ok. 900-1206 m - drobny gruz z suevitem z nie-znaCZDI\ zawartoAcUl grubszych okruch6w skalnych.
ProfU krateru Awiadczy 0 ogromnej energii
wy-zwolonej przy upadku meteoru, wskutek czego w miejscu eksplozji skaly ulegly razkruszeniu, po-cZl\wszy od wyst~pujl\cych I)a powierzchni wapieni gornojurajskich Ill, az do podloza krystalicznego. Stqd
wi~c w rumowisku spotyka si~ oprocz mezozoicz-nych wa~eni, anhydryt6w itp., amfibolity (zielen-ce), gnejsy i granity. Skaly krystaliczne zostaly bl\dZ rozkI'uszone, blldZ stopione w wysokiej tempera tu-rze. Okruchy skalne ulegly ogromriemu przemiesz-czeniu i wymieszaniu. W rezultacie, jeszcze na gll~
boko~ci cikolci 1000 m, spotyka si~ w suevicie wapie-nie, anhydryty i ilowce z g6rnych warstw.
Brak jakichkolwiek sladow skal wulkanicznych jest r6wniez dowodem meteorytowego pochodzenia krateru. Zaobserwowano natomiast' ~lady minerali-7aCji w postaci fluorytu na gl~bokoBci 896 i 1020 m i cz~sciowej kaolinizacji granitu. Pozostaje jednak nie wyjasnione, czy procesy te zachodzily' przed, czy tez po upadku meteorytu. Uwzgl~dnia si~ mozliwose wywolania migracji gorllcych w6d pod wplywem upadku meteoryfu i utrzy~ywania si~ do dzis pod-wyiszonej ," temperatury skal. Zagadnienie to jest przedmiotem aktualnych badafi geofizycznych.
Przedmiotem zainteresowaii. jest r6wniez osad slodkowodnego jeziora miocenskiego w dnie krateru. VI dolnej cz~sci profilu WYb-u:pujll tu piaski grubo-ziarniste, splukiwane do basenu pocZl\wszy od mo-mentu wystygni~cia skal na tyle, ze wOOa deszczo-' wa przestala wyparowywac w zetkni~ciu z ich po-wierzchniq. Wyiej lE!ZIl drobnoziarniste ilaste osady mulkowate, przYPominajl'lce wygllldem czwartorz~do we Ry warwowe. !eh regular-ne, nie zaburzone ula-wicenie swiadczy 0 braku w zbiorniku fauny dennej. 'Uwarunkowane jest ono przypuszczalnie silnym zmineralizowaniem wody; przemawia za tym r6w-niez pojawianie si~ wykwit6w soli ha powierzchni rdzenia. Z tym' tez willze siE: zapewne brak jakich-kolwiek szczlltk6w makro!auny. Nie wykluczone jest jednak pojawienie siE: zycia w p6zniejszej fazie ist-ni~niazbiornika, ze wzglE:du na obecnose w osadach sladow ,bitumin6w. Dokladniejsze zbadanie pr6bek rZl.!ci niewqtpliwie wi~cej ~wiatla na geologiczny przebieg wydarzeii. w jeziorze. 0 mozliwoBC uzyska-nia ,do badaii. fragment6w rdzenia z tego otworu ubiega siE: wiele instytucji (6).
.~ ~willzku z opisanrmi faktami warto przypom-r.lec, ze na obszarze ,\Vlelkopolski, na N od Poznania
• Krater Ries znajduje sl4l W stretie wychodni osad6w ,ornojurajskich ze sJynnyml wapientami litograficznymi pod Solnhofen, w kt6rych znaleziono m. in.
archeoptery-kSa. Miasto Solnhoten le:!:y ok. $0 km od Nordllngen, w
kill-runku wlchodwm. '
SUMMARY
. Borehole drilled to the depth of 1206 m in the' bottom of Ntirdlinger Ries depression (Bavaria) une-quivocally evidenced the meteoritic origin of this crater. Th~ aim of the borehole, which was to reach the crater bottom, was not fulfilled. At present it is ;lssumed that the bottom may be situated at th~ d€pth of 4 or ,even 5 km (H. Steinert, 1974).
It is worth noting that there are subcircular de-pressions in Poland in the Poznaii. area, which, according to the meteorite researcher Dr. J. Po-krzywnicki (1964, 1971), may be the result of,im-pact of meteorites which took place a few thousand years ago. Detailed studies of the depressions should be undertaken as there is only about a dozen, un-doubtful meteorite craters known all over the whole world (M. Schwarz,/;>ach, 1970; S. R. Brzostkiewicz, 1970; J. Pokrzywnicki, 1971).
znajdujll si~ w okolicy wsi Morasko zaglE:bienia, kt6re znany badacz meteoryt6w J. Pokrzywnicki (3, 4) uwazaza &lad upadku meteorytu sp~ed paru
ty-si~cy lat. Stwierdzil on tu Obecn~se osmlu
chl!-rakte-rystycznych, okrllg~awych. Zagl~blen .0 sredmcy od 40 do 125 m. CZE:SC ich Jest wype~lllona wodll· Po-mimo tego, ze w sl\siedztwie zagl~blen. zebran~
pew-nil
ilose odlamk6w meteoryt6w, ~. ID. 0 cl~zarz~ kilkudziesiElciU kil:>gram6w, wyrazano. wlltpl~vy'oSCl co do ich genezy. J. Pokrzywnidki brOlllI\C ~weJ tezy powoluje siE: m: in. na opini~ "grof. K. S~Dlukowicza _ autora prac z zakresu krater6w ~osmlcZI?-ych:' kt~ ry po obejrzeniu kraterk6w wyrazil zdame, ze me, ma 'tadnych wlltpliwosci co do ich kosmicznego, po-chodzenia". Badania magnetyczne, wykonane przez A Dl\browskiego i K. Karaczuna z Instytutu. Geolo-gicznego w latach 1958-1959, wykaz~! w Jednyrrt z zaglE:bieii. obecnosc szeregu anom.aln magnetycz-nych, m. in. 0 srednicy okolo 30 m (fide J. Pokrzyw-.. nicki - 3), ale ze wzgh:du na brak badati. wlasnos~l skal w obrE;bie krater6w nie uzyskano dostatecz:ue pewnych wynik6w interpretacji, dowodzli\cych nlC-zbicie meteorytowego pochodzenia tychzagadko-wych form.
Ze wzg1~du na to, Ze kratery, dla kt6rych mete,:
rytowe pochodzenic ustalo.no ponad .wszelkll ":"lltpli: wose Sl\ wielkll rzadkosClli\ - . gdy~ na c~eJ kuh ziE'mskiej n!lliczono ich zaledWle kilkanascle (1, 2,
4, 5) - problem zagl~bi~ z Mora~ka zasluguje
niewlltpliwie .oa dokiadnie]sze zbadame.
LITERATURA
1. B r z 0 s t k i e w i c z S. R. - ' KsiE:zycowe krate-ry na, Ziemi. WszecbSwiat, 1970, nr 4.
2. B r z 0 s t k i e w i c z S. R. W kraterze meteorytu. Poznaj Swiat, 1970, nr 4.
3. Po k r z y w n i c k i J. - Meteoryty Polski, Stu-dia geol. pol., 1964, vo!. 15.
4.P 0 kr z y wni c k i J. - 0 kraterach zwanych meteorytowymi lub kosmicznymi. Acta geophys. pol., 1971, nr 1.
5. S c h war z b a c h M. Bertihmte statten geolo-gischer Forschung. stuttgart, 1970.
6. S t e i n e r t H. - Meteoritenkrater Ntirdtinger. Ries Frankf. AUg. Ztg. Natua: und Wissensehaft. 1974, nr 85.
PE~IOME
BYPoBaJl cKBruKMHa" npo~~eHHasl B &paTepe Hop-~miHrep-PH3 (BasapIDl), ll,0 rJIy6HHbI 1206 M, ll,OKa3aJIa HecoMHeHHoe MeTeOpHTHOe npOHC,XO:1K:n;eHHe 3Toro Kpa-Tepa. IIpH 3TOM ll,HO ItpaTepa He 6bIJIO ~OCTifi'HYTO
CKBa2KHHO~, '1TO 6bIJIO npoeKTHo~ 3a.zra'le~ OypeH~. B HaCTOJlIqee BpeMH npeJlnOnaraeTCH. '1TO 'lBO, pac-, nOJIaraeTCR Ha rJIy6HHe nOpHll,Ka 4000 HJIH ,ll;a2Ke 5000 M
(r.
lliTa:eiHepT, 1974).ABTop HanOMHHaeT, '1TO Ha TeppHTOpHJof IIoJIbWJIl.
B OIqleCTHOCTJlX r. II03HaHSl', H8XOJUlTCSJ B08,11;HHIoI
oKPyrJIo~ cPoPMbI, KOTOpble no rrpe;zIDO.!102KeHHRM HC-,
CJ!e,n:oBaTeJI.II MeTeopHToB ,n:-pa H. IIOI{W~fBHHUKor(l
(1964, 1971) CBJl3aHbI c na,IIeHHeM MeTeopHTa IieCKOJIb-KO TblCHq neT TOMy Ha3a,n:. OHJIl 3aCJIY:H!:HB8lO'l' Ha' 60JIee ,ll;eTaJIbHoe HCCJIe,n:oBaHHe, TeM 6onee. <{'I'O Ha BceM 3eMHOM mape UMeeTcH Bcero HeCK01!EoKO Kpa-:-TepOB, MeTeOpJllTHOe npOJllCXom,n:eHJIlt: KOTOPLIX ,n:OKI1-3aHo ll,OCTOBepHO (M. IIIBapQ6ax, 1970; C. P. BmocT-KeBH"l, 1970; H. nOKWmlHHJ~KH, 1971).
