A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 99, 19B9
Zdrawko K a l t n e k a r
PODEJŚCIE AflAL I T YCZNO-PROJEK TUJĄCE DO ZARZĄOZAMIA SYSTEMEM GOSPODARKI MATERIAŁOWEJ
N3 za rząd zanie gospodarką m a te riało w ą każ d ej branży czy przed s i ę b i o r s t w a w y w ie ra ją wpływ d la n ic h t y l k o s p e c y f i c z n e , różnorod ne c z y n n i k i . Można J e o k r e ś l i ć ja k o b ezpośrednie i p o ś r e d n ie , ale są one ś c i ś l e ze sobą powiązane. N a j t r u d n i e j s z e , a l e jednocześnie r i a i s t o t n i e j s z e j e s t w y d z i e l e n i e tych czynników oraz u s t a l e n i e ich jednostkowych i złozonych skutków. Przez t a k i e u s t a l e n i a docho dzi 3 iq do zrozumienia i o k r e ś le n ia przyczyn tego rodzaju z j a w is k . Tylko bowiem wtedy, k ied y znamy ź ró d ła ic h powstawania, moż na p r z e d s i ę w z ią ć k r o k i w k ieru n k u u s t a l e n i a r a c j o n a l i z j j ą c y c h zmian. U s p r a w n ia ją c z a rzą d z a n ie gospodarką m a te ria ło w ą można u- s t a l i ć bogate ź r ó d ła wzrostu p rod u k tyw n ości.
W naukech ekonomicznych przez r a c j o n a l i z a c j ę rozumie się po s z u k iw a n ie : kompleksowych c e ló w , środków i d z i a ł a ó d la o s i ą g n i ę c i e moż1 i w ie n a j l e p s z y c h r e z u l t a t ó w ekonomicznych funkcjonowania i n s t y t u c j i .
R a c j o n a l i z a c j a z a rzą d z a n ia gospodarką m a te riało w ą oznacza po s zu k iw a n ie t a k i c h form postępow ania, k t ó r e zap ew n iłyb y zaopatrze n i e i n s t y t u c j i w m a t e r i a ł y i surowce po m o ż liw ie najniższych kosz ta c h . Tego rodzaju c e l n ie może być o s i ą g n i ę t y w c a ł e j p e ł n i , a l e można dążyć do z b l i ż e n i a s i ę do n ie g o .
Warunki ekonomiczne funkcjonow ania p r z e d s i ę b i o r s t w u l e g a j ą
P r o f . , Wydział O r g a n i z a c j i U n iw e r s y t e t u w M a rib o rz e , J u g o s ł a w i a .
z m ia n ie , pow stają nowe potrzeb y i nowe m o ż liw o ś c i. Musimy w ie d z i e ć , ja k dostosować s i ę do tych zmian i w j a k i sposób s ta w ia ć nowe k r o k i na drodze r a c j o n a l i z a c j i . Musimy wybrać sposób bada n ia i a n a liz o w a n ia zarząd zania gospodarką m a te ria ło w ą .
Metody badania mogą być różne, ponieważ one także z a le ż ą od różnych czynników, tak ja k sema gospodarka m a te ria ło w a . S p r ó b u j my z e s ta w ić j e w pewien system*.
S c h e m a t 1
Metody badart za rzą d z a nia gospodarką m a te riało w ą A n a liz a A n a liz a jednostkowa kompleksowa
I,
'
-
1
procedura skrócona procedura1
u pełna -... — ■badanie (wyrywkowe) badanie
próbkowe c a ł k o w i t e
_ J ___________________ _
doDór badania
rep rezentantów migawkowe
Z punktu w id z en ia c e l u badań można zdecydować s i ę na: - a n a l i z ę jednostkową (s z c z e g ó ło w ą ) lub
- a n a l i z ę kompleksową.
W ramach pierwszego postępowania poddaje s i ę badaniom warun k i d o s t a r c z a n ia m a te ria łó w do jednego stan ow iska p r a c y , d z i a ł a n i e środków tra n sp o rto w y c h , warunki p rac y w jednym magazynie i e fektyw ność j e d n e j a k c j i zakupu. Tego ro d za ju d z i a ł a n i e jest
po-Podobny schemat postępowania podaje H. A. H e i n e r w k s i ą ż c e : Oie R a t i o n a l i s i e r u n g dos Förderwesens in I n d u s t r i e b e t r i e b e n , Pucker i Humblot, B e r l i n 1961, s . 278.
dojmowane w wyniku s t w i e r d z e n i a : za k łóce ń w przeb ieg u procesów p ro d u k c y jn y c h , wzrostu kosztów t r a n s p o r t u , n ie w ła ś c iw y c h s t o sunków m ię d zy lu d z k ich i t d .
S t o s u j ą c t e c h n i k i badania p r a c y , r e j e s t r u j e s i ę przebieg pro cesów p rac y na danym o b s z arze , każdą o p e r a c ję i poszukuje n a j b a r d z i e j odpowiednich rozw iąz ań. J e a t to o c z y w i ś c i e t y l k o ' c z ę ś cio we r o z w ią z a n ie z a g a d n ie n ia i może s ta n o w ić n ieb e z p iec z e ń s tw o nieu ch w y ce n ia i s t o t n e g o , złożonego problemu. A zatem pow sta je ko niecz no ść rozważenia wpływu t y c h cząstkowych rozwiązań na r ó ż no obszary złożonego d z i a ł a n i a .
Przez a n a l i z ę kompleksową rozumie s i ę badanie w s z y s tk ic h e- lementńw składowych gospodarki m a t e r i a ł o w e j w p r z e d s i ę b i o r s t w i e lub w y d z i a l e . Może to być takżb a n a l i z a kompleksowa jednego z e- lementów t e j d z i a ł a l n o ś c i , n p .: t r a n s p o r t u wewnętrznego i jego wpływu na funkcjonow anie c a łe g o p r z e d s i ę b i o r s t w a lub jego c z ę ś c i. Togo ro d za ju d z i a ł a n i e wymaga w i ę c e j czasu i j e s t b a r d z i e j k o sz towne. Ze względu na s z e ro k i zak res p rac y c a ł o ś ć badań musi zo s t a ć p o d z ie lo n a na węższe z a g a d n ie n ia , rozwiązywane przez r ó ż nych eksp ertów , przy czyn o c z y w iś c ie i s t n i e j e ko nieczno ść k o o r d y n a c j i ' ty c h p r a c . Tylko wówczas można mieć pewność, że p r o b l e my te bcdą rozwiązywane w oderwaniu od c a ł o ś c i badań i że wszy s t k i e z ja w is k a zostaną w z ię te pod uwagę.
B i o r ą c pod uwago zakres a n a l i z y możemy wybrać p r o s t ą , ( s k r ó coną) lub kompleksową procedurę p ostępow ania. Skrócona procedura obejmuje t y l k o ogólne b ad anie i s t n i e j ą c e g o stanu oraz rozmowy z pracow nikam i, к/ o p a r c iu o te dane można o k r e ś l i ć problem i pod j ą ć d e c y z ję có do rozw iąz ań. J e s t to s zy b k i sposób i r o z w ią z a n ie nożna u s t a l i ć w kró tk im c z a s i e , a l e n a le ż y zdawać s o b ie sprawę, że j e s t ono o p a r te j e d y n i e na metodzie szacunkowej. Z tego względu ten sposób postępowania może być w ykorzystany t y l k o da rozw iązyw ania ł a t w i e j s z y c h ( p r o s t y c h ) problemów i do tych s y t u a c j i , k t ó r e wymagają bardzo szybkiego u re g u lo w a n ia (np. u s t a l e n i e c z ę s t o t l i w o ś c i przewozów tra n sp o rto w y c h na poszczególnych dro gach, o k r e ś l e n i e czasu t r w a n ia p oszczególnych o p e r a c j i t r a n s p o r towych i t d . ) .
Do badań próbkowych n a j c z ę ś c i e j w o p a r c i u o zasady s t a t y s t y k i , w yb ie ra s i ę jedną część z c a ł c j i l o ś c i lub z c a łe g o
cza-ftłrawko Kaltiwkar
su. r e p r e z e n t u ją c ą d o s t a t e c z n ie c a ł o ś ć . Można tu wymienić dwie n a j c z ę ś c i e j stosowane met osły .
- kied y w y b ie ra s i ę ja k o próbkę w o p a r c iu о zasady s t a t y s t y k i jed e n z w ie lu produktów c a łe g o programu produkcyjnego о p r z e c i ę t n y c h c e c h a c h , r e p r e z e n t u j ą c y c h c a ł y program p r o d u k c y jn y ; b a da s i ę r e l a c j e tra n sp o rtow e w o d n i e s i e n i u rto tago r e p c u z e n t a n t a , a w y n ik i odnosi s i ę do c a ł e j p r o d u k c j i ;
- badania migawkowe, o p a rte są na p raw ie w i e l k i c h l i c z b ; ob serw uje s i ę i zaznacza w wylosowanych momentach w yniki o k r e ś l o n e j l i c z b y o b s e r w a c ji rlla u s t a lo n y c h uprzednio f r a k c j i ; u zysk uje s i ę w ten sposób p raw ie dokładny obraz c a łe g o czasu.
Przez wybór systemu n a j c z ę ś c i e j dokonuje e i ę s e l e k c j i o b i e k
tów а п з ! i z y . Z a leż y to od zakresu a n a l i z y i od te g o , na j a k i e obszary z a rzą d z a n ia gospodarką m a te ria ło w y n a le ż y zw ró c ić b a cz n i e j s z ą uwagę. B adanie p r z e c ie ż j e s t wstępem do poprawy i s t n i e j ą c e j s y t u a c j i , nożna j e zatem rozpocząć wtody, k ie d y «amy d o s t a t e c z n i e duży wpływ na r e a l i z a c j ę r a c j o n a l i z a c j i .
A. Postępow anie a n a l i t y c z n e
Zarząd zanie gospodarki» m a te ria ło w ą stanowi element całogo systemu za rz ą d z a n ia p rz e d s ię b io rs tw e m . 3ego e fe k tyw no ść może być wsęc rozpatrywana z punktu w id z en ia teg o , w j a k i sposób wepói- p r z y c z y n ia s i ę oo r e a l i z a c j i oełrt« c a łe g o p r z e d s i ę b i o r s t w a . Qos- podarka m a te ria ło w a n i » i s t n i e j e sama d la s i e b i e , j e j c e l e w y ra ż a ją s i ę * planowym d o s t a r c z a n iu d la p r o d u k c ji i in nych o d b i o r co;*: surowców, n a t e r i a ł r t w , c z ę ś c i zamiennych i po a o z U w i e n a j n iż s z y c h k o s z ta c h . System te n j e s t w ięc t y l k o w zg lęd n ie wyodrę b n io n y, j e s t bowiem w sposób w y ra ź n ie z a le ż n y od szerszeg o ey- s ta n u , jakšr. j e s t p r z e d s i ę b i o r s t w o , a w s z c z e g ó ln o ś c i - jeg o pro d u k c ja .
S ta r a n y s i ę o s i ą g a ć n a j l e p s z e r e l a c j e pomiędzy " i n p u t “ i • c u tp u t" tzn. uzyskać m o ż liw ie n a jw ię k s z ą efe kty w n o ść d z i a ł a n i a . Osiągnąć t o * п 2пз t y l k o « t e d y , j s ś ł l jeste4s>y w s t a n i e o- k r e ś l i ć p roces z n ia n w s t r u k t u r z e J funkcjonow aniu s y s t e m ; .
Trze-ba jednak na drodze Trze-badart zapoznać s i ę z w szystk im i czynnikam i i uwarunkowaniaiai d la je g o u k s z t a ł t o w a n ia zarówno r a c jo n a l n e g o , Jak
i możliwego do wprowadzenia.
Z a rz ą d za n ie gospodarką m ateriałow i) ja k o r e l a t y w n i e wyodręb niony system w dużej mierze z a le ż y od o t o c i e n i i . W s z y s tk ie zm ia ny w tym o to c z e n iu o d u z i a ł u j ą na ten systo«.. Wymagają jeg o zmian
i a d a p t a c j i do nowych warunków, p otrze b i m o ż liw o ś c i. Na system z a rz ą d z a n ia gospodarką m a te ria ło w ą wpływa o t o c z e n ie d a ls z e i b l i ż s z e , a t a k i e ic h poszczególne elementy składowe. Są to :
- ogólne p r z e p is y i o g r a n i c z e n i a epołeozne; - podaż i popyt r ó in y c h m a te ria łó w na r y n k u ;
- s t r u k t u r a o r g a n i z a c y jn a p r z e d s i ę b i o r s t w a , w k t ó r e j system
f u n k c j o n u j e ;
- a przede wszystkim potrzeb y p r o d u k c j i i p lan ow anie zao p a t r z e n i a w m a t e r i a ł y i surowce.
Wymaga to o c z y w i ś c i e sto so w n e j r e a k c j i ze s tr o n y opisywanego s y s t e n u .
M a l e i y zatem poznać dobrze te zmiany, z a r e je s t r o w a ć j e i p r z e a n a liz o w a ć . Jednak j n ś l i chcemy j e dostosować do systemu z a rzą d z a n ia gospodarką m a t e r i a ł o w ą , musimy także zbadać:
- wewnętrzną s t r u k t u r ę systemu, tz n . w s z y s t k ie je g o s k ł a d n i k i ;
- p o w iąz a n ie pomiędzy nimi oraz fun kcjon ow a nie systemu ja k o c a ł o ś c i ;
- w s z y s tk ie p r o c e s y , k t ó r e zachodzą wewnątrz samego systemu. Postępow anie a n a l i t y c z n e wymaga kompleksowego zbadania wszy s t k i c h tyc h problemów, co n i e j o s t sprawą ł a t w ą . S ystem a tycz n e p o d e j ś c i e do ic h r o z w i ą z a n ia i kreatyw ne w łą c z e n ie s i ę wszystkich u c z e stn ik ó w danego procesu «угаадз p rą c y z e s p o ło w e j, włączenia róż norodnych s p e c j a l i s t ó w oraz robotników b e zp o śred n io powiązanych z daną p r a c ą . J e s t to je d y n a drog a, ponieważ nowa o rg a n iz a c ja nie może być z re a liz o w a n a ja k u " p r a c a zza b i u r k a " , nawet j e ś l i wyko nywana j e s t przez n a j w y ż s z e j ra n g i e ksp ertów . F u n k c jo n u ją c a po p raw n ie o r g a n i z a c j a oraz j e j poszczególne c z ę ś c i n i e stanowią bo wiem t y l k o sumy różnych m a t e r i a l n y c h i n i e m a t e r i a l n y c h s k ł a d n i ków i uwarunkowart. J e s t to system powiązart: t e c h n i c z n y c h , t e c h n o lo g i c z n y c h i s p o łe c z n y c h , k t ó r e nawzajem na s i e b i e o d d z i a ł u j ą .
U S ídrawko Kaltnekar
A n a liz o w a n ie i p r o je k t o w a n i« ( p la n o w a n ie ) stan ow ią t y l k o dwte Гагу c a łe g o procesu tw orzenia systemu o r g a n l z a c y jn a g o . Można ten p roces p rz e d s ta w ić ja k o k o ło , w którym p rze b ie g a on od d iag n ozy, a n a li z y ( b a d a n i a ) , p r o je k to w a n ia ( t w o r z e n i a ) , wdrażania i kon t r o l i ( r y s . I ) .
Proces tw orzenia systemu org a n iz a c y jn e g o
Diagnoza P r o je k to w a n ie
Rys. 1. Proces tw orze nia systemu o r g a n iz a c y jn e g o
Przede wszystkim n a le ż y u s t a l i ć Ja a n y obraz z a rzą d z a n ia gos podarką m a te riało w ą i jego f u n k c ję w o d n ie s i e n iu do p ro tiu k c ji ł c a łe g o p r z e d s i ę b io r s t w a . Musimy u s t a l i ć w s z y s tk ie c z y n n i k i , k t ó re na n i e w p ływ a j? i k t ó r e o d d z i a ł u ją na I s t n i e j ą c ą s y t u a c j ę da nego p r z e d s i ę b io r s t w a , c z y l i sformułować d ia g n o z ę . Konleczrw J« s t t 3kre u s t a l e n i e Jego stanu i s t n i e j ą c e g o oraz pow stałych tu p r o blemów. Musmy zebrać in fo rm a c je o a k t u a l n e j s y t u a c j i i p o t r z e b ach, u s t a l i ć ic h c h a r a k t e r 1 wpływy г J e d n e j s tr o n y i z a o fe r o wać możliwe ro z w ią z a n ie г d r o g i e j .
ľ eb ra n e dane powinny być k r y t y c z n i e p rzeanaliz ow an e i o c e n io n e . Wcpółczesne t e c h n i k i badawcze p ozw alają na rozw iązyw anie prcblfcnfiw Tar-:gdzanie gospodarką m a te riało w ą w sposób naukowy, k' o p a r c iu a t a lo n e c z y n n i k i i uwarunkowania badany ź ró d ła i p rzyczyn y stanu i s t n i e j ą c e g o - co stanow i podstawowy c e l rozwa ża rt a r t a l i t y c z n y c h .
A n a l i z u j ą c dano dochodzimy do m ożliw ości nowych rozw iąz ań. Vi«3zyrit w ie one powinny być szczegółowo zbadane z punktu widzenia k o r z y ś c i , j a k i e mogą p r z y n ie ś ć , i nakładów, j a k i c h wymagają. W
o p a r c iu o to postępowanie p ro je k tu je m y nowe r o z w ią z a n ia o r g a n i z a c y jn e i proponujemy konieczne zmiany.
W ten sposób przygotowano r o z w ią z a n ie powinno być p r z e d s t a wione k ie ro w n ic tw u p r z e d s i ę b i o r s t w a , k t ó r e podejmuje d e c y r j ę o i c h wdrożeniu. P r o j e k t pow inien wykazać w u z y s tk ie k o r z y ś c i p ł y nące z r a c j o n a l i z a c j i i sposoby J e j wprowadzenia. Przede ' wszy stk im w in ie n on z a w ie r a ć :
- o p is i s t n i e j ą c y c h procedur (sposobów) postępowania i ic h k o s z t y ,
- o p is proponowanych zmian,
- k a l k u l a c j ę przewidywanych kosztów wdrożenia i niezbędnych i n w e s t y c j i ,
- przewidywane e f e k t y ekonomiczna i iw ie r a c j o n a l i z a c j i , - czas niezbędny do wprowadzenia usprawnień i
- czas niezbędny dn u z y sk a n ia założonych e fe k tó w .
W o p a r c iu o tak przygotowane p ro p o z y c je k i e r o w n ic tw o p rz e d s i ę b i o r s t w a może p od jąć d e c y z je o wdrożeniu zmian.
d e c y z ja ta j e s t pierwszym krokiem we wdrożeniu r a c j o n a l i z a - c j i . Nowa metoda winno być up rzed n io sprnwdzona ł w o p a r c iu o to winny być u s t a lo n e m oż liw ości j e j w d rożen ia. Musimy o p is a ć c a ł ą metodę szczegółowo, co ch ro n i przed powrotem do 3 ta re g o sposobu d z i a ł a n i a , Wszyscy wykonawcy muszą być n i e t y l k o dobrze p r z e s z k o l e n i , a l e także sto so w nie motywowani do wprowadzenia i s t o sowania nowych metod.
U żyteczne j e s t t u t a j opracowanie s p e c j a ln e g o programu p o stęp ow an ia w z a k r e s i e wdrożenia p r o j e k t u . Program ten p ow inien obejmować:
- w s z y s tk ie potrzebne zmiany u w yposażeniu, - o d p o w ie d z ia ln y c h wykonawców,
- planowane term in y r e a l i z a c j i .
Wprowadzenie nowych form do p r a k t y k i oznacza r e a l i z a c j ę p r o p o z y c j i i o e z y w i á c i e w e r y f i k u j e w sposób pozytywny c a ł e poprzed n i e p ostęp o w anie.
K o n t r o l a , s ta n o w ią c o s t a t n i ą f a z ę , w s k a zu je, że p r o p o z y c je z o s t a ł y wdrożone i u s t a lo n o i c h pozytywne s k u t k i lub s tw ie rd z o n o n iep o w od zen ia. Musimy badać na b i e ż ą c o , czy p rac a j e s t wykonywa na zgodnie z i n t r u k c j a m i oraz u s t a l i ć e f e k t y zmian. P rz y d a tn y
140
ľrirawkí) kňltnekar
t u t a j może być program w d rożen ia, ponieważ pozwało u s t a l i ć od p o w ie d z ia ln y c h za z a i s t n i a ł e o d q h y le m a .
H ie J e a t to o c z y w iś c ie jedynym celem k o n t r o l i . U s t a l a się tu bowiem w s z y s tk ie z a i s t n i a ł e zmiany w p rzeb ieg u procesów i w struk tu r a c h oraz w środowisku ( o t o c z e n i u ) , w jakim to s t r u k t u r y funk c j o n u j ? . K o n t r o l a musi j e d n a k i e prowadzić do nowej diagnozy. Cykl j e s t zamknięty i s t a ł y , bowiem org anizow aniu J e a t d z i a ł a n ie m , k t ó r e s i ę nigdy n ie kończy. O r g a n iz a to r z y mogą ja k o zasadę p r z y j ą ć t o , że n i e na a n i formy, a n i r o z w ią z a n ia tak doskonałego, k t ó r e n ie mogłoby być usprawnione.
W s z y s t k ie faz y postępowania mogę być og raniczon e lub p o ł ą czone, n i e j e s t bowiem i s t o t n e , i l e faz musi występować w p r o c e s i e zmian. I s t o t n e j e s t t o , że tw o rz e n ie o r g a n i z a c j i stanowi s t a ł y p r o c e s , k t ó r y prowadzi do b a r d z i e j w ła ś c iw y c h form i tym samym do b a r d z i e j c e lo w e j r e a l i z a c j i założonych c e ló w . W p r a k t y ce c z ę s to ł ą c z y s i ę fazę diagnozy i a n a l i z y , są one bowiem tak ś c i ś l e powiązane, że w i e l e c z yn n o śc i u leg a powtór.zeniu, j e ś l i r e a l i z u j e s i ę j e o d d z i e l n i e . W dalszym postępowaniu można p o łą c z y ć a n a l i z ę i p r o j e k t o w a n ie .
Wspomniano j u ż . że k o n t r o l a sta n ow i jedną z faz c a ł e j p r o c e d u r y . Vi r z e c z y w i s t o ś c i musimy s t w i e r d z i ć , że k o n t i o l a ma miej sce w c ią g u c a łe g o postępow ania i może być przedstawiona jako rów n o l e g ł y p roce s tow arzyszący d z ia ła n io m przedstawionym w p o s t a c i k o ła na r y s . 1 .
Przedstawionemu przebiegnw.i w ramach tego p rocesu towarzyszyć !4ogą zatem inno p r z e b ie g i ja k np. k o n t r o la i przepływ in fo rm a c j i . Z ja w is k a te n i e p r z e b i e g a j ą t y l k o w Jednym k i e r u n k u , is tn ie j e c z ę s t o p o trze b a powrotu, dodatkowych a n a l i z , z b i e r a n i a nowych i n f o r m a c j i l t d . Jednakże ten podstawowy schemat może dobrze i l u strow ać l o g i k ę c a łe g o postępow ania.
O r g a n iz a c ję uważa s i ę za system dynamiczny, wymagający s t a ł y c h zmian i dostosow ania do zmiennych warunków, s tą d r o z p a t r u j e s i ą fun kcjon ow anie t e j o r g a n i z a c j i przede wszystkim w o p a r c i u o pewne zewnętrzne s t y m u l a c j e ( o d d z i a ł y w a n i e ) i bodźce. T a k ie od d z i a ł y w a n i e ma c z ę s to ujemny wpływ na r e a l i z a c j ę celów i n s t y t u c j i , zaś w y n ik i j e j fun kcjon ow a nia mogą być ocen iane t y l k o przez pryzmat r e a l i z a c j i ty c h c e ló w . O c z y w i ś c ie m e w ia ła b y sensu
zmia-nu o r g a n i z a c j i , k t ó r a n i e p ro w a d ziłab y do o s i ą g n i ę c i a pozytywnych r e z u l t a t ó w . Można tu wymienić dwa ro d z a je t r u d n o ś c i :
- n i e możemy z c a ł ą pewnością u s t a l i ć , czy w y n ik i są r z e c z y w i ś c i e dobre i czy n i e moglibyśmy o s ią g n ąć le p szych r e z u l t a t ó w , s t o s u j ą c inną formę o r g a n i z a c y j n ą ;
- ze względu na zmiany różnych czynników , w y stę p u ją c y c h w samym s ys te m ie i jogo o t o c z e n iu , n ie moglibyśmy zapewnić na s t a łe odpowiednio pozytywnych r e z u l t a t ó w ; forma k o rz y s tn a d z i s i a j może n i e być w ła ś c iw ą j u t r o .
B i o r ą c pod uwagę te f a k t y , n a le ż y s t w i e r d z i ć , że zmiany w s t r u k t u r a c h i p roce sa ch n i e muszą mieć s t a ł o g o c h a r a k t e r u . J e s t jednak ko n ie c z n e , aby s t a l e przeprowadzać badanie warunków i m o ż liw o ś c i, a lo wprowadzać zmiany w ted y, k i e d y s ta n ą s i ę one nie zbędne . N ie każda bowiem a n a l i z a i diagnoza k o n ie c z n ie prowadzi do p r o je k to w a n ia i n i e każdy p r o j e k t b ę d z ie r z e c z y w i ś c i e wdro żony. N ie zm niejsza to jednakże zn a cze n ia s t a ł e g o badania faktów.
Szczegółowa a n a l i z a w s z y s t k ic h uwarunkowań i m oż liw ości j e s t s z c z e g ó l n i e niezbędna wówczas, k ie d y p l a n u j e s i ę wprowadzenie no wego systemu. Można bę d zie unik nąć w i e l u t r u d n o ś c i i zbędnych kosztów', j e ś l i rozważy s i ę w s z y s tk ie możliwe k r y t e r i a ju ż w c z a s i e p r o je k to w a n ia systemu, bowiem m oż liw ości zmiar: w późniejszym o k r e s i e są m n ie js z e , a k o sz ty t a k i c h i n t e r w e n c j i dużo wyższo ( p o r . r y s . ? ) .
Metoda a n a l i t y c z n a wymaga p o s ia d a n i a wysokich k w a l i f i k a c j i od w s z y s tk ic h b io r ą c y c h u d z i a ł w j e j prowadzeniu. Muszą oni dosko n a l e znać metody i t e c h n i k i badań i i c h wzajemne z a l e ż n o ś c i , a przede w szystkim :
- metody przyg otow an ia i k r y t e r i a podejmowania d e c y z j i ; - różne t e c h n i k i zastosow ania rozwiązań o r g a n i z a c y jn y c h i te c h n i c z n y c h ;
- a także t e c h n i k i z b i e r a n i a , p r z e d s t a w i a n i a i porównywania różnorodnych danych.
A n a l i z a musi być o p a rta o u s t a lo n e K r y t e r i a . Trudno jest pod j ą ć w ła ś c iw ą d e c y z j ę , zwłaszcza w przypadku d użej l i c z b y różn o rodnych czynników, w y w ie ra ją c y c h wpływ na daną s y t u a c j ę . Musimy jednak rozważyć możliwość i c h wyboru poprzez u s t a l e n i e w ł a ś c i wych k r y t e r i ó w . N a j i s t o t n i e j s z ą sprawą w a n a l i z i e , p r o je k to w a n iu
Zilrawko Kaltnekar
Rys. 2. t t o ż l i w o i c i i k o sz ty zmian form o r g a n i z a c y jn y c h
i funkcjonowaniu za rzą d z a nia gospodarką m a te riało w ą j e s t w ła ś n ie u s t a l e n i e k r y t e r i ó w wyboru n a j b a r d z i e j ko rz ystne g o w a r i a n t u roz w ią z a n ia z w ie lu m ożliwych. C zęsta ja k o k r y t e r i a wyboru s t o s u j e s i ę m i n i m a l i z a c j ę :
- w s z y s tk ic h nakładów (m in ieu m ), - najw ię k sze g o elementu (m in im a x ).
Czasami poszukuje s i ę m a k s y m a liz a c ji p oszczególnych e fe k tó w . Możemy zatem w y b ie ra ć pomiędzy m a k s ym a liz a c ją ;
- ogólnych (w s p ó ln y c h ) etektów lub
- jednego, o k re ślon eg o e f e k t u - n i e k o n i e c z n i e najwyższego. Wybór k r y t e r i ó w d l a oszacowania r o z w ią z a n ia z a le ż y c z ę s to od c e lu a n a l i z y . Ma nasze postępowanie mają wpływ różnorodne z j a w i ska, j a k : p otrze b y i m o ż liw o ś c i, warunki p racy i t d . Z tego wzglę du a n a l i z a n ie może być zawsze Id e n t y c z n a . Schemat 2 ukazuje n a jw a ż n ie js z e problemy, w y stę p u ją c e w t r a k c i e a n a l i z y z a rz ą d z a n i a gospodarką m a te r i a ł o w ą , k t ó r y c h szczegółowe omówienie z a j ę łoby zbyt dużo m i e js c a . K o r z y ś c i p oszczególnych rozwiązań n a j l e p i e j j e s t u s t a l i ć przez porównanie. Normaln ie u s t a l a s i ę r ó ż ne w s k a ź n ik i , k t ó r e są porównywalne;
S c h e m a t 2
K l a s y f i k a c j a problemów oraz metoda a n a l i z y zerząd zan ia gospodarką m a te riało w ą j makroj C h a r a k te r y s t y k a : Obszar badań Poziom badań UZytkowriicy wyników Sposób badań sta n O b ie k t badart U s t a l e n i e faktów Dostępność danych Sposób z b i e r a n i a m f o r * a c j i M o ż liw o ś c i wyboru ro z w ią z a n ia O d ch ylen ia l i c z b y r o z w i ą zań Wzajemna zaieZ no ść rozwiązań A n a liz a z a rzą d z a n ia gospodarką ma t e r i a ł o w ą poszczególn e obszary d z i a ł a ł node i I mezzo ] cząstkowe prób lemy
Ц ]
---mikro j «.tanowiska p racy o r g a n i z a c j e К ie ro w n ic ze zewnętrzneo r g a n i z . ja k o ś c io w y j i ł ość i owy] f s t a t y c z n y j dynamiczny| J s t i l y ruchnmy d e t e r m i n i s t y a tu h a s t y c / n e czne o d c h y le n ia przypadkowe z e s t a w ie n ie ze b ranie oszacowane zm ierzenie I zmienne s t a l e Określone]~T~[
zmiennej
n i e z a l e z n e ) —j— { za le ż ne U s t a l e n i e obszaru C z ę s t o t liw o ś ć K r y t e r i a ocenypunk Iowo c a ło śc io w o obszarowo
--
rrssaa-s t a l e okresowa s p o ra d yc z n ie
- w różnych ok re sa ch,
- w rôznych o rg a n iz a c ja c h (op. w badanej o r g a n i z a c j i na t i e ś r e d n ic h wyników b r a n ż y ) ,
- w o k r e s i e I s t n i e j ą c y m i planowanym lub - w o k r e s i e planowanym i o s ią g n ię ty m .
Absolutne w a r t o ś c i wskaźników n l a zawsze wskazują na i s t o t n ą jakość d anej s y t u a c j i . Та ьята w ie lk o ś ć o k re ślon eg o wskaźnika (np. dzienny obrrtt lub zapas m a t e r i a ł u ) może wskazywać na pozytywną s y t u a c j ą w jednym p r z e d s i ę b i o r s t w i e i n ie w ła ś c iw ą - w innym.
W ra c a jąc do problemu a n a l i z y i p ro je k to w a n ia zarządzanie gos podarką m a te r i a ł o w ą , n a le ż y p a m ięta ć , żo każda metoda czy a l g o rytm rozw iązyw ania problemu w r z e c z y w i s t o ś c i o p t y m a l iz u je model,
a n i e s ta n r z a c z y w i s t y .
J a k o ść o s i ą g n i ę t y c h rozwiązań j e s t o t y l e dohra, o i l e model o d z w i e r c i e d l a s ta n i s t n i e j ą c y . J e ś l i zatem wprowadzamy ro z w i ą z a n ia t e o r e t y c z n e do p r a k t y k i g o s p o d a rc z e j, musimy rozważyć rów n ie ż ten f a k t i r ó w n o le g le dostosować do n iego nasze d e c y z j e .
W łaściw e przeprowadzenie a n a l i z y i s t n i e j ą c e g o stanu stanowi n ie z w y k le i s t o t n y krok na drodze do jego u s p r a w n ie n ia . Często nie jesteśm y świadomi w ie l u m o ż liw o ś c i, zanim d o k ła d n ie n i e zbadaeiy s y t u a c j i i s t n i e j ą c e j . Jednakże n ie z n a ją c dobrze tego in stru m e n tu , n i e jesteśm y w s t a n i e dobrze zbadać s y t u a c j i . I s t o t n e więc
i e s t poprawne w y k o rz y s t a n ie p rocedury postępowania a n a l i t y c z n e g o i p rojek tow ego. D z ię k i temu można u nik nąć w ie l u p ó ź n i e js z y c h po myłek, e tak że mieć wię ksze prawdopodobieństwo o d k r y c i a w ł a ś c i wych r o z w i ą z a ń . T e c h n ik i badawcze, i p ro jek to w e są tu różnorodne,
a ic h w ła ś c iw y dobór i w y k o rz y s ta n ie z a le ż ą od s y t u a c j i , w ja k ie j z n a jd u je s i ę badana o r g a n i z a c j a .
8 , Obszar badania
I s t o t r e j e s t także u s t a l e n i e obszarów, k t ó r e zostaną poddane b ad aniu . Sfe ^ a badań j e s t sz e ro k a , powinna obejmować w s z y s tk ie c z y n n i k i i uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne gospodarki ma t e r i a ł o w e j , w y stę p u ją c e w danym p r z e d s i ę b i o r s t w i e .
S c h e m a t 3
Postępowanie w a n a l i z i e w y k o rz y s ta n ia m ateri ałów
A n a liz a podstawowych cech m a t e r i a łów ( i l o ś c i ) , j a k o ś c i , w a r t o ś c i, a sortym en tu , ceny zakupu, dostawy, r Kosztów zakupu, warunków p ł a c ,
planowanych cen, n o r m a l i z a c j i m a te r i a ł ó w , opakowania, ogłoszert ; ( i t p , ) . a n a l i z a w y k o rz y s t a n ia m a te ria łó w ( s t r a t y , o s z c z ę d n o ś c i, motywowanie do o s z c z ę d n o ś c i ) _ _ _ _ _ _ _ w przypadku s y t u a c j i p ozytyw n ej n a le ż y zna 1 utć raozli- wośći wzru s t u . p o z to mu wyKorzy-[ s t a n i a ma-' ter iał.ów a n a l i z a niezbędnych k a p i t a ł ó w na p otrze b y za rz ą d z a n ia gospodarką ma t e r i a ł o w ą
::n z :r :: : u ~ ~ 7 i : 7 z ľ :
a n a l i z a norm z u Z y c ia m a te ria łó w , surowców, półproduktów, m a te ria łó wogólnych a n a l i z a j a k o ś c i m a te ria łó w i r e k l a m a c j i a n a l i z a kosztów ogólnych z a rz ą d z a n i a gospodarką m a t e r i a ł o w ą , p l a n o w a n i e , z a o p a t r z r t n i e , t r a n s p o r t , ma g a zy n o w a n ie , k o sz ty
i
a n a l i z a finansow a s t r a t spowodowanych nadmiernymi zapasamiX
w przypadku s y t u a c j i ne ga ty w n ej - z n a le ź ć i wyelifflino- weć przyczy ny złego wy k o r z y s t a n i a m a te ria łó wI
I
wzrost wy wzrost wy w zrost ze k o sz ty po
datków na datków na względu na sto jó w p r o
zakupy magazyno zamrożenie d u k c y jn y c h z
wanie k a p i t a ł u braku ma
Ztfc «rfb.0 Knltnekar
A n a liz a jo- Щ rozulta ty ag fcorzyst p.ę, powataje tendencja d i l s z y c h po szukiw ań irot-l i H c á a poprą
wy s y t u a c j i
S c h e m a t 4
b a d i n i a nowych m oż liw ości i u sp ra w n ie n ie i s t n i e j ą c e j s y t u a c j i p ozytyw n e j S c h e m a t 5 A n a liz a z a o p a tr z e n ia Anat i — a n a l i z a o rg a n iz a c
A n a liz a dynamiki zakupńw
i zakupów
-I
ZE
a n a l i z a kadrowa ( s t r u k t u r a , dynamika, w ynag rod z en ie)
a n a l i z a poszczególnych p rac z a o p a tr z e n io w y c h ; - p o l i t y k i z a o p a t r z e ń . , - badart rynkowych, - p la n o w a n ia , - omów z dostawcami, - r e k l a m a c j i , - dokum entacji i t d . u s t a l e n i e i e l íw inow anip ^ p r z y c z y n s y t u a c j i n i e w ł a ś c i w e j a n a l i z a kosztów zakupu: - i l o ś c i o w a i wartu- ś c i o w a , - j a k o ś c i m a t e r i a ł ó w , - upóirtiert zamówionych środków,
- kosztów według mate r i a ł ó w , dostawców, zamówiert i t d .
-S c h e m a t 6
A n a liz a gospodarki magazynowej
p oszukiw an ie usprawnień w warunkach normalnego fun kcjon ow a n ia poszukiw anie moił lwośr. i e lim in o w a n ia p rzyczyn n i e w ł a ś c i w e j s y t u a c j i i moż l i w o ś c i r a c j o n a l i z a c j i
S c h e m a t 7
Nie będziemy o p i s y w a l i iszczegńłcwo poszczególn ych obszarów oadań, bowiem na schematach ^ i . 4 zostawiono m ożliw ości w tym z a k r e s i e . Mimo tak szeroko zaprezentowanych zagadnień n i e mogą one obejmować w s z y s tk ic h m o ż liw o ś c i, k t ó r e są p r a k t y c z n i e n i e o g r a n ic z o n e . Ja s n e j e s t rów nież, że n i e możemy przeprowadzać tyc h w s z y s tk ic h a n a l i z w każdym p r z e d s i ę b i o r s t w i e . Z o s t a ł y orte p rz e d staw io ne tak szeroko, aby dać możliwość wyboru t y c h , k t ó r e mogą być p rzyd atn e w k o n k r e t n e j s y t u a c j i .
Przede wszystkim prowadź:. s i o podstawową a n a l i z ę w z a k r e s i e w y k o rz y s ta n ia m a te ri a ł ó w . Na w i e l e z omawianych íaktów msją wpływ inne ro d z a je d z i a ł a l n o ś c i , m e t y l k o gospodarka m a t e r i a ł o w i (s z c z e g ó l n i e p r o d u k c j a ) . Muszą one je d n a k ie być u s t a l o n e , po nieważ z a rzą d z a n ie gospodarkę m a te ria ło w y wpływa no ic h lep^zg ( l u b g o r s z ą ) e fe k ty w n o ść ; n p .: w y k o rz y s t a n ie » a t e r i a i ó w w dużej mierze za le ż y od p rac y na obszarze procesów p ro d u k c y jn y c h . Na ja k o ś ć m a te ria łó w ma wpływ sposńb ic h zakupu, magazynowani« i t r a n s p o r t u . Podobnie логпа p otrak to w ać inne r o d z a je a n a l i z przed s ta w io n y c h na schemacie 5. D a lsze s r.h e M ty p r z e d s t a w i a j ą a n a l i zy związane z zarządzaniem gospodarką m a te ria łu w ą oraz różn orod ne czvr*mki w pływ ające na te d z i a ł a n i a .
J a k w c z e ś n ie j p r z e d s t a w i l i ś m y , n i e w y k o rz y s t u je s i ę tu s z e r o k i e j gamy m ożliw ości a n a l i t y c z n y c h i dokonuje wyboru pomiędzy mr.iej i b a r d z i e j znaczącą a n a l i z ą . W dalszym c ią g u będziemy wu- g l i zapoznać s i ę t y l k o z n a j c z ę ś c i e j spotykanymi a n a liz a m i i t a k i m i , k t ó r e p r z y c z y n i a j ą s i ę do le pszego z a rz ą d z a n ia gospodar ką m a te riało w ą w całym p r z e d s i ę b i o r s t w i e . Zamieszczone d a l e j schematy pozwolą na p r e z e n t a c j ę naszego s ta n o w is k a .
C. Metodyka tw o rze n ia lub r e k u n s t r u k c j i systemów za rzą d z a nia
O r g a n iz a c ję i z a r z ą d z a n in gospodarką m a te ria ło w ą t ra k tu je m y }ako system ś c i ś l e powiązany z innymi systemami. Wymaga to jogo dostosowywania do ^pływrtw b l i ż s z e g o i d alszeg o o t o c z e n i a . Ze względu na tę dynamikę n a le ż y p r z e w id z ie ć przv tworzeniu systemu pewien s t o p ie ń e l a s t y c z n o ś c i , wymaganej d la zmian w s t r u k t u r z e
i funkcjonowaniu 1 jego a d a p t a c j i do zmieniającv<:b n i ę p otrzeb . System gospodarki m a te ria ło w e j j e s t inny w każdy" p r z e d s i ę b i o r s t w ie , co wymaga różnorodnych sposobów badania i formułowani« j«- go elementów składowych. Proced ura a n a liz o w a n ia i p ro je k to w a n ia będzie w ięc inno w każd ej k o n k re tn e j s y t u a c j i .
O k o lic z n o ś c i podejmowania d e c y z j i są również różne, a w i e l e
u w a r u n k o w a ń o g ra n ic z a lub narzuca o k re ś lo n e r o z w ią z a n ia . Rze
c z y w is t e ro zw iąz a n ie j e s t zazwyczaj kompromisem pomiędzy tyra, czego pragniemy, я posiadanymi m ożliw ościam i. O cz yw iście j e s t bardzo trudno u s t a l i ć r e g u ł y , k tó r e mogłyby ukinrować te ducy- z je w każdym przypadku.
Szczegółowy algorytm może sfcużyć rozwiązywaniu t y l k o wyż szych problemów wewnątrz c a ł o j ' p rob lem atyki o r g a n i z a c j i i za rz ą d za n ie gospodarką m a te ria ło w ą . Pragnę u s t a l i ć wspólny a l g o
rytm
postępow ania; w o g ó ln e j melodyce postępowania musi s i ę o- k r e ś l i ć t y i k o główne e ta p y . Szczegółowe procedury powinny być u s t a lo n o d la każdego przypadku o d rę b n ie .K i e l e k s ią ż e k napisano o a lg o r y tm ie podejmowania d o c y z jł na obszarze dostaw m a t e r ia * 'w y c h , wabuc tego i my n ie możemy mieć n a d z ie l' na o d k r y c ie czegoś c a ł k o w ic ie nowego. Zn względu na o- g r a n ic z e n io m ie js c a i czasu przedstawimy podstawową p roced urę, u s i ł u j ą c t y l k o w pewnych przypadkach (e t a p a c h ) z a g łę h ia ć s i ę w sz c z eg ó ły ( l to t y l k o d la p r z y k ła d u , bowiem każdy etap w p r a k ty c e może być d a l e j p o d z ie lo n y ;.
Pomiędzy n a jw a z n lc js z y m i z tych etapów I s t n i e j ę p ow iąz a n ia . Spójrzmy na or)óln§i s t r u k t u r g algorytm u p o s tę powania w tw orzeniu s y s temu za rząd zania gospodarką m a te ria ło w ą .
1. Sform ułowanie problemu i wybór podstawowej k o n c e p c ji
2 8
Sform ułowanie problemu obejmuje: jeg o ogólno z d e f in io w a n ie ( o k r e ś l e n i e ) , u z a s a d n ie n ie wyboru i ze b ra n ie podstawowych i n f o r m a c j i . Mależy także u s t a l i ć c e l e , j a k i e pragniemy osiągnąć przez nasze d z i a ł a n i e . Podstawowa koncepcja stanowi wstępne wprowadzenie do p r z y s z ły c h rozw iązań, a zatem ukierunkowuje c a ł y p ro ce s.
2. Z eb ra n ie i a n a liz o w a n ie podstawowych danych
3 5 6 7 Przede wszytkim n ależ y u s t a l i ć ro d za j niezbędnych in f o r m a c j i oraz u s t a l i ć sposób ich gromadzenia. Należy w ięc odpowiedzieć na szereg pytart: z b i e r a ć dane i l o ś c i o w e czy j a k o ś c i o w e ? , dane wy c z e r p u ją c e czy próbkowe?, bezwzględne czy ś r e d n i e ? , statyczne czy dynam iczne?, r z a s i o k re s z b i e r a n i a i t d . W m iarę m oż liw ości n a le ż y o k r e ś l i ć i r ó d ł o w s z y s tk ic h niezbędnych dar.ych. O c z yw iśc ie n a le ż y zapewnić, aby zebrane z o s t a ł y w sposób szczegółowy wszy s t k i e dane, k t ó r e wpływają na proces d e c y z y jn y . Podstawową z a s a dę powinno być z e b r a n ie w s z y s tk ic h niezbędnych danych, co do ś c i s ł o ś c i i w ia ryg o d n o śc i k t ó r y c h f a l e z y mieć c a ł k o w i t ą pewność. Dane powinny być wzajemnie porównywane. Tego rod za ju a n a l i z a mo że s łu ż y ć dalszym decyzjom.
3. U s t a l e n i e w s z y s tk ic h i s t o t n y c h uwarunkowań
4 5 6 Po p ie rw s z e , k o nieczne j e s t u s t a l e n i e w s z y s tk ic h warunków o g r a n : c z a ją c y c h i zakresu i c h wpływu na elementy d z i a ł a n i a w p r o c e s i e podejmowania d e c y z j i . Mogą cne ukierunkować naszą p r z y s z ł ą prąci;. Ważne j e s t wzajemne o d d z ia ły w a n ie warunków, n a le ż y w ięc u s t a l i ć w ie lk o ś ć i zak res i c h wpływu oraz w id z ie ć możliwoś c i zmian w tyre z a k r e s i e . Na k o n ie c musi s i ę z n a le ź ć uwarunkowa n i a marginesowe i u s t a l i ć w ie lk o ś ć i c h wpływu. J e s t to bardzo ważny e ta p , n i e s t e t y bardzo c z ę s to p r z e d s i ę b i o r s t w a zapominają » z i 4Ć go pod uwagę.
4. Wybór k r y t e r i ó w i s tw o rz e n ie modelu sym ulacyjnego <— --- j
4 Й N ależy erzeóe wszystkim z e s ta w ić możliwe ro z w ią z a n ia p r o b l e mu. Ważnym zagadnieniem j e s t tu z a k re s uwarunkowań i m ożliw ości w y k o rz y s ta n ia urządzeń matematycznych d la jago r n z w l ą z a n i a . W w ię k s z o ś c i przypadków l i c z b a k r y t e r i ó w j e s t tak wysoka, że c a ł
-к о и ) te zbadanie z dokładny wycen; j e s t p raw ie n iem o ż liw e . Należy zdecydować s i ę na wybór modelu, p rzy pomocy k tó re g o sym u luje s i ę c a l e z ja w is k o ( n p . : model analogowy, sym b o liczn y i t d . ) .
2 3 4
5. Sform ułow anie systemu id e a ln e g o
Mając p ie rw s z e w ejścio w e i n f o r m a c j e , u s t a l a s i ę p ie rw s z e wa r i a n t y systemu. C e le « p ie rw s z yc h badań j e s t pomysł ( i d e a ) m o ż l i wie id e a ln e g o r o z w i ą z a n ia , k t ó r e n i e uwzględnia i s t n i e j ą c y c h u- warunkowart i
raczej
wyraża nasze p r a g n i e n i a ( ż y c z e n i e ) niż p r a k tyczne
mo ż l i w o ś c i
r e a l i z o w a n i a . Tego ro d z a ju dochodzenie do roz^ w ią z a n iamoże mieć
sze re ge t3 pńw i może
być dokonane poprzez konk r e t y z a c j ę
procedury p ostępow ania.5 .1 . U s t a l e n i e p o t r z e b n e j p r z e s t r i o k r e ś l e n i e podstawowych st
5.2 5.4
Każdy system p r a c y , w tym o c z y w i ś c i e i system p ro d u k c y jn y o- la z jeg o elementy składow e, wymagają o k r e ś l o n e j p r z e s t r z e n i . Na le ż y zatem d o k ła d n ie u s t a l i ć c a ł ą posiad aną (dysponowaną) i po trzeb n ą p r z e s t r z e ń roboczą d l a r e a l i z a c j i k a ż d e j faz y systemu i p o d z i e l i ć j ą na p oszczeg óln e s t r e f y ( o h s z a r y ) : p r o d u k c j a , maga zyn, d r o g i ru c h u , e n e rg e ty c z n e i t d .
Już przy tym podstawowym p o d z i a l e p r z e s t r z e n i musimy w ziąć pod uwagę w pły« w s z y s t k i c h czyn ników , przede wszystkim p rze p ływ m a te r i a ł ó w .
5.1
J
1
i
5.3 5.5
P rz e p ły w m a te r i a ł ó w j e s t bardzo ważnych elementem podejmowa n i a d e c y z j i o ro zm ie s zc z en iu (z a g osp od a row a niu ) p r z e s t r z e n i ; mu s i zatem byó d o k ła d n ie o k r e ś lo n y zgodnie z potrzebami p r o d u k c j i .
5 .2 . Wstępne o k r e ś l e n i e przepływu m ateri «łów
idť.iwku Knltnekar
Wstępne u s t a l e n i a dokonywane są o d d z ie l n i e d la każdego przepływu m a teriałow ego.
N a s tę p n ie dokonujemy p o d z ia łu паэгедо alg orytm u na szczegó łowe k r o k i :
5 . 2 . 1 . Wybór stosow nej metody u s t a l e n i a przepływu m a t e r i a łów .
5 . 2 . 2 . U s t a l e n i e potrzebnych rodzajów m a te ri a ł ó w .
5 . 2 . 3 . O k r e ś l e n i e z a le ż n o ś c i pomiędzy poszczególnymi e l e mentami o b ie k tu (k o s z t y p r o c e s u ) .
• > .2 .4 . Przy g o to w a n ie i n f o r m a c j i o wzajemnych r e l a c j a c h po między poszczególnymi ob iek tam i ( k a r t a p rzeb ieg u p ro c e su , wykres p rz e b ie g u , k a r t a w e jś ć l w y j ś ć ) .
5 . 2 . 5 . U s t a l e n i e r e l a c j i pomiędzy czynnikami ( k a r t a w s p ó ł z a l e ż n o ś c i d z i a ł a r t ) .
5 . 2 . 6 . U s t a l e n i e wpływu przepływu m a te ria łó w na podejmowanie d e c y z j i co do zagospodarowania p r z e s t r z e n i . 5.2 5 .3 . Szczegółowy p la n dróg przepływu m a te ria łó w Ir 5.4 5.5 O p i e r a j ą c s i ę na szczegółowych u s t a l e n i a c h w s z y s t k ic h z a l e ż n o ś c i pomiędzy poszczególnymi m iejscam i przepływu m a t e r i a ł ó w , o- p rac ow uje s i ę zakładrw e p rzep ływ y w s z y s tk ic h m a te ria łó w w danym o b i e k c i e . B i e r z e s i ę tu pod uwagę w s z y s tk ie p ow iązanie pomiędzy różnymi m a t e r i a ł a m i .
5.4 Szczegółowy p la n zagospodarowania p r z e s t r z e n i w oanym o b ie k c ie
5.3
Ha p od staw ie ś c ie Z e k przepływów m a te ria ło w y c h u s t a l i l i ś m y wzajemne pow iązania między poszczególnymi ob iek tam i i p r z e s t r z e ń niezbędną d la i c h fu n k c jo n o w a n ia, tla t e j podstaw ie moZemy te r a z p o d z i e l i ć c a ł ą p r z e s t r z e ń roboczą i u s t a l i ć m ie js c a poszczegdl^
nych obiektów zgodnie z r e a l i z a c j ą założonych c e ló w . N a j c z ę ś c i e j k r y te r iu m wyboru będzie m i n i m a l i z a c ja kosztów przemieszczania ma
t e r i a ł ó w . 5.4 5.2 5.3
5.5 . Ocena wybranych rozwiązań
И « sta tec zn ym rachunku musimy u s t a l i ć , w jakim s to p n iu wy brane r o z w ią z a n ie s p e ł n i a założono c e l e . Musimy także upewnić s i ę , c z y r z e c z y w i ś c i e w t r a k c i e prowadzenia badań w z ię liś m y pod
uwagę
w s z y s t k ie uwarunkowania i o g r a n i c z e n i a . D la te g o też poży tecz n e wydaje s i ę być w łą c z e n ie do etapu oceny różnych s p e c j a l i s t ó w , k t ó r z y mogą zw ró c ić uwogę na d o ty c h c z a s n i e zauważone s z c z e g ó ły . Musimy zdawać s o b ie sprawę, że możemy n i e u s t a l i ć i- doalncgo ro zm ie s zc z en ia w t r a k c i e pierwezego p o d e j ś c i a , n a le ż y wówczas p o w ró cić do poprzednich c z y n n o ś c i i poszukiwań k o r z y s t n i e j s z e g o r o z w i ą z a n i a . Ocena powinna pokazać w ja k im s to p n iu o- s ią g n ę liś m y suk ces.f>. U s t a l e n i e r z e c z y w is te g o systemu
7
P o w i e d z ie liś m y w c z e ś n i e j , że i d e a l n e r o z w i ą z a n ie odzwiercied l a r a c z e j nasze ż y c z e n ia n iż r e a l n e m o ż liw o ś c i. Podstawowym p r o blemem ob ecn ie j e s t w ięc sprowadzenie tego id e a ln e g o ro z w ią z a n ia na r e a l n y g r u n t. Niezbędne j e s t zatem u s t a l e n i e r e l a c j i pomiędzy r z e c z y w is ty m i warunkami a nodalem teo re tycz nym .
Różne uwarunkowania m u s ia ły być brane pod uwagę w momencie p r o je k to w a n ia systemu id e a ln e g o . P c w s t a j e zatem p y t a n i e : czy mo żemy z r e a liz o w a ć ten p r o j e k t w c a ł o ś c i i n a t y c h m i a s t ? W w ię k s z o ś c i przypadków s ta n a w i on d l a nas c n i , k t ó r y p rag n ę lib y śm y o- s i ą g n ą ć . Jeg o u r z e c z y w i s t n i e n i e jednakże stanow i kompromis po między p r a g n ie n ia m i i m o ż liw o ś c ia m i. Z ~tegu wżględu o k r e ś l a s i ę sze re g w arian tów możliwego r o z w i ą z a n ia . Każde z n ic h rzu ca ś w i a t ł o na różne p o trz e b y i m o ż liw o ś c i i wymaga różnego d z iałan ia dla o s i ą g n i ę c i a pożądanego s ta n u . W s z y s t k ie w a r i a n t y powinny być szczegółowo p rz e a n a liz o w a n e i porównane ze sobą w c e l u u s t a l e n i a
i c h s ł a b o ś c i i mocnych s t r o n . E fek tyw n ość każdego ro z w ią z a n ia winna być u s t a lo n a i p rze d sta w ion a w t a k i sposób, aby k i e r o w n i ctwo mogło wybrać n a j b a r d z i e j k o r z y s t n e .
7. Wprowadzenie wybranego systemu do p r a k t y k i d e c y z ja
Podstawowym celem j e s t zapew nienie r e a l i z a c j i w p r a k t y c e wy branego r o z w ią z a n ia danego problemu. O ecyzja zatem j e s t p i e r w szym krokiem w drożenia. Trzeba również opracować szczegółowy p r o gram r e a l i z a c j i tego w d roże n ie. Należy w ię c u s t a l i ć : w s z y s tk ie k i e r u n k i d z i a ł a n i a , osoby za n i e od p o w ie d zia ln e i zak res ich pra c y . P oz w oli to mieć n a d z i e ję na r z e c z y w i s t e wprowadzenie w ż y c i e
p r o j e k t u . 7 4 6 1
B. K o n t r o l a wprowadzonych rozwiązań
t O t !
---- -- >_ »
♦ j j.N ie ma rozw iązań dosko nałych "na zawsze” , wobrc tego mu3 imy s t a l e obserwować wdrożony p r o j e k t i u s t a l a ć Jeg o wpływ na p r o c e sy p ro d u k c y jn e , k o n tro lo w a ć p r z e b ie g jego fun k cjon ow ania i w przypadku z a i s t n i a ł y c h t r u d n o ś c i usunąć J e od raz u. K o n t r o l a mu si- w y jaw ić w s z y s t k ie zmiany, u s t a l i ć nowe m oż liw ości i p o tr z e b y . Z tego względu c a ł y p roces naszego d z i a ł a n i a może rozpocząć s i ę od p oczątk u. Dążenie do s t w o r ł e n i a n a j k o r / y s t n i e j e z e g o sys-tamu J e s t d z i a ł a n ie m c ią g ły m , nigdy s i ę n i e kończącym.
Poprzez p rze d sta w io n y a lg o ry tm u kazaliśm y t y l k o podstawowy p ro c e s poszukiwań nowych r o z w i ą z a ń . Nie mogąc p r z e d s t a w ić wszy s t k i c h etapów w sposób szczofjółowy, zakończmy te rozważania s ł o wami J . M. A p p le2 : “ N ależy s t w i e r d z i ć , że powyższa procedura s ta n o w i j e d y n i e przewodnik lub model postępowania w p o d e j ś c i u do problemu, jak im j e s t z a r z ą d z a n ie gospodarką m a te ri a ł o w ą . Mogą tu być dokonane rńżne inne zmiany w t r a k c i e postępu p r a c , a sama proced ura n i e powinna być traktow ana w sposób r y g o r y s t y c z n y . W
2 J . M. A p p l e , P l a n t Layo ut and M a t e r i a l H a n d lin g , Ronald P r e s s , New J o r k 1965, s . 23.
S c h e m a t
Algorytm r a c j o n a l i z a c j i systemu za rzą d z a nia gospodarką m a te ria ło w ą
B a d a j s t a l e s y t u a c j ę i u s t a l w s z y s tk ie zmiany ' •
... T
---•y sy tu a cja j e s t z a d o w a la ją c a ^ — ~i
1. Z b ie rz szczegółowe infortnacjof*-i z a n a l infortnacjof*-i z u j s y t u a c j ę ^ s t a n j e s t niepoko'jący^> ■ ■n--* 2.
tak U s t a l w s z y s tk ie i s t o t n e uwarunkowania!1
. " “ A J . ^ d o s k o n a l e n i e m o Z l i w e V --- r _ _---U s t a l m oż liw ości wewnętrzne ( e l a s t y c z ność p ro c e su , zmienność ) __ _______________
n ie
Q
zmień warunki wewnętrzne
4 • I Zaproponuj zmiany }■ tak {U s ta l sya^tem id e a ln y } 5. { P r z e a n a l i z u j w a r i a n t y j
--- t " 1
^ p r o p o z y c j e do z a a k c e p t.^ >— >■ n>-■ (zaproponuj system rea ln y ^
6 ■ ( P g c y ż ja k i e r o w n ic z a | p rop o z y c je zaakceptowane V 7. [Wprowadź do p r a k t y k i u s t a lo n e zw iany) 8 • { K o n t r o l u j wprowadzone r o z w ią z a n ie I --- Q m ia n y T a d o w a í a j ą c e -n ie---m e
w ie l u przypadkach rozw iązyw ania problemu rozm ieszczen ie p r o j e k towania n ie musi. obejmować w s z y s tk ic h t u t a j sugerowanych p ra c . W każdym wypadku s p e c j a l i s t a w z a k r e s i e o r g a n i z a c j i i z a rzą d z a n ia nospodark^ m a te ria ło w ą powinien zdecydować, j a k i e p rac e po winny zo s ta ć wykonane do poprawnego prowadzenia p r o j e k t u . Nie ma dwóch jednakowych p r o je k tó w , n ie ma zrutynizowancgo postępowania, każde z n ic h wymaga szczegółowego rozważanie w s z y s tk ic h Jego a- spek t ó w " .
C z ę ś c i e j n iż tw o rz e n ie nowego systemu mamy do c z y n i e n i a z jeg o r a c j o n a l i z a c j ą . Z a rz ą d z a n ie gospodarką m a te ria ło w ą etanowi s y s t e n dynamiczny, r e l a t y w n i e o g ra n ic z o n y . D la te g o zmiany jego czynników wewnętrznych i czynników o to e z e n iá wymagają dostosowa n ia e i ę do nowych s y t u a c j i i nowych uwarunkowań. Równolegle do zmian samego systemu inne o k o l i c z n o ś c i wymagają wprowadzenia róż nych z a le ż n o ś c i poszczególnych elementów systemu. O c z y w iś c ie n io każda zmiana warunków musi prowadzić do zmian c a łe g o systemu, a- l e powinny one być s t a l e śledzone i u s t a l a n e .
System posiad a pewnien s t o p ie ń s t a b i l n o ś c i i zmiany oznacza j ą zachowanie tego. Powoduje to sze re g tru d n o ś c i i pociąg a za sobą pewne k o s z ty . Z tego względu decydujemy s i ę na zmiany w s y stem ie t y l k o wtedy, k ie d y możemy zapewnić e fektyw ność (r e n t o w n o ś ć ) tyc h zmian, C ż y l i wtedy k ie d y spodziewane e f e k t y przewyż szą koszty procesu zmian.
Nie możemy n i e s t e t y szczegółowo omówić algorytm u zmian. Oprócz tego, że k o l e jn e etapy podejmowania d e c y z j i z a le ż ą od r z e c z y w i s t e j s y t u a c j i , z a le ż ą one od in te n s y w n o ś c i przewidywanych z * ; an. Pomiędzy małymi uspraw nieniam i a c a ł k o w i c i e nowym p r o j e k t e » s y stemu z n a jd u je s i ę w i e l k a i l o ś ć różnych w arian tów rozw iąz a ń . A l gorytm ten może być t y l k o przewodnikiem w z a k r e s i e zbliżonego po stępow ania przy rozw iązyw aniu konkretnego problemu.
D. Ź r ć f l i 3 i sposoby z b i e r a n i a i n f o r m a c j i d l a celów a n a l i t y c z n y c h
Kybór systemu a n a l i t y c z n e g o z a le ż y od zgromadzonych infnrma c j i , z d r u g i e j s tr o n y wybrany system ma wpływ та u s t a l e n i e , j a
k i e dane będą p otrze b ne . J e s t to zatem podwójna z a le ż n o ść i oba p ro c e sy muszą p rz e b ie g a ć r ó w n o le g le .
Każda a n a l i z a wymaga uprzedniego ze b ra n ia dużej l i c z b y r ó ż norodnych i n f o r m a c j i , k t ó r e u r e a l n i a j ą samą a n a l i z ą . Z d r u g i e j s tr o n y zbyt w i e l k a o b f i t o ś ć danych u t r u d n i a przeprowadzenie ana l i z y . O c z y w iś c ie c z ą s t o j e s t trudno u s t a l i ć , J a k i e dane są r z e c z y w i ś c i e niezbędne. Musimy p r z e s t r z e g a ć t u t a j także podstawowej zasady ekonom ii: e fi.k t każdego d z i a ł a n i a pow inien przewyższać p o n ie s io n e nań k o s z t y . N ależy więc pow tórzyć: d l a ka ż d e j a n a l i z y powinny być zebrane w s z y s tk ie niezbędne i n f o r m a c j e , a l e t y l k o r z e c z y w i ś c i e n iezbędne. O c z y w iś c ie c z ę s to trudno j e s t u s t a l i ć , k t ó r e z n i c h są n iezbędne, a czasami, już w t r a k c i e a n a l i z y może s i ę okazać, że potrzebne są nowe dane.
Różne są ź ró d ła i n f o r m a c j i . W s z y s tk ie z d a r z e n ia w zarzą d z a n iu gospodarką m a te ria ło w ą powodują pow stanie pewnych danych i
i n f o r m a c j i . W z a le ż n o ś c i od s y t u a c j i p r z e d s i ę b i o r s t w a ustala się r o d z a j i n f o r m a c j i i sposób ic h gromadzenia. Ola postępowania a- n a l ity c z n o - p r o je k to w e g o w zarząd z aniu gospodarką m a te ria ło w ą i- s t n i e j e potrzeba p o s ia d a n i a różnych rodzajów i n f o r m a c j i , a w szczpgólfiośc i :
- o różnych s ta n a c h , n p .: dane s t a t y s t y c z n e d otyczące bada nego p ro c e su , c a łe g o p r z e d s i ę b i o r s t w a j je g o o t o c z e n ia ( s p e c j a l n i e rynek zakupów);
- o zmianach różnych faktów w danych o k re s a c h , w ię c 0 : ic h dynamice, s z c z e g ó ln i e w o d n i e s i e n i u do wydarzeń, k t ó r e e i i a ł у miej sce w p r z e s z ł o ś c i ;
- o o d c h y le n ia c h od u s t a lo n y c h norm, s z c z e g ó ln i e różne dane z k o n t r o l i i sprawozdań.
Pożądane dane z a le ż ą oo celów i ro d z a ju k o n k r e t n e j a n a l i z y . Wspomnijmy p podstawowych grupach danych, k t ó r e są niezbędne do badania s y t u a c j i w gospodarce m a t e r i a ł o w e j . N ależ ą do n i c h w s z c z e g ó ln o ś c i ;
- m a t e r i a ł y i i c h r o d z a j e , w ł a ś c i w o ś c i , m anipulow anie, m ini- -zakupy ( t r a n s p o r t i magazynowanie);
- zapotrzebowanie na m a t e r i a ł y według i c h rodzajów, i l o ś c i użytkowników (p u nk ty końcowe różnych przepływów m a t e r i a ło w y c h );
- możliwe ź ró d ła m a te ria łó w ( zew nętrzni dostaw cy, ź ró d ła wew n ętrz n e , punkty początkowe różnych przepływów m a t e r i a ł o w y c h ) ;
- pow iązania pomiędzy źródłam i i użytkownikami ( d r o g i t r a n sportowe i i c h c h a r a k t e r y s t y c z n e c e c h y ) ;
- czasy poszczególn ych d z i a ł a ń , wymagane term iny dostaw, czas tr a n s p o rto w a n ia i postojów w c z a s i e procesu magazynowania i t d . ;
- różne u rz ąd z e n ia wykorzystywane i możliwe do zastosowania w z a k r e s i e t r a n s p o r t u i magazynowanie;
- l o k a l i z a c j a i warunki p rz e strz e n n e w z a k r e s i e postaw (po- , w ią z a n ie p r z e d s i ę b io r s t w a z zewętrzną s i e c i ą k o m u n ik a c y jn ą ), l o
k a l i z a c j a wymiany i inne w ła ś c i w o ś c i budynków, p r z e s t r z e n i , ma s z y n ) ;
- o r g a n i z a c j a ( s t r u k t u r y i p r o c e s y , s ta n i m ożliw ości p e r s o n e l u , ogólne zasady i wewnętrzne z a rz ą d z en ia i t d . ) ;
- ź ró d ła i p rzepływ y i n f o r m a c j i ; - w ydatk i i k o s z ty ;
- elementy o t o c z e n ia w y w ie ra ją c e wpływ na za rz ą d z a n ie g o s podarką m a te ria ło w ą .
L i s t a ta n i e obejmuje w s z y s tk ic h potrzebnych danych, a wszy s t k i e one n i e muszą być wykorzystywane w ka ż d e j a n a l i z i e . Л za- ten musimy d o b ie r a ć zak res danych do k o n k r e t n e j a n a l i z y . W i e le danych b y ło już ze sta w io n y ch w p r z e d s i ę b i o r s t w i e , n a le ż y więc u- s t s l i ć ich ź r ó d ła i od n aleźć j e . Są to s z c z e g ó l n i e : ogólne dane co do zapotrzebowania m ateriałow eg o i m o ż liw o ści dostaw do u ż y tkowników. Są one gromadzone ja k o :
- dokumenty w y d z ia łu p lan ow ania i a n a l i z y ,
- p ia n y p r o d u k c j i i p o trze b m a te ria ło w y c h w ydziałów produk c y j n y c h ,
- k a l k u l a c j e i rac h u n k i s łu ż b finan so w ych i księg ow ych , - dokumentacje w yd ziałó w ,
- różne normy i s ta n d a rd y ,
- różne z a rz ą d z e n ia o r g a n i z a c y jn e i inne i t d .
Ważną sprawą j e s t dokładne badanie w s z y s t k ic h możliwych ź r ó d eł i n f o r m a c j i , a l e także nonsensem j e s t z b i e r a n i e ponowne d a nych ju ż raz skompletowanych, k t ó r e mogą wymagać t y l k o p rz e tw o r z e n i a i zaadaptowania do a k t u a ln y c h p o trz e b .
może być kontynuowany okresowo według u s t a lo n y c h zasad. Różne są metody i t e c h n i k i z e s t a w i e n i a i przyg otow an ia danych na p o tr z e * by a n a l i z y . Od p r o s t y c h , ja k pom iary: i l o ś c i , o d l e g ł o ś c i , czasu i t d . , do skomplikowanych t e c h n i k s y m u la c y jn y c h , wykresów p r z e pływów, badart o p e r a c y jn y c h i t d . Na Ic h wybór w pływ ają p o trze b y i m o ż liw o ś c i. Można wymienić n i e k t ó r e metody, dość c z ę s to w ykorzy stywane w a n a l i z i e gospodarki m a t e r i a ł o w e j , w s z c z e g ó l n o ś c i :
- metodę k w e s tio n a r iu s z o w ą ,
- op is wydarzert z zestaw ien iem s y m b o li, - metodę ABC i
- metodę o b s e r w a c ji migawkowych.
W s z ys tk ie one są znane i op isan e w w ie l u p o d rę c z n ik a c h .
E. U żytkow n icy, r o d z a je a n a l i z i zarządzeń gospodarką m a te ria ło w ą
Każda a n a l i z a musi mieć c e l . N i e s t e t y zdarza s i ę c z ę s t o , że a n a l i z y są opracowywane d la w łasnych celów i n ie wiadomo, co zro b i ć z ic h wynikami. Celem a n a l i z y j e s t n i e t y l k o o k r e ś l e n i e s t a nu i s t w i e r d z e n i e pewnych fak tó w , a l e także w y s u n i ę c i e s u g e s t i i co do zmiany tego s ta n u . A n a l i z a o s i ą g n i e swój c e l w ted y, k ie d y r e z u l t a t y przewyższą k o s z ty spowodowane j e j przygotowaniem. Ha- le ż y także zwracać uwagę na ekonowiczność postępowania a n a l i t y c z nego ,
Równolegle z celam i a n a l i z y musimy u s t a l i ć użytkowników j e j r e z u l t a t ó w . D o k ł a d n i e j mówiąc musimy u s t e l i ć , k to bę d zie wyko r z y s t y w a ł a n a l i z ę i j e j w n i o s k i . Większość użytkowników fo rm u łu j e c e l e i t r e ś ć a n a l i z y i o k r e ś l a p roce d urę ic h w y k o r z y s t a n i a . Użytkowników a n a l i z y n a le ż y u s t e l i ć ta k ż e , k i e d y w y d z ia ł a n a l i z j e przyg otow u je bez s p e c j a ln e g o z l e c e n i a . J e s t to je d y n y sposób w y e lim in o w an ia a n a l i ż tworzonych d l a swoich w łasnych c e ló w .
Różni są o d b io r c y a n a l i z z a rz ą d z e n ia gospodarką m a t e r i a ł o w ą . Każda a n a l i z a może być przygotowana d la o k re ś lo n e g o użytkow nika lub grupy osób. S z c z e g ó ln ie w przypadku "zamówionych" a n a l i z u-, ż y tk o w n ic y o k r e ś l e n i są w c z e ś n i e j . Jednakże w i e l e j e s t a n a l i z ,
k t ó r y c h r e z u l t a t y eą i n t e r o s u j ą c e i u ż y te c z n e d la w i e l u służ b i komórek o r g a n i z a c y jn y c h .
M a t e r i a ł y te aq hardzo is to tn y m cz yn nik iem w c a ł e j ekonomice p r z e d s i ę b i o r s t w a i d la t e g o w i e l e wydziałów i komórek o r g a n i z a c y j n y c h musi zwracać uwagę na ic h w y k o rz y s t a n ie R e z u l t a t y зпа- l i z będą przede wszystkim w ykurzystane przez te c h n ic z n e służb y g csp od a rk i m a te ri a ł o w e j', d la u k ieru nk ow ania i c h p rac y ^ Będą one również p rz y d a tn e w innych komórkach o r g a n i z a c y j n y c h , związanym b e zp o śred n io z potrzebami i m ożliw ościam i dostaw m a te ria ło w y c h ' ( s z c z e g ó l n i e s ł u ż b i e p r o d u k c y jn e j i fin a n s o w e j p r z e d s i ę b i o r s t w a , a l e n i e t y l k o ) . Tak ie a n a l i z y z pewnością z a i n t e r e s u j ą k i e r o w n ic tw o p r z e d s i ę b i o r s t w a . C zęsto forma i t r e ś ć badań u s t a lo n a jest z użytkownikam i. Pewne r o d z a je a n a l i z s łu ż ą celom d o k ła d n ie o- k re ślo n y m , a c z ę s to także ustalonemu o d b i o r c y . Zgodnie z tymi k r y t e r i a m i możemy wspomieć o n a s t ę p u j ą c y c h grupach a n a l i z : we d łu g c z ę s t o t l i w o ś c i tw o rz e n ia a n a l i z y mogą być p o d z ie lo n e na trzy 5(*upy :
- a n a l i z y c i ą g ł e (p e rm a n e n tn e ), k t ó r e są opracowywane w śc iś l e określonym c z a s i e ( d z i e n n e , tygodniowe, m ie się c z n e lub rocz n y ) ; ic h r e z u l t a t y są w y sy ła n e autom atycznie do pewnych u ż y t kowników, n p .: r a p o r t y do organów k i e r o w n ic z y c h z końcom (.kresów k sięgow ych;
- a n a l i z y o k re sow e , k t ó r e są w z a s a d z ie u s t a lo n e z g ó r y , a l e k t ó r e są in ic j o w a n e przez w iększe zmiany w warunkach dostaw ma t e r i a ł o w y c h ( n p . : w iększe zmiapy c e n ) i s łu ż ą do o k r e ś l e n i a a k ty w n o ś c i s łu ż b ( d a j ą one także pewne im pulsy innym d z i a ł a n io m i komórkom);
- a n a l i z y sporadyczne (od przypadku do przypadku) n a j c z ę ś c i e j z a in i c j o w a n a przez s u g e s t i e od b iorców , a l e zawsze i n c y d e n t a l n i e .
P o d z i a ł ten j e s t tro c h ę z rob ion y "na s i ł ę “ , ponieważ czasami trodno j ö s t w y d z i e l l ć dwie o s t a t n i e g rup y, jednakże j o s t on w z g lę o n ie l o y i c z r . y , i ł l a s t a ł y c h a n a l i z można г góry o k r e ś l i ć po trz eb n y zak res p ra c i Stw o rzyć s t a ł ą s łu ż b ę a n a l i t y c z n ą do wyko nywania t e j p r a c y , wykonanie o k r e ś lo n y c h a n a l i z j e s t pow ierzane poszczególnym służbom tecnnicznym w gospodarce m a t e r i a ł o w e j . Ola
przeprowadzania a n a l i z sporadycznych pow ołuje s i ę s p e c j a l i s t y c z n e zespół у .
Ze względu na t r e ś ć m a t e r i a ł u ( d a n y c h ) , k t ó r e w y k o rz y s tu je 3ig w p oszczególnych a n a l i z a c h , możemy w y ró ż n ić :
- a n a l i z y J a k o ś c io w e , p r z e d s t a w i a j ą c e głó w n ie i s t n i e j ą c y stan i zmiany w aposóP opisow y;
- a n a l i z y i l o ś c i o w e - w k t ó r y c h mamy do c z y n i e n i a z różnymi danymi liczbow ym i (n u m e ry c z n y » !) w z a rz ą d z a n iu pospodarką mate r i a ł o w ą , przede wszystkim z danymi o i l o ś c i m a t e r i a ł ó w , ic h w a r t o ś c i i c z ę s to z innymi danymi ( n p . : o d l e g ł o ś ć , obszar, czas i t d . ) . Ma zakończenie n i n i e j s z e g o opracowania n a le Z y sform ułować pewne wymagania, k t ó r e mogą być postawione przed a n a li z a m i w gos podarce m a t e r i a ł o w e j . Część z ruch z o s t a ł a j u 2 wspomniana (eko- nom iczność, d ostosow a n ie, c e l , o d b i o r c y ) , wymienimy w ię c t y l k o podstawowe wymagania, k t ó r e powinno s i ę w ziąć pod uwagę w k a ż dym postępowaniu a n a li ty c z n y m :
- bez względu na zak res problemu musimy zapewnić komplakso- yia4ć jego b a d a n ia ; nu3imy u s t a l i ć w s z y s t k ie c z y n n i k i , k t ó r e o- k r e ś l a j ą d ro g i d z i a ł a n i a , a z d r u g i e j s tr o n y takZe wpływ p ropo nowanego r o z w ią z a n ia na inne c z ę ś c i p roce su ;
- a n a l i z a j e s t u ż y te c z n a , j o ś l l j e s t wykonana w odpowiednim c z a s i e ; a n a l i z y , k t ó r e t y l k o s t w i e r d z a j ą p oszczególne z ja w is k a post factum, n ie mają zbyt duZej w a r t o ś c i ;
- r e z u l t a t y a n a l i z musz^ s tw a r z a ć s o l i d n ą podstawę do p o d e j mowania d e c y z j i organom kierow n iczym ; celem a n a l i z y j e s t poprawa stanu i s t n i e j ą c e g o i j e s t to możliwe do o s i ą g n i ę c i a t y l k o poprzez nowe d z i a ł a n i a o r g a n i z a c y j n e .
Tłum aczyła Z o f i a M i k o ł a j c z y k
Ztíravko K a l t n e k a r
ANALY T I C A l -DESIGNING APPROACH TO SYSTEMS Of MATERIALS MANAGEMENT
Improvement of m a t e r i a l s management i n v o l v e s a s e a r c h fo r such forms of a c t i v i t y t h a t would ensure a p rop e r o r g a n i z a t i o n
of the procurement system f o r i n s t i t u t i o n s and work p l a c e s a t the lo w c s t c o s t s . That i s p o s s i b l e owing to a p p l i c a t i o n of the a n a l y t i c a l procedure based on the c y c le - a n a ly s ie - d ia g n o s ls - d e - s i g n i n g , i n t r o d u c t i o n , c o n t r o l . The author a n a ly z e s each of these s ta g e s in r e l a t i o n to a chosen subsystem of an e n t e r p r i s e such as m a t e r i a l s management, i t s o r g a n i s a t i o n and a d m i n i s t r a t i o n . The a r t i c l e i s r i c h l y i l l u s t r a t e d by scheme and d e s c r i p t i o n s of ana l y t i c a l and d e s ig n in g p roced ures in r e l a t i o n to 3uch spheres as: u t i l i z a t i o n , p u rc h a se , s to ra g e and t r a n s p o r t of m a t e r i a l s .
F i n a l l y , the author p r e s e n t s an a lg o r it h m c o n c e rn in g impro vement of a d m i n i s t r a t i o n оГ m a t e r i a l s management and d e s c r i b e s a p p l i e d tec h n iq u e s of p ro ce d u re .
