Drawskiego i Miastkowskiego na Pomorzu). Badania Fizjograficzne nad Polsk¹ Zachodni¹. Seria A — Geografia Fizyczna, 25: 1–56. GÓRSKA M.2000 — Wybrane w³aœciwoœci petrograficzne vistuliañskich moren dennych œrodkowej i zachodniej Wielkopolski oraz ich znaczenie dla oceny dynamiki ostatniego l¹dolodu. PTPN Pr. Kom. Geogr.-Geol., 28: 1–145. GÓRSKA M.2002 — Petrografia osadów akumulacji glacjalnej i wod-nolodowcowej Pojezierza Drawskiego. Badania Fizjograficzne nad Polsk¹ Zachodni¹. Seria A — Geografia Fizyczna, 53: 29–42. KARCZEWSKI A.1964 — Zespó³ form martwego lodu na Pomorzu Zachodnim (okolice Trzebiatowa). Badania Fizjograficzne nad Polsk¹ Zachodni¹. Seria A — Geografia Fizyczna, 13: 105–112.
KARCZEWSKI A.1971 — Zmiennoœæ litologiczna i strukturalna kemów Pomorza Zachodniego a zagadnienie ich klasyfikacji. PTPN Pr. Kom. Geogr.-Geol., 11: 1–57.
KARCZEWSKI A.1989 — Morfogeneza strefy marginalnej fazy pomorskiej na obszarze lobu Parsêty w vistulianie (Pomorze Œrodko-we). Wyd. Nauk. UAM. Seria Geografia, 44: 1–48.
KARCZEWSKI A.2001 — Marginalna krawêdŸ sedymentacyjna fazy pomorskiej w Storkowie k. Iñska (Pomorze Zachodnie). [W:] A. Kostrzewski (red.), Funkcjonowanie geoekosystemów w zró¿nicowa-nych warunkach morfoklimatyczzró¿nicowa-nych — monitoring, ochrona, eduka-cja. Stow. Geomorf. Pol.
K£YSZ P.1990 — Mechanizm kszta³towania siê strefy marginalnej fazy pomorskiej na obszarze Pojezierza Drawskiego. Wyd. Nauk. UAM. Seria Geografia, 47: 1–236.
KONDRACKI J.1998 — Geografia regionalna Polski. PWN. LIPKA E. 2006 — Wykszta³cenie strefy marginalnej fazy pomorskiej na przyk³adzie kemu z okolic Wielenia Pomorskiego. Arch. Instytutu Paleogeografii i Geoekologii UAM.
LÜTTIG G. 1958 — Methodische Fragen der Geschiebeforschung. Geol. Jahrb., 75: 361–418.
NIEWIAROWSKI W.1965 — Kemy i formy pokrewne w Danii oraz rozmieszczenie obszarów kemowych na terenie Peribalticum w obrêbie ostatniego zlodowacenia. Z. Nauk. UMK, 11: 1–105.
Intensywnoœæ rozwoju procesów eolicznych w plejstocenie
w pó³nocno-wschodniej i œrodkowej Polsce
Barbara Woronko*
Jednym z g³ównych czynników modeluj¹cych
kraj-obraz w strefie peryglacjalnej jest wiatr (French, 1996;
Seppälä, 2004). Procesy eoliczne rozwija³y siê intensywnie
najprawdopodobniej podczas wszystkich okresów
glacjal-nych (GoŸdzik, 2001, 2007; Mycielska-Dowgia³³o &
Woronko, 2004) i to zarówno na obszarach po³o¿onych
daleko na po³udnie od czo³a kolejnych l¹dolodów, jak
rów-nie¿ w najbli¿szym ich s¹siedztwie, tak w okresie
transgre-sji, jak i recesji (Brodzikowski & van Loon, 1991; GoŸdzik,
1991, 1995 a, b, 1999, 2000, 2001, 2007; Vandenberghe &
Ming-Wo, 2002; Seppälä, 2004). Jednak ich intensywnoœæ
i zasiêg przestrzenny w Polsce i Europie zosta³y dok³adnie
rozpoznane jedynie w utworach pochodz¹cych ze schy³ku
vistulianu (Dylikowa, 1969; GoŸdzik, 1981; Nowaczyk,
1986; Izmai³ow, 2001), kiedy to Polska by³a czêœci¹ tzw.
europejskiego pasa piaszczystego (Koster, 1988, 1995;
GoŸ-dzik, 2007). Zapisem intensywnie zachodz¹cych na danym
terenie procesów eolicznych jest du¿a zawartoœæ w osadzie
okr¹g³ych, matowych ziaren kwarcowych frakcji
piaszczy-stej (0,8–1,0 mm lub 0,5–0,8 mm) — RM i EM/RM wg
kla-syfikacji Cailleux (1942) z póŸniejszymi modyfikacjami.
Na podstawie materia³ów pozyskanych w NE Polsce z
g³êbokich rdzeni, obejmuj¹cych ca³y profil osadów
plej-stoceñskich, oraz danych z dostêpnych ods³oniêæ
wyzna-czono piêæ okresów intensywnego rozwoju procesów
eolicznych (Woronko, 2006). Zachodzi³y one podczas:
transgresji l¹dolodu zlodowacenia narwi lub nidy (brak w
analizowanych profilach serii organicznych,
jednoznacz-nie datuj¹cych wiek analizowanych osadów, jednoznacz-nie pozwala w
chwili obecnej jednoznacznie okreœliæ ich przynale¿noœci
stratygraficznej), sanu 2, recesji l¹dolodu stadia³u
przed-maksymalnego zlodowacenia odry (liwca) lub te¿
nasuniê-cia l¹dolodu zlodowacenia odry, transgresji l¹dolodu
zlodowacenia warty oraz pod koniec vistulianu. Trudno
jest jednak jednoznacznie i precyzyjnie okreœliæ
prze-strzenny zasiêg oddzia³ywania tych procesów — wymaga
to dalszych badañ. Wydaje siê jednak, ¿e w wiêkszoœci
ana-lizowanych okresów procesy te by³y zwi¹zane ze stref¹
peryglacjaln¹ i mia³y ponadregionalny zasiêg oddzia³ywania.
Literatura
CAILLEUX A. 1942
—
Les actiones éoliennes périglaciaires en Europe. Mm. Soc. Géol. de France, 41: 1–176.BRODZIKOWSKI K. & VAN LOON A.J. 1991—Glacigenic Sedi-ments. Elsevier (Amsterdam): Developments in Sedimentology, 49. DYLIKOWA A. 1969—Le problème des dunes intérieures en Pologne à la lumiere des études de structure. Biul. Perygl., 20: 45–80.
FRENCH H.M. 1996—The Periglacial Environment. Longman, Singapore. GODZIK J. 1991— Sedimentological record of aeolian processes from the Upper Plenivistulian and the turn of Pleni- and Late Vistulian in Central Poland. [W:] Kozarski S. (red.), Late Vistulian (Weichselian) and Holocene Aeolian Phenomena in Central and Northern Europe. Z. Geomorph., Supplement-Band, 90: 51–60.
GODZIK J. 1995a—Vistulian sediments in the Be³chatów open cast mine, central Poland. Quatern. Stud. Poland, 13: 13–26.
GODZIK J. 1995b—Wp³yw procesów eolicznych na genezê górno-plenivistuliañskich aluwiów w œrodkowej Polsce. Acta Univ. Lodz., Acta Geogr., 20: 99–107.
GODZIK J. 1999—Sediments of periglacial environment from Ple-istocene deposits in the Be³chatów open-cast mine. Periglacial environ-ments: past, present and future. £ódŸ Periglacial Sympozium. GODZIK J. 2000—Aeolian cover sands in the south-eastern part of the Lodz region. [W:] R. Dulias & J. Pe³ka-Goœciniak (red.), Aeolian processes in different landscape zones, Sosnowiec.
GODZIK J. 2001— Stratygrafia i paleogeografia osadów czwartorzêdo-wych w œrodkowo-zachodniej czêœci kopalni „Be³chatów” z wykorzysta-niem morfoskopii ziarn kwarcowych. [W:] E. Mycielska-Dowgia³³o (red.), Eolizacja osadów jako wskaŸnik stratygraficzny czwartorzêdu. WGiSR UW.
GODZIK J. 2007—The Vistulian aeolian succession in central Poland. Sediment. Geol., 193: 211–220.
IZMAI£OW B. 2001—Typy wydm œródl¹dowych w œwietle badañ struk-tury i teksstruk-tury ich osadów (na przyk³adzie dorzecza górnej Wis³y). Wyd. UJ. KOSTER E.A. 1988—Ancient and modern cold-climate aeolian sand deposition: a review. J. Quater. Sc., 3: 69–83.
KOSTER E.A. 1995—Progress in cold-climate aeolian research. Questiones Geograficae, Sp. Is., 4: 155–163.
MYCIELSKA-DOWGIA££O E. & WORONKO B. 2004—The degree of aeolization of Quaternary deposits in Poland as a tool for stratigraphic interpretation. Sedimentary Geology, 168: 149–163. NOWACZYK B. 1986—Wiek wydm w Polsce, ich cechy granulome-tryczne i strukturalne, a schemat cyrkulacji atmosferycznej w póŸnym Vistulianie i holocenie. UAM Ser. Geogr., 26.
SEPPÄLÄ M. 2004 — Wind as geomorphic agent in cold climates. Cambridge University Press.
VANDENBERGHE J. & MING-KO WOO 2002 — Modern and ancient periglacial river types. Progress in Physical Geog., 24: 479–506. WORONKO B. 2006—The development of aeolian processes in north-east Poland during Pleistocene according to the maximum extent of the ice-sheet. Sixth International Conference on Aeolian Research. July 24–28 2006, Canada.
