• Nie Znaleziono Wyników

W stulecie urodzin Emilii Sukertowej-Biedrawiny

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "W stulecie urodzin Emilii Sukertowej-Biedrawiny"

Copied!
9
0
0

Pełen tekst

(1)

Jamiołkowska, Danuta

W stulecie urodzin Emilii

Sukertowej-Biedrawiny

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3-4, 595-602

(2)

D a n u ta Ja m io łk o w s k a

W STULECIE URODZIN

EMILII SUKERTOWEJ-BIEDRAWINY

29 s t y c z n i a 1 9 8 7 r . m i n ę ł a s e t n a r o c z n i c a u r o d z i n E m i l i i S u k e r t o w e j - - B i e d r a w i n y . P i ę k n i e u c z c i ł a t ę r o c z n i c ę W o j e w ó d z k a B i b l i o t e k a P u b l i ­ c z n a w O l s z t y n i e , n o s z ą c a ( o d 8 p a ź d z i e r n i k a 1971 r . ) j e j i m i ę , o r g a n i ­ z u j ą c 12 l u t e g o — w s p ó l n i e z O ś r o d k i e m B a d a ń N a u k o w y c h i m . W . K ę ­ t r z y ń s k i e g o w O l s z t y n i e — w s w o j e j s a l i o d c z y t o w e j , p r z y u l . 1 M a j a , w i e c z ó r w s p o m n i e ń , p o ś w i ę c o n y p a t r o n c e . S p o t k a n i e u p ł y n ę ł o w n i e ­ p o w t a r z a l n e j a t m o s f e r z e . C i , k t ó r z y w s p o m i n a l i p . E m i l i ę , z n a l i j ą o s o ­ b i ś c i e i p o t r a f i l i m ó w i ć n i e t y l k o o j e j z a s ł u g a c h , a l e i o a n e g d o t y c z n y c h j u ż d z i ś s y t u a c j a c h , k t ó r e t w o r z y ł a w ó w c z a s , g d y z a w o d z i ł y n o r m a l n e s p o s o b y o s i ą g n i ę c i a c e l u . S p o t k a n i e p r o w a d z i ł a W a n d a D ą b r o w s k a , p i o n i e r k a b i b l i o t e k a r s t w a w O l s z t y ń s k i e m , o r g a n i z a t o r k a M i e j s k i e j B i b l i o t e k i P u b l i c z n e j w O l s z t y ­ n i e , z k t ó r ą d o d z i ś j e s t z w i ą z a n a . W n a s t r ó j w i e c z o r u w p r o w a d z i ł a z e b r a n y c h I z a b e l a S y r o j ć , z a s t ę p c a d y r e k t o r a W o j e w ó d z k i e j B i b l i o t e k i P u b l i c z n e j , o d c z y t u j ą c — p r z y b l a s k u ś w i e c — f r a g m e n t y w s p o m n i e ń E . S u k e r t o w e j - B i e d r a w i n y z k s i ą ż k i D a w n o a n ie d a w n o . D o t y c z y ł y o n e p i e r w s z y c h m i e s i ę c y w w y z w o l o n y m O l s z t y n i e , m ó w i ł y o o r g a n i z a c j i ż y c i a s p o ł e c z n e g o , k u l t u r a l n e g o i p o l i ­ t y c z n e g o , p r z e b i e g u p i e r w s z e j u r o c z y s t o ś c i n a P o l a c h G r u n w a l d z k i c h , o p o c z ą t k a c h I n s t y t u t u M a z u r s k i e g o , k o m p l e t o w a n i u z b i o r ó w b i b l i o t e c z ­ n y c h I n s t y t u t u , p o s z u k i w a n i u m o g i ł y z a k a t o w a n e g o p r z e z n i e m i e c k i c h b o j ó w k a r z y B o g u m i ł a L i n k i . S y l w e t k ę E m i l i i S u k e r t o w e j - B i e d r a w i n y p r z e d s t a w i ł a M a ł g o r z a t a S z o - s t a k o w s k a *, p o d k r e ś l a j ą c , że c z ł o w i e k a t r z e b a w i d z i e ć n a t l e e p o k i , w k t ó r e j ż y ł . E m i l i a S u k e r t o w a - B i e d r a w i n a ż y ł a w c z t e r e c h e p o k a c h . B y ł y t o k o l e j n o o k r e s y : — K r ó l e s t w a K o n g r e s o w e g o i I w o j n y ś w i a t o w e j ; — m i ę d z y w o j e n n y ; — I I w o j n y ś w i a t o w e j i o k u p a c j i ; — 25 l a t w P o l s c e L u d o w e j . 1 M . S z o s t a k o w s k a n a p i s a ł a p r a c ę d o k t o r s k ą , p o ś w i ę c o n ą p o s t a c i E m i l i i S u k e r t o w e j - B i e ­ d r a w i n y ( p o r . E m i l i a S u k e r t o w a - B i e d r a w i n a 1887—1970. Z a r y s b i og r a f i c z n y , O l s z t y n 1978). K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i « , 1987, n r 3 - 4 (17 7 -1 7 1 )

(3)

5 9 6 K r o n i k a n a u k o w a E m i l i a S u k e r t o w a - B i e d r a w i n a u r o d z i ł a s ię w 1 8 8 7 r . w r o d z i n i e ł ó d z ­ k i e g o f a b r y k a n t a , H u g o n a Z a c h e r t a i W i k t o r i i z G u n d e l a c h ó w . P o p r z e d ­ w c z e s n e j ś m i e r c i o j c a , m a t k a w r a z z E m i l i ą i j e j d w o m a b r a ć m i , H u g o ­ n e m i K o n s t a n t y m , p r z e n i o s ł a s i ę d o W a r s z a w y . P o c h o d z ą c z z a m o ż n e j r o d z i n y , u z y s k a ł a E m i l i a s t a r a n n e w y c h o w a n i e i w y k s z t a ł c e n i e . P o u z y ­ s k a n i u ś w i a d e c t w a d o j r z a ł o ś c i w 1 9 0 4 r . E m i l i a Z a c h e r t ó w n a s ł u c h a ł a r ó ż n y c h w y k ł a d ó w ( s t u d i ó w u n i w e r s y t e c k i c h n i e s k o ń c z y ł a , p o n i e w a ż w t y m c z a s ie w s z y s t k i e w y ż s z e z a k ł a d y n a u k o w e w z a b o r z e r o s y j s k i m b y ł y d l a k o b i e t n i e d o s t ę p n e ) , z a ś w 1 9 1 0 r . w y j e c h a ł a d o W i e d n i a c e l e m p o d j ę c i a s t u d i ó w w A k a d e m i i E k s p o r t o w e j . N a m i e j s c u o k a z a ł o s ię j e d ­ n a k , że p r o g r a m s t u d i ó w j e j n i e o d p o w i a d a , w o b e c t e g o z a p i s a ł a s i ę n a f a c h o w e k u r s y p r z y t e j u c z e l n i . P o u z y s k a n i u ś w i a d e c t w a n a u c z y c i e l k i j ę z y k a n i e m i e c k i e g o i n i e m i e c k i e j k o r e s p o n d e n c j i h a n d l o w e j p o w r ó c i ł a d o W a r s z a w y . T u u d z i e l a ł a s ię w r u c h u f e m i n i s t y c z n y m i s p o ł e c z n y m , z a ś w c z a s ie I w o j n y ś w i a t o w e j o p i e k o w a ł a s ię p o l s k i m i j e ń c a m i w o j e n ­ n y m i i i c h r o d z i n a m i . W o k r e s i e m i ę d z y w o j e n n y m E m i l i a S u k e r t o w a ( w 1 9 1 2 r . w y s z ł a za m ą ż za w a r s z a w s k i e g o k u p c a , S t a n i s ł a w a S u k e r t a ) z n a l a z ł a s i ę w k r ę g u e w a n g e l i c k i e j i n t e l i g e n c j i w a r s z a w s k i e j ; b y ł a s k a r b n i k i e m Z r z e s z e n i a P l e b i s c y t o w e g o E w a n g e l i k ó w P o l a k ó w , k t ó r e p o p l e b i s c y c i e z m i e n i ł o n a z w ę n a Z r z e s z e n i e E w a n g e l i k ó w P o l a k ó w . P o p r z e g r a n e j p l e b i s c y t o w e j Z r z e s z e n i e s k i e r o w a ł o s w o j ą u w a g ę n a p r z y ł ą c z o n ą d o P o l s k i D z i a ł d o w - s z c z y z n ę . A b y p o z y s k a ć M a z u r ó w d l a s p r a w y p o l s k i e j E m i l i a S u k e r t o w a p r z e z w i e l e l a t p r z y j e ż d ż a ł a n a d w a l u b w i ę c e j d n i z W a r s z a w y d o D z i a ł d o w a , u d z i e l a j ą c m . i n . w y d a t n e j p o m o c y p a s t o r o w i L o d w i c h o w i p r z y o r g a n i z o ­ w a n i u s e m i n a r i u m n a u c z y c i e l s k i e g o d l a m ł o d z i e ż y m a z u r s k i e j , k t ó r e o t w a r t o w D z i a ł d o w i e 1 p a ź d z i e r n i k a 1921 r . , o r a z D o m u L u d o w e g o , k t ó r y r o z p o c z ą ł d z i a ł a l n o ś ć o r o k p ó ź n i e j . S p r a w i e m a z u r s k i e j E m i l i a S u k e r t o w a p r z y s ł u ż y ł a s ię n a j b a r d z i e j j a k o r e d a k t o r k a „ G a z e t y M a z u r s k i e j ” (1 9 2 4 — 1 9 3 3 ) i „ K a l e n d a r z a d l a M a z u r ó w ” ( 1 9 2 4 — 1 9 3 8 )' o r a z a u t o r k a z n a c z n e j c z ę ś c i z a m i e s z c z a n y c h t a m m a t e r i a ł ó w ( w a r t o d o d a ć , że a b y n i e o b c i ą ż a ć s z c z u p ł e g o b u d ż e t u , E m i l i a S u k e r t o w a n i e p o b i e r a ł a z a s w o j ą p r a c ę ż a d n e g o w y n a g r o d z e n i a ) . T r e ś c i ą „ G a z e t y ” b y ł y a r t y k u ł y h i s t o r y c z n e , b a j k i i l e g e n d y m a z u r ­ s k i e , a t a k ż e u t w o r y l u d o w y c h p o e t ó w m a z u r s k i c h i f r a g m e n t y d z i e ł z n a n y c h p o l s k i c h p i s a r z y . Z k o l e i „ K a l e n d a r z ” d z i e l i ł s ię n a d w i e c z ę ś c i: a s t r o n o m i c z n ą i t z w . k s i ą ż k ę r o c z n ą . W c z ę ś c i a s t r o n o m i c z n e j d r u k o w a n o i n f o r m a c j e o w s c h o d a c h i z a c h o d a c h s ł o ń c a , d o d a j ą c d o t e g o k r ó t k i e r o z m y ś l a n i a r e l i g i j n e , p r z y p o m n i e n i a g o s p o d a r s k i e o r a z p o p u l a r n e w ś r ó d

(4)

5 9 7 M a z u r ó w p r z y s ł o w i a p r u s k i e , w d r u g i e j n a t o m i a s t m a t e r i a ł y r e l i g i j n e , h i s t o r y c z n e , p o l i t y c z n e , e t n o g r a f i c z n e , u t w o r y p o e t ó w l u d o w y c h , p r a k ­ t y c z n e p o r a d y g o s p o d a r s k i e , h u m o r , z a g a d k i i s z a r a d y , a n a z a k o ń c z e n i e t e r m i n y j a r m a r k ó w i t a r g ó w n a c a ł y r o k w e w s z y s t k i c h r e j o n a c h p r u ­ s k i c h . O p r ó c z p r a c y r e d a k c y j n e j E m i l i a S u k e r t o w a w i e l e w y s i ł k u w ł o ż y ł a w u m o ż l i w i e n i e d z i e w c z ę t o m m a z u r s k i m n a u k i n a k u r s a c h g o s p o d a r s t w a d o m o w e g o . O p r ó c z n a u k i g o t o w a n i a , k r o j u i s z y c i a d z i e w c z ę t a u c z y ł y s ię j ę z y k a p o l s k i e g o , h i s t o r i i , g e o g r a f i i , p r z y r o d y , r y s u n k u i ś p i e w u . O d r . 1 9 3 0 k u r s y o d b y w a ł y s ię w n o w o w y b u d o w a n e j ż e ń s k i e j s z k o l e r o l n i ­ c z e j w M a l i n o w i e . J e j t e ż p r z e d e w s z y s t k i m z a s ł u g ą j e s t p o w s t a n i e w D z i a ł d o w i e M u ­ z e u m M a z u r s k i e g o ( p l a c ó w k a z a i n a u g u r o w a ł a s w o j ą d z i a ł a l n o ś ć 17 l i p c a 1 9 2 7 r . ) o r a z K o ł a K r a j o z n a w c z e g o , w k t ó r y m u d z i e l a l i s i ę u c z n i o w i e P a ń s t w o w e g o S e m i n a r i u m N a u c z y c i e l s k i e g o . T o o n i w c z a s ie w o l n y m o d n a u k i p e n e t r o w a l i s y s t e m a t y c z n i e p o w i a t d z i a ł d o w s k i , w y s z u k u j ą c c i e ­ k a w e e k s p o n a t y , i n w e n t a r y z u j ą c j e i u m i e s z c z a j ą c w M u z e u m . P i ę k n ą k a r t ą b y ł a d z i a ł a l n o ś ć ( o d 1 921 r . ) w Z w i ą z k u O b r o n y K r e s ó w Z a c h o d n i c h . E m i l i a S u k e r t o w a o d w i e d z a ł a l u d n o ś ć z a m i e s z k a ł ą n a p r z y ­ g r a n i c z n y c h t e r e n a c h , a s w o j e w r a ż e n i a z t y c h p o d r ó ż y p u b l i k o w a ł a w l i c z n y c h c z a s o p i s m a c h . D u ż o s e r c a w ł o ż y ł a w o r g a n i z o w a n e p r z e z Z w i ą ­ z e k k o l o n i e d l a d z i e c i p o l s k i c h z N i e m i e c . O s t a t n i e l a t a m i ę d z y w o j e n n e o k a z a ł y s ię d l a B i e d r a w ó w ( w 1 9 2 8 r . E m i l i a p o ś l u b i ł a J ó z e f a B i e d r a w ę , a w 1 9 3 4 r . p r z e n i o s ł a s ię n a s t a ł e d o D z i a ł d o w a ) s z c z e g ó l n i e c i ę ż k i e . W D z i a ł d o w i e z w y c i ę ż y ł a t e n d e n c j a , i ż s p r a w y m a z u r s k i e n a l e ż y o d d a ć w r ę c e r o d o w i t y c h M a z u r ó w . D o n a p ł y ­ w o w y c h P o l a k ó w z a c z ę t o o d n o s i ć s ię n i e t y l k o z n i e c h ę c i ą , a l e w r ę c z i c h s z k a l o w a ć ( j a k b y d l a i r o n i i r o b i l i t o n i e j e d n o k r o t n i e w y c h o w a n k o w i e S e m i n a r i u m N a u c z y c i e l s k i e g o , k t ó r e g o w i e l o l e t n i m d y r e k t o r e m b y ł J ó z e f B i e d r a w a ) . D o s z ł o d o t e g o , że E m i l i i S u k e r t o w e j - B i e d r a w i n i e o d e b r a n o r e d a k c j ę „ K a l e n d a r z a d l a M a z u r ó w ” ( r e d a g o w a n i e p i s m a p r z e j ą ł Z w i ą ­ z e k M a z u r ó w ) , z a ś j e j m ę ż a — w o b e c b r a k u z g o d y n a p r z e j ś c i e d o i n n e j m i e j s c o w o ś c i — p r z e n i e s i o n o n a e m e r y t u r ę . O k r e s w o j n y i o k u p a c j i b y ł d l a B i e d r a w ó w n a j c i ę ż s z y . P o s z u k i w a n i p r z e z N i e m c ó w m u s i e l i n i e t y l k o z m i e n i ć n a z w i s k o , a l e i c i ą g l e z m i e n i a ć m i e j s c e z a m i e s z k a n i a . C i ę ż k o c h o r y J ó z e f B i e d r a w a n i e d o c z e k a ł k o ń c a w o j n y . Z m a r ł 2 8 k w i e t n i a 1 9 4 4 r . i j a k o J ó z e f B e r n a t o w i c z z o s t a ł p o c h o ­ w a n y n a c m e n t a r z u w K r o ś n i e , g d z i e w ó w c z a s m i e s z k a l i B i e d r a w o w i e . L a t a t u ż p o w y z w o l e n i u t e ż n i e n a l e ż a ł y d o n a j ł a t w i e j s z y c h . W m a r c u 1 94 5 r . p r z y j e c h a ł a d o D z i a ł d o w a , a l e t o m i a s t o , d l a k t ó r e g o t y l e z d z i a -38 — K o m u n i k a t y . . ,

(5)

5 9 8 K r o n i k a n a u k o w a l a ł a , n i e o k a z a ł o j e j g o ś c i n n o ś c i . K i e d y s t a r a n i a o p r a c ę w d z i a ł d o w s k i m w y d z i a l e k u l t u r y n i e p o w i o d ł y s ię , a w w y t y p o w a n e j w W a r s z a w i e c z t e r d z i e s t o o s o b o w e j e k i p i e u r z ę d n i k ó w p a ń s t w o w y c h , k t ó r a w y r u s z y ł a n a M a z u r y , z a b r a k ł o j e j n a z w i s k a , p o w r ó c i ł a d o N o w e g o S ą c z a , g d z i e p r z e b y w a l i j e j n a j b l i ż s i . P o d w ó c h m i e s i ą c a c h , w ś l a d z a c ó r k ą i z i ę c i e m , B o ż e n ą i B o h d a n e m W i l a m o w s k i m i , p r z y b y ł a d o O l s z t y n a , a l e t u c z e k a ł o j ą k o l e j n e r o z c z a r o w a n i e . 17 l i p c a 1 9 4 5 r . w z a m k u o l s z t y ń s k i m o d b y ł o s i ę z e b r a n i e z a ł o ż y c i e l s k i e I n s t y t u t u M a z u r s k i e g o . J e j , k t ó r a t a k o f i a r n i e i n i e s t r u d z e n i e p r z e z c a ł y o k r e s m i ę d z y w o j e n n y p r a c o w a ł a n a r z e c z M a z u r ó w , n i e p o p r o s z o n o d o g r o n a c z ł o n k ó w - z a ł o ż y c i e l i I n s t y t u t u . D o ­ p i e r o 19 w r z e ś n i a 1 9 4 5 r . p o w i e r z o n o j e j o b o w i ą z k i s e k r e t a r z a g e n e r a l ­ n e g o I n s t y t u t u . P l a c ó w k ą t ą k i e r o w a ł a w i e l e l a t , z a p i s u j ą c k o l e j n ą , c h l u b n ą k a r t ę s w e g o ż y c i o r y s u . P o c z ą t k o w o z o g r o m n y m p o ś w i ę c e n i e m i s a m o z a p a r c i e m p e n e t r o w a ł a t e r e n , k o m p l e t u j ą c z b i o r y I n s t y t u t u z t e g o , c o o c a l a ł o i c z e g o n i e w y s z a b r o w a l i i n i e w y w i e ź l i i n n i . W y g ł a s z a ł a o d c z y t y , o r g a n i z o w a ł a w y s t a w y , p i s a ł a p r a c e n a u k o w e i a r t y k u ł y p o p u ­ l a r y z u j ą c e t e m a t y k ę m a z u r s k ą w ś r ó d n a p ł y w o w e j l u d n o ś c i . N i e o b o j ę t n e j e j b y ł y k r z y w d y w y r z ą d z o n e l u d n o ś c i a u t o c h t o n i c z n e j p r z e z t y c h , k t ó r z y M a z u r ó w i W a r m i a k ó w u t o ż s a m i a l i z N i e m c a m i . J e j d ł u g o l e t n i e d o ś w i a d ­ c z e n i e w y d a w n i c z e p r z y d a ł o s ię , k i e d y I n s t y t u t M a z u r s k i r o z p o c z ą ł w y ­ d a w a n i e b i u l e t y n u n a u k o w e g o , z a t y t u ł o w a n e g o „ K o m u n i k a t D z i a ł u I n f o r m a c j i N a u k o w e j ” . R o k 1 9 4 8 b y ł w y j ą t k o w o t r u d n y d l a I n s t y t u t u M a z u r s k i e g o . P o u p a ń s t w o w i e n i u p l a c ó w k i , o s t a t e c z n i e u l e g ł a o n a r o z ­ w i ą z a n i u j a k o c i a ł o s p o ł e c z n e , z a ś n a j e j m i e j s c e p o w o ł a n o S t a c j ę N a u ­ k o w ą I n s t y t u t u Z a c h o d n i e g o , k t ó r e j k i e r o w n i k i e m z o s t a ł a E m i l i a S u k e r - t o w a - B i e d r a w i n a . W c i ą g u n a s t ę p n y c h p i ę c i u l a t k i e r o w n i c z k a p l a c ó w k i m u s i a ł a s t a c z a ć i s t n e b o j e , a t o o l o k a l ( p o o d e b r a n i u S t a c j i p o m i e s z c z e ń p r z y u l . K ę t r z y ń s k i e g o c u d e m u d a ł o s i ę u z y s k a ć 2 n i e w i e l k i e p o k o i k i w S t a r y m R a t u s z u , o b o k p o m i e s z c z e ń W ó j e w ó d z k i e j B i b l i o t e k i P u b l i c z ­ n e j ) , a t o o p i e n i ą d z e , a t o o p r z y d z i a ł p a p i e r u n a w y d a w n i c t w o . T o , że S t a c j a p r z e t r w a ł a , a j e j z b i o r ó w n i e p r z e k a z a n o d o j a k i e g o ś w i ę k s z e g o o ś r o d k a a k a d e m i c k i e g o b y ł o t y l k o i w y ł ą c z n i e z a s ł u g ą E m i l i i S u k e r t o w e j - - B i e d r a w i n y , k t ó r a z u p o r e m b r o n i ł a e g z y s t e n c j i p l a c ó w k i , w y k o n u j ą c p r a c e s e k r e t a r k i , k s i ę g o w e j , r e d a k t o r k i , k o r e k t o r k i , k i e r o w n i c z k i p l a ­ c ó w k i i p r a c o w n i k a n a u k o w e g o w j e d n e j o s o b i e . 1 l i p c a 1 9 5 3 r . B i e d r a w i n a z o s t a ł a k i e r o w n i c z k ą p l a c ó w k i o n a z w i e ( t a k b r z m i d o d z i ś ) : S t a c j a N a u k o w a P o l s k i e g o T o w a r z y s t w a H i s t o r y c z ­ n e g o ( I n s t y t u t M a z u r s k i ) . W 1 9 5 6 r . , d z i ę k i s t a r a n i o m p . E m i l i i i p r e z e s a m i e j s c o w e g o O d d z i a ł u P T ? I , d r . T a d e u s z a G r y g i e r a , p o p a r t y m p r z e z Z a ­ r z ą d G ł ó w n y P T I - ! , p o s z e ś c i o l e t n i e j p r z e r w i e r o z p o c z ę t o w y d a w a n i e

(6)

k w a r t a l n i k a h i s t o r y c z n e g o p n . „ K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e ” . E m i l i a S u k e r t o w a - B i e d r a w i n a b y ł a p o c z ą t k o w o s e k r e t a r z e m r e d a k c j i , a o d m a r c a 1 9 5 8 r . r e d a k t o r e m n a c z e l n y m . F u n k c j ę t ę p e ł n i ł a z o g r o m n ą p a s j ą i o d d a n i e m , d o g l ą d a j ą c o s o b i ś c i e d r u k o w a n i a p i s m a . B y ł a n i e u s t ę p ­ l i w a w o b e c d r u k a r n i c o d o j a k o ś c i u k o c h a n y c h „ K o m u n i k a t ó w ” , s ł y s z a ł a to , c o c h c i a ł a u s ł y s z e ć , n i e s ł y s z a ł a r z e k o m o t e g o , c o w d a n y m m o m e n c i e j e j n i e o d p o w i a d a ł o . W g r o n i e s t a r s z y c h d r u k a r z y d o d z i ś k r ą ż ą s y m p a ­ t y c z n e , p e ł n e c i e p ł a a n e g d o t y o t e j n i e p r z e c i ę t n e j k o b i e c i e . N a s t ę p n i e z a b r a ł g ł o s H i e r o n i m S k u r p s k i . O f i a r o w a ł o n B i b l i o t e c e c e n n y d a r , a m i a n o w i c i e w y k o n a n y p r z e z s i e b i e w 1 9 4 8 r . s u c h o r y t z p o d o b i z n ą E m i l i i S u k e r t o w e j - B i e d r a w i n y , a n a s t ę p n i e o p o w i e d z i a ł o s w o i m p i e r w s z y m z n i ą s p o t k a n i u w D z i a ł d o w i e . K i e r u j ą c s ię w s k a ­ z ó w k a m i s w o j e j b a b c i , H i e r o n i m S k u r p s k i n a m a l o w a ł o b r a z , p r z e d s t a w i a ­ j ą c y m a z u r s k i s t r ó j l u d o w y , a n a s t ę p n i e z a w i ó z ł t e n o b r a z d o D z i a ł d o w a . W z b u d z i ł o n z a i n t e r e s o w a n i e E m i l i i S u k e r t o w e j - B i e d r a w i n y i z o s t a ł z a ­ k u p i o n y d o M u z e u m . Z a c h ę c o n y p r z e z p . E m i l i ę H i e r o n i m S k u r p s k i n a m a l o w a ł j e s z c z e k i l k a i n n y c h o d m i a n s t r o j u m a z u r s k i e g o , j a k n p . s t r ó j o b r z ę d o w y c z y c o d z i e n n y . „ S p o t k a n i e o w o b y ł o d l a m n i e b r z e m i e n n e w s k u t k a c h , m n i e z a ś w k o n s e k w e n c j i d e c y d u j ą c o u k i e r u n k o w a ł o , p r z e s ą ­ d z a j ą c o m e j b i o g r a f i i , p r z y w y d a t n e j p o m o c y p p . B i e d r a w ó w ” — p o w i e ­ d z i a ł H i e r o n i m S k u r p s k i . D a l e j H . S k u r p s k i o p i s a ł , j a k w y g l ą d a ł o g r o m a d z e n i e e k s p o n a t ó w d o M u z e u m M a z u r s k i e g o w D z i a ł d o w i e . „ M ł o d z i e ż (z S e m i n a r i u m N a u c z y ­ c i e l s k i e g o w D z i a ł d o w i e — D . J . ) s z p e r a ł a p o s t r y c h a c h i i n n y c h z a k a ­ m a r k a c h , w y d o b y w a j ą c s t a m t ą d n i e u ż y t e c z n e j u ż n a r z ę d z i a i s p r z ę t d o ­ m o w y , j a k n p . m a l o w a n e s k r z y n i e , s ł u ż ą c e d o p r z e c h o w y w a n i a z i a r n a . B y ł a t o a k c j a p o w s z e c h n a i n a d u ż ą s k a l ę , n i e z w y k l e o d d z i a ł y w u ­ j ą c a n a m ł o d ą w y o b r a ź n i ę , u c z ą c a , a j e d n o c z e ś n i e ś w i a d c z ą c a o p o l s k i m r o d o w o d z i e i k o r z e n i a c h w y d o b y w a n e j k u l t u r y r o d z i c ó w ” . A u t o r w y p o ­ w i e d z i n i e b r a ł u d z i a ł u w t y c h p o s z u k i w a n i a c h , a l e d o s t a r c z y ł M u z e u m i n n y c h e k s p o n a t ó w . R o z e b r a ł m i a n o w i c i e z a b y t k o w y p i e c k a f l o w y i d o ­ s t a r c z y ł g o d o M u z e u m . K a f l e b y ł y r o b i o n e p r z e z m i s t r z ó w K a r p o w i ­ c z ó w z N i b o r k a — j a k g ł o s i ł y u m i e s z c z o n e n a n i c h p o l s k i e n a p i s y . N i e ­ s t e t y , w s z y s t k i e t e z t r u d e m o d n a j d y w a n e i s k r z ę t n i e z b i e r a n e o b i e k t y p r z e p a d ł y w p o ż o d z e 1 9 3 9 r . „ S w o j ą r e l a c j ą c h c i a ł b y m p r z y p o m n i e ć u d z i a ł m e g o p o k o l e n i a w o d ­ n a j d y w a n i u s w e j t o ż s a m o ś c i , i s t a r a n i a , k t ó r e m i a ł y m i e j s c e n a m a l e ń k i m w i s t o c i e s k r a w k u P o l s k i m i ę d z y w o j e n n e j . T a m t e n o k r e s d z i ę k i i n s p i r a ­ c j o m d z i a ł a j ą c y c h t a m o s ó b — s z c z e g ó l n i e p . E m i l i i i j e j m ę ż a , J ó z e f a B i e d r a w y — s p r z y j a ł r o z w o j o w i a s p i r a c j i i t a l e n t ó w . T o w ł a ś n i e w c i e n i u

(7)

6 0 0 K r o n i k a n a u k o w a S e m i n a r i u m N a u c z y c i e l s k i e g o d o k o n y w a ł s i ę i s t o t n y p r o c e s e m a n c y p a ­ c y j n y ” — p o w i e d z i a ł n a z a k o ń c z e n i e H i e r o n i m S k u r p s k i . W s p o m n i e n i a m i z o k r e s u m ł o d o ś c i p o d z i e l i ł s i ę t a k ż e W a l t e r P ó ź n y , w y c h o w a n e k S e m i n a r i u m N a u c z y c i e l s k i e g o w D z i a ł d o w i e . O p o w i a d a ł o ż y c z l i w o ś c i , k t ó r ą o t a c z a l i B i e d r a w o w i e s w o i c h u c z n i ó w i z a i n t e r e s o ­ w a n i u i c h s p r a w a m i d o m o w y m i . „ G d y z d a ł e m m a t u r ę , p a ń s t w o B i e d r a ­ w o w i e ż e g n a l i m n i e u s i e b i e w d o m u , r a d z ą c , b y m r o z p o c z ą ł s t u d i a w W a r s z a w i e ” . Z r a d o ś c i ą m ó w i ł W a l t e r P ó ź n y o t y m , że j a k o p o s e ł m i a ł m o ż l i w o ś ć s p e ł n i ć p r o ś b ę p . E m i l i i o w y j e d n a n i e w W a r s z a w i e z w i ę k s z e n i a l i m i t u e g z e m p l a r z y „ K o m u n i k a t ó w M a z u r s k o - W a r m i ń s k i c h ” , z a ś z e s m u t k i e m o s w o i m o s t a t n i m z n i ą s p o t k a n i u , k i e d y j a k o w i c e p r z e w o d n i c z ą c y P r e z y ­ d i u m W o j e w ó d z k i e j R a d y N a r o d o w e j w O l s z t y n i e d e k o r o w a ł j ą z ł o t ą o d z n a k ą „ Z a s ł u ż o n y m d l a W a r m i i i M a z u r ” . P o w i e d z i a ł a w t e d y g o r z k o : „ L e p i e j p ó ź n o n i ż w c a l e . M y ś l a ł a m , że z a p o m n i a n o o t e j , k t ó r a w a l c z y ł a o t e z i e m i e o d w i e l u j u ż l a t ” . B o h d a n K o z i e ł ł o - P o k l e w s k i p o d k r e ś l i ł , ż e p o w s t a n i e i u t r z y m a n i e b i b l i o t e k i I n s t y t u t u M a z u r s k i e g o b y ł o w y ł ą c z n ą z a s ł u g ą E m i l i i S u k e r - t o w e j - B i e d r a w i n y . N a l e ż y p a m i ę t a ć , że n i e t y l k o p e n e t r o w a ł a t e r e n , z w o ­ ż ą c w i e l e c e n n y c h d r u k ó w d o O l s z t y n a , a l e p o t r a f i ł a t a k ż e b r o n i ć z b i o r ó w I n s t y t u t u , g d y n a d g o r l i w c y d ą ż y l i d o l i k w i d a c j i „ s t a r y c h , n i k o m u n i e p o ­ t r z e b n y c h , n i e m i e c k i c h k s i ą ż e k ” . K s . J e r z y O t e l l o w s p o m i n a j ą c s w o j e s p o t k a n i e z E m i l i ą S u k e r t o w ą - - B i e d r a w i n ą w l a t a c h p i ę ć d z i e s i ą t y c h , p o w i e d z i a ł , że j e j p r z e d e w s z y s t ­ k i m z a w d z i ę c z a s w o j e z a i n t e r e s o w a n i e h i s t o r i ą l u d u , z k t ó r e g o w y s z e d ł , j a k r ó w n i e ż p a s j ę z b i e r a n i a w s z y s t k i e g o , c o w i ą ż e s ię z p r z e s z ł o ś c i ą M a z u r . C i ę ż k i e k l ę s k i p r z e ż y ł a E m i l i a S u k e r t o w a - B i e d r a w i n a w t e d y , g d y ze w z g l ę d u n a p o l i t y k ę n i e d r a ż n i e n i a N i e m c ó w p r z e s t a ł a w r . 1 9 3 3 w y c h o ­ d z i ć „ G a z e t a M a z u r s k a ” , o r a z w ó w c z a s , g d y w 1 9 3 8 r . z a b r a n o j e j r e d a k ­ c j ę „ K a l e n d a r z a d l a M a z u r ó w ” . P a n i E m i l i a s t a r a ł a s ię w p o i ć M a z u r o m , że p o w i n n i b y ć d u m n i ze s w o j e g o p o c h o d z e n i a . T o , że w o k r e s i e p o w o j e n n y m z N i d z i c k i e g o w y j e ­ c h a ł n a j m n i e j s z y p r o c e n t M a z u r ó w — t o t a k ż e j e j z a s ł u g a . J a n C h ł o s t a p r z y p o m n i a ł z a i n t e r e s o w a n i e , k t ó r y m o t a c z a ł a p a n i E m i l i a m a z u r s k i e g o p o e t ę l u d o w e g o , M i c h a ł a K a j k ę z O g r ó d k a . D r u k o ­ w a ł a j e g o w i e r s z e w „ G a z e c i e M a z u r s k i e j ” i „ K a l e n d a r z u ” , z a ś w 1 9 2 7 r . K a j k a d o c z e k a ł s ię w y d a n i a s a m o d z i e l n e g o z b i o r k u s w o i c h p o e z j i p t . P ie ś n i m a z u rs k ie . W 1 9 3 3 r . n a ł a m a c h „ K a l e n d a r z a ” u k a z a ł s i ę w i e r s z K a j k i , d e d y k o w a n y r e d a k t o r c e p i s m a . J a n C h ł o s t a o p o w i e d z i a ł t e ż o p e r y ­

(8)

6 0 1 p e t i a c h , z w i ą z a n y c h z e s p u ś c i z n ą p o m a z u r s k i m p o e c i e . J u ż l a t e m 1 9 4 5 r . E m i l i a S u k e r t o w a - B i e d r a w i n a n a w i ą z a ł a k o n t a k t z r o d z i n ą K a j k i w O g r ó d k u , d o w i a d u j ą c s ię , że p r a w i e w s z y s t k i e r ę k o p i s y i d r u k i z o s t a ł y w y w i e z i o n e z a r a z p o w y z w o l e n i u p r z e z j a k ą ś k o b i e t ę d o B i a ł e g o s t o k u . W 1 9 4 6 r . u d a ł o s i ę o d z y s k a ć c z ę ś ć z a g r a b i o n y c h K a j k o m r ę k o p i s ó w . O t y l i a G r o t o w a d o d a ł a , że d o s z k o ł y r o l n i c z e j w M a l i n o w i e w y j e ż d ż a ł y t a k ż e d z i e w c z ę t a z W a r m i i , k t ó r e u c z y ł y s i ę t a m n i e t y l k o g o s p o d a r s t w a d o m o w e g o , a l e t a k ż e t e g o , c o d z i ś n a z y w a m y w y c h o w a n i e m p a t r i o t y c z ­ n y m . T a d e u s z F i l i p k o w s k i z w r ó c i ł u w a g ę , i ż E m i l i a S u k e r t o w a - B i e d r a w i n a w s w o j e j p r a c y b y ł a w i e r n a d z i e w i ę t n a s t o w i e c z n e j i d e i p r a c y o r g a n i c z ­ n e j . Z c h w i l ą z a m i e s z k a n i a w D z i a ł d o w i e d u ż o s e r c a , a i w ł a s n y c h p i e ­ n i ę d z y w ł o ż y ł a w k s z t a ł c e n i e d z i e w c z ą t m a z u r s k i c h . D l a t e g o n i e p r z e ­ b o l a ł a n i g d y n i e z a s ł u ż o n y c h k r z y w d , k t ó r e j ą s p o t k a ł y w l a t a c h t r z y d z i e s t y c h , k i e d y w D z i a ł d o w i e z w y c i ę ż y ł t r e n d , a b y p r o b l e m a t y k ę m a z u r s k ą p o w i e r z a ć M a z u r o m , a n i e „ o p ł a c a n y m p a t r i o t o m ” . J a k b y n i e d o ś ć t e g o b y ł o , p o w o j n i e s p o t k a ł y j ą d a l s z e p r z y k r o ś c i . N a p o d s t a w i e z a c h o w a n y c h z d j ę ć z o t w a r c i a s z k o ł y w M a l i n o w i e , k t ó r e p r z e d s t a w i a ł y E m i l i ę S u k e r t o w ą - B i e d r a w i n ę w o t o c z e n i u ó w c z e s n y c h w ł a d z ( m . i n . w o j e w o d y p o m o r s k i e g o i k u r a t o r a ) z a r z u c a n o j e j , że z a d a ­ w a ł a s i ę z s a n a c y j n y m i o s o b i s t o ś c i a m i , c o p o d k o n i e c l a t c z t e r d z i e s t y c h b y ł o n i e w y b a c z a l n y m „ g r z e c h e m ” . ■ J e r z y M i n a k o w s k i w s p o m n i a ł o p i e t y z m i e , z j a k i m t r a k t o w a ł a B i e d r a - w i n a k s i ę g o z b i ó r I n s t y t u t u . W o b a w i e o c a ł o ś ć k s i ą ż e k , n i e c h ę t n i e j e w y ­ p o ż y c z a ł a . D o p i e r o p o j e j ś m i e r c i b i b l i o t e k a r z e O ś r o d k a B a d a ń N a u k o ­ w y c h m o g l i s ię n i m i f a c h o w o z a j ą ć , m . i n . w y ł ą c z y ć d u b l e t y . T e r e s a P e p ł o w s k a p r z y p o m n i a ł a d r a m a t y c z n e o k o l i c z n o ś c i , w j a k i c h p o z n a ł a E m i l i ę S u k e r t o w ą - B i e d r a w i n ę . B y ł o t o w 1 9 4 5 r . — k t o ś k r z y k n ą ł : „ p a n i B i e d r a w i n a u m i e r a ” . T e r e s a P e p ł o w s k a , p r a c o w n i c z k a W y d z i a ł u O ś w i a t y , k t ó r y m i e ś c i ł s ię w ó w c z a s n a u l . K ę t r z y ń s k i e g o , p o s ą s i e d z k u z b u d y n k i e m , w k t ó r y m m i e s z k a ł a E m i l i a S u k e r t o w a - B i e d r a w i n a , p r o ­ w a d z ą c a I n s t y t u t M a z u r s k i , p o s p i e s z y ł a t a m n a t y c h m i a s t . I s t o t n i e p a n i E m i l i a l e ż a ł a n i e r u c h o m o n a s t o l e w ś r ó d s t o s u k s i ą ż e k . O k a z a ł o s ię , że b y ł t o w y b i e g t a k t y c z n y , n i e r a z p r z e z p . E m i l i ę s t o s o w a n y , b o w i e m p a r ę m i n u t w c z e ś n i e j o d w i e d z i l i j ą u r z ę d n i c y , k t ó r z y p r z y b y l i z z a m i a r e m u s u n i ę c i a j e j — w r a z z k s i ę g o z b i o r e m — z m i e s z k a n i a . „ O d 1 9 5 2 r . n a s z e k o n t a k t y z a c i e ś n i ł y s ię — k o n t y n u o w a ł a T . P e p ł o w ­ s k a — b o w i e m p r a c o w a ł y ś m y p o s ą s i e d z k u w s t a r y m r a t u s z u . J a k i e r o ­ w a ł a m B i b l i o t e k ą W o j e w ó d z k ą , a p . E m i l i a I n s t y t u t e m M a z u r s k i m , k t ó ­ r e m u p r z y d z i e l o n o w s t a r y m r a t u s z u 2 n i e w i e l k i e p o k o i k i . T o s ą s i e d z t w o

(9)

6 0 2 K r o n i k a n a u k o w a b y ł o d l a m n i e b a r d z o p o u c z a j ą c e . P o c h o d z ę z R a d o m i a i n i e w i e l e w i e ­ d z i a ł a m o h i s t o r i i W a r m i i i M a z u r . P a n i E m i l i a c z ę s t o w y p o ż y c z a ł a m i k s i ą ż k i o t e m a t y c e w a r m i ń s k o - m a z u r s k i e j , z w r a c a ł a u w a g ę n a p o s t a c i e b o j o w n i k ó w o p o l s k o ś ć t y c h z i e m . K i e d y o d d a w a ł a m w y p o ż y c z o n ą k s i ą ż k ę l u b a r t y k u ł , p . E m i l i a k o n s e k w e n t n i e e g z a m i n o w a ł a m n i e z p r z e c z y t a n e j l e k t u r y . Z a p a m i ę t a ł a m j ą z t e g o o k r e s u j a k o o s o b ę e m a n u j ą c ą c i e p ł y m h u m o r e m , a j e d n o c z e ś n i e z a p a l a j ą c ą s ię , g d y m ó w i ł a o k s i ą ż c e . J e j s z a ­ c u n e k d o k s i ą ż e k , d o t e m a t y k i m a z u r s k i e j — b y ł z a r a ź l i w y . D z i ś c z u ­ j e m y s i ę w s z y s c y j ę j u c z n i a m i , n a w e t c i , k t ó r z y ze w z g l ę d u n a w i e k n i e z n a l i p . E m i l i i . A l e j e d n i d r u g i m p r z e k a z u j ą t o , c o o d n i e j o t r z y m a l i " . K o ń c z ą c s w o j ą w y p o w i e d ź T e r e s a P e p ł o w s k a , w i e l o l e t n i a d y r e k t o r k a W o j e w ó d z k i e j B i b U o t e k i P u b l i c z n e j , w y r a z i ł a r a d o ś ć , że p l a c ó w k a t a n o s i i m i ę E m i l i i S u k e r t o w e j - B i e d r a w i n y . B o ż e n a W i l a m o w s k a , m ł o d s z a z d w u c ó r e k E m i l i i S u k e r t o w e j - B i e - d r a w i n a ( s t a r s z a , W a n d a K o r y c k a z m a r ł a 25 X 1 9 6 9 r . ) p o i n f o r m o w a ł a , że p o s i a d a r ę k o p i s d a l s z e g o c i ą g u w s p o m n i e ń s w o j e j m a t k i . J e s t n a d z i e j a , i ż w s p o m n i e n i a t e d o c z e k a j ą s i ę d r u k u w o l s z t y ń s k i m w y d a w n i c t w i e „ P o j e z i e r z e ” . S p o t k a n i e z a k o ń c z y ł a W a n d a D ą b r o w s k a , k t ó r a w y r a z i ł a ż y c z e n i e p o d a d r e s e m z n a j d u j ą c y c h s i ę n a s a l i o l s z t y ń s k i c h d z i e n n i k a r z y , a b y za p o m o c ą ś r o d k ó w m a s o w e g o p r z e k a z u s p o p u l a r y z o w a l i s z e r z e j d o k o n a n i a p a t r o n k i o l s z t y ń s k i e j B i b l i o t e k i P u b l i c z n e j , j a k r ó w n i e ż z a i n t e r e s o w a l i j e j p o s t a c i ą s z k o ł y w o j e w ó d z t w a o l s z t y ń s k i e g o , s z c z e g ó l n i e t e , k t ó r e n i e z d e c y d o w a ł y s i ę j e s z c z e n a w y b ó r p a t r o n a . W a n d a D ą b r o w s k a z w r ó c i ł a s i ę r ó w n i e ż d o o l s z t y ń s k i c h w y d a w c ó w z p r o ś b ą o w z n o w i e n i e w s p o m n i e ń D a w n o a n ie d a w n o . P o p r z e d n i e ( j e d y n e — j a k d o t ą d ) w y d a n i e w s p o m n i e ń E m i l i i S u k e r t o w e j - B i e d r a w i n y u k a z a ł o s ię w 1 9 6 5 r . , j e g o n a k ł a d z o s t a ł j u ż d a w n o w y c z e r p a n y , a t y m ­ c z a s e m w y r o s ł o j u ż n o w e p o k o l e n i e m i e s z k a ń c ó w W a r m i i i M a z u r , k t ó ­ r e m u w a r t o p r z y b l i ż y ć t ę n i e p r z e c i ę t n ą p o s t a ć z n a s z e j h i s t o r i i n a j ­ n o w s z e j .

Cytaty

Powiązane dokumenty

Rainfall return period: 1/year Euthrophication Evapotranspiration 1/5 1/20 1/100 1/1000 Sand Silt Peat Mulch Gravel Clay Humus Bedrock Polluted soil Trees clean soil Height

Biorąc jednak pod uwagę stronę polityczną zagadnienia, m uszę stw ierdzić, iż w ym aga ono starannego przepracowania i nie może być rozpatrywane w oderwaniu od

O p rzydatnych opracow aniach woli zresztą zupełnie zam ilczeć.. utw ór

problem ten pojawia się coraz częściej w mowach Hitlera, by stać się następnie stałym elementem jego „wielkich przemówień”.. Niektóre fragmenty tych

• Conceptual distributed model built with FW-2 considering distributed catchment parameters (different parameter for each cell) using different spatial resolutions (4 km, 2 km,1 km,

(W przypadku autorów anglojęzycznych wymagany jest tylko abstrakt w jęz. angielskim lub tylko w jęz. Struktura artykułu przeglądowego/studium przypadku/z praktyki dla praktyki:

Słońca; Ziemia jest jedną z planet, która obraca się wokół własnej nieru- chomej osi i obiega Słońce ruchem jednostajnym kołowym; w ograniczo- nym sferą gwiazd

Common in these examples is the reliance of data expert collaborators (i.e., data scientists), indicating the complicated nature of bringing big data techniques into the