizujący się w zag ad n ien iach k u ltu ry czerniachow - skiej, p ozostaw ił p o sobie znaczny d o ro b e k badawczy, zw iązany rów nież z okresam i dalekim i o d Jego za sadniczych zainteresow ań, a Jego najm niejsze naw et publikacje stale są cytow ane i n adal służą rozw ojow i naszej nauki.
Pozostaw ił też p o sobie d o b rą pam ięć u lubelskich przyjaciół. D o c . d r la n G u rb a I n s ty tu t A r c h e o lo g i i U M C S w L u b lin ie Pl. M . C u r ie - S k lo d o w s k ie j 4 2 0 - 0 3 1 L u b lin 7 М. Ю. Відейко и другой, Археолочічні пам ’ят ки т ри пільської культ ури на т ерит орії України. Реестр. W: Е нци клопедія трипільскої цивілізації. Том 2, ред. М. Відейко и другой. Київ 2004, s. 649-654. 8 М. П. С охацкий, 3 історії археологічних досліджень т рипільської культ ури в Тернопільськії області. Археологія 2006: 2, s. 8. 9 Рог. И. К. С веш ников, Культура шаровидных амфор. М осква 1983. А рхеология СССР. С вод ареологических источников. В 1-27; И. К. С веш ников, Культура ш аровидных амфор. W: П ервобы тн а археология, ред. С. С. Березанская и другой. Киев 1985, s. 280-291. А рхеология Украинской СССР. Том первы й.
10 Y. М. Maleyev, Selected Graves o f Globular Amphora cul ture fro m Volhynia and Podolia. W: Eastern Exodus o f the G lo b u lar A m phora People: 2950-2350 BC, ed. A. Kośko. Poznań
1996, s. 53-61. Baltic-Pontic Studies 4.
11 M. Szmyt, Between West and East. People o f the Globu lar Amphora culture in Eastern Europe: 2950-2350 BC. Poznań 1999. Baltic-Pontic Studies 8. 12 M. Бандрівський, П оховання пізньоенеолітичного часу в селі Л учка на Тернопільщ ині та проблема відносної й абсолют ної хронології м егаліт ичних гробниць Поділла. (З розкопок Ігора Герети 1996 року). Записки Н аукового Товариства імені Ш евченка 253: 2007, s. 226-243.
