Л
с 1A U N I V E R S I T A T I S
L О О гI
f N
J .li
F O L 1Л OECONOMICA 96, 19Р9 R y s z a r d 0>arlysz*R O L N I C Z E J
(mtan i R e a l i z a c j a i n w e s . t y c j i belch.;,) v j k l e j , na J w i ę k s z e g o w P o l s c e i jednego i n a j w i ę k s z y c h na '■••• 4’ Ci<: p r zeds i ę w z i ę ć w d z « d z l n i e y i r - n i c t w a odkrywkowego la b . r . i t n e g o ( d o c e l o w e r o c / n e wy dobyć i / p o l a " B e ł c h a t ó w " - 39 de 40 min t ) o r a z e n e r g e t y k i (moc é l e k t r o w í " B e ł c h a t ó w i " - -4320 W . ' ) , w poważnym s t o p n i u p r z e o b r a z i k r a j o b r a ; i ś r o d o w i s k o p r z y r o d n i c z e w tym r e j o n i e . J e i e l i c ho dz i o r o l n i , twe, a z w ł a s z c z a wa r u n k i p r z y r o d n i c::e j e go r o z w o j u , to p r z e k s z t a ł c a n i a będę m i a ł y c h a r a k t e r n e g a t y w n y , Ś w i a d c z y o tym p r z e o b r a ż e n i a j,<:• z a c ho dz ą c e w r e j o n i e k o p i l n i , j ^k r ó w n i e ż o b s e r w a c j e I pu^> I i k a v d o t y c z q c e obszarów o podobnych co-chach z a i n w e s t o w a n i a zarówno w Po I s e e , j ak i za g r a n i c y .Na obecnym, początkowym e t a p i e r o z w o j u o k r ę g u przemys ł owe go ani a* riy w j ego r o l n i c z e j p r z e s t r z e n i p r o d u k c y j n e j s g j e s z c z e s t o s u n kowe n i e d u ż e . D o t y c z y to zarówno i c h n a t ę ż e n i a , j ak i z a s i . g u o r z e s t r z e n n e g o . R o z p o c z ę ł y s i ę one w 1975 r . , wraz z u r u c ho mi e n i e m s t u d z i e n n e g o systemu o d w a d n i a n i a z ł o ż a " B e ł c h a t ó w " , a n a s i l i ł / się w 1977 r . w z wi ą z k u z p r z y s t ą p i e n i e m do p r a c z i e mnyc h z w i ą z a n y c h / wkopem u d o s t ę p n i a j ą c y m z ł o ż e . Pod k o n i e c 1981 r . r u s z y ł p i e r w s z y z 12 t u r b o z e s p o ł ó w e l e k t r o w n i " B e ł c h a t ó w I " . P e ł n a moc 4320 MW e l e k t r o w n i a o s i ą g n ą ć ma w 1986 r . W tym sarnym c z a s i e , według' u c h w a ł y RM z d n i a 6 w r z e ś n i a 1982 r . w s p r a w i e d a l s z e j r e a l i z a c j i ZGE " B e ł c h a t ó w " , r ó wn i e ż k o p a l n i a powi nna u z y s k a ć d o c e l o w y z d o l n o ś ć wydobyw c z y . S a d z i ć zat em n a l e ż y , że okr e s e m d e c y d u j ą c y m o s k a l i p r z e o b r a ż e ń w ś r o d o w i s k u p r z y r o d n i c z y m I w s y s t e m i e r o l n i c z e g o u ż y t k o w a n i a z i e
-D r , a d i u n k t w Z a k ł a d z i e G o s p o d a r k i P r z e s t r z e n n e j UL
WAKUNKI P R Z Y K O D N ICZK
P R Z E S T K Ż E N I P R O D U K C Y J N E J W 1ЮР
Ipr*«mi«ny w pitóŁWHKym otaplo
mi w B C ° będą l a t a d z i e w i ę ć d z i e s i ą t e . D o t y c hc za s o w e o b s e r w a c j e i b a d a n i a t ere nowe z d a j « s l v j e dnak ws ka zy wa ć , że j e ż e l i chodzi no. o p od ł o ż e g l obowe, to zmiany w 'nim będ^ prawdopodobni e m n i e j s z e , n i ż z a k ł a d a n o w n i e k t ó r y c h opracowań i ach p r o g n o s t y c z n y c h z l a t s i e d e m d z i e s i ą t y c h ( " Ko mpl eksowy p l a n . . . " 1977, “ P r z e p r o w a d z e n i e b a dań . . . " 1978, " S t u d i u m o c h r o n y . . . " 197 2) . Podstawowe k i e r u n k i w s p ó ł c z e ś n i e z a c h o d z ą c y c h p r z e o b r a ż e ń w r o l n i c z e j p r z e s t r z e n i p r o d u k c y j n e j ВОР t o i - zrrm i e j szan i e s i ę p o w i e r z c h n i u ż y t k ó w r o l n y c h , * zmi any w k o n f i g u r a c j i t e r e n u ,
~ zmiany s tosunków wodnych, - zm! any w ś r o d o w i s k u glebowym.
Obszar na j a k i m można j e o b s e r wo wać , p r z e k r o c z y ł z n a c z n i e r e j on b e z p o ś r e d n i e j d z i a ł a l n o ś c i I n w e s t y c y j n e j . D o t y c z y to z w ł a s z c z a wód i g l e b y . L e j d e p r e s y j n y k o p a l n i pod k o n l i . c 1982 r , obejmował swoim z a s i ę g i e m o k o ł o 320 km- p o w i e r z c h n i t e r e n u a w p o ł o w i « 1984 r. j uż 450 km2 ( d o c e l o w o o s i ą g n ą ć ma 1200-1300 km? ) .
1. иВУТЕК POWIERZCHNI PRODUKCyj NEJ
POD WPtyWEM B E Z P OŚ R E D N I E J DZI AŁALNOŚCI 11\М£5ТУСУ JNE J >
Z m n i e j s z a n i e s i ę p o w i e r z c h n i u ż y t k ów r o l n y c h z wi ą za ne j e s t z zajmowani em znac z ny c h o b s za r ów pod k o p a l n i ę , e l e k t r o w n i ę i o b i e k t y im t o w a r z y s z ą ć e . Na t e r e n a c h t y c h n a s t ę p u j ą zmiany sposobu u ż y t ko wan i a z i e m i . Me c ha ni c z ny m us z k o d z e n i o m u l e g a pokrywa gl ebowa w z wi ą zk u z j e j p r z e s uwa ni e m o r a z używani em c i ę ż k i e g o s p r z ę t u . W p r z e w a ż a j ą c e j c z ę ś c i są t o w i ę c g r u n t y t r w a l e s t r a c o n e d l a r o l n i c t w a . 1 . 1 . Obszar z a j ę t y p r z e z k o p a l n i ę Wedł ug danych D z i a ł u W y w ł a s z c ze ń KWB do d n i a 3 1 . 12 . 19 8 2 r . k o p a l n i a B e ł c h a t ó w " n a b y ł a lub p r z y j ę ł a p o w i e r z c h n i ę 3506 ha z i e m i , p o ł o ż o n e j g ł ó w n i e w gminach K l e s z c z ó w (1628 h a ) I Kami e ńsk (1586 ha) w tym:
- uż y t k ów r o l n y c h 1775 ha
sadów tyk i p a s tw i sk - I a s ów * wód s t o j y c y c h i n nyc h grunt ów I n i e u ż y t k ó w 11 ha 576 ha 1375 ha 172 ha 184 ha W I a t * c h 1983-2000 p l a n u j e s i ę z a j ę c i e pod rozwój k o p a l n i " B e ł c h a t ó w * j e s z c z e ok. 2200 ha gr unt ów. W g r u p i e z a j ę t y c h ziem u ż y t k o w a n y c h r o l n i c z o n a j w i ę k s z y p r o c e n t s t a n o w i ą g l e b y k l a s b o n i t a c y j n y c h I V b - V I . Sy t o g r u n t y orne kemp I ek sów ż y t n i c h , g i ó w n i e s ł a b e g o ; bar dz p s ł a b e g o o r az zbożowo- -рл s ‘ pwnego s ł a b e g o I u ż y t k i z i e l o n o kompleksów l l z - M I z ( t a b . 1 ) . T a b e l a 1 U ż y t k i r o l n e z a j ę t e pcd r o zwój k o p a l n i wg k l a s b o n i t a c y j n y c h ( w ha) R o d z a j o ż y t k u K l a s y b o n i t a c y j n e g I eb '
1
Razem ha I I I I Va I Vb V VI V i z Gr unt у orne 5, 6 52,4 124,8 547,4 443,1 15,0 1188,3 Sady - 1 4 6 , 9 3 , 0 - 11,3 Hży t k i z i e l one 19,8 233,4 259,7 58, 9 co CO 575,6 Okoł o 430 ha z p r z e j ę t e g o p r z e z k o p a l n i ę a r e a ł u z i e m i , j ako g r u n t y zbędne d l a i n w e s t y c j i , p o w r ó c i ł o do r o l n i c t w a , g ł ó w n i e za po ś r e d n i c t wem PFZ (415 h a ) . P o z o s t a ł e 3076 ha p r z e z n a c z o n o na: - wkop w y r o b i s k a odkrywkowego 786, 5 ha - z w a ł o w i s k o z e wn ę t r z n e n a dk ł a d u 1285,8 ha - o b i e k t y pomocni cze k o p a l n i 722, 7 ha - o ś r o de k го I no-hodowI any k o p a l n i 227, 2 ha.R e s z t a w i l o ś c i o k . 54 ha to g r u n t y zbędne d l a i n w e s t y c j i . Z o s t a n ą one w n a s t ę p n y c h l a t a c h zagospodarowane r o l n i c z o p r z e z k o p a l n i ę
lub odspr ze dane.
Z r e k u l t y w o w a n a i p r z y w r ó c o n a r o l n i c t w u z o s t a n i e r ó w n i e ż c z ę ś ć t er e n ó w p o mo c ni c z yc h k o p a l n i . Do końca 1982 r . zakończono p r a c e na 34 ha ł yk u podnuża z a c h o d n i e j s k a r p y z w a ł o w i s k a z e wnę t r z ne g o , 24 ha p o t o r f i w C zy ż o wi e i 20 ha ł y k w Rogowcu. Pr owadzone sy r o b o t y r e k u l t y w a c y j n e na n a s t ę p n y c h o b i e k t a c h , g ł ó w n i e na ł y k a c h w p o b l i ż u s t a r e g o k o r y t a W i d a w k i .
K o p a l n i . P o w s t a ł on na g r u n t a c h p o t e n c j a l n i e zbę dn yc h d l a i n w e s t y -« c j i , na g l e b a c h V I VI k l a s y , r o z r z u c o n y c h w k i l k u m i e j s c o w o ś c i a c h ( Czyżów, S t a w e k , R u * z c z y n , K l u k i , R o g o w i e c ) . P o w i e r z c h n i a z a j ę t a pod uprawę w y n o s i ł a w 1902 r . o k o ł o 134 h a , w tym 99 ha uży t kowano j ak o g r u n t y o r n e . W r e j o n a c h , g d z i e p r z e p r o w a d z o n o humusowanie i t o r f o w a n i e g l e b , c z ę ś ć g r u nt ó w o r n y c h o ś r o d k a w y k a z u j e o b e c n i e w i ę k sze ś r e d n i e p l o n y zbó i ( o k . 2 6, 5 ha q) I okopowych n i ż u z y s k i w a n o p o p r z e d n i o . W r oku 1979, o p i e r a j ą c s i ę na w s p ó ł p r a c y z I n s t y t u t e m S a d o wn i c t wa w S k i e r n i e w i c a c h , z a ł o ż o n o na 13 ha sad t i c z a c y 7,5 tys. j a b ł o n i . W 1982 r . z eb r a n o z n i e g o p i e r w s z y p l o n . 1 . 2 . G r u n t y za j ę t e p o d _ e l e k t г own i ę Ter en e l e k t r o w n i " B e ł c h a t ó w I " , ł ą c z n i e z p o w i er 7chn i -} z b i o r n i ków wodnych S ł o k i B i a ł y Ług ( w/budowanych j a k o r o z e r w ą wody d l a e l e k t r o w n i ) , z a p l e c z e m budowy o ra z s k ł a d o w i s k i e m p o p i o ł u i ż u ż l a L u b i e ń " o b e j mu j e 690 h a , w tym e l e k t r o w n i a w g r a n i c a c h ogrodzeń«-! 160 ha . A r e a ł t e n , uż y t k o w a n y p o p r z e d n i o g ł ó w n i e j a k o Ifcsy, z o s t a ł p r a w i e w c a ł o ś c i t r w a l e w y ł ą c z o n y z p r o d u k c j i r o l n e j . W sposób b a r dz o o g r a n i c z o n y można b ę d z i e w p r z y s z ł o ś c i u ż y t k o w a ć d l a p r o d u k c j i r o ś l i n n e j c z ę ś ć t er e n ó w s t a n o w i ą c y c h s t r e f ę o chronng c i c k t r o w n l . R ówni e ż z b i o r n i k i wodne - wybudowane na u Ż y t kdC^ z i e l o n y c h
mocj4 być w y k o r z y s t a n e d l a g o s p o d a r k i r y b a c k i e j , k t ó r a s t anowi s kł a do wy część_ r o l n i c t w a .
UKSZTAŁTOWANIE TERENU
Obszar ВОР, p o ł o ż o n y w o b r ę b i e k i l k u j e d n o s t e k f i z y c z n o - g e o g r a - f i c z n y c h , p r a w i e w c a ł o ś c i r o z c i ą g a s i ę w p a s i e N i z i n Srodkowopol- s k i c h . J e d y n i e p o ł u d n i o w o - w s c h o d n i a j e g o c z ę ś ć - Wz gó rza Radomsz c z a ń s k i e - l e ż y w o b r ę b i e Wyżyny Środkowarrw ł opo I sk i e j .
K r a j o b r a z o k r ę g u z o s t a ł u k s z t a ł t o w a n y p r z e z z l o d o w a c e n i e śr od- k o w o p o l s k i e w s t a d i u m o d r z a ń s k i m I w a r c i a ń s k i m , a n a s t ę p r i e p r z e k s z t a ł c o n y w w a r un k a c h o k r e s u p e r y g I а с у j n e g o . Na j wyższy mi w y so k o ś c i a mi b e zwzgl ę dnymi z k u l m i n a c j ą B o r ow e j G ó r y 278,5 m npm o d z nac z a s i ę W y s o c z y z n a B e ł c h a t o w s k a . P i e r w s z o p ł a - nowym c h a r a k t e r e m r z e í b y s t u t a j p a g ó r k i i wzgór za zbudowąne ze ż wi r ów i p i a s k ó w po l odowcowych, c l $ g n $ c e s i ę od S u l m i e r z y c
(253 m npm) p r z e ż Kamieńsk (244 m npm) , Borowi} G ó r ę , S z y d ł ó w (246 m npm) w k i e r u n k u Ł o d z i. P o d n i e s i o n a względem o t o c z e n i a f a l i s t a p o w i e r z c h n i a Wys oc zy zny B e ł c h a t o w s k i e j j e s t d z i a ł e m wodnym Odry I W i s ł y . W y s t ę p u j ą c e w j e j o b r ę b i e , n i e w i e l k i e na o g ó ł , w y so k o śc i wz gl ę dne 10-30 m or az n a c h y l e n i e stoków w g r a n i c a c h 1-6X n i e s t w a r z a j ą p r z e s zk ó d w p r o wad z e ni u g o s po da r k i r o l n e j I s to s o w a n iu m e c h a n i z a c j i p r a c . W y j ą t e k s t a n o w i « r o z c z ł o n k o wa n e na p o je d y n c z e formy i r o z d z i e l o n e s ze r ok i mi d o l i n a m i c i e k ó w kemowe p a g ó rk i B o r o w e j Gór y ( na g r a n i c y gmin B e ł c h a t ó w i Wo l a K r z y s z t o p o r s k a ) , w o b r ę b i e k ł ó f y c h wy s o ko ś c i wzgl ędne o s i ą g a j ą 30-70 m, a n a c h y le n ia stoków wynoszą 2-5X. Z powodu znac z ny c h sp4dków I p r z e s u s z e n i a g le b r o z w i j a j ą s i ę t u t a j p r o c e s y e r o z y j n e na g r u n t a c h o r n y c h . Zewnę t r z n e j , w s c h o d n i e j s t r o n i e w z n i e s i e ń t o w a r z y s z y s i e ć s z e r o k ic h , n i e r e g u l a r n y c h o b n i i e ń , m i e j s c a m i o c h a r a k t e r z e d o l i n i k o t l i n . Sq one podmokłe I z a b a g n i o n e , l e c z n i e zawsze w y k o r z y s t y w a n e p rz e z s t r u m i e n i e ( G ł a d y s z 1970).
U r o zmai c o na r z e ž b a p o w i e r z c h n i c h a r a k t e r y z u j e r ó wn i e ż W zgórza Radomszczańskie, . N i e w i e l k i f ragment t e j k r a i n y w y s t ę p u j e na t e r e n i e gmin G o r z k o w i c e i Gomuni ce. P o w i e r z c h n i a Wz gó r z , w z n i e s i o n a 220-250 m npm, ma c e c hy k r a j o b r a z u wyżynnego. P a g ó r k i i wzgór za morenowe s$ s i l n i e zdenudowane a n a c h y l e n i e stoków st osunkowo ł agodne 0, 5- 8X . C h a r a k t e r r z » i b y o r az znaczny u d z i a ł g l e b k l . I Vb-VI powodu j ą , że p a n u j ą tu ś r e d n i o k o r z y s t n e wa r un ki d l a I n t en s y wn e g o r o l n i c t w a . W uprawach domi nuj e ż y t o i z i e mn i a k i , .
P o z o s t a ł a c z ę ś ć o b s z a r u 60P to t e r e n y r ó w n i n n e , zbudowane na po w i e r z c h n i n a j c z ę ś c i e j z utworów g l i n i a s t e j moreny dennej o raz p I a s z c z y s t y c h pól s and r o wy c h, w z n i e s i o n e na wy so kość 170-230 m npm, pod względem u k s z t a ł t o w a n i a s p r z y j a j ą c e na ogół r o zwoj owi r o l n i c
twa. W y s o k o ś c i wzgl ędne w o b r ę b i e r ó w n i n k s z t a ł t u j ę s i ę w g r a n i c a c h 5-20 m. N a c h y l e n i e stoków wynosi 0~5X, w y j ą t k o wo do 8X.
Tak w i ę c na t e r e n i e ВОР d omi nuj e r z e ź b a p ł a s k o r ó w n i n n a o r a z n I - s k o f a l i s t a i n i s k o p a g ó r k o w a t a a w i ę c b ar dz o k o r z y s t n a i k o r z y s t na d l a r o l n i c t w a . J e s t ona typowa d l a o k o ł o 70Х p o w i e r z c h n i , a s z c z e g ó l n i e d l a gmin Z e l ó w , S z c z e r c ó w , K l u k i , K l e s z c z ó w , D r u ż b i c e ł P i o t r k o w a T r y b . o r az p r z e w a ż a j ą c e j c z ę ś c i gmin G r a b i c a I W o la K r z y - sz t opor s k a . Ok oł o 20-25X p o w i e r z c h n i ВОР z a j m u j ą t e r e n y o r z e ź b i e f a l i s t e j i p a g ó r k o w a t e j , t z n . ś r e d n i o k o r z y s t n e d l a r o l n i c t w a . N i e p o woduj ą one j ednak w i ę k s z y c h t r u d n o ś c i w p r o w a d z e n i u g os p o d a r k i r o l n e j i m e c h a n i z a c j i p r a c y . D o t y c z y to z w ł a s z c z a gmin G o r z k o wi
-1C
-
-.uiice,
D o b r y s z y c e , Kamieńsk, S u l m i e r z y c e , L g o t a W i e l k a i w mn i ej sz ym s t o p n i u gmin B e ł c h a t ó w i R oz pr za .Ter eny mało k o r z y s t n e lub wręcz n i e k o r z y s t n e d l a r o l n i c t w a , t z n. o r z e ź b i e wy s o k o f а I i s i e j i w y s o k o p a g ó r k o w a t e j , z aj muj ą m n i e j n i ż 5% t e r y t o r i u m ВОР I n i o mogą rzut ować rta o g ól ną u ż y te c z n o ść t e r e n u . W y i t ę p u j ą one t r a g m e n t a r y c z n i o w gminach Wo i a K r z y s z t o p o r s k a i B e ł c h a t ó w ( r e j o n P a r z n i e w l c e - M i ł k ó w ) or az G or z k owi c e I Rozprza w p o s t a c i p o j e d yn c zy ch w z n i e s i e ń lub l o k a l n y c h załamów t er e nowy c h. Obszary t e , ze względu na duże spadki i podat noś ć na e r o z j ę gleb, wymagają s p e c j a l n e g o uż y t k ow a n i a z i e m i . Na da j ą s i ę one do gospo d a r k i l e ś n e j bądź j ako p a s t w i s k a . S t o k i o w y s t a w i e p o ł u d n i o w e j , o- t i z y m u j ą c e w i ę c e j c i e p ł a n i ż p ó ł n o c n e , można w y k o r z y s t a ć w w i ę k szym n i ż ob e c ni e s t o p n i u do uprawy krzewów I drzew owocowych o- raz n i e k t ó r y c h warzyw.
4 ' ,
2 . 1 . Nowe tormy w k r a j obra z j e BOP^
Budowa k o p a l n i p o c i ą ga za sobą wi doczne p r z e o b r a ż e n i a w r z e ź b i e t e r e nu na obszarze o b j ę t y m b e z p o ś r e d n i ą d z i a ł a l n o ś c i ą i n w e s t y c y j ną, Formami z u p e ł n i e nowymi w k r a j o b r a z i e są tu wkop u d o s t ę p n i a j ą cy z ł o ż e węgla br un at ne g o or az z wa ł o wi s k o zewnę t r z ne na d k ł a d u ( r y s . 1) .
Wkop u d o s t ę p n i a j ą c y z n a j d u j e s i ę po ws c h o d n i e j s t r o n i e z ł o ż a " B e ł c h a t ó w " w r e j o n i e wsi P i a s k i . Zdejmowanie na dkł adu r o z p o c z ę t o w roku 1977. Robot y prowadzone są pod o s ł o n ą s t u d z i e n n e g o systeiru od wa d n i a j ą c e g o wspomaganego pomocniczymi ur z ą dz e n i ami odwadni aj ąc y mi , z postępem rocznym 200-400 m w k i e r u n k u zachodnim. Na k o n i e c roku 1982 maksymalna g ł ęb ok oś ć odkrywki w y n o s i ł a 140 m p o n i ż e j p o w i e r z chni t e r e n u . Na poc z ąt ku p a ź d z i e r n i k a d o t a r t o do g ór nyc h wa r s t w głównego z ł o ż a . Po wl er zehn i a wkopu u d o s t ę p n i a j ą c e g o m i a ł a o k . 5 km . Magazynowanie n a dk ł ad u mas ziemnych zdejmowanych ze z ł o ż a wę g l a odbywa s i ę na z wał owi s ku zewnętrznym w r e j o n i e wsi Ruszczyn, w o d l e g ł o ś c i o k . 800 m na wschód od o d k r y w k i . Nasyp budowany j e s t bez s e l ek ty wn eg o zdejmowanie n a d k ł a d u . Tworzą go p r zemie s z c za n e ze sobą ut wo r y t r z e c i o - i c zwar t orzędowe or az p o p i o ł y e I e k t r o w n i a n e v W
1 2
g r u dn i u 1982 r . p o w i e r z c h n i a z wa ł owi s ka w y n o s i ł a 8,04 km a jego maksymalna wysokość względna 113 km ( d oťel owa 160 m) . G e n e r a l n y po
po-r, p r /ypo-r,j-ink.7c' i n i n i c í e j przcstraorvl produkcyjnej »j BCP 11 » j , --- - j
J
U
V
'
\„ —
[
r'
.erotica;
i
.
> » • i J , • 1^ Draxbica v
.
-
-
\
v
£ - гл
_
_-
~
.--v.
' " | i A « i l ŕ ' f, N Л / ч - ' \ \ \ ' ( {*BíiWw/fcW*\ \ ; *W a , l '\/
C- ^ *
»
j
" Krzysztoporska ,
-4
'-> <
Г i
.*
‘ r-<
J>
--- V \ / J S ^ \ ' • *<*/»'** 4 ,\
v
, л
r
-„ J • * » ( « * , , * / ' ' ^ U t u c J , U - i j s ^ * , » , c t \ , . - 3 í 4 “ ' " ^ « ' » — и ь й у ^ ’ '“N £ # £ j W r y w ^ X Г - \wntýo kopaiM
\Wieika
4 v\
* qrua/mu /Иej
r,
l_._ /
'
■
*
“-
- xj
" v
<3iiUť
яаапу Ш Ш у i
Odry
R y s . 1. Obszar B e ł c h a t o w s k i ego Okręgu P r ze my s ł owe g o
1 - z ł o ż e w ę g l a b r u n a t n e g o " B e ł c h a t ó w " , 2 - wkop u d o s t ę p n i a j ą c y z ł o że, 3 - z wa ł owi s k o n a d k ł a d u , 4 - s k ł a d o w i s k o p o p i o ł u z e l e k t r o w n i , 5 - e l e k t r o w n i a " B e ł c h a t ó w I " ł u d n i e . S u k c e s y w n i e , za f r o n t em z w a ł o w a n i a , prowadzone sy r o b o t y r e k u l t y w a c y j n e . R o z p o c zę t o j e w c z e r w c u 1977 r . Do końc a roku 1982 r . wykonano na 150 ha r e k u l t y w a c j ę podstawowy ( k s z t a ł t o w a n i e s k a r p ) a na 123 ha s zc z e g ó ł o wy (zabudowa b i o l o g i c z n a ) . P r e f e r u j e s i ę l e ś n y k i e r u n e k r e k u l t y w a c j i . We w r z e ś n i u 1982 r . k o p a l n i a p r z y g o t o w a ł a do p r z e k a z a n i a Lasom Państwowym o k o ł o 14 ha g r u n t ó w . W 1983 r.. prze k a z a ł a do l e ś ne g o zagos nodar owani a d a l s z y c h 25 ha p o w i e r z c h n i zwa-
t ow i s k a .
12_ Hyar.ird jłndySZ __ ___
bur ž e n i a к I íoki t u • K i l k a k r o t n e b a d a n i a p r z e p r o w i d z o n e pr / oz IM i ul', ( " M e t e o r o l o g i c z n e . . . " 1981) w s k a z u j e , ze r ó ż n i c a t e mp e r at ur p o w i e t r z a mi ędz y z wał owI sk i em a j ego o t o c z e n i err\ (w i e í P i a s k i ) rozk t a da się v* p r z e d z i a l e O-i^C, z wyraźną przewagą d o d a t n i ą w P i a s k a c h . U podnó ża z wa ł owi s k a obserwowano r ówni e ż c z ę s t e i n w e r s j e t e m p e r a t u r y w g od z i na c h w i e c z o r n y c h . Z a n i k a ł y one w g od z i n a c h r a n n y c h . S e r i a ba* darf j e s t j ednak zbyt k r ó t k a d l a p e ł n e j oceny zmian m i k r o k l i m a t u i I c h skutków.
3. AGROKLIMAT
I
Na p o z o s t a ł e j c z ę ś c i o b s za r u ВОР n i e s t w i e r d z a s i ę d o t y c h c z as zmian warunków к I i r n a t y c z n y c h , k t ó r e t ł um a c z y ć by można b e z p o ś r e d n i o wpływem i n w e s t y c j i . S t a n y pogodowe w o b r ę b i e ВОР, p o d o b n ie j ak w c a ł e j śr odko wej P o l s c e , w zwi ązku z małym z r ó ż n i c o waniem r z e ź by t e r e n u , c e c h u j ą s i ę dużą z m i e n n o ś c i j , z w ł a s z c z a wio snę . 3 . 1 . W a r u n k j t e r m t c / ne P r z e s t r z e n n y r o z k ł a d t e mp e r at ur p o w i e t r z a n i e w y k a z u j e większe go z r ó ż n i c o w a n i a . Zarówno w a r t o ś c i ś r e d n i e r o c zn e j ak i ś r e d n i e m i e s i ę c z n e n i e o d b i e g a j ą od s i e b i e w i ę c e j n i ż o 0, 5^C ( t a b . 2 ) . Ś r e d n i a roc zna t e m p e r a t u r a k s z t a ł t u j e s i ę w g r a n i c a c h 7 , 6 - 7 , H ° C , p r z y czym n i e c o c i e p l e j s z a J e s t z a c h o d n i a c z ę ś ć o k r ę g u . R o z k ł a d t e m p e r a t u r y p o w i e t r z a w c i ą g u roku u k ł a d a s i ę k o r z y s t n ie d l a r o zwoj u r o ś l i n . D o d a t n i e t e m p e r a t u r y p o w i e t r z a p a n u j ą od m arca do p i e r w s z y c h dni g r u d n i a . Okres w e g e t a c y j n y t rwa ś r e d n i o 210-215 dni ( D u b a n i e w i c z 1974) . J e s t zat em w y s t a r c z a j ą co d ł u g i d l a upraw zbożowo-okopowych, warzyw j ak i drzew owoco w ych. Rozpoczyna s i ę on p r z e w a ż n i e o k o ł o 5 k w i e t n i a , з kończy 3-7
l i s t o p a d a . Dość c z ę s t e szkody w uprawach w y r z ą d z a j ą j e dnak s pó ź n io n e pr zymr o zki w i o s e n n e , zwłaszcz^i majowe, p r z y p a d a j ą c e na o k r e s , w k t ó r y m r o ś l i n y wy k a z u j ą bar dzo dużą w r a ż l i w o ś ć na w a ha n i a tem p e r a t u r y . I n f o r m a c j e d o t y c z ą c e przymrozków z a w i e r a t a b . 3.
-T a b e i ä 2 Ś r e d n i e m i e s i ę c z n e i r o c z n e t e m p e r a t u r y p o w i e t r z a za o k r e s 1951-1965 (w °C> г — . — -Mi e j b c o w o l i 1
...
ł 1 . . . IVr .
... —
V * t ... VI j V I I V I I I IXx
X, X! 1! * * j
|ł ódź Lub 1 i nek -3 , 0 -3,4 0,6 ?,<• 12.2 1 6 . 7: 17.8 17.1 13,2 а . г 3, 2 -0,61 J
( p i o t r k ó w T r y b u n a l s k i - 3 , 0 -3,2 0 ,8 7 , e 12.6 1 7 . l i 18,2 17,5 13,5 e , 4 3. 2 - 0 . 6'
M
j S i e r a d z - 2, 7 - 3 , 0 1,2 7 , 7 12. 5 1 6 . 9 j 18,0 i 17,3 13. 5 . 8,4 3 , 5 - 0 . 3 ; 7 *8; jW i e 1 uń -2 .6 -2,8!
*
' 7 , 7 12.4 1 6 , 7; 17,8 17,1 13,4 ° ' b 3. 5 -0.2 1 7,7} Ź r ó d ł a t K. C h o m i e z . , M a t e r i a ł y do p o z n a n i a a g r o k 1imat u PoIs k í, Warszawa 1977. 1 a b e I a 3 W y s t ę p o w a n i e przymrozków w l a t a c h 1S51-1965 M i e j scowość D a t y w y s t ę p o w a n i a przymrozków 1 Ok r e s bezprzymroz-! kowy ( d n I ) o s t a t n i c h # J o s e n n y c h p i e r w s z y c h j e s i e n n y c h ś r ed n i a s k r a j na ś r e a n i а s k r a j n a Ł ó d f Lub 1 i nek 6.V 3 1 . V 1 5 . X 17. I X 161 P i o t r k ó w T r y b u n a l s k i 29. IV 20. V 1 2. X 30. I X ,65 S i e r a d z 4 . V 31 . V 12. X 17. IX 160 W i e 1 urf 27. IV 2C.V 14 .X 27. I X 159 Ź r ó d ł o : j ak w t a b . 2.Jp
g
*
i a
uf
A
t'.
'tr
iU
O
.If
l
IU
*Z
..
)S
B?
Jd
f?
Z
^
JU
|O
J
Л2
-
I U
pC
’.,/
Zj
ćI
l>
(u
nj
bT
,*
,
14_ Ryszan ila
r y z u j e <30 ś r e d n i a t emper dtura p o w i e t r z a 16^C. S p r z y j i to szybkiemu wzr o st owi i d o j r z e w a n i u r o i l i n.
Sumy ś r e d n i c h dobowych t«n>peratur p o w i e t r z a wy ższyc h od О С w o k r e s i e w e g e t a c y j ny m k s z t a ł t u j ą s i ę w g ra n l c a r . h 2650 C, a wi ęc na pozi omi e op t ymal n yc h wymogów r o ś l i n u p r a w i a n y c h na tym t e r e n i e .
3 . 2 . Opady_ a tmos f er y c z n e
Teren ВОР n a l e ż y r a c z e j do ub o g i c h w opady. I c h sumy ś r e d n i e ro czne k s z t a ł t u j ą s i ę p r a w i e na c a ł y m o b s z a r z e p o n i ż e j ÔQ0 urn { t a b . 4 ) . W l a t a c h suchych w a r t o ś c i te o p a d a j ą do o k . 400 rrm, n a t omi a s t h l a t a c h mokrych w z r a s t a j ą do o k . 800 mm. W r o z k ł a d z i e p r z e s t r z e n nym sum opadów widaó w y r a ź n i e zwi ą ze k i c h I l o ś c i z h i p s o m e t r i ą . N a j m n i e j s z e sumy r o c z n e , o k o ł o 560-570 rrrn, o t r z y m u j e p ó ł n o c n o - z a c h o d n i a c z ę ś ć o k r ę g u . Z punktu w i d z e n i a p o t r z e b r o l n i c t w a j e s t to i ł o i ć zbyt m a ł a , poważni e u t r u d n i a j ą c a uprawę r o ś l i n o wysokim w s p ó ł c z y n n i k u t r a n s p i r a c j I .
R o z k ł a d opadów w c i ą g u roku j e s t d l a w e g e t a c j i na ogół k o r z y s t n y . U d z i a ł opadów o k r e s u w e g e t a c y j n e g o ( I V - X ) w sumie r o c z n e j wynosi ok o ł o 65%. W przypadku p ó ł n o c n o - z a c h o d n i e j i z a c h o d n i e j czę- ś c ł obs za r u ВОР d a j e to 350-370 rrm wody, n a t o m i a s t w s c h o d n i e j 370- -400 mm. W porównani u z optymalnymi pot r ze bami gł ó wnyc h upraw są to i l o ś c i n i e w y s t a r c z a j ą c e , o s c y l u j ą c e w p o b l i ż u d o l n e j g r a n i c y w s p ó ł c z y n n i k ó w t r an sp i r a c j i . Wedł ug T. O l s z e w s k i e g o (1962) n i e d o b o r y w i l g o c i w o k r e s i e w e g e t a c y j n y m wynoszą p r z e c i ę t n i e 10- -15% a w m i e s i ą c a c h i nt e nsy wnego p a r o w a n i a ( I i p I e c - w r z e s i e r f ) d o chodzą do 30%, Susza glebowa na omawianym t e r e n i e t rwa od przełomu c ze r w c a i I I p c a do p a ź d z i e r n i k a . W zwi ązku z tym p l o n y w p o s z c z e g ó l n y c h l a t a c h u l e g a j ą znacznym wahaniom, z w ł a s z c z a na g l e b a c h l e k k i c h , k t ó r e domi nuj ą w z a c h o d n i e j i c e n t r a l n e j c z ę ś c i ВОР. Ze wzglę du na p o g a r s z a j ą c e s i ę s t o s u n k i wodne, w w y n i k u o d wa d n i a n i a z ł o ża w ę g l a , w r e j o n a c h t y c h zachodzi g o s p o d a r c z a k o n l e c z n o ś c r o z w i j a n i a systemu nawodni eó zarówno na p o l a c h o r n y c h , j ak i w d o l i n a c h r z e c z n y c h .
Ś r e d n i e m i e s i ę c z n e i r o c z n e sumy opadów a t m o s f e r y c z n y c h (w m ) Mi e j scowošé 1 I I I I I IV V VI
.
V I I V I I I — t ---i x ! x XI X I IJ
ROK , v - , x | za o k r e s 1891-1930b-..- -
.
.
.
1
j
C z a r n o c i n 34 31 32 61 0 , 71 75 56 44 38 38 38 579 366 j Łask 32 27 34 42 52 65 86 62 42 37. 36 36 551 349i
P i o t r k ó w T r y b u n a l s k i 36 2e 34 47 52 67 93 67 47 40 36 38 585 373 j Radomsko 38 30 36 47 : 57 73 55 70 50 41 39 37 603 382J
S uI mi e r z y c e 36 29 33 44 57 72 93 68 47 40 37 36 592 381 j S z c z e r c ó w 37 28 34 4557
67 88 67 44 37 3535
574 368 ! za o k r e s 1951-1970 D o b r y s z y c e 32 28 27 37 63 77 98 66 40 32 44 38 582 381 i Os j akó w • 32 31 31 42 62 61 93 61 45 32 47 39 576 364 i P i o t r k ó w T r y b u n a l s k i 41 40 36 41 64 78 105 65 47 33 49 45 644 410 j Su( mi e r z y c e 28 33 28 36 56 57 90 65 36 31 40 36 536 340I
Zduńska Wol a 33 32 28 40 55 59 95 59 39 32 42 41 555 347 J Ź r ó d ł o : j a k w t a b . 2 . J0 Q M fe ij fA 'j > (n p 0 JC l ;u í» i’ j ) sc ;. id fW jj u |G .i » z a ju p o jA z .к4. STOSUNKI WODNE TERENU
j 1
W warunkach n a t u r a I n y c h obs za r ВОР można s c h a r a k t e r y z o w a ć j ako r e j o n o s zc z u p ł y c h zasobach wodnych i m a ł e j z d o l n o ś c i r e t e n c y j n e j . Zac ho dn i a I środkowa j ego c zę ś ć l e ż y w d o r z e c z u Widawki ( d o p ł y w W a r t y ) , k t ó r a j e s t j e d n o c z e ś n i e gł ówną r z e k ą o k r ę g u . Odpł yw w ó d Widawką w r e j o n i e S z c z e r c o wa w y n o s i ł pr z e d r o z p o c z ę c i e m i n w e s t y
c j i ś r e d n i o r o c z n i e 5, 0 m^/s. Toren p o ł o ż o n y na wschód o d l i n i i Wol a Ko t k o w s k a - P a r z n i e w i c e - W i e I o p o I e - S z y d ł ó w - S i er o s ł a w n a l e ż y do d o
r z e c z a P i l i c y I odwadni any j e s t p r z e z L u c i ą ż ę I j e j dopł y wy. Ma ł a z do l no ś ć r e t e n c y j n a wa r s t w przypowi er zehn i owych wy ni k a z dużego u d z i a ł u utworów s y p k i c h o wysoki m w s p ó ł c z y n n i k u i n f i l t r a c j i na p o w i e r z c h n i t e r e n u i w p r o f i l u g e o l o g i c z n y m . S t a n o w i ą o- ne o k o ł o 70% o g ó l n e j masy zi emnej n a k ł a d u . Ut wor y s ł a b i e j p r z e p u s z c z a l n e w y s t ę p u j ą p o d r z ę d n i e , n a j c z ę ś c i e j w f o r m i e n i e j e d n o l i c i e uformowanych w a r s t w . W zwi ązku z tym poziomy wodonośne, mają u ł a t wi ony k o n t ą k t I t wor zą w s k a l i r e j o n u J eden h y d r a u l i c z n i e p o ł ą czony s yst em wodonośny ( B e n d e r 19Ö0, M a k s y r n i u k 1980), U k ł a d t a k i s t w a r za s p r z y j a j ą c e wa r unki d l a z cz e r p y w a ni a, w wy ni ku prowadzonego od p a ź d z i e r n i k a 1975 r . o d wa d n i a n i a k o p a l n i , w g ł ę bnych i p o wi e r z c h n i o w y c h wód w dużym p r o m i e n i u od o d k r y w k i .
4_. 1. Obn i żan i e p o: I omu w ód g r u n t owych
P r a c u j ą c y od k i l k u l a t s ys t e m s t u d n i g ł ę b i n o w y c h o d w a d n i a j ą c y c h z ł o ż e wę gl a w r e j o n i e wkopu u d o s t ę p n i a j ą c e g o (w P o b l i ż u wsi P i a s k i ) , o w y d a j n o ś c i a k t u a l n e j o k o ł o 5 , 8 m3 / s , spowodował z a s a d n i c z ą zmianę k i e r u n k ó w drenażu wód g r u nt owy c h i o b n i ż a n i e s i ę
i c h poziomu. Odpł yw wód podziernnych w p r o m i e n i u k i l k u n a s t u k i l o m e t rów odbywa s i ę t e r a z w s t r o n ę k o p a l n i . P o w i e r z c h n i a d i e n a ż u po w i ę k s za s i ę wraz ze wzrost em g ł ę b o k o ś c i d e p r e s j i . Począt kowo l e j d e p r e s y j n y obejmował t y l k o z l e w n i ę W i d a w k i . W p o ł o w i e 19/8 r, prze k r o c z y ł d z i a ł wodny W i s ł y I Odry i w y s t ą p i ł w g ó r n e j c z ę ś c i z l e wn i L u c i ą ż y . J eg o wpływ na odp ł y w t e j r z e k i j e s t j ednak na r a z i e ma ł у .
Według danych D z i a ł u M i e r n I c z o - G e o I o g i c z n e g o KWB p o w i e r z c h n i a l e j a o b j ę t a i z o l l n i ą d e p r e s j i s * 1 m w 1978 r . w y n o s i ł a 198 km ,
? 2
w 1900 r . - 273 km a na k o n i e c 1982 r . o k o ł o 320 km , n a t o m i a s t ma k sy mal na d e p r e s j a w r e j o n i e wkopu p r z e k r o c z y ł a 180 m p o n i ż e j po w i e r z c h n i t e r e n u .
4 . 2 . Wpływ l e j a d e p r e s y j n e g o na z a o p a t r z e n i e wsi w wodę
O b n i ż a n i e s i ę poziomu wody p odzi e mne j ma i s t o t n y wpł yw na p ł y t k i e s t u d n i e g o s p o d a r s k i e , k t ó r e b y ł y podst awy z a o p a t r z e n i a w wo dę g os po d a r s t w w i e j s k i c h . W i ę k s z o ś ć z n i c h wy p a d ł a z u ż y t k o w a n i a . N a s t ą p i ł r ó wn i eż z a n i k wody w k i l k u n a s t u s t u d n i a c h w i e r c o n y c h . W c e l u z ap v wni en i a m i e j s c o w o ś c i o m poł ożonym w o b r ę b i e l e j a d o s t a t e c z n e j I l o ś c i wody g o s p o d a r c z o - p r o d u k c y j n e j , k o n i e c z n e j d l a ro zw o ju w i e l u d z i a ł ó w g os p o d a r k i r o l n e j , a z w ł a s z c z a p r o d u k c j i hodo w l a n e j i w a r z y w n i c z e j , r e a l i z o w a n a j e s t budowa s i e c i wodoci ągów w i e j s k i c h b a z u j ą c y c h na g ł ę b o k i c h u j ę c i a c h wód podzi emnych ( 120- 200 m ) . Budowa wodoci ągów wyprzedza r o zwój l e j a d e p r e s y j n e g o . Do koóca 1982 r . oddano do u ż y t k u 11 grupowych u j ę ć wody o r a z 1011 km s i e c i w o d o c i ą g o w e j . Mogą z n i e j k o r z y s t a ć w s z y s c y z a i n t e r e s o w a n i . Sprawą sporną pomiędzy uż y t k owni k ami a wł adzami woj ewódzki mi w P i o t r k o w i e T r yb . p o z o s t a j e c i ą g l e cena d o s t a r c z a n e j wody.
Obowl$-3
zująt-a stawka 12 zł /m (w 19Ö2 r . ) może powodować n a d m i e r n i e osz- cządne j e j z u ż y w a n i e, a w p r z y p a dk u ho do wl i s t a ć s i ę p r z e s z k o d ą w i n t o n s y ł i k a c j i tego d z i a ł u p r o d u k c j i . Tym b a r d z i e j , że z powodu z a n i k a n i a wód p o w i e r z c h n i o w y c h w w i e I u mi e j s c o w o i c I ach wo do c i ą g p o z o s t a ł j edynym ź r ó d ł em wody w g o s p o d a r s t w i e .
4 . 3. Z mi ana so b <5 w wód powi er zehn I owych
«-G ł ę b o k i d r e n aż wód p o w i e r z c h n i o w y c h spowodował z u b o ż e n i e z a s i l a n i a r z e k , u c i e c z k ę wody z i c h k o r y t , w y s y c h a n i e z b i o r n i k ó w wód s t o j ą c y c h i t d . Z powodu b r a k u wody z l i k w i d o w a n o duże kompl eksy s ta wów r y b n y c h w d o l i n i e Wi dawki w o k o l i c y S z p i n a l e w a , Łękawy I w K m i e c i i n i e o ł ą c z n e j p o w i e r z c h n i o k o ł o 200 ha . J e d n o c z e ś n i e , na s k u t ek z r z u t u wód doł o wyc h W i d a w k i , w r e j o n i e wsi P i a s k i n a s t ą p i ł
3 w z r o s t p r z e p ł y wó w t e j r z e k i p o n i ż e j k o p a l n i o ponad 3 m /s.
P i e r w s z e ujemne zmiany w p r z e p ł y w a c h r z e k w r e j o n i e l e j a d e p r e s y j n e g o z a z n a c z y ł y s i ę już w roku 1976. N a j w c z e ś n i e j w y s c h ł y
ma-I-./ .7.11 d i' i ‘, ■ ______
it:
r
/. e cz
k I i ś w i ę t o j a n k a , c i e k 7 B r u d z i e it
i ek spod Łękawy . Л 1980 r, / a n i k i p r 71 ł yw w J e z l o r c e i w górnym o d c i n k u S t r u g i Ź ł o b n i c k i e j . Hówni eż w p o z o s t a ł y c h c i e k a c h z a z n a c z y ł s i ę wy ra źny spadek p r z e pł ywów, z w ł a s z c z a n i s k i c h i ś r e d n i c h , co j e s t i s t o t n y sprawy d l a r o l n i c t w a , oc h r o n y ś r o d owi s k a I t p .Wedł ug I . S a w i c k i e g o (1982) w l a t a c h 1976-1980 dopł yw podziemny do rzek z m n i e j s z y ł s i ę ponad c z t e r p k r o t n I e , a p o w i e r z chniowy ponad d w u k r o t n i e . Oba r o d z a j e dopł ywu ma j y t e n d e n c j ę c a ł k o wi t eg o z a n i k u z b i e g i e m l a t o d w a d n i a n i a .
W zwl yzku z u c i e c z k y wody 'z k o r y t a Widawki w g t yb przebudowano i u s z c z e I п i ono obudowy betonowy o k . 20-ki Iometrowy j e j o d c i n e k od K m i e c i z n y do Smug. P r z e ł o ż o n o r ó wn i e ż poza pl anowy z a s i ę g zwa
ł o w i s k a zewnę t r znego 1,8 km o d c i n e k J e z i o r k i w o k o l i c y S z p i n a l e w a . Na Widawce p o n i ż e j k o p a l n i zbudowano z b i o r n i k i r e t e n c y j n e S ł o k
3 i Wawrzkowi z n a . P i e r w s z y od poj emnośc i c a ł k o w i t e j 1,4 min m' i p o w i e r z c h n i o k o ł o 100 ha p e ł n i r o l ę ź r ó d ł a wody d l a e l e k t r o w n i " B e ł chatów I й . W o g r ani c z o n y m z a k r e s i e może być wy k o r z y s t y w a n y r ó wn i eż d l a c e l ó w g os po da r k i r y b a c k i e j . Drugi o p o w i e r z c h n i 16,5 ha j ś r e d n i e j g ł ę b o k o ś c i 1,6 m p r z e z n a c z o n y j e s t g ł ó w n i e d l a c e l ó w r e k r e a c y j n y c h . Dna obu z b i o r n i k ó w sy u s z c z e I n i o n e .
5. GLEBY I ZACHODZĄCE W NICH ZMIANY
Sk ał a mi m a c i e r z y s t y m i g l e b na c a ł y m o b s z a r z e ВОР sy osady czwar t or zędowe, p r z e w a ż n i e polodowcowe. W o k . 50% sy to p i a s k i s ł a b o g l i n i a s t e i g l i n i a s t e or az p i a s k i l uźne r ó ż n e j g e ne z y . Domurtujy one z wł a s z c z a w c e n t r a l n e j i z a c h o d n i e j c z ę ś c i o k r ę g u . Około 40% t e r e n u z aj mu j y g l i n y morenowe l e k k i e i ś r e d n i e , na p o w i e r z c h n i s p i a s z c z o n e . P r z e w a ż a j y one w p ó ł n o c n o - w s c h o d n i e j c z ę ś c i BCP. Wię ksze p ł a t y twor zy r ówni e ż w gminach G o r z k o w i c e , L g o t a W i e l k a i S u l m i e r z y c e . P o z o s t a ł e 10% to a l u w i a i t o r t y z a l e g a j y c e w dnach d o
l i n w i ę k s z y c h c i e k ó w , z wł a s z c z a W i d a w k i .
5■1. R o l n i c z a p r z y d a t n o ś ć g Ieb
W y k s z t a ł c o n e na p r z e d s t a wi o n y m p o d ł o ż u g l e b y sy o g ó l n i e n i s k i e j J a k o í c i . Okoł o 55% z n i c h n a l e ż y do к I a i bon i t а с у j n y c h V i V I . W
zdecydowanej w i ę k s z o ś c i są t o g l e b y rdzawe i b r u n a t n e wył ugowane , wyt wor zo ne z p i a s k ó w l u źn y c h I s ł a b o g l i n i a s t y c h , c a ł k o w i t y c h lub p o d ś c i e l o n y c h g l i n ą p o n i ż e j 80 cm, n a j c z ę ś c i e j okresowo lub s t a l e za suc he, zakwaszone, ub o g i e w p r ó c h n i c ę I p r z y : wa j a l.ne s k ł a d n i k i pokarmowe. S z c z e g ó l n i e dużo j e s t i c h w gminach S z c z e r c ó w , K l u k i , K l e s z c z ó w I Gomunice. Znaczne p o w i e r z c h n i e z a j m u j ą r ó wn i eż w gmi - nach K a mi e ńs k , B e ł c h a t ó w ( p o ł u d n i o w a c z ę ś ć ) , R o z p r ? a ( ws c h o d n i a c z ę ś ć ) , S u l m i e r z y c e i Zol ó w. Do n r unt ó w s ł a b y c h n a l e ż y t a k ż e w i ę k s z o ś ć g l e b h y d r o m o r f I c z n y c h w / k o r z y s t y w a n y c h pod u ż y t k i z i e l o n e , g ł ó w n i e w gminach Kami eńsk I S z c z e r c ó w .
G l e b y ś r e d n i e j w a r t o ś c i ( k l a s a I V ) s t a n o w i ą 33-34%. Są to g ł ó w n i e g l e b y b r u n a t n e wył ugowane, w y k s z t a ł c o n o l p i a s k ó w g l i n i a s t y c h p ł y t k i c h za I e g a j ą c y c h na ц I i nach l e k k i c h I ś r e d n i c h lub z p i a s k ó w g l i n i a s t y c h p y l a s t y c h o r a z g o r s z e g l e b y p ł o w e . U r o d / a J ność i c h j e s t z r ó ż n i c o w a n a w z a l e ż n o ś c i od p o d ł o ż a i stosunków wodnych. Odczyn mają kwaśny. M i ą ż s z o ś ć poziomu p r ó c h n i c z n e g o w y n o s i p r z e c i ę t n i e ok. 2S cm a ś r e d n i a z a w a r t o ś ć p r ó c h n i c y o k . 1,5%, N a j w i ę k s z y obszar tego t ypu g l e b to o k o l i c e P i o t r k o w a o r az gmi nys G r a b i c a , D r u ż b i c e , W o l a K r z y s z t o p o r s k a , R o z p r z a I G o r z k o w i c e . Dużo j e s t i c h r ó wni e ż w gmi nach L g o t a W i e l k a i S u l m i e r z y c e .
G l e b d ob r y c h ( k l a s a I I I ) j e s t w ВОР t y l k o o k . 11% o g ól ne g o a r e a łu użytków r o l n y c h . W g r u p i e t a j są g l e b y płowe wyt wo r zo ne g ł ó w n i e z g l i n s p i a s z c z o n y c h i pył ów na g l i n i e , g l e b y b r u n a t n e w ł a ś c i we or az r ę d z i n y . Tych o s t a t n i c h j e s t z a l e d w i e k i l k a h e k t a r ó w w g mi n i e D r u ż b i c e . N a j w i ę c e j g l e b d o b r y c h p o s i a d a j ą : P i o t r k ó w T r y b . o r a z gminy G r a b i c a I Wol a K r z y s z t o p o r s k a . P r o c e n t o w y o b r a z b o n i t a c j i g r u nt ó w w p o s z c z e g ó l n y c h gminach p r z e d s t a w i a t ab . 5 a kom p l e k s y g l e b t a b . 6 .
Pod względem p r z y d a t n o ś c i do uprawy p o s z c z e g ó l n y c h r o ś l i n g r u n t y or ne na o b s z a r z e ВОР w o k . 83% n a l e ż ą do kompleksów ż y t n i c h ! b ar dz o dobrego ( 1 6 % ) , dobrego ( 1 7 % ) , s ł a b e g o ( 30%) I bar dzo s ł a b e g o ( 2 0 % ) . R o ś l i n a m i typowymi d l a n i c h są ż y t o i z i e m n i a k i . Na k o mp l e k sach ż y t n i c h d ob r y c h p r z y o d p o w i e d n i e j a g r o t e c h n i c e , z w ł a s z c z a p o p r a w i e s t a n u u w i l g o t n i e n i a g l e b y i na wo ż e ni u o r g a n i c z n y m , u p r a w i a ć rnożna r ó wn i eż r z e p a k , j ę c z m i e ń , a nawet p s z e n i c ę . W p r z y p a dk u kompleksów ż y t n i c h s ł a b y c h dobór r o ś l i n up r a wny c h j e s t b ar dz o o- g r a n i c z o n y . G l e b y te n a j c z ę ś c i e j w c a ł y m o k r e s i e w e g e t a c y j n y m od c z u w a j ą , n i e d o b ó r wody. Czę ść z n i c h k l a s y f i k u j e s i ę pod z a l e s i a n i e .
T a b e l a 5
*Ч>
О
B o n i t a c j a g r unt ów (w %)
J e d n o s t k a t e r y t o r i a l n a K l a s y b o n i t a c y j n e j g r unt ów o r ny c h <lasy bonitacyjne użytków zielonych
1 1 l i l a 1 1 Ib I Va 1 Vb V VI V i z I I I I I IV V VI V I z P i o t r k ó w T r y b u n a l s k i 0 , 0 8, 4 22, 6 21. 2 16,2 20, 4 11,2
_
0 , 0 20, 3 36,5 27,3 15,9 0 , 0 j Be ł c h a t ó w 0, 3 4, 6 15,9 16,8 37, 5 24, 8 0, 1 - 1.8 25,4 51. 5 18,5 2 , 8 j Ze i ów - 0, 8 10,3 15.'2 14,2 32,1 25, 8 1.6 - 3. 2 32. 1 50. 9 12,0 1. 8 ; Do b r y s z y c e - 0, 8 , 3,4 12,0 15,8 29,4 33, 8 4. 8 - 5, 8 42. 8 40,5 7 , 6 3 . 3 j Drużb i ce - 1.3 8. 1 13,9 15.4 38,7 22,2 0,4 - 0, 6 28, 1 53, 8 16,5 1 . ° : Gomun i ce - 0, 1 1.7 8, 9 16,9 30, 0 35, 8 6 , 6 - 0, 1 42, 1 37, 1 14,7 6 , 0 i Gorzkowi ce - 2, 5 8, 6 22, 9 22, 2 26, 5 17,3 0 , 0 1.6 27', 5 47, 6 20, 7 2 ,6 ; Grab i ca 0, 2 6, 5 20,2 19,4 14,5 28, 6 9, 9 0, 7 0, 5 5 , 9 47, 6 40, 8 4, 9 0 , 3 i Kamieńsk - 0 , 7 4. 3 13,5 14.1 35,1 28,0 4. 3 - 2, 6 28,4 51, 1 17,2 0 , 7j
К i eszczów - 0, 7 5 . 1 16,7 13,8 38,0 24, 0 1.7 - 2. 9 34, 5 52, 5 8. 6 1.5j
К i uk i - 0, 2 0, 6 3, 5 8, 8 40,4 43, 5 3, 0 “0.2 26,2
52. 120.1 1.6
i L g o t a W i e l k a -0,7 6,9
17,4 29, 833,1 11,3 0,8
11,2 60,4
20, 5 7. 20.7 I
Ro z p r z a -2,0 9.2
22, 418,9 26,7
19,21.6
14.1
37,437,8
9, 31.4 i
R z ąś n i a 0 , 1 0, 7 3, 7 19,1 46,7 26,4 1.3 1,0 29, 2 59, 6 10,0 ° . 2i
SuI mi e r z y c e - 0. 5 5, 3 15,0 21,2 35,5 [21,9 0 , 6 I 3. 5 36, 1 49, 0 7 , 8 1, 6 ( S z c z e r c ó w - i 3. 3 6, 4 9 , 9 48, 5 29, 0 2 . 9 - ■ - 17,9 64, 3 16,9 0 . 9 Wo l a K r z y s z t o p o r s k a 0, 2 7. 3 17 3 24, 5 16.1 24, 6 9, 8 0. 2 - 7.4 33, 6 50, 8 7 , 6 0 . 6 ; Ź r ó d ł o : W a l o r y z a c j a r o l n i c z e j p r z e s t r z e n i p r o d u k c y j n e j P o l s k i we dł ug gmi n, Puławy 1981. Z S A p P (f ) p je z s / yT a b e l a 6 Kompl eksy p r z y d a t n o ś ć i r o l n i c z e j g ! e b (w X) ---J e d n o s t k a t e r y t o r i a l n a G r u n t y o r ne I U ż y t k i z i e l o n e 1 2 3 4
5
6
7 8 9 Iz 2z 3z P i o t r k ó w T r y b u n a l s k i - 18,7 0 , 0 23, 7 15,7 18,7 8. 2 4.4 10,6 - 59 , 6 40 , 4 j Be ł c h a t ó w - 0, 4 0 . 0 16,3 19, 9 34,4 21, 3 1.0 6 , 7 - 51, 1 48 , 9 Ze I ów - 4 . 7 0, 0 20, 1 9 , 3 29,3 24,2 3, 1 9, 2 - 63, 2 36, 8 D o b r y s z y c e - o l s 0 , 0 5 , 6 19,6 28. 0 39,2 0, 3 e ; 4 - 90 , 6 9.4 D r u ż b I c e - 2, 8 0, 1 16,7 17,9 35, 0 20,4 0, 7 6,4 - 58 , 9 41,4 Gomun i ce - 0, 8 0 , 0 7 , 0 15,1 24, 6 36, 5 1,5 14,5 - 48,6 51.4 Gor zkowi ce - 4 , 8 0 , 0 20, 4 15,8 33, 9 16. 1 3.5 5. 5 - 6 9 , 5 30 , 5 j Grab i ca - 18,7 0 , 0 19,4 14,8 2 3, 9 10,8 4 . 9 7. 5 64. 5 35, 5 Kami eńsk - 0 , 9 0 , 0 10.2 17,7 36, 8 21, 3 2 , 7 10,4 - 36, 6 63, 4 К I e s z c z ów - 0. 2 0 , 0 14,7 16,8 27,1 30 , 3 0, 5 10,3 48 , 5 51, 5 K l u k i - 0 , 5 0 , 0 2, 2 7 , 8 28 , 9 42, 7 -1,0 16,9 59, 4 40, 6 L g o t a W i e i k a - 0, 2 0 , 0 15,7 Э5.2 41, 6 6 , 0 0, 3 1.0 85, 0 15,0 i R o z p r z a 9 . 0 0 , 0 27, 1 18,7 26, 6 13,4 1.3 3, 9 74, 6 25,4 Rzgśn i a - 0, 1 0 , 0 3 . 0 21, 7 34, 8 24, 8 1.4 13,8 - 6 5 , 8 34, 2 S u l m i e r z y c e - 0, 2 0 , 0 11,2 30, 2 35,7 21, 2 0. 1 1,4 - 66 , 9 33,1 S z c z e r c ó w - 1,5 0 . 0 9.4 4, 2 21, 5 31, 7 2, 7 2 8 , 0 - 3 3, 0 62 , 0 Wo l a K r z y s z t o p o r s k a - 15,9 0 , 0 17,4 14,7 23, 8 10,8 6, 7 10.7 • - 4 4 , 9 55 . 1j
G r u n t y o r n e : 1 - pszenny b a r dz o d o b r y , 2 - p s z e nn y d o b r y , 3 - p sz e nn y w a d l i w y , 4 - żytn-b a r dz o d o b r y , 5 - ż y t n i c^obry, 5 - ż y t n i s l a b y , 7 - ż y t n i b a r d z o s ł a b y , 8 - zbożowe p a s te wn y mo
c n y , 9 - zbożowo p a s t e wn y s ł a b y . U ż y t k i z i e l o n e : 2z - ś r e d n i e , 3z - s ł a b e i b a r dz o s ł a b e . * *
B r a k u j ą c e p r o c e n t y t o g r u n t y o r ne z a j ę t e pod u ż y t k i z i e l o n e .
22 Ryszar u_ Gł.i jysz __ \ _
Ma ł o p r z y d a t n e do uprawy są równTeż g l e b y kompleksów zbożowo- -past ewnyc h mocnego ( o k . 2%) i s ł a b e g o ( 9%) . Ze wzgl ędu na n a d m i e r ne u w i l g o t n i e n i e up r a wi a s i ę tu n a j c z ę ś c i e j o w i e s , m i e s z a n k i p a stewne i n i e k t ó r e warzywa.
G l e b y kompleksów pszennych na j muj ą t y l k o o k . 6% p o w i e r z c h n i g r unt ów o r n y c h , z tego p r a w i e 70% p r z y p a d a na P i o t r k ó w o r az gminy Wo l a K r z y s z t o p o r ska I G r a b i c a . Ze wzgl ędu na okresowo 'zmienne wa
r u nk i w i l g o t n o ś c i o w e w i ę k s zo ś ć Z n i c h wymaga d r e n o w a n i a .
G r u n t y z a j ę t e pod u ż y t k i z i e l o n e na t e r e n i e ВОР w 58% n a l e ż ą do kompleksu 2z a w 42% do kompl eksu 3z. P r a w i e w s z y s t k i e wyma g a j ą u r e g u l o w a n i a stosunków wodnych ( n a w o d n i e n i a lub o s u s z a n i a ) . One t eż są n a j b a r d z i e j na r aż on e na d r e n u j ą c e d z i a ł a n i e l e j a d e p r e s y j n e g o k o p a l n i .
* 5 . ^ . Zmiany w śr o d o w i s k u g Iebowym spowodowane d z i a ł a l n o ś c i ą górn i czą
Op r a c o wa ni a wykonane d l a ВОР w l a t a c h s i e d e m d z i e s i ą t y c h z a k ł a d a j ą , że w wy ni ku p o s t ę p u j ą c e g o o b n i ż a n i a poziomu wody g r u n t owe j n a s t ą p i tu na znacznym o b s z a r z e p r z e s u s z a n I e , a w zwi ązku z tym i d e g r a d a c j a g l e b . Według prognozy s p o r z ą d z o n e j w AGH (1978) u- jemnymi skutkami p r z e s u s z e n i a g l e b o b j ę t y c h z o s t a n i e 100% u ż y t ków z i e l o n y c h I o k . 25% grunt ów o r n y c h . P r z y czym, na o k . 11% grunt ów o r n y c h , z w ł a s z c z a o opadowo-pr zesi ąkowym c h a r a k t e r z e s t o s u n ków wodnych, szkody p r z e k r a c z a ć ma j ą 20%.
Tymczasem w y n i k i pomi arów w i l g o t n o ś c i g l e b prowadzone w l a t a c h 1979-1982 w s k a z u j ą , że na t e r e n a c h r o l n i c z y c h o o p a d o w o - p r z e s i ą k o wym c h a r a k t e r z e stosunków wodnych ( z w i e r c i a d ł o wody za I e g a j ą c e po n i ż e j 2-2, 5 m ) , k t ó r e z aj mu j ą w ВОР o k o l o 50% p o w i e r z c h n i r o l n i c z o u ż y t k o w e j , j ak r ówni e ż na g l e b a c h m i n e r a l n y c h p i a s z c z y s t y c h i spo
i s t y c h o gruntowo-wodnym t y p i e g os p o d a r k i wodnej n i e s t w i e r dzono d o t y c h c z a s u c hwy t ny c h , j e d n o z n a c z n y c h związków mi ędzy c z a sem t r w a n i a d e p r e s j i a w i l g o t n o ś c i ą g l e b w w a r s t w a c h 0, 4 i 1,0 rn, j a k r ówni e ż w i l g o t n o ś c i ą grunt ów i w y s o k o ś c i ą pl onów na ob s z a r z e l e j a i poza j ego z a s i ę g i e m . Zmi e r z one o d c h y l e n i e w i l g o t n o ś c i g l e b n a l e ż y w i ą z a ć p r z e d e w s z y s t k i m z c z yn ni k ami pogodowymi ( Ś I u- s a r c z у к 1981, " B a d a n i e el e ment ów . . . " 1983). Równi eż a n a l i z a pionów z o k r e s u pr z e d p o ws t an i em d e p r e s j i i w c z a s i e j e j
ro-z wo j u n i e « w c ro-z u j e j «dnoznac zn i e , by o b n i ż e n i e z w i e r c i a d ł a wody w o b r ę b i e l e j a w p ł y n ę ł o w wi do c z n y sposób na z m n i e j s z e n i e z b i o rów r o ś l i n upr a wny c h. S p o t y k a s i ę j ed nak t a k ż e p o g l ą d y , że w u t w o r a c h p i s z c z y s t y c h w o b r ę b i e l e j a , g d z i e z w i e r c i a d ł o wody g r u n t o wej za-l-e^ał-o p o p r z e d n i o ria g-»^boJ<QÍci 0-2 m, n a s t ą p i ł o z m n i e j s z e n i e w i l g o t n o ś c i c a ł k o w i t e j o o k . 20%, a w g r u n t a c h g l i n i a s t y c h o ok. 10% ( S a w i c k i 198 2) . N i e są one j ednak p o p a r t e wyni kami z pomi arów t e r e n o w y c h .
I n a c z e j p r z e d s t a w i a s i ę s y t u a c j a na g l e b a c h o r g a n i c z n y c h , g łó - w n i e t o r f a c h , c h a r a k t e r y z u j ą c y c h s i ę w wa r unka c h n a t u r a l n y c h w y s oki mi stanami u w i l g o t n i e n i a . O b n i ż e n i e poziomu wód g r u n t owy c h w t y c h g l e b a c h prowadzi do o d c i ę c i a dopł ywu wody na drodze pod- s i ą k u k a p i l a r n e g o i zmian i c h c h a r a k t e r u . W p r z y p a d k u b r a k u moż l i w o ś c i n a w a d n i a n i a g l e b y te s t a j ą s i ę j uż n i e p r z y d a t n e j ak o u ż y t k i z i e l o n e .
G l e b y o r g a n i c z n e mu ł owo-t.or f owe , t o r f o w e i mur s zowo- t or f owe z a j m u j ą ł ą c z n i e w ВОР a r e a ł 12 500 ha, c z y l i o k o ł o 40-50% o g ó ł u g l e b hy d r o g e n i c z n y c h . P o m i a r y u w i l g o t n i e n i a g l e b o r gani с z n y c h , k t ó r e z n a l a z ł y s i ę w o b r ę b i e l e j a , w y k a z u j ą wy r a źne z m n i e j s z e n i e w i l g o t n o ś c i wa r s t w przypowi er zehn i owych w p o r ó w n a ni u z gl ebami p o
łożonymi poza j ego z a s i ę g i e m . Z j a w i s k o to po r a z p i e r w s z y w y s t ą p i ł o w roku 1979, w p o b l i ż u wkopu ( np . O a n i e l ó w , Wo l a G r z y m a l i n a ) a n a s i ’
I i ł o s i ę w r oku 1982, k t ó r y c h a r a k t e r y z o w a ł s i ę z n a c z n i e m n ie js z y n i ż p o p r z e d n i e lat.-i i l o ś c i ą opadów a t m o s f e r y c z n y c h i o b j ę ło p r a w i e c a ł y l e j . Czę ść g l e b ł ąkowych w w y n i k u spadku w i l g o t n o ś c i w w a r s t w i e przypowi er zehn i owej do poziomu wody t ru dn o d o s t ę p n e j wy k a z u j e c ec hy w y r a ź n e j d e g r a d a c j i p o r o s t u . N a j s z y b c i e j r e a g u j ą na p r z e s u s z e n i e ł ą k i m i n e r a l n e , p i a s z c z y s t e o n i e w i e l k i e j z a w a r t o ś c i m a t e r i i o r g a n i c z n e j . W t o r f a c h , s z c z e g ó l n i e p ł y t k i c h , w w y n i k u p r z e s u s z e n i a tworzą s i ę s z c z e l i n y , k t ó r e i d e n t y f i k u j ą p r o c e s y o s u s z a n i a g ł ę b s z y c h w a r s t w z ł o ż a ; n a s t ę p u j e p y l e n i e , doc hodzi nawet do s amozapaI erf . P r o c e s t e n u l e g a c o r a z wi ększemu n a s i l e n i u . K o n ie c z n e b ę d z i e na t y c h o b s z a r a c h u d o s t ę p i e n i e od t r w a ł y c h u ż y t k ów z i e
l o n y c h i wpr o wad z e ni e na i c h m i e j s c e upraw p o t ow y c h , z w ła s z c z a pasz w p ł o d o z m i a n i e przemi ennym. P r a w i e n i e z m i e n i o n e wa r un ki wod ne w g l e b a c h o r g a n i c z n y c h u t r z y m u j ą s i ę j e d y n i e w t y c h o b s z a rach', g d z i e w spągu w y s t ę p u j ą w a r s t w y o r g an i cżno-mi ne r а I ne o
0
m a ł e j pr/zepuszcza I no ś c i , nawet j e ż e l i l e ż ą one b l i s k o k o p a l n i ("B a d a n i e e l e m e n t ó w . . . " 1903, " B a d a n i e p r z e o b r a ż e ń . . . " 198 3) .
B a d a n i e el ementów b i l a n s u wodnego g l e b y na o b s z a r z e ZGE " B e ł c h a t ó w " , E t a p V, 19Ü3, IMiGW, War szawa.
B a d a n i e p r z e o b r a ż e ń zac ho dząc y c h w v I n t e n s y w n i e odwadni anyc h z ł o ż a c h t o r f o w y c h ВОР o.raz o p r a c ow a n i e z as ad z agospodarowani a tego r o d z a j u s i e d l i s k , 1983, I Mi UZ, F a l e n t y .
B a n d e r J . , 1980, P r o b l e m a t y k a oc h r on y i r e k u l t y w a c j i r o l n i c z e j i l e ś n e j p r z e s t r z e n i p r o d u k c y j n o ] w B e ł c h a t o w s k i m Okręgu Przemysł owym. E k s p e r t y z a Wydz. V PAN, War szawa.
' h o m i c z K . , 1977, M a t e r i a ł y do p o z n a n i a a g r o k l i m a t u P o l s k i , Warszawa.
D u b a n l e w i c . z H . , 1974, K l i m a t województwa ł ó d z k i e g o , A c ta Ge o gr . Ł odz, nr 34.
G ł a d y s z R . , 1978, S t o s u n k i wodne w ś r odko wej c z ę ś c i wo j . p i o t r k o w s k i e g o . Cz. I . Ś r od o w i s k o f I z y c z n o g e o g r a f i c z n e , " S t u d i a R e g j ona I n e " , t . I I .
Kompleksowy p l a n oc hrony ś r o d o w i s k a B e ł c h a t o w s k i e g o Okręgu Przemy slowego do roku 1990. S y n t e z a , 1977, I K Ś , War szawa.
M a k s y m i u k Z . , 1980, Formy a l i m e n t a c j i r ze k i i c h r o l a w b i l a n s i e wodnym na p r z y k ł a d z i e d o r z e c z a W i d a w k i , A c t a Ge ogr . Ł odz, nr 42.
M e t e o r o l o g i c z n e warunki r o zwoj u r o l n i c t w a w r e j o n i e o d d z i a ł y w a n i a ВОР. Op r a c o wa ni e etapowe za rok 1981, IMIGW, Po zn ań.
O l s z e w s k i T . , 1962, R e g i o n y r o l n i c z e p ół n oc ne g o obszaru wo jewództwa ł ó d z k i e g o , A c t a G e og r . Ł o d z . , nr 15.
P r ze pr o wad ze ń Ie badań nad o d d z i a ł y w a n i e m ro bó t g ó r n i c z y c h na po w i e r z c h n i t e r e n u w r e j o n i e k o p a l n i " B e ł c h a t ó w " . Wy k on ani e p r o g nozy szkód g ó r n i c z y c h w p l o n a c h I upar wach w o p a r c i u o b a d a n i a g l e b owe . Sp r a wo z d a n i e z 1978 r . , AGH I n s t . K s z t a ł t . i Ochrony Ś r o d o w i s k a w K r a k o w i e .
S a w i c k i I . , 1982, Zmiany b i l a n s u wodnego pod wpływem odwad n i a n i a KWB B e ł c h a t ó w , [ws] M a t e r i a ł y z k o n f . " Ś r o d o w i s k o p r z y r o d n i c z e wobec zmian stosunków wodnych wy woł any c h d z i a ł a l n o ś c i ą g ó r n i c z ą " , K a r p a c z .
S t u d i u m o c h r o n y , r e k u l t y w a c j i i z ag o s p o d a r o w a n i a uż y t k ów r o l n y c h w s t r ef i e o d d z i a ł y w a n i a p r o j e k t o w a n e g o Ko mbi nat u Pa I i wowo- E ne r ge t y - cznego " B e ł c h a t ó w " , 1972, IUNG, P u ł a w y .
ś l u s a r c z y k E . , 1981, Wpływ l e j a d e p r e s j i h y d r o l o g i c z n e j na s t o s u n k i wodne g l e b w r e j o n i e KGE " B e ł c h a t ó w " , P u ł a w y (maszy-n o p I s ) .
W a l o r y z a c j a r o l n i c z e j p r z e s t r z e n i p r o d u k c y j n e j P o l s k i wedł ug gmin, 1981, IUNG, P u ł a w y .
R y s z a r d G ł a d y s z
NATURAL CONDITIONS OF ARG I CULTURAL PRODUCTION SPACE IN THE BEŁCHATÓW INDUSTRIAL REGION
( S t a t e and Changes d u r i n g the F i r s t S t a g e of I n d u s t r i a l i z a t i o n )
The a r e a of the B e ł c h a t ó w I n d u s t r i a l R e g i o n i s c h a r a c t e r i z e d by r e l a t i v e l y not v e r y f a v o u r a b l e a g r o e c o I o g i ca I c o n d i t i o n s f o r I n t e n s i v e a g r i c u l t u r a l p r o d u c t i o n . R e s t r i c t i v e e l e me n t s i n c l u d e smal l a - mounts of p r e c I p i t a t I o n , e s p e c i a l l y in the p e r i o d of i n t e n s i v e c r o p s g r o wt h, and too b i g s h a r e s of poor s o i I s in c l a s s e s V and VI ( c a , 5 5 % ) . On the o t h e r hand, t h e r m i c c o n d i t i o n s ans land c o n f i g u r a t i o n a r e f a v o r a b l e f or a g r i c u l t u r e .
In the s p a t i a l l a y - o u t , P i o t r k o w T r y b u n a l s k i , and r u r a l a d ml - n l s t r a t i v e communes of G r a b i c a and Wol a K r z y s z topor ska have t he most f a v o u r a b l e Index of a g r I c u I t u r a I u s e f u l n e s s , w h i l e a d m i n i s t r a t i v e comnunes of K l u k i , Gomunice and S z c z e r c ó w - the l e a s t f a v o u r a b l e one .
The i n v e s t me n t p r o j e c t under c o n s t r u c t i o n c a u s e s v i s i b l e t r a n s f o r m a t i o n s In the n a t u r a l e n v i r o n m e n t . A g r i c u l t u r a l a r e a s ten d t o s h r i n k . T i l l thau end of 1982, the brown c o a l mine ab s o r b e d an a r e a of 3,076 ha c< l and ( I n c l u d i n g 1,345 ha of a r a b l e l a n d ) and the power p l a n t - 690 ha ( m a i n l y f o r e s t s ) . New forms a p p e ar in the l a n d s c a p e , i . e . e x t e r n a l dumping ground from t he mi ne an d i t c h g i v i n g a c c e s s to brown c o a I d e p o s i t s . In 1982, r e l a t i v e h e i g h t of th e dumping ground reached 113 m and d e pt h of the d i t c h - 140 m. M in e d r a i n a g e l e d to t he l o w e r i n g of the under g r ou nd w a t e r s l e v e l . A d e p r e s s i o n c r a t e r r e a c h e d about 320 krn^ in 1982. W i t h i n i t s c o v e r a g e , a ma j o r i t y of s h a l l o w f arm we 11 s and s maI I s t r earns wen t d r y . In or d er t o s up p l y farms w i t h w a t e r t h e r e is b e i n g expanded a n e t w o r k of r u r a l w a t e r s up p l y s y s t e m. I t s l e n g t h amounted to 1,011 km in 1982.
D r a i n a g e of u n d e r g r o u nd w a t e r s c a u s e s changes in the s o i l e n v i ronme nt . At t he p r e s e n t i n i t i a l i n v e s t me n t s t a g e , t h i s phenomenon can be o b s e r v e d o n l y on o r g a n i c s o i l s , m a i n l y p e at s o i l s I n r e g i o n s where t hey can be found on p e r m e a b l e f o r m a t i o n s . S a t u r a t i o n h u m i d i t y of s u r f a c e l a y e r s of t h e s e s o i l s has d e c r e a s e d s i g n i f i c a n t l y , w h i c h when accompani ed by l a c k of p o s s i b i l i t i e s of i r r i g a t i o n makes them u s e l e s s as g r a s s l a n d . I t c an not be r u l e d out t h a t a l o n g w i t h p a s sa g e of time the p r o c e s s of d e g r a d a t i o n w i l l encompass a l s o o t h e r a r a b l e t a n d s .
