R O C ZN IK I N A U K PR A W N Y C H Tom VIII - 1998 KS. W O J C IE C H G Ó R A L S K I Płock R U C H S Y N O D A L N Y W P O L S C E P O S O B O R Z E W A T Y K A Ń S K I M II I
Instytucja synodu: diecezjalnego, p ro w inc ja lnego i p lenarnego, sięgająca swymi początkam i pierw szych stuleci istnienia K ościoła, w c ią ż pozostaje niezastąpionym narzędziem reformy i odnow y Kościoła. P o tw ie rdził to S obór Watykański I I 1, inicjując zarazem now ą erę w dziejach z g r o m a d zeń sy n o dalnych. Z nam ionuje ją szereg zupełnie now ych, niezna nych d otąd w ła ś c i wości synodu. Synody posoborow e, w odróżnieniu od sy n o d ó w tradycyjnych, odznaczają się przede w szystkim w iększym nac h y le n iem duszp a ste rsk im uchwał końcow ych, udziałem w obradach także w iernych św ieckich, sp o so bem przygotow ania synodu oraz cz asem je g o t rw a n ia 2. S ta n o w ią zarazem szeroki i wartki strum ień, poprzez który n auka V a tic a n u m II d o ciera do szerokiego kręgu wszystkich nią za interesow anych, z w ła szcz a do laikatu. To dzięki zgrom adzeniem synodalnym podejm uje się w ielorakie próby „ p rz e ło ż e nia” doktryny soborowej na konkretne d ziała nia duszpa ste rskie. S yno d aln a refleksja nad przesłaniem Soboru ow ocuje z reguły o bsze rnym i uchw ałam i
1 Z o b . D e k r e t o p a st er sk ic h z a d a n i a c h b i s k u p ó w w K o ś c i e l e C h r is tu s D o m in u s , nr 3 6. 2 Z o b . E. S z 1 a f r o w s k i, S y n o d d ie c e z ja ln y w d o k tr y n ie s o b o r o w e j i j e j w yraz, w p o s o b o r o w y c h s y n o d a c h p o ls k ic h . „P r a w o K a n o n i c z n e ” , 3 0 ( 1 9 8 7 ) , nr 1-2. s. 62; W. G ó- r a 1 s k i, W p r o w a d z e n ie d o h is to r ii u s ta w o d a w s tw a s y n o d a ln e g o w P o ls c e , L u b l i n 1 9 9 1 , s. 2 4 9 ; t c n ż. c. C z y s y n o d y s ą n a d a l s z a n s ą d la K o ś c io ła ? . „ H o m o D c i ” , 6 1 ( 1 9 9 2 ) , nr 1-2, s. 3; t e n ż e . I n s ty tu c ja s y n o d u w K o d e k s ie P r a w a K a n o n ic z n e g o J a n a P a w ia / / . „ P r a w o K a n o n i c z n e ” , 3 1 ( 1 9 8 8 ) , nr 3 - 4 , s. 3 5 - 4 4 ; H. M a r k w i c a. S y n o d d ie c e z ja ln y , [w :] B ó g . C z ło w ie k . Ś w ia t. Ilu s tr o w a n a e n c y k lo p e d ia d la m ło d z ie ż y , K a t o w i c e 1 9 9 1 , s. 2 6 5 .
końcow ym i, stanow iącym i w każdym przypadku wyraz troski o właściwe „o d c zy tan ie” myśli soborowej.
Z apoczątk o w a n y na Z achodzie Europy posoborow y ruch synodalny szybko objął rów nież Polskę, stając się tutaj swoistym fenom enem eklezjalnym. A k tyw ność w tym zakresie, obejm ująca liczne Kościoły partykularne, stwarza korzystny klimat do pod ejm o w an ia odnowy własnych struktur, form duszpas- terzow ania, stylu spraw ow ania tej posługi czy p rz eżyw ania pow ołania chrześ cijańskiego.
W podjętym opracow aniu chodzi jedynie o zw ięzłe zasygnalizow anie do ty chcz asow e go dorobku synodalnego Kościoła w Polsce po Soborze W aty k a ń skim II.
II
P ie rw sz y m synodem , który odbył się w Polsce po S oborze W aty k a ń skim II, był synod w ł o c ł a w s k i. Został on zw ołany przez biskupa w łocław skiego A ntoniego P aw łow skiego do W ło cła w k a na czas od 6 do 9 listopada 1967 r.': W dniu 21 w rześnia 1967 r. nastąpiło pierw sze po w ia dom ienie o postanow ieniu zw ołania zgrom adzenia s y nodalnego4. Komisja synodalna została ustan o w io n a j u ż wcześniej, bo w 1960 r.. ale w paździer niku 1967 r. uległa reorganizacji i dopiero w ów czas d o prow a dziła do końca prace w cześniej prow adzone, a przerw ane z konieczności trw aniem Soboru. P ro m u lg acja uchw ał synodalnych m iała m iejsce 9 listopada 1967 r.?
D otarcie z p roblem a tyką synodu do szerszych kręgów było możliwe dzięki rozesłanej ankiecie, w której zachęcano także do w ypow iedzi dotyczących religii, m oralności i Kościoła - w tych sprawach, których ankieta nie porusza ła. A nkieta ta została w ysłana 3 grudnia 1966 r. ze w skazaniem terminu odpow iedzi do 2 lutego 1967 r.6 „Poza zaadresow aniem ankiety także i do świeckich praca synodu w łocław skiego była tradycyjna, tzn. ograniczała się do kom isji synodalnej, w której brali udział wyłącznie duchow ni. Katolicy
Z o b . P r a w o d a w s tw o K o ś c io ła u’ P o ls c e 19 6 1 - 1 9 7 0 , red. T. P ie r o n e k , I. II: U s ta w o d a w s tw o d ie c e z ja ln e , z. 4, W a r s z a w a 1 9 7 4 , s. 1 8 1 - 1 8 2 .
4 T a m ż e , s. 1 6 8 - 1 7 0 .
Por. T. P i e r o n e k, P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , [w :] S łu ż y ć p r a w d z i e i m iło ś c i, red. J. K o w a l s k i . C z ę s t o c h o w a 1 9 8 4 , s. 3 9 3 .
świeccy nie znaleźli jeszcze m iejsca w tym sy n o d zie”7. W ram ach p rz y g o to wania do synodu zostały wydane także liczne dekrety i za rzą dzenia bpa A n to niego P a w łow skiego8.
Prace synodu odbywały się podczas czterech sesji plenarnych. N a p ie rw szym spotkaniu (6 listopada 1967 r.) nastąpiło u roczyste ro zpoczęcie prac w katedrze. Podczas tego spotkania odbyły się: ingres biskupa diecezjalnego, uroczysta M sza święta oraz pierw sza uroczysta sesja plenarna. W czasie
dwóch kolejnych dni odbyły się posiedzenia d y skusyjne w gm achu
Sem inarium Duchownego, Msza święta k o n ce le b ro w a n a oraz d ru g a uroczysta sesja plenarna. Dnia 9 listopada 1967 r., po p osiedze niach plenarnych, m iała miejsce ostatnia sesja plenarna9. Uchwały synodalne zostały zatw ierdzone przez biskupa diecezjalnego podczas ostatniej sesji plenarnej, a weszły w życie z dniem 1 stycznia 1968 r . 10
Zam iarem bpa A ntoniego Paw łow skiego, twórcy p ierw szeg o Synodu w łoc ławskiego, było w prow adzenie w życie diecezji wskazań Soboru W a ty k a ń skiego II, o ile pozw olą na to w a ru n k i11. Jednakże m im o tak doniosłych planów synod nie upowszechni! wielu nowości soborow ych. Fakt ten m ożna niewątpliwie próbow ać tłum aczyć tym, iż synod w łocław ski odbył się w n ie spełna dwa lata po zakończeniu Soboru, a przecież teksty so b o ro w e dopiero wówczas docierały do P o ls k i1“.
Układ treściowy uchw ał synodalnych naw iązuje całkow icie do form trad y cyjnych. O katolikach świeckich statuty m ó w ią bardzo nieśm iało, p o ś w ięcając im zaledwie kilkanaście postanowień zatytułow anych „K atolicy św ieccy ze
szczególnym uw zględnieniem pracow ników k o ścieln y c h ” 13. M ów i się tam
m.in. o małżonkach ch rześc ijań sk ic h 14, ale raczej ze w skaz aniem w yłącznie na ich obowiązki. W zmianki o S oborze są bardzo n ieśm iałe i m im o u p rz e d nich planów, brak ostatecznie w uchw ałach synodu Rady K apłańskiej i Dusz*
' P i e r o n e k , P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , s. 3 9 5 . s Zob. P r a w o d a w s tw o K o ś c io ła ir P o ls c e ¡9 6 1 - 1 9 7 0 , s. 1 7 5 - 1 8 1 . 9 T a m ż e , s, 190, l() T a m ż e , s. 192. " T a m ż e , s. 169. '“ P i e r o n e k , P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , s. 3 9 3 . L’ S ta tu ty sy n o d u d ie c e z ja ln e g o w e W ło c ła w k u , [w:] P r a w o d a w s tw o K o ś c i o ł a ir P o ls c e 1 9 6 1 -1 9 7 0 , nr 1 1-125. 14 T a m ż e , nr 119.
p a s te r s k ie j15. M im o to synod włocławski porusza tematy ważne dla życia diecezji.
P ierw szy rozdział uchw ał w spom ina o prawach i obow iązkach d u chow ie ń stwa. N astępnie o m aw iane są obowiązki i u p ra w nienia duchow nych związane ze stanow iskam i kościelnym i. Dotyczy to Kurii Diecezjalnej, Seminarium D uchow nego, kapituł oraz proboszczów , wikariuszy, rektorów kościołów i kapelanów . D użo m iejsca pośw ięcono osobom zakonnym oraz prawom i o b ow iązkom osób świeckich. R ozdział II, pośw ięcony sakram entom świę tym, w skazuje na potrzebę korzystania z nich, podkreśla ich ogrom ną rolę w życiu każdego chrześcijanina oraz zw raca uwagę na kapłana jako szafarza, w skazując przy tym na warunki w ym agane do spraw ow ania sakramentów. R ozdział III uchw ał synodu traktuje o życiu liturgicznym w diecezji, następnie zw raca uw agę na m iejsca święte, jakim i są kościoły i cmentarze. R ozdział IV wskazuje z kolei na potrzebę w łaściw ego i ow ocnego przepo w iadania słowa B ożego oraz gruntownej katechizacji, dostosowanej do potrzeb w spółczesnego świata. W rozdziale V uregulow ano sprawę adm i nistracji m ajątkiem kościelnym oraz funkcjonow ania budynków kościelnych. D rugim synodem po S oborze W a tyka ńskim II był 1 synod p o z n a ń- s k i, zainicjow any w 1968 r. Już w 1966 r. abp Antoni B araniak zawia dam iał papież a P aw ła VI o zam iarze zw ołania I synodu poznańskiego i otrzy mał specjalne błogosław ieństw o a p o sto ls k ie 16. Abp B araniak zwołał synod dekretem z dnia 8 m aja 1968 r. z okazji tysiąclecia istnienia biskupstwa poznańskiego. Sesje synodu odbyły się w dniach: 4 czerwca, 12 września i 12 paź dziernika 1968 r., a dekret prom ulgacyjny został podpisany przez rządcę archidiecezji 14 października 1970 r., zastrzegając na trzy miesiące okres vaca tio le g i s 11. O w ocem prac tego synodu jest 1289 statutów synodalnych, 38 aneksów i bogata dokum entac ja synodalna. Synod poznański był niew ątpli wie w a żnym krokiem w kierunku recepcji Soboru W a tyka ńskiego II w Polsce. Zw ołaniu tego zgrom adzenia przyśw iecały dw a cele: po pierw sze - miał on przynieść ludowi B ożem u um ocnienie w wierze, po drugie - miał w życiu co dziennym ugruntow ać chrześcijańską miłość 8.
15 P i e r o n e k, P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , s. 3 9 5 .
16 Zo b . Sta tu ts' a r c h id ie c e z ja ln e g o s y n o d u p o z n a ń s k ie g o , P o z n a ń 1 9 7 2 , s. VI-VII1 i XIII. 17 T a m ż e , s. X V I.
Przebieg prac synodalnych był raczej tradycyjny, z w yjątkiem tego, że wnioski i sugestie na synod, oprócz księży, nadesłał także laikat katolicki. Materiał, posegregowany w sekretariacie synodu, trafił do dziesięciu komisji synodalnych, które zredagowały projekty uchw ał, p rzesyłając do uściślenia i uzupełnienia Komisji Koordynacyjnej i Statutow ej; ta z kolei p rzedstaw iła projekt uchwały Komisji Głównej, składającej się z biskupa diecezjalnego i biskupów pom ocniczych, do zatw ierdzenia. Tak sporządzone uchw ały zostały przedstaw ione do konsultacji całem u duch o w ie ń stw u diecezjalnem u. Po uwzględnieniu nadesłanych uwag otrzym ały one form ę o s t a t e c z n ą 19. W synodzie udział wzięli także katolicy świeccy. U chw ały końcow e zosta ły prom ulgow ane 14 października 1971 r., z m ocą o b o w iąz u ją cą od dnia
15 stycznia 1971 r.
Treść uchw ał synodalnych wyraźnie u w zględnia p o stan o w ien ia Soboru W atykańskiego II i przybliża wiele now ych soborow ych pojęć, j a k np. „w spólnota” , „dialog” , „ e kum e nizm ” . W p ro w a d z a też do archidiecezji Radę Kapłańską i Radę D uszpasterską oraz P arafialną R adę A p o s to ls k ą 20. Treść uchwał synodu poznańskiego ma przede w szystkim ch a rak ter duszpasterski. Materiał ściśle pastoralny zajm uje je d n ą trzecią całości. A rc y b isk u p p o z n a ń ski, akcentując podczas trzeciej sesji synodalnej d uszpa ste rskie znam ię synodu, stwierdził: „M ożna by pow iedzieć, że ta c e ch a prz ejaw ia się jak kosztowna nić złota przez w szystkie rozdziały naszego s y n o d u ” 21.
W strukturze treściowej poszczególnych statutów s y nodalnych na p ie rw szym miejscu znajduje się rozdział pt. „D usz p asterz o w an ie Ludu B o żeg o ” . Zwraca się tutaj uwagę na wiele płaszczyzn duszp a ste rstw a przez w skazanie na rozległe obszary działalności kapłańskiej, ja k im i są ro d z in a i jednostki. W yrazem tego jest duszpasterstw o stanowe, grupow e i specjalistyczne. Dział drugi statutów synodu podejm uje temat głoszenia Ew angelii, co w yraża się w potrzebie przepow iadania słowa B ożego oraz katechizacji w śród wiernych. Część trzecia w prow adza w wielkie bogactw o uśw ięc ające g o d ziała nia sakra mentów oraz wskazuje na pozasakram entalne spotkanie z C h ry stu sem i w a r tość śpiewu w życiu Kościoła. Dział czw arty mówi z kolei o roli Maryi w życiu parafii i oddaw aniu Jej czci. Dział piąty, w odpow iedzi na soborow e wezwanie, podkreśla m isyjny charakter K ościoła22, p ostaw ę w obec religii
1 *’ Por. S ta tu ty a r c h id ie c e z ja ln e s y n o d u p o z n a ń s k ie g o , s. 5 3 8 . 20 T a m ż e , s. 2 4 5 - 2 4 6 .
21 T a m ż e , s. 51 7.
niech rześc ija ń sk ic h 27 oraz e k u m e n iz m u 24 i apostolatu św iec k ic h 24. Dość obszerny jest dział szósty, traktujący o głównych instytucjach archidiecezji, urzędach terenow ych i środowiskach kapłańskich. Z w raca się tutaj uwagę na form ację kapłańską i potrzebne do tego środki. Dział siódmy dotyczy miejsc św iętych oraz pom ocy życia kościelnego.
O ceniając dorobek treściowy synodu poznańskiego kard. Stefan W yszyński, prym as Polski, napisał: „Szczególnie doniosły jest punkt wyjścia synodu: Lud Boży ogarnięty ram ionam i świętej rodziny parafialnej. W nioski płynące z te go ujęcia decydują o całej now oczesności środow iska w zajem nego oddziały w ania n adprzyrodzonego organizm u parafialnego [...] M ożna przytoczyć wiele p rz ykła dów z projektu synodu, św iadczących o now oczesności i głębokiej p erspektyw ie m yślowej tego d zieła”26.
Kolejny synod diecezjalny odbył się w G d a ń s k u. Został on zwołany dekretem bpa L echa K aczm arka w dniu 6 sierpnia 1973 r.27. Sesje syno dalne odbyły się w dniach: 25 września, 26 października, 27 listopada i 20 grudnia 1973 r., a dekret prom ulgacyjny statutów został podpisany 20 grudnia 1973 r. z m ocą obow iązującą od 20 m arca 1974 r.2fi M o żn a więc pow ie dzieć, że był to synod krótki. Jego statuty, pow stałe w wyniku pracy wielu
komisji syno d aln y ch 29, zostały przedłożone Diecezjalnej Radzie
D uszpasterskiej, Radzie Kapłańskiej, w szystkim kapłanom i licznym wiernym św ieckim w celu uzyskania m ożliwie pełnego obrazu aktualnej sytuacji dusz pasterskiej. W synodzie gdańskim brało udział 32 audytorów świeckich. O so by św ieckie je d n a k nie należały do żadnej ko m isji70. Statuty synodu zawarte zostały w 688 punktach i w 50 aneksach. Całość m ateriału podzielono na tzw. schem aty, stanow iące rozdziały tekstu statutów.
G łó w n y m celem synodu gdańskiego było unow ocześnienie duszpasterstw a w myśl d okum entów Soboru W atykańskiego II. Punkt w yjścia dotyczył anali zy d o tychcz asow yc h form duszpasterstw a w tam tejszej d i e c e z j i’1. Ponieważ
23 Z o b . D e k la r a c j a o st o s u n k u K o ś c i o ł a do rel igii n ie c h r z e ś c i j a ń s k i c h N o s in i a e la le . 24 Zo b . D e k r e t o e k u m e n i z m i e U n ita tis r e d in te g r a tio .
25 Z o b . D e k r e t o a p o s t o l s t w i e ś w i e c k i c h A p o s to lic a m a c lu o s ita le m . 2(' S ta tu ty a r c h id ie c e z ja ln e g o s y n o d u p o z n a ń s k ie g o , s. X. 27 Por. S ta tu ty II s y n o d u g d a ń s k ie g o , G d a ń s k - O l i w a 19 76, s. 2 7 8 - 2 7 9 . 2!i T a m ż e , s. 5. 24 Z o b . P i e r o n e k , P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , s. 3 9 8 . 30 T a m ż e , s. 2 8 6 - 2 8 7 . 31 Z o b . S ta tu ty II s y n o d u g d a ń s k ie g o , s. 6.
jed n ą z idei przewodnich Soboru W atykańskiego II było za gadnienie dojrzałej wiary w życiu w spółczesnego człow ieka, synod p ośw ięc ił jej dużo miejsca, szczególnie tam, gdzie jest m ow a o posłudze słow a B ożego, liturgii oraz katechizacji dzieci, m łodzieży i dorosłych. U chw ały synodalne o m aw iają rolę i zadania, obowiązki i przywileje duch o w ie ń stw a d iecezjalnego i zakonnego, jak również katolików świeckich. W ska zują też na różne formy o d działyw a nia duszpasterskiego, począw szy od posługi słowa Bożego, przez liturgię oraz sakramenty święte, katechizację, aż do różnych rodzajów d uszpasterstw a stanowego i specjalistycznego, ze szczególnym u w z g lę d n ie n iem specyfiki duszpasterstw a diecezji gdańskiej, która ma w dużej m ierze profil morski. „Statuty synodalne odsyłają często do V aticanum II j a k o do inspiracji synodu”3".
Statuty om aw ianego synodu - ja k ju ż w spom niano - zostały ujęte w sc h e maty, wśród których każdy ma swój ściśle określony temat. S ch em at pierw szy dotyczy spraw zw iązanych z fu n kc jonow aniem d u c h o w ie ń stw a diecezjalnego. Zw raca się tutaj szczególną uwagę na uczestnictw o k apłanów w potrójnej funkcji C hrystusa, współpracę z biskupem i innymi kapłanam i oraz życie duchowe k s ię d z a ''. Schem at drugi mówi o życiu zakonnym , zw racając u w a gę na specyfikę zakonów i zgrom adzeń zakonnych m ęskich i żeńskich. K a to likom świeckim został poświęcony schem at trzeci, liczący 15 statu tó w 31. W schemacie czw artym poruszono temat p rz epow iada nia słow a Bożego. Mówi się więc tutaj o kazaniach, rekolekcjach, m isjach i środkach społecznego przekazu. Schem at piąty dotyczy w y chow ania chrześcijańskiego, które re alizu je się w rodzinie i poprzez katechezę. Jednym z najbardziej obszernych jest
schemat szósty, traktujący o liturgii. Zaw arte są w nim sprawy zw iązane z życiem liturgicznym w parafii, którego w yrazem je st udział w sakram entach świętych35. Następnie podane są wytyczne, które m ają p o m a g a ć w s z a fo waniu sakramentów, a także w skazania w p rzedm iocie po g rz eb ó w i cm entarzy oraz kultu Matki Bożej w parafii. W schem acie siódm ym widać wielkie b o gactwo i różnorodność duszpasterstw a diecezji gdańskiej, łącznie z cechami charakterystycznym i dla tego Kościoła. Struktury duszpasterskie są tem atem schematu ósm ego i skupiają się wokół Unii Biskupiej, Rady D iecezjalnej
■! P i c r o n c k, P o s o b o r o w e s y n o d y d i e c e z j a l n e , s. 3 9 9 . S ta tu ty II s y n o d u g d a ń s k ie g o , s. 12 -1 6.
24 T a m ż e , s. 3 4 - 3 7 .
35 C h o d z i tu o E u ch ar ys tię , ch r z e st, b i e r z m o w a n i e , s a k r a m e n t p o k u ty , n a m a s z c z a n i a c h o r y c h , k a p ła ń s t w o i m a ł ż e ń s t w o .
i Rady P ara fialnej36, diecezjalnych instytucji w y c how aw czych i naukowo-kul- turalnych, dekanatów , parafii oraz administracji dóbr k o ścielnyc h37. •
Kolejny synod posoborow y to III synod archidiecezji w a r s z a w-
s k i e j . Z asadniczym m otyw em i zarazem celem je g o zw ołania była konieczność takiego zorganizow ania pracy duszpasterskiej, by m ogła ona nadążać za potrzebam i czasu i przem ianam i społeczno-kulturalnym i. Synod został zainicjow any przez prym asa Polski kard. S tefana W yszyńskiego dekretem z dnia 6 lutego 1971 r. Pow ołanie Głównej Komisji Synodalnej nastąpiło dekretem z dnia 12 lutego 1971 r.38, a pow ołanie 7 Komisji Synodalnych - 31 maja 1971 r.' U czestnicy zgrom adzenia synodalnego od byli 9 sesji plenarnych: 10 i 16 maja, 7 czerw ca 1973 r.40 , 27 września, 10, 16 i 30 października oraz 15 listopada. Synod zakończył się dziew iątą sesją 28 grudnia 1973 r.41
Podczas pierwszej sesji plenarnej pow ołano prezydium i przedstawiono porządek obrad. Podczas drugiej został przedłożony projekt pt. „P rzekazyw a nie praw dy B ożej” . Trzecia sesja zastanaw iała się nad schem atem pt. „D usz pasterstw o liturgiczne” . N a czwartej om aw iano schem at pt. „Posłannictwo katolików ś w iec k ic h ”, piąta zaś przedłożyła Komisji projekt schematu zatytu łowany „Instytuty zakonne w służbie K ościoła” . W czasie szóstej sesji został om ów iony schem at „Zycie i posługa k a p łan ó w ” , siódm a z kolei była pośw ię cona debacie o d uszpasterstw ie liturgicznym . Ó sm a sesja synodalna skoncen trow ana była nad popraw ionym i schematam i Komisji: „Przekazyw anie prawdy B ożej” , „Instytuty zakonne w służbie Kościoła w a rszaw sk ie g o ” , „Posłannic two katolików św iec k ic h ”, „W spólnota Ludu B ożego w diecezji i parafii” . P odczas dziesiątej sesji nastąpiło uroczyste zakończenie zgrom adzenia sy n o d aln eg o 42.
W obradach synodu udział brali przedstaw iciele różnych stanów, warstw społecznych i zawodów. Liczba w szystkich uczestników w ynosiła 150 o sób43. Uchwały III synodu w arszaw skiego zostały prom ulgow ane dekretem
36 C h o d z i tu o R a d ę K a p ła ń sk ą , R a d ę D u s z p a s t e r s k ą i D u s z p a s t e r s k ą R adę Parafialną. 37 Z o b . S ta tu ty II s y n o d u g d a ń s k ie g o , s. 1 2 4 - 1 2 8 . 3S T r z e c i s y n o d a r c h id ie c e z ji w a r s z a w s k ie j, W a r s z a w a 1 9 7 5 , s. 2 1 1 - 2 1 2 . 39 T a m ż e , s. 2 1 2 - 2 1 6 . 40 T a m ż e , s. 2 1 7 . 41 T a m ż e , s. 2 3 4 - 2 3 5 . 42 Z o b . t a m ż e , s. 2 3 6 - 2 5 1 . 43 T a m ż e , s. 2 0 8 - 2 0 9 .
z dnia 12 września 1974 r., z m ocą o b o w iązującą od dnia I stycznia 1975 r.44
Treść uchwał synodu w ynikała z chęci pogłębienia teologicznej nauki 0 Kościele. W szak Sobór W atykański II podkreślił w ięź tegoż K ościoła ze światem i wskazał nowe perspektyw y pracy d u szp a ste rsk iej45. S ynod miał charakter teologiczno-duszpasterski. Jego zasadnicze tem aty to: życie diecezji 1 parafii, przekazywanie prawdy Bożej, duszpasterstw o liturgiczne, życie i posługa kapłanów, instytuty zakonne w służbie Kościoła oraz posłan n ictw o świeckich. Część pierw sza uchw ał synodu akcentuje p o słan n ictw o Kościoła i podkreśla je g o zasadnicze kierunki odnow y; następnie przed staw ia warunki pracy duszpasterskiej i jej zadania. Część druga mówi o w spólnocie ludu Bożego w diecezji i parafiach; zaw iera się w n astępujących grupach te m a ty c z nych: teologiczno-praw na struktura wspólnoty diecezjalnej; zasad n icze zadania życia religijnego; parafia; główne kierunki troski duszpasterskiej; kapłani i ich współpracownicy; warunki żywotności parafii; p o staw a e k u m en ic zn a i m isy j na; służba dla Kościoła i narodu; M atka B oża w życiu wspólnoty parafialnej. Część trzecia dotyczy ważnego aspektu pracy kapłańskiej, ja k im jest p rz ek a zywanie prawdy Bożej. Zw raca się tutaj uwagę na h om iletyczne p rz e k a z y w a nie orędzia zbaw ienia i jeg o rodzaje. P ow inno być ono p o p rz ed zo n e o d p o wiednim przygotow aniem kaznodziejskim . D użo m iejsca p o św ięc a się k atec hi zacji, jej zadaniom i program owi, organizacji pracy k atechetycznej oraz fo r macji katechetów i środkom pom ocnym w jej upraw ianiu. W części czwartej uchwał podstawowym zagadnieniem jest życie liturgiczne w parafii. Zycie i posługa kapłanów jest natomiast tytułem części piątej. Statuty tej części wskazują na potrzebę wspólnoty życia i pracy kapłańskiej, w spółpracy deka- nalnej kapłanów oraz na posługę duszpasterską w parafii. P o d k reślają też rolę dekanalnych referentów duszpasterstw a oraz odp o w ied n ią p o staw ę kapłana wobec potrzeb świata. Część szósta uchw ał synodu w a rszaw sk ie g o traktuje 0 bardzo ważnym aspekcie życia Kościoła, ja k im są instytuty zakonne 1 świeckie. Troska grup synodalnych skupia się tutaj w okół o k reślenia w łaśc i wej działalności tychże instytutów dla dobra diecezji. O statnia część uchw ał (siódma), w myśl zaleceń Soboru W aty k a ń sk ieg o II, mówi o p osłannictw ie katolików świeckich46. Zw raca się tutaj uw a g ę na w y c h o w an ie do ap o s to l stwa, a także wskazuje się na rodzinę jako p o d sta w o w ą kom órkę dbającą
44 T a m ż e , s. 5.
4> Z o b . K o n st y tu cj a d u sz p a s te r sk a o K o ś c i e l e w ś w i e c i e w s p ó ł c z e s n y m G a u d iu m e t sp e s . 4(1 Zo b. T rze c i s y n o d a r c h id ie c e z ji w a r s z a w s k ie j, s. 1 7 7 - 2 0 7 .
o rozwój religijny człow ieka. W a ż n ą spraw ą jest udział katolików w życiu społecznym poprzez aktyw ność we wszystkich dziedzinach życia. Uchwały synodalne polecają ponadto tworzenie parafialnych Rad D uszpasterskich4', nie w sp o m in ają natom iast w ogóle o Diecezjalnej R adzie Duszpasterskiej ani 0 R adzie K apłańskiej48.
W 1974 r. został zw ołany przez bpa H erberta B ednorza synod diecezji k a t o w i c k i e j , który trwał do 1975 r.49 Aby dobrze przygotow ać się do synodu, prace p rzygotow aw cze prow adziły komisje, podkom isje i zespoły studyjne. R ów nolegle z tą inicjatywą w całej diecezji miał miejsce pewien proces duszpasterski, którego celem było zaangażow anie w prace synodu szerokich rzesz wiernych. Proces ten realizował się poprzez dyskusje nad zagadnieniam i synodalnym i w parafialnych R adach D uszpasterskich. Wyniki dyskusji były prz ekaz yw ane kom isjom , podkom isjom lub zespołom stu d y jn y m 8". Synod katowicki poszerzył więc płaszczyznę konsultacji uchwał synodalnych o bardzo szerokie grono ludzi świeckich
U czestnikam i sesji plenarnych zgrom adzenia synodalnego byli duchowni wskazani przez Kodeks P raw a K a nonic znego52 lub m ianow ani przez ordyna riusza diecezji oraz katolicy świeccy. Synod odbył szereg sesji inform acyj nych i sześć kilkudniow ych sesji plenarnych. Pierw sza sesja plenarna odbyła się 14 i 15 oraz 21 i 22 grudnia 1974 r., a następne w dniach: 25-26 stycznia 1 1-2 lutego 1975 r.. 5-6, 12-13 kw ietnia 1975 r., 31 m aja i 1, 7, 8 cz erw ca 1975 r., 27-28 w rześnia i 4-5 października 1975 r., 8-9 i 15 listopada
1975 r.54 N a pierw szej sesji została podjęta dyskusja nad schem atem d o tyczącym liturgii świętej. Podczas drugiej om ów iono zagadnienia wiary i jej przekazu. T rzecia z kolei zajęła się p roblem atyką m ałżeństw a i rodziny, na czwartej zajęto się trzem a schem atam i dotyczącym i zakonów żeńskich, pow o łań d u chow nych i przyg o to w an ia do kapłaństwa. Piąta sesja synodalna roz
47 T a m ż e , s. 4 9. 4li Z o b . P i e r o n e k , P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , s. 4 0 1 . 49 Z o b . H. B c d n o r z, / S y ito d D ie c e z ji k a to w ic k ie j, „Znak ", 28( 19 7 6 ) , nr 7 , s. 9 1 9 - 9 3 6 . • !| Z o b . l e l i e. S y n o d k a to w ic k i a in n e s y n o d y w s p ó łc z e s n e , „Znak ", 25(4 9 7 3 ) , nr 2, s. 1 5 3 - 1 6 9 . ’ S. B i s t a, S y n o d p a s to r a ln y - n i e b e z p ie c z e ń s tw o c z y p r z e j a w s a m o ś w ia d o m o ś c i K o ś c io ła . R e fle k s je n a m a r g in e s ie I S y n o d u D ie c e z ji k a to w ic k ie j. „ Ś l ą s k i e S tu dia H i s t o r y c z n o - T e o l o g i c z n e " , 6 ( 1 9 7 3 ) , s. 179.
53 Z o b . kan. 4 4 3 K PK 19 83.
4 4 Z o b . W ia ra , m o d litw a i ż y c ie ir K o ś c ie le K a to w ic k im . U c h w a ły / s y n o d u d ie c e z ji k a to w ic k ie j, K a t o w i c e - R / . y m 1 9 7 6 . s. IX -X .
patrzyła aż siedem schematów, wśród których czterem m ożna przypisać szczególnie doniosłe znaczenie: posługa kapłanów , apostolstw o świeckich, formy strukturalne duszpasterstw a i ekum enizm . O statnia, szósta sesja dotyczyła om ów ienia dwóch schematów: sprawy m łodzieży oraz trzeźwości jako podstaw ow ego zadania ro dz iny54. D ekret p ro m ulgujący I synodu d ie cezji katowickiej pochodzi z dnia 23 listopada 1975 r. U chw ały synodalne zyskały moc obow iązującą od dnia 25 cz erw ca 1976 r.
Treść postanowień synodu katow ickiego w yrosła nie tylko z troski o K o ś ciół na Śląsku, o jego teraźniejszość i przyszłość, ale także z p o czucia o d p o wiedzialności za wszystkich ludzi. M im o że w swojej dokum entacji synod nie nazwał się pastoralnym, m ożna śmiało pow iedzieć, iż takim rzeczyw iście byt. Jego treść została usystem atyzow ana w trzech częściach, zatytułow anych kolejno: „W iara i jej przekaz w Kościele k a to w ic k im ” ; „Kult i m odlitw a w Kościele katow ickim ” ; „Życie i działalność duszpa ste rska w K ościele k a to w ickim ”55. N ajobszerniejsza jest część trzecia - za w iera p ro b lem a ty k ę m a ł żeństwa i rodziny, włączając w ten nurt rozw ażań sprawy d o tyczące osób samotnych, ludzi starych, chorych oraz niew idom ych, głuchych i um ysłow o niedorozwiniętych. Podkreśla się tu także troskę o trwałość w ęzła m ałż e ń sk ie go i w sposób zdecydow any w ypow iada się przeciw aborcji
W dziedzinie struktur kościelnych synod w prow adził w życie diecezji Parafialne Rady Duszpasterskie, podobne rady w dekanatach. D iec ezjalną Radę D uszpasterską oraz Radę Kapłańską. O sobne rozdziały uchw ał k o ń c o wych poświęcono środkom społecznego przekazu, apostolstw u świeckich i ekum enizm ow i. Dokumenty synodalne w swojej treści za w iera ją szereg oryginalnych rozwiązań i postanow ień na temat czasu w olnego, turystyki i sportu czy duszpasterstw a w nowych osiedlach m ieszkaniow ych.
Duszpasterski synod archidiecezji k r a k o w s k i e j odbył się w la tach 1972-1979. Prace synodalne trwały więc siedem lat, nie licząc p rz y gotowań. Synod został zapoczątkow any przez kard. K arola W ojtyłę, m e tro politę krakowskiego, a zakończony przez jego następcę kard. F ranciszka M acharskiego, przy udziale Ojca św iętego Jan a P aw ła II. Kard. Karol Wojtyła, pragnąc, aby idee synodu i nauka Soboru W a ty k a ń sk ieg o II dotarły, o ile to możliwe, do całej diecezji, zaproponow ał u tw orzenie tzw. sy n o d al nych zespołów studyjnych. C złonkow ie tych grup, zarów no księża jak
54 T a m ż e , s. 2 9 4 - 2 9 6 .
i świeccy, spotykali się system atycznie w swoim gronie na modlitwie, czyta niu P ism a św iętego i na rozm ow ach dotyczących życia Kościoła. Synodalne zespoły studyjne pow staw ały na zasadzie pełnej dobrow olności, najczęściej z inicjatywy księży, którzy zapraszali do współpracy znane sobie osoby lub też w szystkich chętnych, ogłaszając w świątyniach zam iar utw orzenia zespołu w para fi
Synod archidiecezji krakowskiej miał charakter pastoralny, wyrósł z nauki S oboru W atyk a ń sk ieg o II, a w arunkiem uczestnictw a w nim było przyjęcie i realizacja w skazań soborowych. Oficjalne otwarcie synodu nastąpiło 8 maja
1972 r. O g ro m n ą rolę w tym synodzie odegrały osoby świeckie.
Na przebieg synodu złożyło się 14 zebrań plenarnych, odbytych w nastę pujących terminach: 8 m aja 1972 r,, 8 maja 1973 r., 8 m aja 1974 r., 8 maja
1975 r., 8 m aja 1976 r., 7 m aja i 3 grudnia 1977 r., 8 maja, 14 października i 16 grudnia 1978 r., 3 marca, 8 m aja oraz 8 czerw ca 1979 r.5/ Gdy następ cą kard. K arola W ojtyły na stolicy krakowskiej został abp Franciszek M achar ski, dekretem z dnia 1 m arca 1979 r. wznow ił pracę synodu \ Uchwały synodalne zostały p rom ulgow ane przez abpa F ranciszka M acharskiego 8 maja 1979 r. w uroczystość św. S tanisław a biskupa, patrona archidiecezji krakow skiej.
Treść uchw ał synodu archidiecezji krakowskiej jest określona jak o dusz pasterska, i de fa c to synod ten - j a k j u ż nadm ieniono - m o żn a ocenić jako pastoralny. W troskę o Kościół włączył on wielu katolików świeckich'’ P unktem w yjścia dla d okum entów synodu jest nauka Soboru W atykańskiego II o uczestnictw ie całego ludu B ożego w potrójnym posłannictw ie Chrystusa: nauczycielsko-prorockirn, kapłańskim i pastersko-królew skim , co pozwoliło na ukazanie w łaściw ego m iejsca i pola działania w Kościele, nie tylko dla d uchow nych, ale i dla wiernych świeckich. Całość d okum entów końcowych została p odzielona na trzy części. Po wstępie o charakterze teologicznym, w sk az u jący m na dużą rolę Kościoła partykularnego, krótkim rysie historycz nym archidiecezji i bardzo zw ięzłym opisie aktualnej sytuacji Kościoła kra kow skiego, ro z poczyna się część pierw sza. Zw raca się tu uw agę na uczestnic two w iernych archidiecezji krakowskiej w posłannictw ie prorocko-nauczyciel- skim Jezusa C hrystusa. P odkreśla się następnie konieczność w łaściw ego i ra
10 T a m ż e , s. 4 0 6 . 57 T a m ż e , s. 4 0 7 .
58 Z o b . D u s z p a s te r s k i s y n o d a r c h id ie c e z ji k r a k o w s k ie j 1 9 7 2 - 1 9 7 9 , t. 1: P r z e b ie g p r a c s y n o d a ln y c h . D o k u m e n ty sy n o d u , K r a k ó w 1 9 8 5 , s. 1 4 2 - 1 4 3 .
dykalnego głoszenia słowa B ożego oraz pielęg n o w a n ia wiary w rodzinie chrześcijańskiej. Dużo uwagi pośw ięca się katechizacji oraz roli teologii w kształtowaniu życia wiary. Posługę instytutów za konnych i działalność misyjną uważa się za doniosłe dziedziny życia a p ostolskiego archidiecezji. Część druga uchwał w spom ina o uczestnictw ie wiernych w godności k ap łań skiej Chrystusa. N ajw ażniejszym źródłem i szczytem życia ch rześcijańskiego jest Eucharystia i jej właściw e przeżycie. P odkreśla się rolę sakram entów chrztu i bierzm ow ania - jak o w prow adzających w świętość chrześcijańską oraz znaczenie sakram entu pokuty - jako partycypację c z ło w ie k a w C h ry s tu sowym zwycięstwie nad grzechem. S akram ent n am asz cze n ia chorych ukazano jako w spółuczestnictw o człow ieka w cierpieniu Jez u sa i Jego z w ycięstw ie nad śmiercią. Mówi się także o sakram encie kapłań stw a i m ałże ń s tw a oraz o p o trzebie uśw ięcenia czasu. Część trzecia p o św ięcona je s t rodzinie j a k o m iejscu rozwoju wiary, potrzebie zrozum ienia problem ów dzieci i m łodzieży, a także pilnej potrzebie rozwijania apostolstw a miłości oraz roli Maryi w życiu c z ło wieka.
Z wołanie synodu g n i e ź n i e ń s k i e g o za pow iedział kard. Ste fan Wyszyński, arcybiskup gnieźnieński i warszaw ski, prym as Polski, dnia 5 czerwca 1976 r.60, ale dekret otwarcia prac synodalnych nosi datę 29 m ar ca 1978 r. Udział katolików świeckich na synodzie był nieliczny. O prócz Komisji Głównej, na której spoczywał głów ny ciężar p rz y g o to w an ia s c h e m a tów synodalnych, działało 9 komisji problem ow ych, a d o k u m en ty synodalne były prezentowane podczas ośmiu plenarnych sesji, które odbyły się w dniach: 21 maja, 10 czerwca, 16 września, 9 października, 17 i 20 listopa da oraz 16 grudnia 1980 r. i 3 lutego 1981 r. D ekret prom u lg ac y jn y II sy n o du gnieźnieńskiego został podpisany w W arszaw ie przez ciężko j u ż chorego Prym asa Polski dnia 16 m aja 1981 r., z datą o b ow iązyw alności uchw ał od 2 lutego 1982 r.61
Ukierunkow aniem synodu archidiecezji gnieźnieńskiej było to, by „prze myśleć, przemodlić i przepracow ać podstaw o w e dążenia C h ry stu sa i Kościoła, tak je uwydatnić, by stały się pociągającą siłą do b u d o w a n ia K o ścio ła arch i diecezjalnego gnieźnieńskiego”62. W informacji o synodzie p o w iedz ia no, że
60 Zob. P r a c e P r y m a s a P o ls k i w 1 9 8 0 ro k u . „ W i a d o m o ś c i A r c h i d i e c e z j i G d a ń s k i e j ” , 1 9 8 1 , nr 7 -8 , s. 1 8 5 -1 9 1 ; B iu le ty n P r a s o w y S e k r e ta r ia tu P r y m a s a P o ls k i , n. 1 4 ( 7 6 ) 167: 2 9 ( 8 0 ) 69 2 ; 4 2 ( 8 0 ) 9 7 8 ; 4 6 ( 8 0 ) 1118: 1 (81) 1 1 : 6 ( 8 1 ) 139; 8 ( 8 1 ) 181.
M Zob. B. P i a s c c k i, O s ta tn ie d n i P r y m a s a T y s ią c le c ia , R z y m 1 9 8 2 , s. 68. 62 Zob. J. D y d u c h, Ś w ie c c y w p r a c a c h i d o k u m e n ta c h s y n o d u k r a k o w s k ie g o
je g o treść m a być o charakterze w yraźnie duszpasterskim . „U chwały synodu w ośm iu rozdziałach zajęły się zagadnieniam i tw orzenia wspólnoty, najpierw m iędzy B ogiem a ludźmi, a następnie wspólnoty hierarchicznej poprzez posłu gę liturgiczną, p rzepow iadanie Słow a Bożego, w ychow anie do apostolstwa, kościelną działalność charytatyw ną, duszpasterstw o rodzin i p arafię”63.
D nia 22 czerw ca 1983 r. w katedrze na W aw elu w obecności papieża Jana P aw ła II za kończono I synod prowincji krakowskiej (obejm ującej archidiecez ję kra k o w sk ą oraz diecezje: katowicką, częstochow ską, tarnow ską, kielecką). Prace w stępne zostały rozpoczęte w 1973 r„ ale Kom isja Koordynacyjna zebrała się dopiero 28 października 1975 r,64 Statuty synodalne zostały po dzielone na dw ie części: pierw szą zatytułow ano „R zeczyw istość Metropolii K ra k o w sk iej” , drugą - „W skazania i postan o w ien ia” .
T reść synodu prow incjalnego w ypływ ała z głów nego celu, jaki sobie to zgrom adzenie postanowiło. C hodziło o podjęcie przez w szystkie diecezje metropolii w spólnego działania dla pogłębienia wiary i ożyw ienia życia reli gijnego dokum entam i Soboru W atykańskiego II65.
Statuty synodalne podzielone są na dwie części. W pierw szej, pt. „R zeczy wistość metropolii krakow skiej” , poruszone zostały tematy: wspólnota K ościo łów partykularnych, żywe dziedzictw o tradycji oraz aktualna sytuacja „życia z w iary ” . D ru g a część, pt. „W sk aza n ia i p o stan o w ien ia” , zw raca uw agę na liturgię, pobożność chrystologiczną i m ariologiczną, formację, życie i posługę kapłanów , zakony, parafię, katechizację, duszpasterstw o m łodzieży, małżeństw i rodziny, apostolstw o świeckich, duszpasterstw o środow isk zawodowych i grup specjalnych, duszpasterstw o charytatyw ne, środki społecznego przeka zu, P A T w K rakow ie oraz struktury prowincji krakowskiej.
1 9 7 1 - 1 9 7 9 , „ Z n a k ” , .3 5 1 1 9 8 3 ) . nr 7, s. 1 1 2 6 - 1 1 4 5 ; W . G ó r a 1 s ki. S y n o d k r a k o w s k i. „ C h r z e ś c ij a n in w Ś w i e c i e ” , 1 8 ( 1 9 8 6 ) , nr 8 - 9 , s. 2 0 7 - 2 1 3 : Por. S /. t a i r o w s k i. S y n o d d ie c e z ja ln y w d o k tr y n ie s o b o r o w e j , s. 6 1 - 7 5 ; Por. K. W o j t y ł a, U p o d s t a w o d n o w y . S tu d iu m o r e a l iz a c j i V a lic a m a n 11, K r a k ó w 1 9 7 2 , s. 2 9 3 - 3 0 2 ; Por. T. P i e r o n e k. D u s z p a s te r s k i s y n o d a r c h id ie c e z ji k r a k o w s k ie j, „ R uch B i b lij n y i L i t u r g i c z n y ”, 32( 1 9 7 9 ) , numer s p e c j a l n y , s. 16-25; por. S. W i l k a n o w i c z , D o ś w ia d c z e n ia s y n o d u k r a k o w s k ie g o . „ Z n a k ” , 3 5 ( 1 9 8 3 ) , nr 7, s. 1 1 1 1 - 1 1 2 5 . 63 Z o b . P i e r o n e k , P o s o b o r o w e s y n o d y d ie c e z ja ln e , s, 4 1 3 . Por. T. P i c r o n e k. P ie r w s z y s y n o d p r o w in c ji k r a k o w s k ie j, „ T y g o d n i k P o w s z e c h n y ” , 19 8 3 , nr 2 5 . (z 1 1 IX ), s. 2. fo T a m ż e .
Dnia 8 czerwca 1985 r. nastąpiło uroczyste za kończenie II s y n o d u 66 d ie cezji l u b e l s k i e j 67. Prace w stępne rozpoczęły się 26 listopada 1975 r.. kiedy to biskup lubelski Bolesław Pylak p o w ołała K om isję Głów ną, u sta n a wiając jej przew odniczącym bpa Z ygm unta K a m iń sk ie g o 66. Do czynności przygotow aw czych przystąpiono w 1977 r., właściw e zaś prace rozpoczęły się 21 czerwca 1980 r. sesją informacyjną, po której odbyły się cztery sesje plenarne. Na pierwszej, 16 kw ietnia 1983 r., dysku to w an o nad schem atem „O liturgii” ; na drugim, 3 m arca 1984 r., om aw iano schem at d otyczący ap o stolstwa świeckich i kapłanów; na trzeciej sesji, 19 stycznia 1985 r.. dyskutow ano nad schematem „O katechezie i o strukturach p asto ra ln y c h ” . Na ostatniej, czwartej sesji, 1 czerw ca 1985 r., o m ów iono schem aty dotyczące przepowiadania, zakonów i d uszpasterstw a69. „Po dokonaniu przez Kom isję K oordynacyjną-Redakcyjną ostatniej redakcji projektu u chw ał synodu i po zaaprobowaniu jej przez B iskupa Lubelskiego, tenże p ra w o d a w c a - w myśl kan. 466 KPK - prom ulgow ał Uchwały II Synodu L u belskiego d ekretem z 8 XII 1987 r., w uroczystość N iepokalanego P oczęcia NMP, Term in wejścia w życie uchwał bp Bolesław Pylak pow iązał w dekrecie prom u lg ac y jn y m z chwilą ogłoszenia ich d ru k iem 70” .
Drugi synod lubelski pracował pod hasłem „ O d n o w a osób, struktur, form życia i działania w Kościele lubelskim ”71. M ateriały synodu zostały ujęte w ośmiu rozdziałach: I. „Przepow iadanie słowa B o ż e g o ” ; II. „P o słu g a k ate chetyczna” ; III. „Życie liturgiczne” ; IV. „Kapłani die c e z ja ln i” ; V. „P osługa instytutów zakonnych” ; VI. „Apostolat św iec k ic h ” ; VII. „S truktury d u sz p a s terskie” ; VIII. „Działalność pastora lna” . Treści p o szc zególnych rozdziałów zostały potraktowane bardzo szczegółow o (np. w rozdziale p ierw szym - o przepowiadaniu słowa B ożego - spotykam y następujące podrozdziały: teo lo gia przepowiadania, formy przepow iadania - hom ilijne, e w angelizac yjne, ka techizmow e, głosiciel słowa Bożego, słuchacz słowa B ożego, za lecenia w y k o naw cze72.
i,f’ P ie r w s z y m ia ł m i e j s c e w 19 2 8 r.
67 Zo b. II s y n o d d ie c e z ji lu b e ls k ie j 1 9 7 7 - 1 9 8 5 , Lu b lin 1 9 8 8 , s. 2 2 4 . 68 Z o s ta ł on z a s tą p io n y w 19 8 4 r. p r z e z bpa Piotra H en ip er ka. M II s y n o d d ie c e z ji lu b e ls k ie j, s. 2 2 4 .
70 Z o b . W . G ó r a I s k i, frec.] II S y n o d d i e c e z j i lu b e ls k ie j 1 9 7 7 - 1 9 8 5 , L u b lin 1 988, „ M i e s i ę c z n i k Pasterski P ł o c k i ” , 7 4 ( 1 9 8 9 ) , nr 9, s. 3 4 8 .
71 Z o b . II s y n o d d i e c e z ji lu b e ls k ie j, s. 8. 77 T a m ż e , s. 11-2 3.
U chw ały synodalne kładą duży nacisk na znaczenie i rolę laikatu, wskazu j ą także na je g o konkretne m ożliwości (n p .: „Czas wolny nie może być wolny od miłości i spełniania podstaw ow ych obow iązków w zględem otoczenia. D latego należy negatyw nie oceniać postawy tych, którzy szukają rozrywki zawsze poza własnym środow iskiem rodzinnym , bądź nieustannie ślęczą przed te le w iz o re m ” )73.
D rugi synod diecezji c z ę s t o c h o w s k i e j został uroczyście
za pow iedziany przez biskupa częstochow skiego 28 grudnia 1975 r. Właściwe rozpoczęcie obrad nastąpiło w 1976 r., a ich zakończenie w 1986 r.74 Prace nad synodem , przerw ane śm iercią bpa S tefana Bareły, zostały wznowione przez następnego biskupa cz ęstochow skiego - Stanisław a N o w a k a 73. Tenże biskup pragnął, aby w zorem w realizacji uchw ał synodalnych była Maryja, stąd hasłem synodu były słowa: „C hrystus światłem. M aryja w z o rem ” \ W ramach synodu odbyły się trzy sesje plenarne: 7 i 14 czerw ca 1976 r. oraz 24 m aja 1986 r.77
P ierw sza sesja synodalna dotyczyła pow o łan ia chrześcijańskiego i głosze nia Ewangelii; druga została p o św ięcona kultowi B ożem u w Kościele często c h ow skim oraz pow ołaniu świeckich w partykularnym Kościele częstochow skim; trzecia dotyczyła dwóch tem atów: „Kapłani w Kościele c z ęstochow sk im ” i „ W ew n ę trzn a organizacja Kościoła c z ę sto ch o w sk ieg o ” . Synod został zakończony 23 listopada 1986 r. Jego uchw ały weszły w życie 1 stycznia 1987 r.7H
T em a ty k a synodu częstochow skiego została podzielona na kilka ciągów tem atycznych. N ajpierw więc synod wskazał na wartość pow ołania c h rześ c i ja ń sk ieg o oraz konieczność głoszenia Ewangelii. Kult Boży w Kościele częs toch o w sk im oraz życie E w a ngelią m ówią o konieczności troski o liturgię i duszpasterstw o. W iele m iejsca pośw ięcono następnie kapłanom . Mówi się tutaj o pow ołaniu kapłańskim i formacji do kapłaństwa. K ońcow a część statu tów synodalnych traktuje o wiernych świeckich w Kościele częstochowskim .
73 T a m ż e , s. 158. 74 D r u g i s y n o d d i e c e z j i c z ę s to c h o w s k ie j. C h r y s tu s ś w ia tłe m , M a r y ja w z o r e m , C /.ę s to c lio w a 1 9 8 7 . s. 7 - 9 . 7? T a m ż e , s. 10. 7,1 T a m ż e , s, 3 0 9 - 3 1 0 . 77 T a m ż e , s , 3 0 6 - 3 1 6 . 75 T a m ż e , s. 21.
instytutach życia konsekrow anego i wew nętrznej organizacji K ościoła c z ęsto chowskiego.
IV synod diecezji t a r n o w s k i e j , który rozpoczął się w 1981 r.. a zakończył w 1986 r., został zapoczątkow any przez biskupa ta rnow skie go Jerzego Ablew icza dnia 11 listopada 1982 r.79 „U roczyste zako ń cze n ie tego zgrom adzenia miało miejsce 13 III 1986 r., a więc d o kładnie w 200-tną rocznicę powstania diecezji” 80. Synod ten odbyw ał się pod hasłem „Na obraz Kościoła p ow sze chnego” . Pracę synodu stanowiły sesje plenarne. P ierw sza odbyła się 14 czerwca 1982 r. w bazylice katedralnej w Tarnow ie. Dalsze sesje plenarne miały miejsce w dniach: 19 g ru d n ia 1983 r., 13 lu tego 1984 r., 15 grudnia 1984 r., 16 m arca 1984 r.sl P odczas ostatniej sesji plenarnej biskup diecezji dokonał prom ulgacji statutów sy nodalnych i d o łączonych do nich aneksów, podpisując dekret o zam knięciu cz w arte g o sy nodu diecezji tarnowskiej i zatw ierdzeniu jeg o uchw ał. W e szły one w życie 8 września 1986 r., w uroczystość Patronki diecezji - N ajśw iętszej Maryi Panny w Tajemnicy Jej N a ro d zen ia82.
Statuty czw artego synodu tarnow skiego zostały podzielone na trzy części. Księga pierwsza, pt. „P rzepow iadanie” , mówi o k aznodziejstw ie, katechizacji, środkach społecznego przekazu, działalności misyjnej, sprawie stosunku K o ś cioła tarnow skiego do ateizmu, laicyzacji i obojętności oraz roli ek u m en iz m u w życiu diecezji tarnowskiej. Księga druga, pt. „ U św ię c a n ie ” , traktuje o sak ramentach świętych, roku liturgicznym, m odlitw ie K ościoła, pogrzebie chrześcijańskim , służbie liturgicznej, śpiewie i m uzyce sakralnej, m iejscach kultu i sztuce sakralnej oraz o sanktuariach. Ostatnia, trzecia księga, pt. „W spólnota i posługiw anie”, obejm uje następujące tematy: struktury hie rarchiczne Kościoła tarnow skiego, duchow ieństw o diecezjalne, p rzygotow anie do kapłaństwa i powołanie, uczestnictwo świeckich w życiu Kościoła, d u sz pasterstwo m ałżeństw , rodzin, m łodzieży, grup zaw odow ych, apostolstw o m i łości miłosiernej, pracownicy parafialni, dobra doczesne w zbawczej misji Kościoła.
JL> IV s y n o d d ie c e z ji ta rn o w sk ie j. A d im a g in e in E c c le sic ie u n iv e r s a lis (L u m e n g e n tiin n 2 3 ). T a r n ó w 199 0, s. 314 .
x" W . G ó r a l s k i. IV s y n o d d i e c e z ji ta r n o w s k ie j, „ M i e s i ę c z n i k Past erski P ł o c k i ” . 7 5 ( 1 9 9 0 ) , nr I I, s. 4 2 9 .
81 T a m ż e , s. 4 2 8 . 82 T a m ż e , s. 4 2 8 - 4 2 9 .
Prace synodu k o s z a l i ń s k o - k o ł o b r z e s k i e g o trwały od 1985 do 1990 r. Zw ołanie tego zgrom adzenia zapow iedział biskup diecezji Ignacy Jeż listem pasterskim z dnia 6 w rześnia 1985 r.*13 Na całość prac synodalnych złożyło się siedem następujących sesji: 10 maja 1986 r.: 23 lutego 1987 r., 17 listopada 1987 r., 15 czerw ca 1988 r., 13 lutego 1989 r., 9 grudnia 1989 r. N a sesji pierwszej podano stan prac j u ż wykonanych oraz plan pracy w poszczególnych kom isjach; na drugiej przedstaw iono protokół z przebiegu pierw szej sesji, zostały także zaproponow ane niektóre projekty statutów i odbyła się szeroka dyskusja nad tzw. zagadnieniam i kontrow ersyj nymi. P odczas trzeciej sesji plenarnej om ów iono projekty statutów przygoto w anych przez Kom isje 1. V i VI w celu ich lepszego dopracow ania. Uczestni cy sesji czwartej przegłosow ali i przyjęli projekty statutów: „R odzina katolic k a ” , „Przygotow anie do m ałżeństw a i duszpasterstw o rodzin". „D obra doczes ne K o ścio ła” , „Procesy i sankcje w K oście le” . N a sesji piątej przegłosow ano i przyjęto projekty statutów: „Praw a i obowiązki w iernych ś w ieckich” , „S ak ram enty św ięte” , „P rzepow iadanie S łow a B o żeg o ” , „N auczanie katechetycz n e ” , „Misje k atolickie” , „W ychow anie katolickie i środki m asow ego przeka z u ” . Podczas sesji szóstej przygotow ano i przyjęto projekty statutów: „Przy gotow anie do kapłań stw a a obowiązki i praca d u c h o w n y c h ” , „Hierarchiczne struktury Kościoła oraz parafia i jej d u szp a ste rze” , „D ziek an i” , „Instytuty życia konsek ro w an eg o w d iecezji” oraz „U św ięcające zadania Kościoła” . W reszcie podczas sesji siódmej, 9 grudnia 1989 r., nastąpiło uroczyste za tw ierdzenie uchw ał synodalnych, które miały obow iązyw ać od chwili ich p u b lik a c ji84.
Z aga dnienia treściow e synodu koszalińsko-kołobrzeskiego m ożna podzielić na pięć części, W pierwszej redaktorzy uchw ał zwrócili uw agę na apostolstwo wiernych świeckich, rodzinę katolicką, parafialną radę duszpasterską, duszpas terstw o służby liturgicznej, grupy m odlitew ne i ruchy religijne, duszpaster stwo charytatyw ne, trzeźw ościow e, stanów i grup zaw odow ych, turystyczno- -w c zasow e oraz duszpasterstw o k u ra cju szy 85. D ruga część mówi o przygoto waniu do kapłaństw a, obow iązkach i praw ach duchow nych, hierarchicznej strukturze Kościoła, parafii i jej duszpasterzach, instytutach życia konsekro w a n e g o 86. Część trzecia statutów synodalnych zw raca uwagę na przepow ia
Zo b . P ie r w s z y s y n o d d ie c e z j i k a s z a liń s k o - k o to b r z e s k ie j, K o s z a li n 1 9 8 6 - 1 9 9 0 , s. 111-1V . T a m ż e , s. 2 2 5 - 2 2 7 .
*s T a m ż e , s. 1-39. Sfl T a m ż e , s. 4 1 - 5 9 .
danie słowa Bożego, nauczanie katechetyczne, w yc h o w an ie katolickie, misje katolickie i środki społecznego p rz ek az u 8'. K sięga c z w a rta traktuje o sak ra mentach świętych, pozostałych aktach kultu Bożego, ja k im i są sakram entalia, pogrzeb kościelny, kult świętych obrazów i relikwii, śpiew i m u z y k a sakralna, miejsca święte, dni świąteczne, dni pokuty i posty oraz ek u m en iz m . K sięga piąta jest pośw ięcona dobrom doczesnym Kościoła, szósta zaś procesom i sankcjom k ościelnym 88.
D ekretem z dnia 10 listopada 1990 r., adm inistrator apostolski arch id ie cezji w Lubaczow ie, biskup M arian Jaworski, p ro m u lg o w a ł u chw ały synodu archidiecezjalnego w L u b a c z o w i e , które miały o b o w ią z y w a ć z c h w i lą ich publikacji. Obrady synodalne miały m iejsce podczas trzech sesji plenarnych. Uchwały tego zgrom adzenia zostały p ro m u lg o w a n e 10 listopada 1990 r., a zaczęły obow iązyw ać od chwili ich publikacji drukiem , czyli od 1 stycznia 1991 r. Jednocześnie straciły moc obow iąz u ją ce dotąd statuty synodu archidiecezjalnego lw ow skiego z 1930 r.‘ '
Synod lubaczowski zwrócił uwagę na kaznodziejstw o, k atechizację, środki
społecznego przekazu, udział archidiecezji w działalności m isyjnej oraz
stosunek do ateizmu, laicyzacji i obojętności religijnej. P o św ięcił także dużo miejsca sakram entom świętym, okresom liturgicznym , m od litw ie Kościoła, pogrzebowi, liturgicznej służbie ołtarza, śpiew ow i i m uzyce sakralnej, miejscom kultu i sztuce sakralnej oraz sanktuariom . W ostatniej części synod traktuje o strukturze hierarchicznej Kościoła, d u ch o w ie ń stw ie diecezjalnym , przygotow aniu do kapłaństwa, powołaniu, instytutach życia kon sek ro w an eg o ,
roli świeckich w życiu Kościoła, d uszpasterstw ie m ałżeństw , rodzin,
młodzieży i grup zaw odow ych; w spom ina rów nież o ap ostolstw ie miłości miłosiernej, pracow nikach parafialnych oraz dobrach d o cz esn y ch Kościoła.
III synod k i e l e c k i został zapow iedziany przez bisk u p a kieleckiego Stanisława Szym eckiego 12 kw ietnia 1981 r. W łaśc iw e prace synodalne rozpoczęły się w 1984 r., a zakończyły się w 1991 r. P ie rw sz a sesja odbyła się 22 listopada 1988 r., ale wstępne prace nad jej u chw ałam i rozpoczęły się ju ż 1 stycznia 1984 r.90 Kolejne sesje plenarne odbyły się: 25 m aja 1989 r.,
s7 T a m ż e , s. 6 0 - 7 2 . xs T a m ż e , s. 7 3 - 1 0 5 .
y Z o b . Syn o d a re k i d i e c e z j i w L u b a c z o w ie , L u b a c z ó w 1 9 9 2 ( m p s ), s . 1. 90 III s y n o d d ie c e z ji k ie le c k ie j 1 9 8 4 - 1 9 9 1 , K i e l c e 1 9 9 2 , s. 10.
22 lutego 1990 r., 12 c z erw c a 1990 r., 25 w rześnia 1990 r. i 9 lu tego 1991 r. Ostatnia sesja m iała m iejsce 3 czerw ca 1991 r., z udziałem O jca św iętego Jana P aw ła II. D nia 3 cz erw ca 1992 r. biskup kielecki prom ul gow a ł uchw ały z zaznaczeniem , że w chodzą one w życie z dniem 1 września
1992 r.91
U chw ały synodalne na pierw szym miejscu m ów ią o teologii Kościoła partykularnego, prezentują też rys historyczno-pastoralny diecezji kieleckiej oraz refleksję teologiczną o życiu wiary tego Kościoła. W części pierwszej, pt. „W sp ó ln o ta Kościoła k ielec kie go”, mówi się o powołaniu, formacji kandy datów do kapłaństw a, służbie i życiu kapłanów w Kościele, ich stałej forma cji, spraw ach bytowych. W spom niane są rów nież instytuty życia konsekrow a nego i s tow arzyszenia życia apostolskiego, pracow nicy świeccy, ich p ow oła nie i posłannictw o. Podaje się także dyspozycje o form ach strukturalnych K ościoła kieleckiego i sprawie dialogu ekum enicznego. Część druga - „P osłu ga na u c z a n ia ” - reguluje dziedziny zw iązane z przepow iadaniem słowa Boże go, katechizacją, chrześcijańską form acją m łodych, problem em środków spo łecznego przekazu w duszpasterstw ie i dziełami m isyjnym i. W części trzeciej u ch w ał synodu - „P osługa uśw ięc an ia” - mówi się o życiu liturgicznym, m uzyce sakralnej i budow nictw ie sakralnym. Część cz w arta - „P osługa paste rz o w a n ia ” - traktuje o życiu m ałżeńskim i rodzinnym , duszpasterstw ie chary tatyw nym , specjalnym i ludzi pracy, o sanktuariach, duszpasterstw ie ludzi w drodze i duszpaterstw ie trzeźwości.
B iskup płocki Zygm unt Kamiński, listem pasterskim z dnia 4 marca 1990 r., zapow iedział zw ołanie XLII synodu diecezji p ł o c k i e j . Prace synodalne trwały od 1987 do 1991 r. C elem synodu było podjęcie przez Kościół płocki now ych zadań na polu wiary i życia społecznego. Wysiłki synodalne zm ierzały do ożyw ienia wiary wobec w spółczesnych problemów.
P ierw sza sesja plenarna, która odbyła się 17 listopada 1990 r., dotyczyła udziału w posłudze nauczania ludu B ożego w diecezji płockiej. Druga, zw oła na na 9 lutego 1991 r., poruszała problem atykę udziału wiernych diecezji płockiej w posłudze uświęcania. Trzecia odbyła się 20 kw ietnia 1991 r. i do tyczyła udziału katolików diecezji płockiej w posłudze pasterzowania. Cała treść statutów synodalnych została zaw arta w sześciu księgach.
Synod zakończył swoją pracę 7 czerw ca 1991 r. w obecności Ojca święte go J ana P aw ła II. Tegoż dnia biskup płocki prom ulgow ał uchw ały synodalne.
zaznaczając, że w chodzą w życie z dniem 1 stycznia 1992 r., tj. w u r o c z y s tość Maryi Świętej Bożej R odzicielki42.
Statuty XLI1 synodu płockiego zaw ierają w pierw szej księdze norm y o g ó l ne (ustawy kościelne, dekrety oraz instrukcje, akty ad m inistracyjne, dekrety i ustawy szczegółowe, respekty, przyw ileje i dyspensy). W księdze drugiej - „Lud B oży” - jest m ow a o wiernych, w ew nętrznej organizacji Kościoła diecezjalnego, instytutach życia konsekrow anego i s to w arzyszenia ch życia apostolskiego. W księdze trzeciej, pt. „N auczycielskie zadania K o ścio ła” , synod zw raca uwagę na posługę słowa B ożego, działalność m isyjną, w y c h o wanie katolickie i środki społecznego przekazu. W księdze czwartej, pt. „Uświęcające zadanie Kościoła” , zajęto się dziedziną s ak ram en tó w świętych, pozostałych aktów kultu Bożego, m iejsc i czasów świętych. K s ię g a piąta, pt. „D obra doczesne Kościoła” , składa się z n astępujących w ątków te m a tycznych: nabyw anie i zarząd dóbr, um ow y, zw łaszcza alienacja oraz pobo żn e zapisy i fundacje. W ostatniej, szóstej księdze statutów s y nodalnych mówi się o sankcjach karnych i procesach.
II synod p o z n a ń s k i , zw ołany przez apba Jerzego Strobę, trwał od 23 maja 1992 do 13 czerw ca 1993 r. D e cy d u jący m im pulsem do j e g o z w o łania był Nadzw yczajny Synod B iskupów odbyty w 1985 r.93, w którym uczestniczył abp Jerzy Stroba. Statuty synodalne zostały w y p ra c o w a n e p o d czas 10 sesji plenarnych, które odbyły się w dniach: 13 czerw ca, 12 w rześnia,
10 października, 1 I listopada, 12 grudnia 1992 r. oraz 23 stycznia, 13 lute go, 13 marca, 22 maja, 5 czerw ca 1993 r. U chw ały synodu zostały p r o m u lg o wane dekretem z dnia 31 grudnia 1993 r.94 M oc o b o w iąz u ją cą uzyskały w uroczystość Z m artw ychw stania Pańskiego, 3 k w ietnia 1994 r.
Dokumenty archidiecezjalnego synodu p oznańskiego z r ed ag o w a n o w trzech ciągach tem atycznych, odpow iadających trzem n ajistotniejszym zadaniom Kościoła spraw ow anym z polecenia Chrystusa: nauczaniu, k ierow aniu i u ś w ię caniu. W pierw szej grupie tem atycznej synod przedstaw ił istotę n a u c zy ciel skiego zadania Kościoła archidiecezjalnego oraz działalność, ja k ą należy podjąć. Grupa druga dotyczy różnorakich rodzajów p ow ołań w K ościele hie
y- Zo b. XLI1 s y n o d d ie c e z ji p ł o c k ie j ( 1 9 8 7 - 1 9 9 1 ) , P to c k 1 9 9 2 , s. 2 3 6 - 2 3 8 .
w N a s y n o d z i e ty m s t w i e r d z o n o , iż nauka S o b o r u W a t y k a ń s k i e g o II, ja k d o tej por y, ani nic z o s l a ła w y s ta r c z a ją c o p o z n a n a , ani z r e a l i z o w a n a . S y n o d w s k a z a ł na s y n o d y d i e c e z j a l n e j a k o sk u t e c z n e środki do o s i ą g n i ę c i a te g o cel u.
rarchicznym . Grupę trzecią natom iast charakteryzują cztery dokum enty d oty czące duszp a ste rstw a oraz liturgii i spraw ow ania sakram entów.
S am e statuty synodalne m o żn a podzielić na poszczególne wątki tem atycz ne: prz epow iada nie słowa Bożego, katechizacja, środki społecznego przekazu, Eucharystia, inne formy kultu Bożego, miejsca święte, życie sakram entalne, kapłan w społeczności wiernych, instytuty życia konsekrow anego, m ałżeństw o i rodzina, posłannictw o charytatyw ne, apostolstw o świeckich i dobra doczesne Kościoła.
D nia 4 kw ietnia 1994 r.. w P oniedziałek W ie lk a n o c n y 95, zostały prom ul
gow a ne przez bpa B ronisław a D em bow skiego uchw ały II synodu w ł o-
c ł a w s k i e g o . Z aw arto je w 11 rozdziałach i 21 aneksach. Uzyskały one m oc obow iąz u ją cą od 1 w rześnia 1994 r., w dzień w spom nienia bl. Bro nisławy.
Treść statutów II synodu w łocław skiego dotyczy p rz epow iada nia słowa B ożego, katechizacji, środków społecznego przekazu. Eucharystii, innych form kultu Bożego, miejsc świętych, życia sakram entalnego, kapłanów w spo łeczności w iernych, instytutów życia konsekrow anego, m ałżeństw a i rodziny, p o s łan n ictw a charytatyw nego, apostolstw a świeckich i dóbr doczesnych Koś cio ła96.
U roc zysta inauguracja synodu w r o c ł a w s k i e g o nastąpiła 30
w rześnia 1985 r.97 Do tego czasu były prow adzone prace wstępne przez specjalne do tego celu pow o łan ą Komisję P rzygotow aw czą. W e wszystkich kom isjach synodalnych - centralnych i terenow ych - byli zaangażowani za rów no duchow ni, j a k i wierni świeccy. U roczyste zakończenie synodu nastą piło w uroczystość N ajświętszej Maryi P anny Matki K ościoła w 1991 r.9X
P osta now ienia synodu dotyczą liturgii, kaznodziejstw a, katechizacji, ducho w ieństw a, rodziny, katolików świeckich, zakonów, m łodzieży, problem ów społecznych, struktur kanoniczno-praw nych, kształcenia kadr duchow nych i św ieckich, duszpasterstw a, dzieła miłosierdzia, ekum enizm u, środków spo łecznego przekazu oraz sztuki i budow n ictw a sakralnego.
ys Z o b . II s y n o d d i e c e z j i w ło c ła w s k ie j. S ta tu ty , W ł o c ł a w e k 1 9 9 4 , s. 3.
Z o b . W . G ó r a 1 s k i, D r u g i s y n o d D ie c e z ji W ło c ła w s k ie j, „ A t e n e u m Kapłańsk ie" , 8 7 ( 1 9 9 5 ) , z. 1, s. 7 1 - 8 3 .
y7 S y n o d a r c h id ie c e z ji w r o c ła w s k ie j 1 9 8 5 - 1 9 9 1 , W r o c ł a w 1 9 9 5 , s. 5. 9I< T a m ż e , s. 6.
Treść synodu jest próbą odpowiedzi na pytanie po staw io n e na początku prac synodalnych: „Co uczynić, aby doprow adzić do odno w y i prz ystosow a ć do współczesnych w arunków życia religijnego oraz działalności d u s z p a ste r skiej i apostolskiej Kościół w ro c ław sk i?”99
III
Po Soborze W atykańskim II odbyło się w P olsce 18 synodów , w tym jeden prowincjalny (krakowski). Z apreze n to w an y przez diecezje Europy Z a chodniej nowy, posoborow y model synodu spotkał się w Polsce z p o z y ty w nym przyjęciem. Zakończone tutaj zgrom a dzenia synodalne, u w ieńczone prom ulgow aniem przez praw odaw ców diecezjalnych u chw ał k o ń co w y ch (za zwyczaj obszernych), stanow ią bezsprzecznie doniosłe w y d a rzen ie w życiu Kościoła lokalnego. Uchwały te, uw zględniające sze roką p a n o r a m ę zagadnień odnoszących się do wielu dziedzin życia kościelnego, p ozostają ce n n y m d o robkiem myśli posoborowej, torującej sobie drogę do wielu środow isk. D o k u menty te należy uznać - w większej części - za udaną próbę u rz e c z y w istn ie nia nauki i wskazań V aticanum II.
W trzydziestoletnim j u ż okresie odby w a n ia synodów p o so b o ro w y c h w P o l sce można dostrzec dwa etapy: od zakończenia Soboru do p r o m u lg o w a n ia (25 stycznia 1983 r.) now ego Kodeksu P raw a K a nonic znego oraz po p ro m u lg o w a niu w ym ienionego zbioru Jana P aw ła II. Z g ro m a d z e n ia synodalne, które powzięły uchwały końcow e j u ż po o p u b likow aniu KPK, c h a rak tery zu ją się wyraźnym naw iązyw aniem w swoich uchw ałach do n o w e g o u sta w o d a w s tw a pow szechnego, choć stopień tego odniesienia pozostaje dość zróżnicow any.
W ypada dodać, iż w nurcie synodów poso b o ro w y c h zn a jd u ją się także synody diecezjalne, dotąd nie zakończone, a więc: d rohicz yński, toruński, łowicki, przemyski, łom żyński, łódzki, pelpliński, z a m o jsko-luba czow ski, siedlecki, białostocki i sandom ierski. Z p ew nośc ią i te zg ro m a d z e n ia w niosą swój określony wkład w dzieło posoborowej reform y i odnow y Kościoła.
Należy wreszcie wyrazić nadzieję, iż tak znaczący dorobek synodu prow in- cjalnego krakow skiego oraz zakończonych j u ż bądź trw ających synodów diecezjalnych stanie się cennym w kładem w dzieło w kracza jące g o w sw ą fazę finalną drugiego polskiego synodu plenarnego.
