Teresa Borawska
Karol Górski - człowiek i uczony :
sprawozdanie z sesji
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 505-507
Teresa Bor aw ska
Karol Górski — człowiek i uczony
Sprawozdanie z sesji
W zw iązku z p rz y p ad ając ą w tym ro k u dziew ięćdziesiątą p iątą rocznicą urodzin o ra z d ziesiątą ro czn icą śm ierci K a ro la G órskiego (30 kw ietnia 1903— 11 grudnia 1988) o d b y ła się 27 kw ietnia sesja nau k o w a zo rganizow ana przez Instytut H isto rii i A rchiw istyki U M K w T o ru n iu pośw ięcona pam ięci tego w ybitnego h isto ry k a polskiego. O ran d ze sp o tk an ia świadczyła obecność wielu uczniów, przyjaciół i stu d en tó w o ra z JM R e k to ra U M K prof. dr. hab. A nd rzeja Jam iołk ow skiego, k tó ry też uroczyście otw orzył konferencję. O brad om n a u k o wym przew odniczył prof, d r h ab . A ndrzej T om czak.
R eferat w p ro w ad zający „ K a ro l G ó rsk i — koleje życia” wygłosił o rg a n iz ato r sesji, prof, d r hab . Z en o n H u b e rt N ow ak. P rzypom niał on znane, głównie z opubliko w anej au to b io g ra fii K a ro la G ó rsk ie g o 1, fakty dotyczące życia tego m ediew isty i b ad a cza dziejów P o m o rza. Z asygnalizow ał też potrzebę p rz eb ad a nia w przyszłości zd epo now anych w Bibliotece Uniwersyteckiej U M K w T o ru niu m ateria łó w ręko piśm ien ny ch, um ożliw iających w większym stopniu z ro zum ienie K a ro la G órsk ieg o ja k o h isto ry k a K ościo ła i o rg a n iz ato ra ruchu katolickiego w Polsce.
K olejny referat, p ió ra prof. d r. hab. H e n ry k a Sam sonow icza pt. „W ym iar europejski d o ro b k u K a ro la G ó rsk ie g o ” , odczytany został z pow odu nieob ecn o ści a u to ra przez d y re k to ra IH iA prof. dr. hab. A ndrzeja R adzim ińskiego. Z ap oznał on słuchaczy z przem yśleniam i H e n ry k a Sam sonow icza n a tem at m iejsca K a ro la G ó rsk ieg o w nauce historycznej E uropy oraz jego roli w przek a zyw aniu n a g ru n t polski d o ro b k u histo ry ków zachodnioeuropejskich, a głównie ze szkoły „ A n n a le s” . R ozległe zainteresow ania P rofesora, jego wysoki profes jonalizm , stosow an ie now oczesnych m etod badaw czych oraz rozliczne k o n tak ty z uczonym i tej m iary co Em il L ousse, A m broise Jo b ert, Erich M aschke, A lberto T enenti i F e rd in a n d P aul B raudel pozw alają zaliczyć K a ro la G órskiego, ob o k A lek sa n d ra G iey szto ra, W ito ld a K uli czy M a ria n a M ałow ista, do polskich uczonych europejskiego fo rm a tu .
0 najb ardziej znanych w literaturze historycznej zainteresow aniach p o m o r- sko-krzyżackich K a ro la G órskiego m ów ił obszernie jego najbliższy uczeń prof, d r hab. M a ria n B iskup („ K a ro l G órski tradycyjny czy now ato rsk i badacz dziejów Z a k o n u K rz y żac k ieg o ”). P rzypom niał on, iż podjęcie przez P ro fesora b adań nad przeszłością P o m o rza w latach trzydziestych zbiegło się w czasie z po trzebam i ówczesnej polityki i n au k i polskiej, reprezentow anej wówczas przez
1 K w a rta ln ik H isto rii N a u k i i T ech n ik i, 1987, n r 1(32), ss. 3 72.
Komunikaty
środow isko h isto ry k ó w p oznańskich (K azim ierza Tym ienieckiego i L eo na K oczego) o raz In sty tu tu B ałtyckiego w T oru n iu . K a ro l G órski zajął się społeczno-etnicznym obliczem P o m o rza oraz dziejam i Z ak o n u K rzyżackiego ja k o k o rp o racji ry cersko-duchow nej o raz organizacji państw ow ej w kontekście innych zakonó w europejskich. P rzyznaw ał wówczas Z akonow i zasługi w ro z woju życia k u ltu raln eg o , bud ow nictw a, architek tury i sztuki Prus, ale zdecydo w anie negatyw nie oceniał rolę K rzyżakó w z m oralnego p u n k tu w idzenia. T em atykę tę K a ro l G ó rsk i k o n ty n u o w ał także po przeniesieniu się w 1946 r. do now o zorganizo w anego uniw ersytetu w T o ru n iu i stw orzył wówczas po dstaw y własnej szkoły, k tórej przedstaw iciele brali rów nież udział w przedsięw zięciach edytorsko-w ydaw niczych swego M istrza. N o w atorsk ie też było zainicjow anie przez K a ro la G órsk ieg o b a d a ń n ad rolą polityczną stanów pruskich oraz p arlam en tary zm u w k ontekście europejskim .
T en ostatn i w ątek rozw inął prof, d r hab. Jan u sz M ałłek w referacie zatytułow anym „Z asługi K a ro la G órskiego we w prow adzeniu prob lem aty ki stanow ej do h isto riog rafii polskiej” . U kazał on K a ro la G órskiego ja k o p re k u r sora polskich b a d a ń nad społeczeństw em stanow ym i to na tle porów naw czym . P ro fesor był członkiem M ięd zyn arodow ej K om isji dla H istorii Z grom adzeń Stanow ych i P a rla m e n ta rn y c h , a poprzez swoje cenne edycje źródłow e (głównie
A k ta Stanów Prus K rólew skich), recenzje wielu obcojęzycznych i tru d n o
dostęp ny ch w ów czas w Polsce p rac, w ykłady m onograficzne, sem inaria m ag is terskie i d o k to ra n c k ie przyczynił się do w prow adzenia na stałe problem atyki stanow ej d o histo rio g rafii polskiej.
O najm niej znanych i wciąż niedocenianych badan iach i przem yśleniach P rofesora n ad życiem religijnym społeczeństw a polskiego m ów ił interesująco prof. h r hab. Jerzy K łoczow ski w ostatn im w ygłoszonym referacie pt. „ K a ro l G órski — h isto ry k K o ścio ła polskiego” . W skazał on na ogrom ne znaczenie w ielopłaszczyznow ych zain teresow ań P ro feso ra dla życia w ew nętrznego i d u chow ości elit intelek tu aln y ch , ja k i pobożności ludowej. K a ro l G ó rsk i był niew ątpliw ie pierw szym polskim historykiem , któ ry podjął pró bę w szechstron nej analizy sto su n k u człow ieka do B oga i zajął się historią m istyki. Przeprow adził wówczas szero k ą kw erendę w wielu b ibliotekach i archiw ach (naw et k laszto r nych) i w ydobył z nich n a św iatło dzienne wiele w ażnych tekstów dla p ozn an ia um ysłowości i duchow ości, zw łaszcza środow isk zakonnych oraz klim atu życia tych zbiorow ości. P ro fe so r K a ro l G ó rski był też przekonany o potrzebie p isania syntez historii życia w ew nętrznego, chociaż zdaw ał sobie spraw ę, iż wobec b rak u w stępnych o p ra co w ań n au k ow y ch m iały one niedoskonały charakter. P om im o niekiedy uw ag krytycznych ze strony środow iska teologów , książki K a ro la G órskiego, zdaniem Jerzego K łoczow skiego, należą wciąż do obow iązkow ych lektur wielu stu d en tó w i nadal stan ow ią pu nk t wyjścia d la historyków ro z w ażających problem y um ysłow ości i katolickiego życia religijnego m inionych pokoleń P o lakó w . R eferen t p ostulow ał też ponow ne wydanie niektórych tru d n o dziś d o stępnych prac P ro fe so ra K a ro la G órskiego.
N a zakończenie sesji przew odniczący o b ra d , prof, d r hab. A ndrzej T om czak, wyraził nadzieję n a szybkie zorganizow anie kolejnego sp o tk an ia naukow ego pośw ięconego działalności K a ro la G órskiego ja k o d y d aktyk a. Żałow ać jed n ak
Kronika naukowa 507 należy, że na sesji za b rak ło referatów analizujących wkład K a ro la G órskiego do rozw oju b ad a ń k o p ern ik a ń sk ic h . O rg anizatorzy spo tk an ia zapowiedzieli d ru k m ateriałów konferencji o ra z po inform ow ali zebranych o bibliofilskim w ydaniu przez IH iA U M K w T o ru n iu rozw ażań historiozoficznych K a ro la G órskiego pt. Prawda histo ryczn a 2.
U koro n o w an iem sesji stało się złożenie w rocznicę urodzin K a ro la G órskiego (30 kw ietnia) w iązanki kw iatów n a jego grobie przez g ro no uczniów o raz syna zm arłego P ro fe so ra — W acław a.
