Flis, Stanisław
Kronika naukowa woj. olsztyńskiego
: Polskie Towarzystwo Lekarskie
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 193-195
ram y Prus. A rchiw um k rólew ieckie zaw iera bow iem nie tylko korespondencję Prus, ale i całej p ółn ocn o-w sch od niej części basenu morza B ałtyck iego. B o gactw o to w y p ły w a z faktu, że w innych krajach spraw y adm inistracji i p o li tyk i u stn ie załatw iano, w Zakonie w szystk o praw ie odbyw ało się na piśm ie. A utor zw raca u w agę na w ielce charak terystyczn y fakt, przyw iązyw ania bardzo w ielk iej w agi do a k t tak ze strony k ierow n ik ów polityczn ych Zakonu i Prus K siążęcych, jak i ze strony P olsk i (s. 20). Strona polska po pokoju toruńskim (1466) zażądała, by Zakon oddał akta dotyczące odebranych te rytoriów (Prus K rólew skich). Tego p ostan ow ien ia traktatu pokojow ego nie w y k o n a ł Zakon pod p retekstem braku zatw ierdzenia papieskiego. C zęściow o spraw ę tę u regu low ał dopiero pokój krakow ski (1525), który p ostan ow ił, że u m ew y i p rzyw ileje sprzeczne z nowytm pokojem należy zw rócić P olsce, a jeżeli część tyen akt D /iab y w ażną dla Prus K siążęcych, m iano sporządzić odpisy. K rólew iec oddał do K rakow a jednakże tylko 4 w ork i akt. To też jeszcze w r. 1730 sejm ik gen eraln y Prus K rólew skich odbyty w Grudziądzu zażądał cd K rólestw a P ru sk iego akt dotyczących Prus K rólew skich. Żąda n ie to strona n iem iecka uznała za ograniczenie suw eren n ości p ań stw ow ej i n ie sp ełn iła go.
W iek X V II przyniósł Prusom K siążęcym duże zm iany. U nia personalna z Brandenburgią, ograniczanie praw stanow ych craz odrzucanie zależności od P o lsk i doDrowackiły do utw orzenia now ej naczelnej w ładzy Prus K siążęcych E tats-M inisterium , które odtąd jest n ajw ażniejszym zespołem aktow ym , od zw iercied lającym całok ształt stosunków regionu (s. 34), E ta ts-M in i steriu m b yło w ładzą słabą, jednakże „naczelną pozostałością daw nego K się stw a jako sam odzielnego państw a. Jego u su n ięcie jednak leżało w in teresie u jed n o licen ia pruskiej m onarchii i reform adm ristracy.jnych, które przepro w adzono już przed r. 1806 (s. 43). Stąd stała w alk a stanów pruskich z su prem acją brandenburską, stąd stałe przez n ie szukanie oparcia w P olsce. R ozbiory P o lsk i przyp ieczętow ały lik w id ację ostatnich p ozostałości sam o dzielności E tats-M inisterium . W r. 1805 zostało ono zlikw idow ane. Z nalazło to w vraz rów nież w strukturze organizacyjnej archiw um k rólew ieckiego. D otychczas b yło ono nadzorow ane przez Etats - M inisterium , 21. VI. 1804 re ku A rchiw um pod ległe zostało K am erze W ojenno-Skarbow ej w K rólew cu.
P ań stw o brandenburskie odcięło stan y w sch od n lo-p ru sk ie od ich podstaw y działania, od ich dokum entacji sam odzielności p raw n o-u strojow ej. W praw dzie sta n y p ruskie dom agają się dostęou do akt. ale k orzystanie z nich jest u trud nione. A rchiw um k ró lew ieck ie stało siię cdrębną w ładzą państw ow ą.
Z dziejów' archiw um k rólew ieckiego w ażn ym okresem są lata 1930 — 1845. D ow iadujem y się z pracy autora nie tylk o o drodze ew ak u acji akt a rch iw u m k rólew ieckiego, jego stratach, obecnych zasobach, ale rów nież o przeprow adzonych w D tarh okupacji rek w izycjach polskich arch iw alii d otyczących np. Płocka, C iechanow a, B iałegostoku a naw et W arszawy.
Praca K. Forstreutern u zuoełm a nasze w iadom ości o zasobie archiw um k rólew ieck iego, daje w połączeniu z zasobam i olsztyńskiego p ełn y obraz bazy źródłow ej do historii naszego regionu.
TADEUSZ GRYGIER
KROMKA NAUKOWA WOJ. OLSZTYŃSKIEGO
POL SK IE T O W A R Z Y S T W O LEKARSKIEC zynione próby p ow ołan ia do życia T ow arzystw a L ekarskiego w O lszty n ie w latach 1947 i 1948 nap otyk ały na p ew n e trudności ze strony ów czesnych w ład z ad m in istracyjn ych . D opiero w e w rześn iu 1949 r. zezw olono na u tw o rzenie P od sek cji N au k ow ej przy S ek cji L ekarskiej Z w iązku Z aw odow ego P racow n ik ów S łu żb y Zdrow ia w O lsztynie. Na przew odniczącego tej p la ców k i nau k ow ej pow ołano S tan isław a Flisa, a na sekretarza T adeusza K o łodziejczyka.
P ierw sze p o sied zen ie n au k ow e odbyło się 8 października 1949 r. P o d sek cja N au k ow a rozw ijała sw ą działalność w ciągu półtora roku. W tym czasie zorganizow ano 14 posiedzeń n aukow ych, na których w ygłoszon o 45 referatów . N iek tóre z nich zostały ogłoszone drukiem w czasopism ach lekarskich.
Spośród om aw ian ych referatów naukow ych kilka dotyczyło zagadnień regionu w arm iń sk o-m azu rsk iego, a m ian ow icie dn. 20 listopada 1949 r. St. F lis p rzed staw ił d ziałalność naukow ą zm arłego w O lsztynie bakteriologa
polsk iego dra W acław a O rłow skiego, 14. X II. 1950 r. E m ilia S u k ertow a - B ied raw in a w y g ło siła o d czyt pt. „Źródła m in eraln e i zak ład y leczn icze na ziem i m azursko - w a rm iń sk iej w p rzeszło ści”, n astęp n ie 22 lutego 1951 r. E. K op ciow a m ó w iła o S ta cji P rzetaczan ia K rw i w O lszty n ie i w reszcie dn. 15 m arca 1951 r. W. G ałajow a zreferow ała na p o d sta w ie p iśm ien n ictw a spraw ę d y c h a w ic y o sk rzelo w ej na n aszym teren ie.
D w a p ierw sze r e fera ty zostały op u b lik o w a n e w p rasie lek a rsk iej ’)• W sw ej pracy o ch arak terze h istoryczn ym E. S u k erto w a - B ied raw in a zw róciła się z ap elem o b liższe zbad an ie zasob ów w ód m in eraln ych P o je zierza M azurskiego. B ad an ia te p od jął C yryl K olago z In sty tu tu G eologicz nego w W arszaw ie. W yn ik i ich og ło sił n a stęp n ie d r u k ie m 2).
W czasie d ziałaln ości P o d sek cji N au k ow ej w śród p releg e n tó w p rzew a żali lek arze szp itali o lszty ń sk ich . N a p o d k reślen ie zasłu gu je fakt, że dw a referaty p och od ziły ze S zp itala P o w ia to w eg o w M rągow ie i jeden z In stytu tu M azurskiego w O lsztynie.
Na p osied zen iach n a u k o w y ch w om a w ia n y m okresie n ajm n iejsza fr e k w en cja w y n o siła 17 osób, a n ajw ięk sza — 72 osoby.
W k w ie tn iu 1951 r. M in isterstw o Z drow ia p ow ołało do życia O ddział P olsk iego T ow arzystw a L ek arsk iego w O lsztyn ie. W zw ią zk u z tym Zarząd P od sek cji N au k ow ej p o sta n o w ił w łą c z y ć sw e agen d y do u tw orzonego T o w a rzy stw a L ek arsk iego. O statn ie p osied zen ie n au k ow e w sp om n ian ej P o d sek cji odbyło się 19 k w ie tn ia 1951 r.
P rzew od n iczącym p ierw szeg o Zarządu O lsztyń sk iego O ddziału P olsk iego T ow arzystw a L ek arsk iego został Jerzy L ebioda, w icep rzew od n iczącym F e lik s S ierociń sk i, sek retarzem — E. H opfer, sk arb n ik iem — W. G ałajow a i człon k am i Zarządu: W ł. Kuzia, St. F lis i J. S iw y .
Od czerw ca 1951 r. do p aźd ziern ik a 1952 r. w T ow arzystw ie L ek arsk im w ygłoszon o 33 refera ty z różnych dziedzin m ed y cy n y oraz pokazano w ie le p rzypadków chorobow ych. Z agadnień regionu w tym ok resie n ie poruszano.
W dniu 30 października 1952 r. na p osied zen iu n a u k ow ym pożegnano p rzew od n iczącego T -w a dra J. L ebiodę, k tóry został p o w o ła n y na in n e stan ow isk o i op u ścił O lsztyn. W zw iązk u z tym k iero w n ictw o Oddziału PTL w O lsztyn ie przejął F. S ierociń sk i, d otych czasow y w ic ep rzew o d n iczący Zarządu 3).
9 lu teg o 1953 r. K iero w n ik W yd ziału Z drow ia P rezyd iu m W ojew ódzkiej R ady N arod ow ej po u zgod n ien iu z czyn n ik am i sp o łeczn o -p o lity czn y m i p o w o ła ł na stan ow isk o p rzew od n iczącego T ym czasow ego Zarządu PT L w O l sztyn ie dra E dw arda M roza. D opiero w dniu 30 listop ad a 1953 r. W alne
Z ebranie czło n k ó w PTL dokonało w yboru n ow ego Zarządu O ddziału w n a stęp u jącym sk ład zie: p rzew od n iczący — doc. W acław G utow ski, zastępca p rzew od n iczącego — F. Sierociń sk i, sekretarz — Kaz. N ick ow sk i, skarbnik — E. K op ciow a. czło n k o w ie Zarządu: E. Mróz, St. F lis i Wł. U szycki.
W roku 1953, w zw ią zk u z R okiem K op ern ik ow sk im O ddział O lsztyński urządził uroczystą a k a d em ię ku czci W ielk ieg o P olaka. G łów n y referat pt.: ..K ooernik iako lek a rz” w y g ło sił S ta n isła w F l i s 3).
Spośród p osied zeń n au k o w y ch O ddziału w r. 1954 na sp ecjaln ą w zm ia n kę zasłu gu je I K rajow v Ziazd N a u k o w y L ek arzy p o św ieco n y n auce P a w ło w a. O dbył się on w O lszty n ie w dniu 12 lu tego. P releg en ta m i b y li lek arze olsztyń scy. N a stęp n ie 26 k w ietn ia tegoż roku zorganizow ano n a d zw yczajn e
’) S ta n isła w Flis, S.p Dr W acław O rłow ski, P olsk i T ygodnik L ekarski. 1950, nr 4, s. 159— 160; E m ilia S u k ertow a - B ied raw in a. Źródła m in eraln e na ziem i m azursko - w a rm iń sk iej w przeszłości, Pol. Tyg. Lek., 1951, nr 12, s. 437—439. To sam o (odbitka), W arszaw a, 1951, 8°, s. 6 + 2 nlb, nakład 30 egz.
2) C yryl K olago, W ody m in eraln e ziem i m azursko - w arm iń sk iej, Pol. Tyg. Lek., 1954, nr 13, str. 414— 415 i nr 14, s. 446—448. To sam o (odbitka). W arszaw a, 1954, 8°, s. 10 + 2 nlb., nakład 70 egz.
:i) Z arów no d ziałaln ość P o d sek cji N au k ow ej, jak i O ddziału P TL do października 1952 r. została om ów iona w obszernym spraw ozdaniu S tan isław a Flisa pt. Z życia n au k ow ego w O lsztyn ie (Pol. Tyg. Lek., 1951. nr 23/24, s 126— 127 i r. 1953, nr 9, s. 70—71).
4) Praca ta została ogłoszona drukiem w P olskim T yg. L ekarskim , r. 1953, nr 28, s. 1030— 1032, nr 30, s, 1061— 1064 i nr 31, s. 1094— 1096. To sam o (odbitka), W arszaw a, 1953, 8°, s. 22 + 2 nlb. nakład 70 egz.
p o sied zen ie n au k ow e p ośw ięcon e leptospirozie u zw ierząt i ludzi. Jako p rele g en ci w y stą p ili n au k ow cy z W rocław ia z docentem J. Z w ierzem na czele.
24 października 1954 r. staraniem O ddziału PTL odbył się I Zjazd N au k ow y L ekarzy W arm ii i Mazur, pośw ięcon y przede w szy stk im z w a l czaniu bru cellozy i tularem ii.
G łów ne referaty w y g ło sili profesorow ie J. Parnas i A. T uszk iew icz z L ublina. K rótką p relek cję o osiągn ięciach i zadaniach słu żb y zdrow ia na w s i w w o jew ó d ztw ie olsztyńskim m iał J. W ęgrzyn, k ierow n ik W ojew ód z k iego W ydziału Zdrowia. Zjazd ten b y ł w yją tk o w o udaną im prezą, zgrom a dził b ow iem ponad 300 u czestników .
W k w ietn iu 1955 r. p rzew odniczący O ddziału doc. W. G utow ski, p rze n iesio n y służbow o do W arszaw y, przekazał agendy T ow arzystw a sw em u za stęp cy F. S ierocińskiem u, który na W alnym Zebraniu członków T -w a w dniu 26 lutego 1956 r. został w yb ran y przew odniczącym Oddziału.
Chcąc ożyw ić działalność n aukow ą T -w a i popraw ić frek w en cję na zebraniach, zapraszano na p relegentów profesorów i d ocen tów z różnych ośrodków n au k ow ych w P olsce. W śród nich w y m ie n ić n a leży prof. H. E llerta z Gdańska, doc. Z akrzew skiego z In stytu tu H em atologicznego w W arszaw ie, p io î. J. Freytaga z L ublina oraz prof. M. T ulczyńskiego i doc. T. J a n k ow sk ieg o z B iałegostoku. Prócz tego p osiedzenia n aukow e T -w a pow iązano ze szk olen iem internistycznym , które prow adzi w O lsztynie k on su ltan t w o jew ód zk i prof. T ulczyński.
M im o u siln ych starań Zarządu T -w a frek w en cja na p osiedzeniach n a u k ow ych b yła stosunkow o n iew ielk a, w ah ała się b ow iem w granicach 14— 50 osób. Szczególny zaw ód pod tym w zględ em sp raw iali przede wrszystk im lek arze m łodzi.
Pod w zględ em frek w en cji słabo też w y p a d ł II Zjazd N au k ow y Lekarzy W armii i Mazur, który odbył się w O lsztynie 16 k w ietn ia 1956 r. pod pro tektoratem M inistra Zdrow ia dra J. S ztachelskiego. T em atyka Zjazdu do tyczyła stan u zdrow ia robotników rolnych (ref. prof. F reytag z L ublina) j zw alczan ia alkoholizm u (ref. dr S ty p u łk o w sk i z W arszaw y). Spośród te m a tó w region aln ych na tym Zjeździe w y m ien ić n ależy i'eferat J. W ęgrzyna p. tyt.: „O siągnięcia słu żb y zdrowia w oj. olsztyń sk iego w m in ion ym 10-leciu i zadania w ram ach p lanu 5 -letn ieg o ”, dalej referat A nt. T erajew icza pt.: „U razow ość w śród ludności w iejsk iej i m iejsk iej w oj. olsztyń sk iego w ub. 10 -leciu ” oraz ref. H. G óralskiego: „O siągnięcia i nied ociągn ięcia w w a lce z alkoholizm em na teren ie w oj. olsztyń sk iego”.
O lsztyński O ddział PT L posiada 5 k ół terenow ych, a m ian ow icie w M rągow ie, G iżycku, K ętrzynie, Prabutach i w Szpitalu W ojew ódzkim w O lsztynie. K oła te pracują w pow iązaniu z Zarządem O ddziału i pro w adzą na sw oim teren ie oraz w najbliższych -pow iatach doszkalanie z a w od ow e.
D użym o sią g n ięciem dla pracy n au k ow ej naszego terenu jest p ow stan ie B iblioteki L ek arsk iej w O lsztynie. Już w k w ietn iu 1953 r. O lsztyński Od dział P TL został pow iadom iony, że Zarząd G łów n y czyni starania o zało żen ie b ib liotek lekarskich w kilku m iastach w ojew ód zk ich , m. in. w O l sztynie. Ze w zględ u na duże trudności lok alow e O lsztyn otrzym ał w o je w ódzką B ib lio tek ę L ekarską dopiero w iosną 1956 r. Jest ona O ddziałem G łów n ej B ib liotek i L ekarskiej w W arszaw ie.
B ib liotek ę Lekarską w O lsztynie od początku jej istn ien ia prow adzi A leksandra W itkow ska zaś opiekunem B ib liotek i z ram ienia PTL jest S ta n isła w F l i s 5).
K sięgozbiór B ib liotek i olsztyń sk iej w dniu 15 października 1957 r. liczył 2035 tom ów. P onadto otrzym uje ona 95 ty tu łó w czasopism lek arsk ich i z d zie
dzin p ok rew n ych , w tym 38 polskich, 37 rosyjskich, 10 angielskich, 8 n ie m ieck ich oraz po 1 czasopiśm ie w języku francuskim i czeskim . D zienna
frek w en cja w czyteln i bibliotecznej w aha się w granicach 1— 9 osób. S ta n isła w F lis Od R edakcji: Dr St. F lis opublikow ał drugą pracę historyczną o charakterze region aln ym pt.: „M aciej E rnest B orecki (Boretius) — znany lekarz m azurski X V III w .”, Pol. Tyg. Lek. 1956, nr 38, s. 1637— 1638. To sam o (odbitka). W arsza wa, 1956, 8°, s. 7 + 1 nlb., nakład 70 egz. Tę sam ą pracę w skrócie w y d ru k o w ała „R zeczyw istość” (dodatek sp ołeczn o-k u ltu raln y „Głosu O lsztyń sk iego”) r. 1957, nr 40, s. 4 oraz w dniu 4 października 1957 roku nadało R adio O lsztyńskie.
