PE310ME
ABTOp paCCMaTpHBaeT HeKOTOphle BOnpOChl npoH3-BO,ItCTBa reonom<IecKołl: pa3se;:um MecTopom)leHHłl: rnH-HHcToro Chlph'.ll ,llJI.II CTpOHTeJiłtHOłl: Kepa'MiłKił. 8TH BO-fiPOChl KaCaiOTC.II:
a) reonornqec.Koro oóc.ny)ł{}fBaHH.II óypOBhiX pa6oT.
a B ocoóeHHOCTH onpe)lenemm JlHiaMeTpa cKBamHH H HX
rny<5HIHhl, OIIHCh:&BaHH.II ·KepHa H rH)lporeonorH'lec1<HX
HaÓJIIO,lleHHłl:;
6) reonorn'lec·Koro H3ytJeHH.II MecTopO?KJleHH.II,
cTpoe-·HHJI MeCTCYpOOH.)leHH.II Ił nepeKphiBaiO~IłX ero
<>Ópa301Ba-Hlłłl:, a TaKme B3aHMOOaBHCHM<>CTH Katiecrsa none3Horo
IłCKOnaeMOI'O OT TeKTOHH'lecKoro CTp<>e'Hił.ll MeCTOpOm-,lleHH.II;
B 3aKJIIO'leHHH asTop npe)lcTaBJI.IIeT o6~10 oqe-pe)lHOCTh IłCCJie)lOBaHił.ll Ka'lecTBa IłCKOTiaeMoro.
LEOH REMBOICHA Instytut Geologiczny
PERSPEKTYWY WYSTĘPOW ANIA KAOLINÓW W REJONIE MASYWU STRZELIŃSKIEGO Coraz intensywniejszy mzwój naswgo
prne-mysłu hutniczego, uywająoogo znac:zme ilości materiałów o.gniotrwałycll, jak .również duże
zapotrwbowanie przemysłu . elektrotechniczne-go i chemicZJilego na poreelanę te'chniczną stwa-rza potrzebę rozszerzenia !bazy su:rowców tych
materiałów. Uwzględnia'jąc ponadto potrzeby
p.rz,emysłu ceramiki szlachetnej, przemysłu
gu-mowego i ~pierniczego oraz fakit, że znaczną ilość kaolinów importujemy, wypadałolby
za-stanowić się nad możliwościami znalezienia nowych złóż kaolinów w kra•ju.
Wydaje się, że mo:żliwości taiide istnieją i to
niemałe. Ponieważ zło'Ża kaolinów a także
i glin ogniotrwałych wiążą się głównie ze
ska-łami bogatymi w Skaleni•e, szewgólnie z gra-nitami i gnejsami, a na!jwiększe wystąpienia
tY'C'h Skał w kra!ju znaljdują się na Dolnym Śląsku, .tam należy srukać rozwiązania poru-szonego proiblemu. W .tej części kraju wystę pują właśnie eksploatowane O!becn:ie złoża kao-linów, Jecz iyllko częściowo poikrywadą one
sta-le rosnące zapotrzebowanie. Złoża te eksploato-wane są j-ednak tylko w rejonie masywu strze:-gomstkiego. Istnieją jednak możl'iwości wystę
pO'Wania kaoJ.inów w innych reijonach Dolnego Sląska i właśnie rozwarżenie takich możUwości w jednym z tych rejonów jest celem niniejsze-go artykułu.
ZłoiŻa kaolinów na Dolnym ŚląSku zna·ne są od dawna. W)llSt~pują one w dwu głównych
·rejonach, z którymi są genetycznie związane.
Jednym z nich jest wspomniany już rejon strzegomsk1ego masywu granitowego,
dru-gim - . :rej<m strzelińsko-żulowskiego masywu granitowego. Poza tymi znane są dwa mniejsze :rejony występowania kaolinów: Góry Izerslde
i Sowie. O i'le rejon masywu strzegomskiego
jest stosunkowo najlepiej poznany i najinten-sywniej eksploatowany i dąży się tam do
od-krycia nowych ·złóż, o tyle pozostałe rejony
są pod tymi wszystkimi względami zaniedba-ne. Odnosi się .to SZJCZE'gólnie do oojonu
masy-wu strzelińsikiego, który wyda'je się 'bardro per-s:pektywiczny; zwła's2'JC'Za w swojej południowej części.
Strrelińsko-żulowski masyw granitowy roz-przestrzenia się w kierunku południowym od okolic Strzelina (J?Tawie po Jeseniik w
Czecha-7.2
słowacji. Jego długość między tymi mieJSCO-wościami n.iJeco przekraiCZa 60 km, srerokość doohodzi do 20 km po stronie czechosłowae
kiej. W granicach Polski znajduje się ok. 2/3 masywu, lecz jest on tu znacznie węższy.
W przeciwieństwie do strony czechosłowackiej
nie tworzy .u nas jedndlitego wystąpienia. Jego fragmenty w postaci wyll"aźnie zamaczająeych
się w rzeźbie tereOlU wysp wyłania·ją się spod przykrywających je zarówno ll"esztek metamor-ficznej okrywy, jalk też osadów młodszych, głównie utworów trzeciOtrzędowych za. chowa-nych w olbnirźleniaoh dawnej powierzohni mor-fologicznej. Wydzielić można przy tym trzy obszary, na których wyspy .te są zgrupowane:
l) obszar Strzelin-Hemyków - na którym
występuje :największy, główny fragment części masywu ·zna\jduj_~ooj się po naszej stronie;
2) olbszar Otmuohowa - na o~ ten Skła
da się kilka małYJC'h wystąpień granitu na
po-wierzchni oraz nawieroonych;
3) obszar Kałków-Gieralłdioe - oibszatr ten leiy :na samym pograniczu potlSko-cz.echosł~
watOkim i stanoWi bezpośl'!e'dnie przedłużenie
granitu z Widnawy w Czechoołowacji. W skład
t€'go ohszaru wchodzi większy fragment gra-nitu wraz z okrywą w okolicach Burgrabic oraz ki1ika mniejszych.
iPodany tu podział masywu na .trzy obszary
różniące się zarówno położeniem względem osi
masywu, jak ·też przykryciem lub odsłonięciem będzie miał znalezenie w dalszych rozważaniach
o możliwościa-oh powstania kad1inów w poszcze-gólnych obsza·rach.
Celem niniejszego artykułu nie jest opisy-wanie masywu strzelińskiego pod względem
geologicznym czy petrogra!fiC'znym, lecz z tycll samyoh względów, dla który:dh wprowadzono
podział masywu na olbszary, opis talki w naJj-.ogólniejszym zarysie wyda,je się konieczily;
W 1budowie geologicznej masywu !biorą udział
dwie główne serie skahle: g:ranit i skały okry-wy metamol'lficznej.
GRANIT
Granit masywu strze'lińskie;go intrudował
podczas orogenezy waryscyjskiej w starsze.
metamor-ficzne wywołując. w· nich zmiany k.ontaktowe.
Występuje on w postaci batolitu, którego
stro-powe partie, często wraz z fragmentami owej metamorficznej okrywy tworzą wspomniane już
wyspy. Według ipO'glądów H. Cloosa, !POpiu·tycih badaniami M. Boll"'kowskiej w o'koliicaoh Strze-li:na, ·wyróżnić mo;żna. dwa różnowiekOwe typy granitów. Są to: . · . . · ·
· l) grani·t starnzy, o wyraźnie kierunkowE!Ij teksturze, lpOdabny do gnejsu, drobnoziarnisty, ba·rwy jasno- do ,żółtoszaa-ej •; . ·
. 2) _gra~it · młodszy, . o tełksturze. bezładnej,
z1arrue rueoo grubszym, 'barwie szarej.
: Skład_ mineralny jest w obu typaeh podobny,
z tym ze w g:ranicie starszym spotyka się oprócz biotytu musikoWi!t, natomiast w
grani-cie młodszym łyszczyki repre:reniowane są
tyl-iko przez biotyt. . , · · ·
.. Te dwa ·tyipy g·ranitu OlbserWJuje się nie tyLko w okolicy Strzelina, lecz tabe w - iń.nyoh
częściach masywU. Ponadto w okolicach
Otmu-chowa występuje jeszcze leuko!granirt.
SKAŁ Y· OKRYWY METAMORFICZNEJ
· W skład · tej okrywy wob,odzą następujące
skały: ·gnejsy, amfibolity, łujpki · łyszczykowe
i kwarcytowe, kwarcyty, łupki grafitowe wa-pienie krystaUczne. Poszcze:gólne typy tych
skał
występują w rożnych części.aoh masywu. ·I taik:
na obszarze Strzeld.n-Henryków t·ow.aJI'zyszą gra-nito:Vi amrft'bolity, gnejsy, łupki.
łyszczyko-·We 1 kwarcytowe; .
na obszarze Otmudhowa - amf.ilbolity, łupki
łyszczykowe i gra!ni~ej:sy, · ·
na ?bsza:r'Zf:! Kałków-Gierałclce- gnejsy, łup
. (k1 ·kwarcytowe, łupki grafitowe, wapienie
· kcys:talicZille. · · · ·
•Op~ne powyżej stosunki geologiczne
ilu-struje załąe~ny s2'Jkic geologi·czny (ryc. 1). Mia-ły · one deteydu:jący wpływ na m<JIŻlliwość .
po-wstania złóż-_ kaiQilinów, k·tórych należy się
spo-dziewać ·-t!łm.; gdzie granit występował na
po-wierzchni· w· :takich w.arunikach, w jakich
~ała możliwość powstania dostatee2'lnie grU:..:.
beJ pokrywy 2JW'ietrzelinowej. Utworżenie .się i zachowanie takiej poikrywy b~oby pierwszym warunkiem powstania złoża kaolinów.
Drugim ·. walżnym czynnikiem mającym
wpływ na. powstanie kaolinów jest sam
pro-ces kaolinizacji. Pl"'OE!S ten ·jest ściśle związą.:::~Y .ż ·~kreślonymi warunkami klimatycznymi, srodowiskowymi i geochemicznymi. Nie wdając się w teorie powstania ik.aolim.ów, ograniczę się do ogólnego stwierdzenia, że kaoliny powstają
przew~·żnie jako produkt wietr.zenia skaleni
w
warunkam
klinlatu wilg<>tnego ·~otniko wego lub pOdzwrotnikowego, w środowiskukwaśnym, na dbszarech speneplenirowanyoh.
N a·jba·rdziej do tego zbliżone warunki pan<Jowa-ł~ w. rejonie masywu strzelińsklego
w
poetąt K.ach neogenu. Obszar tego masywu był wów-czas .lądet? poddanym .lnte:nsywnemumecha-·
,
~..
Wg
M. Borkowskiej - granit starszy .gnejsowaty..,
...Giill
' 5.w6
IT~~~ 7 NYSA.~
+ 8 ~9Ryc. 1. Szkic geologiczny rejonu masywu
strzeliń-skiego.
l - bazalty, 2 - ··granity, 3 - kwarcyty, 4 - kwarcyty, łupki łyszczykowe, erlany nierozdzielne, 5 - amfibolity,
.6 - wapienie krystaliczne, 7 - łupki łyszczykowe, 8 - gra-nitognejsy, 9 - paragnejsy, 10 - przypuszczalna granica masywu strzelińskiego; I - złoża kaolinów w
Wyszonowi-cach, n - w Kaczowie. III - Gąbczycach" IV - Witosła wicach; P -żwiryi piaski plioceńskie, M.- iły mioceńskie.
Fig. 1. Geological sketch of the Strzelin Massif region.
l - basalts, 2 - granites 3 - . quartzites, 4 - quart~ites, rnica schists, non subdivlsible erlans, 5 - amphibolltes, 6 - crystalline limestones, 7 -'-· mica schists 8 - granito-.gneisses, 9 ...;. paragneisses. 10 - supposed bÓtindary· of the Strzelin Massif; kaolin deposits at I - Wyszonowice, 11 -at Kaczów, III - at· Gąbczyce, IV - at Witosławice; P
-· Pldocene gravels -and sancls. M - Miocene clays.
rocznemu i chemilcznemu wietrzeniu. Na lą dzie tym tworzyay się rozległe płytkowodne
zbiorniki ·i bagna, w krtórych obok asadów ilastyoh i i:lasto-pi.aszczystyoh osadzały się
szczątki roślin. Te ostatnie dostarczały kwasów
humusowych zawięrających dwutl'eriek węgla,
·będący jednym z głównych czynników w
pro-cesie ~Oilini'zacji.
Z Opisanych powy~j w dużym sk·rócie sto-swnlków · geologiczn1Ch i paleogeograficznych
morżn:a wyciągnąć wniosek, że na Obszarze
ma-sywu strzelińskiego istniały · sprzyja•jące
wa-r~ dla powstania złóż ik.aolinów typu egZID-gerucznego. Na potwierdzenie tego wniosku
~a przytoczyć szereg faktów. Tak więc
sze-roko · rozprzestrzenio.ne w obrębie ma,sywu
~lińskiego iły typu kaoUnitcWJego
zawiera-jące Hgnity i wlkładlki węgla brunatnego
dowo-dzą istnienia ~rzyjającyoh warunków · środ~
wiskbwych i geochemicznych (ryle. 2). Zwietrze.:. liny granitowe są często wymie!niane w opi-sach wierceń z czasów niemieck'~oh. W opisadh
~ych niektóre utwory określone jako iły,
nale-zaioby ra1ozej u7in:ać .za kaoliny. Wprawdzń.e z nielicznych wierceń, ale znany jest · .kaolin: w Trzsl:xlszowicach k. · Otmuchowa na głębo
kości ok. 30 m oraz z Pac:z!kowa, gdzie
nawier-cony został na głębokości 76.
m.
Skaolinirowa-73ny granit występwje w Sc~botrzu k. okuchowa
na głębokości 32m, a częśc4>wo skaolinizowany
leulmgranit odsłania się na powierzchni w
Ja-nowej również niedaleko Otmuohowa~
Bez;po-średnim zaś potwierdzeniem słuszności powyż
SZjiiCh wywodów jest ·to, że na obszarze
masy-wu strzelińskiego znane są złoża kaolinów i to ·
zarówno po naswj stronie, jak i w Crechosło
wacji. W eksploatacji znajduje się jednak
obecnie tylko złoże w Widnawie
w
Czechosłowacji, które leży w be~im przedłuże
niu granitu występującego na obszarze Kał
ków-Gierałcice. Drugie złoże, znajdujące się
koło Jawornika, ni·e jest eksploatowane,
praw-dopodoibnie z powodu wyczerpania się
zaso-bów surowca.
Ryc. 2. Fragmenty niecki trzeciorzędowef w rejonie
masywu strzelińskiego.
l·- osady lądowe górnego miocenu, 2 - kaolin, 3 -'-- granit skaolinizowany, 4 - lign!Jty, 5 - węgiel brunatny, 6
-skały krystaliczne, 7 - granica zasięgu morza mioceńskiego.
Fig. 2. Pa.rt of the Tertiary trough in the Strzelin
· Massit region.
1 - continental deposits of the Upper Miocene, 2 ....;. kaolin, 3 - k<tolinized granite, 4 - lignites, 5. - brown: coal, 6 -crystalline . rocks, 7 - boundary of the ·Miocene sea extent. .
Po po~iej stronie masywu strzelińskiego
złoża kaolinów znane były w Gębczycach,
Ka-czowie, Witosławicach i Wyszonowicach.
Wszys:llkie o.ne 1były z;grupowane w. obrębie
głównego wystąpienia granitu na obszarze
Strzelin-Henryików. żadne z tych złóż nie jest
obecnie eksploatowane.
W celu zorientowania się w jakości ikaolinów
występują-cych w omawianym rejonie, poda•ję
wyniki anatliz chemi-cznych z dwu wa,żniej
szych złóż tego rejonu oraz w <:elu
porówna-nia - analizę kaolinu z żarowa (tab.).
· Gębczyce Wyszonowice żarów
SiO z 70,2% 49,42% 48,54% 69,7% ·AlzOa 28,1 36,69 39,12 19,9 FezOa 1,1 0,7 1,7 1,4 M gO 0,2 śl. 0,09 0,3 CaO 0,4 0,09 1,35 0,3 KzO 0,43 śl. Str. praż. 7,3 12,7 Razem 107,4 % 100,6. 90,83 91,8 74
PoniewaiŻ wymienione złoża albo nie ·nadają
się do eksploatac•ji, albo też zasolby ich są na
wyczerpaniu i uruchomienie ich się nie opłaca,
wydaje się słuszne rozszerzenie prac
poszuki-wawczych na cały rejO!!l masyWu. strzeHńskie
go, zwłaszcza że rejon .ten ~est stosunkowo sła
bo poznany
pro
względem geologicznym.Trud-no oczywiście przypuszczać, aby kaoliny
po-wstały, a tym baTdziej zachowały się na całym
opisanym obszarze. Budowa geologiczna niektó·
rych okolic masywu ·z góry pozwa!la
przewi-dzieć, że poszukiwania w tych okolicach były
by daremne. Okolic takich !jest jednalk
nie-wiele: znajdują się one w środkowej części
obszaru strrelińsko-henry!lrowskiego, na zac!hód
od oimuchowskiego o:ra·z na wschód od
obsza-ru kałkowsko---gieralcicikdego. W tych okolicach.
granit przykryty jest skałami metamorfiemej
oikrywy, która irolowała granit od czynników
mogących spowodować :jego wietrzenie i
kaol•i-Iiizację. Natomiast na'j;bardziej
;perspek:tywicz:--ny wydaj-e się obszaT Otptuohowa i zachodnia~
część obszaru Kalkowa. Te bowiem obszary
znajdowały się !pO wewnętrznej, lądowej
stro-nie .masywu. Zewnętrzna, tj. wschodnia jego
strona, mogła po2".019tawać pod wpływem
mo-rza mioceńskiego, a nawet być przez jego
fa-le podmywana. Zasięg tego morza nie •jest
jesz-cze dobrze znany na wschód od obszaru
Strzelin-He!lil'yków i może być większy, ni:ż się
obecnie przypus:zJCza. Jego osady w rejonie
Otmu~howa znane są n;p. z Białej Nyskiej le.żą
ooj . prawie na przypuszczalne'j wschodniej
granicy masywu strzelińskii.e.go. Wpływ tego.
morza mógł się zaznaczyć między innymi jako
obniżenie za wartości kaolinitu po wschodniej
stronie masywU, wskutek przemieszania się
z bejdelitem powsta1jącym w środowisku
mor-skim. Przemieszanie to mogło się odbywać
za-równo w czasie; gdy morze to sięgało do
ma-sywu, ·jak i po jego ustąpieniu. Z tJ~Ch wzglę
dów wydaje się słuszne ;prz;eprowadzenie ;prac ·
poszukiwawczych po stronie wewnętrznej
ma-sywu, gdzie przypuszczalnie zachowały się
kaooliny pierwo-tne.
Poruszone w niniejszym a~rtykule . zagad:...
nienie zna'lazło częściowo odbicie w pracaiCh
Dolnośląskieij Stacji IG. Ograniczone jednak
możliwości, przede wszy19tltim ooobowe, nie
pozwalają na .tak intensywne zajęcie się tym
problemem, jak tego wymaga obecna sytuacja
i na i:le on zasługuje.
SUMMA~ Y
The constantly iricreasing development of the Po ..
lish metallurgy industry, consumirtg a big amouńt
of the fireproof materials, and the demands of elec~ trotechnical, chemical, ceramics industry and others, require the enlargement of the raw material bases for these products.
The article deals with problem of new· koalin de-posit discoveries iń Poland. The deposits of . kaoli~
and fireproof clays being exploited at present in the Strzegom Massif region, in the . Lower Silesia area, do not suffice even for the home requirement. The considerable possibllities to find the new deposita
of these raw material•s exist in the other regi.ons of the Lower Sllesia.
PE310ME
HerrpepbiBłioe pa3BHTHe Haiiiell: MeTa.n:Jiy.prH'IeCKOll:
IIpOMbllllJie'IDłOCTH, óiiOTpe6JI.HIOIQell: 60JibiiiOe
KOJIH'IeC-TBO OI'HeynOpnłbiX Ma'l'epHaJIOB, a 'I'aKiRe 60JibiiiOJł
3<1-IIP'QC :3JieKTpOTeXHH'IecKnJł H XHMH'IeCKOll: rrpoMbiiiiJieH
-HOC'I'H, IIpOMbiiiiJieliiHOCTH 6JiaropO,llHOJł KepaMHKH
H JlPYTHX, Tpe6yeT paCIIIHpeHH.H CblpbeBOJł 6a'3bl STHX
MaTepHaJIOB.
B crarbe paccMaTpHBaer<:.H npo6JieMa B<>3Momaocru
HaXOiR,lle'HH.H HOBbiX !MecTopOiR-,lleHHJł , KaOmrHa B
IlOJib-IIIe. 8KCIIJiyaTHpyCIMble B HaCTO.H<IQee· BpeM:il
MecTOpOiR-,lleHH.H KaomtHa H orHeyrropHbiX rJIH!H B palłoHe
CTIIIe-roMcKoro MaccHaa B HHmHelł CHJie3HH He
oóecrre'IH-BaiOT IIOTpeÓHOCTell: CTpaHbl, BOJibiiiHe B03MO>KHOCTii
HaXOiR,lleHH.H HOBbiX MeCTOpOiR,lleHHJł STOrO Cblpblł
HMeiOTC.H B .IlPYMiX pall:oHax HmK'Hell: CHJie3HH.
ZBIGNIEW KOZYDRA, miGNIEW KILlAN, MARIAN KADO SUROWCE ILASTE CERAMIKI BUDOWLANEJ
WOJEWODZTWA LUBELSKIEGO Dotychczasowe rozpoznanie ibazy surowców
ilastych na obszarach województw wschodniej PolSkd. jest jedynie fragmentaryczne, bardzo
często po1bietżne i niewystarczające dla potrzeb
rozwijającego się budownictwa. W tej sytuacji
opracowywanie -materiałów w celu sporządze
nia syntezy surowoowej tych wojew~ jest
bardzo aktualne.
Także w województwie •lwbe'Iski.m, będącym
trrecim pod względem wielkości powierzchni
województwem w Polsoe, stan zna1jomości
wy-stępujących tam surowców ilastych jest
do-tychczas niedostatecmy. Zakłady ceramilki
bu-dowlanej tego województwP prodiuku-ją
rocz-nie około 120 mi:lio-nów jednostek ceramicznych
(w przelicZtęiiliu na cegłę pełną), oo stanowi
około 30fo ogólne'j p.rodullroji kra:jowej. Wynika
to między innymi i z tego, -że pod względem
geologicznego rozpo:znania złóż województwo
l-ube1skte znajduje się na da1Jszyd1 pozycjach.
Do końca 1960 r. udoku-mentowano jedynie 14
złóż surowców iJastycih ceramiki budowlanej.
Rowoznane zasOby bilansowe wynoszą
zaled-wie około 3,40/o ogólnych .zarobów
udokumen-towanych . na Obszarze całego państwa. Stąd
też utarł się pogląd, że tereny wojewódmwa
lubelskiego są mało .atrakcyjne dla produkcji
materiałów ceramiki budowlanej.
Plany gospodarcze związane z uprremysło•
wieniem wschodniej Po'ISki zmusza:ją jednak
-do zrewidowania dotychczasowych poglądów
o możliwościa:ch rozwoju bazy surowoowej dla
oerami!ki bud-owlaooj tego WOijewód·ztw.a.
Wy-nika stąd konieczność przeprowadzenia
nie-zbędnych studiów i prac zmierzających do roz'!
wiązania tego zagadnienia na skalę .regionałną.
Pracę powinno się prowadzić w dwu
kierun-kach: z jednej strony należy opracować no~
we, udoskonalone metody technologiczne,
któ-re umożliwiłylby wzięcie do produk'C•ji "łllliety powycll" surowców oeramicznyoh, jakimi są
małoplastyczne chude iessy, gliny zwałowe
i mułki ple:jstoceńslk-ie, a z dr-ugiej strony
na-leży znacznie rozwinąć prace
geologiczno-po-szukiwawcze, zmierza1jące do znalezienia i
roz-pozriania nowych, większych złóż.
Należy podkreślić, że wymagania stawiane
ostatnio przez przemysł ceramiki budowlalle'j
są .bardzo duże zarówno pod względem złożo
wym, jak i surow-cowym. Jest to zrozumiałe
z-tego względu, że na wym.acwnych już zło
żach mają być 'budowane duże zakłady
cera-miczne produkujące przeważnie wyro1by
cien-kościenne, głównie dachówkę i dreny.
Zarów-no duże zakłady, jak i projektow-any
asorty-ment wyrobów ceramiczmych wymagają
su-• 7 • 2 • 3 " 4 ... 5 • 6 • 7 • 8
Schematyczna mapka rozmieszczenia zaklad6w
cera-mi'cznych ceramiki budowlanej eksploatujących złoża:
1 - glin aluwialnych (mad rzecznych), 2 - lessów i lessów zglinionych, 3 - glin zwałowych, 4 - mułków jeziornych,
5 - utworów zastoiskowych, 6 - iłów mioceńskich, po-chodzenia śródlądowego, 7 - iłów trzeciorzędowych
mor-skich, 8 - iłów jurajskich (kra łukowska).
Schematic distri.bution map of plants produci~ the
construction ceramics and exploiting deposits of:
1 - alluvial clays (fluvial muds), 2 - loesses and clayey loesses, 3 - boulder' clays, 4 - lacustrlne silts, 5 - mar-ginal lake deposits, 6 - Miocene clays of continental origin, 7 - Tertiary marlne clays, 8 - Jurassie clays (Łuków
ice-drlft block).
