HLM spółka z o.o. Warszawa
Streszczenie
W pracy omówiono najnowsze tendencje w rozwoju zastosowaĔ technik informacyjnych w zarządzaniu przedsiĊbiorstwami. W analizie dokonano wyodrĊbnienia okresów o wysokiej dynamice zwoju zastosowaĔ technik informacyjnych w zarządzaniu oraz wystĊpowaniu okresów zastoju.
1. Wstp
Publikacja niniejsza na celu ma przedstawienie z zarysie róĪnic w wymaganiach stawianych przez organizacje duĪych przedsiĊbiorstw, porównanie tych wymagaĔ z sektorem małych i Ğrednich przedsiĊbiorstw, oraz perspektywy rozwoju rynku informatycznego w Polsce.
2. Uwarunkowania historyczne
Tradycja wykorzystania informatyki w polskich przedsiĊbiorstwach siĊga połowy lat 70- tych. PodjĊto wtedy pierwsze inicjatywy zmierzające do wdroĪenia w przedsiĊbiorstwach systemów wspierających procesy zarządzania produkcją.
Do najistotniejszych osiągniĊü tej epoki zaliczyü moĪna liczne udane wdroĪenia zintegrowanych systemów klasy:
• MRP,
• Finansowo- ksiĊgowych, • Kadrowo płacowych
WiĊkszoĞü tych przedsiĊwziĊü miała bardzo nowatorski charakter i oparta była na rozwiązaniach mainfame’owych, głównie IBM, ODRA i RIAD. Mimo upływu lat, osiągniĊte wówczas rezultaty, zwłaszcza w sferze wdroĪeĔ systemów planowania i rozliczania produkcji- MRP, mogą słuĪyü do dnia dzisiejszego za niedoĞcigniony wzorzec dla wielu toczących siĊ z róĪnym skutkiem projektów informatycznych.
Do koĔca lat siedemdziesiątych wdroĪono około 100 zintegrowanych systemów klasy MRP w przedsiĊbiorstwach produkcyjnych w Polsce.
Koniec lat siedemdziesiątych i wiĊksza czĊĞü lat 80 charakteryzowała siĊ stagnacją i załamaniem inwestycji w informatykĊ, wynikającymi z ogólnego gospodarczego załamania panującego w naszym kraju aĪ do 1989 r. Funkcjonujące systemy nie były rozwijane, wiele wdroĪeĔ zostało zarzuconych, a postĊp, jaki dokonywał siĊ w Ğwiatowym przemyĞle informatycznym nie znajdywał dostatecznego odzwierciedlenia w postaci wdroĪeĔ nowych technologii oraz innowacyjnych rozwiązaĔ organizacyjnych w krajowych przedsiĊbiorstwach. W okresie tym jednak nastąpiło intensywne wdraĪanie technologii mikrokomputerowych, obejmujące swym zasiĊgiem równieĪ małe i Ğrednie przedsiĊbiorstwa. Coraz szerzej opracowywano i
wdraĪano dedykowane oprogramowanie realizowane w standardach coraz bardziej popularnych relacyjnych baz danych (d-base, foxbase czy cleepper) Drelichowski(2000)38
Rewolucyjny przełom w dynamice zastosowaĔ informatyki w domenie zastosowaĔ dla przedsiĊbiorstw nastąpił w roku 1989, gdy zmiany polityczne spowodowały otwarcie gospodarki polskiej na Ğwiat, a przedsiĊbiorstwa uzyskały moĪliwoĞü dostĊpu do najnowszych technologii.
Począwszy od 1989 roku rynek informatyczny sprzĊtu, oprogramowania i usług przeznaczonych dla przedsiĊbiorstw rozwija siĊ bardzo dynamicznie, osiągając wielkoĞü ok 3,5 miliarda USD (wg. zestawieĔ GUS) w 2003 r. Rynek ten jest rozwojowy, co wynika z faktu, iĪ poziom inwestycji informatycznych na pracownika stanowi w Polsce zaledwie około 25% wielkoĞci inwestycji ponoszonych w USA (wg. danych OECD).
3. Zapotrzebowanie przedsibiorstw na rozwizania informatyczne
Od początku lat 90 obserwuje siĊ bardzo szybki rozwój firm oferujących rozwiązania informatyczne przeznaczone dla przedsiĊbiorstw przemysłowych, usługowych i finansowych, co związane jest z coraz szerszym wykorzystaniem informatyki przez przedsiĊbiorstwa.
Na rynku polskim podejmu8ją działalnoĞü miĊdzynarodowi dostawcy technologii i rozwiązaĔ informatycznych, ukierunkowane najczĊĞciej na sektor duĪych firm, sektor bankowy i administracjĊ centralną. Coraz szerszą działalnoĞü podejmują krajowe firmy wyspecjalizowane we wdraĪaniu zarówno zintegrowanych systemów informatycznych jak i systemów tworzonych pod zamówienie, przeznaczonych do obsługi procesów biznesowych rozbudowanych organizacyjnie korporacji jak i firm sektora małych i Ğrednich przedsiĊbiorstw.
3.1. Zapotrzebowanie duych firm
W Ğwietle ustawy Prawo o DziałalnoĞci Gospodarczej duĪymi firmami są przedsiĊbiorstwa o wielkoĞci zatrudnienia powyĪej 250 pracowników oraz obrocie rocznym przekraczającym równowartoĞü w złotych 40 mln euro. W takim rozumieniu krąg przedsiĊbiorstw zawĊĪa siĊ do około tysiąca spoĞród około 2 milionów zarejestrowanych w Polsce firm.
PrzedsiĊbiorstwa te stawiają bardzo złoĪone wymagania biznesowe w zakresie obsługi informatycznej. Do najistotniejszych z nich zaliczyü moĪna:
3.1.1. Rozbudowane mechanizmy konsolidacji finansowej i ksigowej w organizacjach wielozakładowych dla potrzeb podatkowych oraz rachunku kosztów
Coraz wiĊksza liczba przedsiĊbiorstw działa w warunkach rozproszonej struktury organizacyjnej (np. holdingowej). Tego typu organizacje składają siĊ czĊsto z wielu podmiotów prawnych. KaĪdy z podmiotów musi prowadziü własne ustawowe rozliczenia z administracją paĔstwową (bilans, rachunek wyników, ksiĊgowoĞü, podatki, ZUS itp.), prowadziü rachubĊ płac, rozliczenia z odbiorcami i dostawcami. RównoczeĞnie podmioty te prowadziü muszą własny rachunek kosztów i raportowaü oraz rozliczaü siĊ z centralami, znajdującymi siĊ na terenie Polski lub za granicą.
38 Drelichowski L., Elementy teorii i praktyki zarządzania z technikami informacyjnymi w przedsiĊbiorstwie. Wydawnictwo Uczelniane ATR. s.192, 2000 r. 12 ark. wyd.
Do obsługi takich procesów biznesowych konieczne są rozwiązania pozwalające obsługiwaü zarówno lokalne potrzeby podmiotów, jak i zapewniające moĪliwoĞü wymiany informacji finansowych oraz biznesowych pomiĊdzy poszczególnymi oddziałami firmy. Bardzo czĊsto wymagana jest równieĪ moĪliwoĞü prowadzenia ksiĊgowoĞci w róĪnych walutach, moĪliwoĞü liczenia róĪnych kosztów standardowych dla tego samego wyrobu wytwarzanego w róĪnych fabrykach przedsiĊbiorstwa Kisielnicki, Sroka (2001)39
3.1.2. Synchronizacja procesów produkcyjnych i obsługi logistycznej
PrzedsiĊbiorstwa wielooddziałowe stawiają czĊsto wymóg objĊcia jednolitym systemem informatycznym wielu podmiotów działających w ramach jednego przedsiĊbiorstwa w celu uzyskania narzĊdzia pozwalającego na synchronizacjĊ i ujednolicanie planów produkcyjnych, skonsolidowanie zakupów w celu optymalizacji kosztów oraz moĪliwoĞci planowania krytycznych zasobów produkcyjnych.
3.1.3. Controlling, Hurtownie danych
Wszystkie przedsiĊbiorstwa kładą nacisk na precyzyjną rejestracjĊ i rozliczenie kosztów uwzglĊdniających priorytety informacyjne firmy. W przedsiĊbiorstwach o rozbudowanej wielooddziałowej strukturze i działających na róĪnych rynkach konieczne jest wykorzystywanie hurtowni danych jako najlepszego narzĊdzia do raportowania wydajnoĞci procesów biznesowych oraz Ğledzenia kosztów według jednolitych standardów. Zastosowanie hurtowni danych opłacalne jest zwłaszcza w przypadkach gdy róĪne oddziały przedsiĊbiorstwa wykorzystują odmienne technologie informatyczne i systemy zintegrowane wspierające procesy zarządzania, a stają przed koniecznoĞcią raportowania wskaĨników działalnoĞci oraz kosztów funkcjonowania według jednolitych standardów.
3.1.4. Obsługa rozbudowanych sieci sprzeday i dystrybucji
W przypadku przedsiĊbiorstw o rozbudowanej strukturze dystrybucji i sprzedaĪy pojawiają siĊ wymagania, aby rozwiązania informatyczne obsługiwały nie tylko procesy wewnĊtrzne (produkcjĊ, koszty, finanse, sprzedaĪ i logistykĊ), ale równieĪ sieü dystrybucji i sprzedaĪy. Rozwiązania tego typu mają na celu konsolidacjĊ prognoz sprzedaĪy oraz zleceĔ zebranych przez przedstawicieli terenowych i wprowadzenie ich online do planów sprzedaĪy i produkcji przedsiĊbiorstwa. Rozwiązania tego typu znane są jako DRP (ang. Distribution Requierements Planning).
3.1.5. CRM
W odniesieniu do przedsiĊbiorstw o bardzo rozbudowanej bazie klientów konieczne staje siĊ wdraĪanie systemów pozwalających gromadziü informacje na temat setek tysiĊcy klientów, przechowywaü informacje o nawiązywanych kontaktach oraz proponowanych rozwiązaniach, naleĪy planowaü i Ğledziü realizacjĊ kampanii reklamowych. Systemy pozwalające realizowaü tego typu procesy biznesowe (ang. Customer Relationship Management) powinny byü zintegrowane z systemami informatycznymi wspierającymi procesy zarządzania realizowanym wewnątrz firmy.
3.1.6. Supply Chain Management przedsibiorstwa.
Coraz czĊĞciej przedsiĊbiorstwa siĊgają do nowoczesnych Ğrodków integracji dostawców strategicznych komponentów bezpoĞrednio w procesie planowania i sterowania produkcją. Rozwiązania pozwalające synchronizowaü przedsiĊbiorstwu swoje własne plany produkcyjne z planami produkcyjnymi dostawców i składaü w czasie rzeczywistym zamówienia na dostawĊ komponentów i podzespołów zwykle są zawarte jako integralna czĊĞü zintegrowanych systemów informatycznych, bądĨ oferowane są jako niezaleĪne oprogramowanie.
3.1.7. Infastruktura
WiĊkszoĞü przedsiĊbiorstw obsługuje infrastrukturĊ techniczną we własnym zakresie, począwszy od zakupu i administrowania serwerami, sieciami komputerowymi, bazami danych, na aplikacjach biznesowych skoĔczywszy.
Niewiele firm decyduje siĊ za korzystanie z dostĊpnej oferty outsourcingu sprzĊtu, czy teĪ aplikacji o czym decyduje brak doĞwiadczeĔ w szerszym stosowaniu tego modelu usług. W ostatnich latach daje siĊ zauwaĪyü rosnąca liczba inwestycji miĊdzynarodowych korporacji budujących na terenie Polski centra outsourcingowe, obsługujące zagraniczne oddziały korporacji w zakresie czy to infrastruktury, czy teĪ obsługi procesów biznesowych (Thomson Multimedia, Philips, Citibank, Lufthansa).
WdroĪenia zintegrowanych systemów informatycznych dla duĪych przedsiĊbiorstw realizowane są w wiĊkszoĞci przypadków własnymi siłami, przy wsparciu dostawców poszczególnych rozwiązaĔ, oraz wyspecjalizowanych firm doradczych. Projekty finansowane są w wiĊkszoĞci ze Ğrodków własnych. Przystąpienie Polski do EU otworzy dla polskich przedsiĊbiorstw moĪliwoĞü korzystania z dotacji i funduszy strukturalnych skierowanych na zwiĊkszenie konkurencyjnoĞci firm unijnych na rynku Ğwiatowym.
3.2. Zapotrzebowanie małych firm
Sektor małych i Ğrednich przedsiĊbiorstw stanowi dominujący procentowo segment podmiotów gospodarczych (wg. Ustawy Prawo o DziałalnoĞci Gospodarczej za małe przedsiĊbiorstwo uwaĪa siĊ firmĊ zatrudniającą poniĪej 50 pracowników o rocznym obrocie poniĪej 7 milionów euro). Potrzeby małych i Ğrednich przedsiĊbiorstw w zakresie rozwiązaĔ informatycznych są skromniejsze, jeĞli chodzi o zakres funkcjonalny w porównaniu do duĪych przedsiĊbiorstw. Bardzo duĪa grupa przedsiĊbiorstw posługuje siĊ obecnie apliakcjami silosowymi- niezaleĪnymi pakietami oprogramowania, zupełnie niezintegrowanymi, przeznaczonymi do obsługi finansów, ksiĊgowoĞci, magazynów, fakturowania etc.
Daje zaobserwowaü siĊ tendencjĊ polegająca na migracji z tych silosowych aplikacji, czĊsto działających w oparciu o niekompatybilne bazy danych i systemy operacyjne, do jednego zintegrowanego rozwiązania. Coraz wiĊcej przedsiĊbiorstw w miarĊ rozwoju organizacyjnego zauwaĪa potrzebĊ wdroĪenia i korzystania ze zintegrowanych systemów informatycznych klasy MRP, obsługujących w ramach jednego pakietu oprogramowania pełną funkcjonalnoĞü biznesową:
• ksiĊgowoĞü/ finanse • koszty
• logistykĊ
• planowanie i sterowanie produkcją
Sektor małych i Ğrednich przedsiĊbiorstw charakteryzuje siĊ duĪą dynamiką wzrostu i w miarĊ integracji Polski z Unią Europejską MSP bĊda mogły korzystaü z rosnącej liczby instrumentów finansowych wspomagających rozwój przedsiĊbiorczoĞci, w tym działaĔ ukierunkowanych na zastosowania informatyki.
Na rynku działa w chwili obecnej duĪa liczba polskich i zagranicznych dostawców zintegrowanych systemów informatycznych przeznaczonych do obsługi małych i Ğrednich przedsiĊbiorstw, co Ğwiadczy o rosnącej randze jakoĞci oferowanych usług..
4. Perspektywy rozwoju rynku informatyki dla przedsibiorstw w najbliszych latach
Gospodarka polska, podobnie jak gospodarka Ğwiatowa w latach 2000-2003 przeĪywała okres stagnacji, charakteryzujący siĊ dramatycznym spadkiem inwestycji ponoszonych przez przedsiĊbiorstwa. Szukając oszczĊdnoĞci, przedsiĊbiorstwa redukują przede wszystkim inwestycje w infrastrukturĊ oraz nowe technologie informatyczne. Według badaĔ prowadzonych przez miĊdzynarodową firmĊ doradczą McKinsey & Co, w 2003 roku inwestycje w informatykĊ w przedsiĊbiorstwach amerykaĔskich były o 30% niĪsze od inwestycji w 2000r. Trend ten zauwaĪalny jest równieĪ w polskich firmach.
Stan nasycenia rynku pozwala jednakĪe sformułowaü tezĊ o optymistycznej perspektywie, rozwoju zastosowaĔ informatyki w przedsiĊbiorstwach. MoĪna spodziewaü siĊ, Īe bĊdzie to prawdopodobnie rozwój ukierunkowany na inne wymagania niĪ te, które stosowane były przez ostatnie dziesiĊciolecie.
StopieĔ nasycenia rynku sprzĊtem powoduje, Īe prosty model funkcjonowania dostawców sprzĊtu, polegający na sprzedaĪy elementów infrastruktury informatycznej (serwerów, PC, infrastruktury sieciowej etc.) do przedsiĊbiorstw, bez uwzglĊdniania konkretnych potrzeb biznesowych nie bĊdzie przynosiü tak dobrych rezultatów jak miało to miejsce w dotychczas realizowanym modelu.
ZwyciĊzcami bĊdą firmy mogące zaspokoiü konkretne potrzeby biznesowe przedsiĊbiorstw- dostarczyü dobrane funkcjonalnie zintegrowane systemy informatyczne, wiedzĊ niezbĊdną do wdroĪenia tych systemów i dobraü właĞciwy sprzĊt. Zwłaszcza rynek małych i Ğrednich przedsiĊbiorstw stawia informatyzacji wiele wyzwaĔ gdyĪ jak dotychczas bardzo niewielka czĊĞü przedsiĊbiorstw z tego sektora moĪe poszczyciü siĊ wykorzystywaniem jakiegokolwiek zintegrowanego systemu informatycznego. Te firmy bĊdą najlepszymi klientami dla dostawców innowacyjnych systemów informatycznych.
Innym kołem napĊdowym inwestycji w informatykĊ w polskich przedsiĊbiorstwach bĊdzie integracja Polski z EU i związane z nią inwestycje firm zarówno krajowych jak i zagranicznych.
Bibliografia
1. Drelichowski L., Elementy teorii i praktyki zarządzania z technikami informacyjnymi w przedsiĊbiorstwie. Wydawnictwo Uczelniane ATR. s.192, 2000 r. 12 ark. wyd.
2. Kisielnicki J., Sroka H.: Systemy informacyjne biznesu. AW Placet Warszawa(2001) s 320 Wyd. II
