Analiza fotometryczna w ocenie jakości ergonomicznej zobrazowania monitorowego systemów sterowania ruchem kolejowym Photometric Analysis in Ergonomic Quality Assesment of VDU Based Visualization in Train Traffic Control Systems

Pełen tekst

(1)PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 95. Transport. 2013. Ireneusz Sitek, Piotr Tomczuk, Wawrzyniec Wychowa ski Politechnika Warszawska, Wydzia Transportu. ANALIZA FOTOMETRYCZNA W OCENIE JAKO

(2) CI ERGONOMICZNEJ ZOBRAZOWANIA MONITOROWEGO SYSTEMÓW STEROWANIA RUCHEM KOLEJOWYM Rkopis dostarczono, kwiecie 2013. Streszczenie: W artykule przedstawiono narzdzia pomiarowe oraz metody analizy wyników pozwalajce na ocen jakoci ergonomicznej zobrazowania monitorowego systemów sterowania ruchem kolejowym. Badania wasne przeprowadzono na rzeczywistym systemie, realizujcym zobrazowanie zgodnie z wymaganiami PKP PLK SA. Ponadto w artykule sformuowano kierunki oraz zakres dalszych bada. Przedstawiona metodyka bada jest wstpem do kompleksowej analizy fotometrycznej w obrbie zobrazowania monitorowego systemów sterowania i kierowania ruchem kolejowym oraz stanowisk operatorskich jako caoci. Sowa kluczowe: monitory ekranowe, jako ergonomiczna, systemy sterowania ruchem kolejowym. 1. WSTP Jako ergonomiczn produktu informatycznego naley rozumie jako stopie zgodnoci z wymaganiami ergonomicznymi, które s przed nim stawiane [1]. Ocen jakoci przeprowadza si w oparciu o diagnozowanie ergonomiczne, polegajce na porównaniu stanu istniejcego z kryteriami ergonomicznymi dotyczcymi analizowanego zakresu. Wynikiem tego procesu jest diagnoza ergonomiczna okrelajca stan rzeczy w danym zakresie [2]. Zaoono, i jako ergonomiczna zobrazowania monitorowego w systemie sterownia ruchem kolejowym, jest czynnikiem silnie warunkujcym jako podejmowanych przez operatora dziaa. Czynnik ten zyskuje na znaczeniu zwaszcza w sytuacjach awaryjnych, w których brak penego zabezpieczenia ze strony systemu [3]. Przyjto, e dostosowanie graficznego interfejsu uytkownika w systemie sterowania ruchem kolejowym do moliwoci psychofizycznych operatora, skutkowa bdzie: podwyszeniem jakoci dziaa realizowanych przez operatora systemu,.

(3) 434. Ireneusz Sitek, Piotr Tomczuk, Wawrzyniec Wychowaski. zmniejszeniem obcienia psychofizycznego powodowanego prac z systemem, zwikszeniem poczucia dopasowania i wygody podczas uytkowania systemu. Miary jakoci dziaa operatorskich wykorzystywanych w ewaluacji zobrazowania monitorowego zwizane s z przeznaczeniem danego systemu sterowania. Najczciej wykorzystywanymi miarami jakoci s: stosunek poprawnych do bdnych operacji, czas utrzymania umiejtnoci obsugi systemu oraz czas realizacji zada roboczych [1], [4]. Postpujca automatyzacja i centralizacja procesu sterowania i kierowania ruchem kolejowym wskazywana jest przez zarzdców infrastruktury kolejowej w Polsce i na wiecie jako gówny kierunek rozwoju. Dziaania korygujce podejmowane w tym zakresie maj na celu obnienie kosztów utrzymania infrastruktury, oraz popraw warunków pracy personelu. W powyszej strategii przewiduje si wymian urzdze przestarzaych na urzdzenia nowoczesne, które zapewniaj wysoki stopie automatyzacji i centralizacji prowadzonego ruchu, oraz organizacj centrów sterowania poprzez konsekwentne zwikszanie obszarów sterowanych [5]. Z drugiej strony realizowana strategia wskazywana jest niejednokrotnie jako przykad procesu, w którym presja ekonomiczna i tempo wdraania nowych technologii prowadzi si czsto bez uwzgldnienia ergonomicznych aspektów interakcji operator-system. Wraz z modernizacj istniejcych lub budow nowych stanowisk operatorskich, nastpuje zmiana charakteru czynnoci wykonywanych przez operatora oraz wzrost iloci informacji prezentowanej na pojedynczym stanowisku. Zmiany tego typu zauwaalne s we wszystkich gaziach transportu. Niezmiennym jednak pozostaje fakt, i w zautomatyzowanym i zcentralizowanym systemie sterowania czowiek nadal pozostaje podstawowym realizatorem procesów informacyjno-decyzyjnych [4]. Zobrazowanie monitorowe w elektronicznych pulpitach nastawczych dopuszczonych do stosowania na kolejach polskich, powinno by zgodne z zapisami obowizujcej instrukcji Ie-104 [6], wydanej i zatwierdzonej do stosowania przez PKP PLK S.A. Zawarte w niej wytyczne stanowi zbiór zasad jednoznacznie okrelajcych sposób prezentowania informacji, wprowadzania polece oraz rejestracji zdarze. Jako podstaw do przeprowadzenia diagnozowania ergonomicznego przyjto wymagania ergonomiczne odnoszce si do zobrazowania monitorowego w systemach sterowania ruchem lotniczym. Naley przy tym zauway , e wymagania te s zdecydowanie bardziej restrykcyjne od wymaga kolejowych. Zwizane jest to z charakterem sterowanego procesu i potencjalnymi skutkami bdu popenionego przez operatora systemu. Zaoono, e dostosowanie graficznego interfejsu uytkownika w systemach sterowania ruchem kolejowym do wymaga dla zobrazowania zaczerpnitych z lotnictwa, skutkowa bdzie popraw bezpieczestwa prowadzenia ruchu kolejowego – zwaszcza w czasie realizowania zada ruchowych w oparciu o niesprawny system, przy braku zabezpieczenia ze strony warstwy zalenociowej. W przeprowadzonej analizie skupiono si na wymaganiach ergonomicznych odnoszcych si do koloru stosowanego w zobrazowaniu monitorowym jako narzdzie skupienia uwagi operatora. Analizie poddano rekomendowany w instrukcji Ie-104 kolor czerwony o skadowych RGB (255,0,0), za pomoc którego przekazywane s m.in. informacje alarmowe. Zgodnie z wytycznymi zawartymi w [7] i [8], kolor jako narzdzie skupienia uwagi operatora powinien speni ponisze wymagania:.

(4) Analiza fotometryczna w ocenie jakoci ergonomicznej zobrazowania monitorowego …. 435. 1. Luminancja (L1) elementu skupiajcego uwag, powinna by wiksza ni luminancja innych wywietlanych elementów zobrazowania (L2). W ujciu liczbowym warto tej rónicy powinna wynosi co najmniej 20 kandeli na metr kwadratowy. Jeeli powyszego wymagania nie speniono, naley sprawdzi zgodno z wymaganiem dla rónicy chrominancji (przejcie do punktu 2). L1 L 2. (1). ª cd º Lróznicy t 20 « 2 » ¬m ¼. (2). Lróznicy. 2. Rónica chrominancji cakowitej pomidzy elementem skupienia uwagi, a pozostaymi elementami zobrazowania, traktowanymi w tym przypadku jako elementy dystrakcyjne, powinna by wiksza ni 0,24. W ujciu liczbowym rónic chrominancji cakowitej definiuje si jako: C róznica. ( ' u ' ) 2 ( 'v ' ) 2 C róznicy t 0 , 24. (3) (4). Wartoci u’ i v’ wyznacza si na podstawie wspórzdnych chromatycznych zdjtych podczas pomiarów, w oparciu o ponisze zalenoci [9]: u'. 4x (2 x 12 y 3). (5). v'. 9y (2 x 12 y 3). (6). 3. Liczba kolorów dystrakcyjnych wystpujcych w zobrazowaniu monitorowym nie powinna przekracza piciu. Dystraktor, w teorii informacji, rozumiany jest jako dodatkowy czynnik, który pochania zasoby umysu w trakcie, lub po wykonaniu zadania gównego. Analiza fotometryczna przeprowadzona w obrbie zobrazowania monitorowego systemu sterowania ruchem kolejowym stanowi narzdzie dla diagnozowania ergonomicznego, którego celem jest wskazanie obszarów wymagajcych korekty w wietle stawianych mu wymaga. Przedstawione w artykule metody analizy fotometrycznej s jednym z elementów kompleksowej oceny graficznego interfejsu uytkownika, bdcej celem prowadzonych w przyszoci bada..

(5) 436. Ireneusz Sitek, Piotr Tomczuk, Wawrzyniec Wychowaski. 2. MATERIA I METODY Analiza fotometryczna obejmujca sprawdzenie spenienia wymaga dotyczcych uycia koloru jako narzdzia skupienia uwagi operatora w zobrazowaniu monitorowym zostaa przeprowadzona w odniesieniu do rzeczywistego zobrazowania monitorowego. Analizowane zobrazowanie stanowi cz graficznego interfejsu uytkownika (ang. GUI – Graphical User Interface) badanego systemu. Poddany diagnozowaniu system posiada bezterminowe wiadectwo dopuszczenia do eksploatacji wydane przez UTK, analizowane zobrazowanie jest zgodne ze stawianymi mu wymaganiami, zawartymi w obowizujcej instrukcji Ie-104 [6]. Badaniu poddano 24 calowy, panoramiczny monitor Dell UltraSharp U2412M, wykonany w technologii LED. Monitory tego typu instalowane s na nowobudowanych i modernizowanych stanowiskach dyspozytorskich, w centrach sterowania i kierowania ruchem kolejowym. Matryca o rozdzielczoci 1920x1200 i panoramicznych proporcjach 16:9, wykonana jest w technologii IPS (ang. In Plane Seitching), która zapewnia szeroki kt uytecznego widzenia w zakresie 178º/178 º (pion/poziom). Wspóczynnik kontrastu dynamicznego wynosi 2000:1, czas reakcji matrycy jest równy 8ms. Ponadto producent deklaruje obsugiwanie gamy barw na poziomie 82% przestrzeni barw CIE 1976. Zaoono nie wprowadzanie zmian w zastanych nastawach poddanego analizie monitora. Temperatura barwowa badanego monitora bya równa 6500K, jasno i kontrast ustawione byy na 75%. Pozostae parametry byy zgodne z ustawieniami fabrycznymi monitora [10]. W analizowanym zobrazowaniu wyznaczono osiem obszarów analizy, kady z nich obejmowa element zobrazowania o innym kolorze.. 2.1. ANALIZA ROZKADU LUMINANCJI Pomiary i analiz rozkadu luminancji przeprowadzono w oparciu o mobilny system pomiaru luminancji LMK – CCD [11]. Warstw sprztow wykorzystanego systemu stanowi specjalizowana kamera LMK Mobile Advanced, wyposaona w obiektyw Sigma Gold 18-50 F2,8 EX DC, która pozwala na rejestrowanie rozkadu luminancji w rodowisku rzeczywistym. Analiz pomiarów przeprowadzono w dedykowanym oprogramowaniu LMK 2000. Pomiar sprowadza si do wykonania zdj specjalizowan kamer LMK Mobile Advanced, zainstalowan na profesjonalnym statywie fotograficznym. W kadym ujciu wykonano trzy zdjcia skadowe przy rónej ekspozycji (-2.00 EV, 0.00 EV, +2.00 EV). Przeprowadzono dwie serie pomiarowe, dla rónych warunków owietleniowych, przy niezmienionych nastawach monitora. Pierwsz z nich przeprowadzono przy wczonym owietleniu stanowiska pracy. Drug w cakowitym zaciemnieniu pomieszczenia. Przyjte warunki pomiarowe odpowiadaj tym, które rekomendowane s w pomiarach wspóczynnika kontrastu monitów LCD przez norm PN-EN ISO 13406-2:2002. W kadej sesji wykonano dwa pomiary dla kadego z przyjtych obszarów analizy. W analizie rozkadu luminancji stosowano prostoktne zaznaczanie obszaru analizy. Jako form prezentacji wyników przyjto przedstawienie wyników w formie raportu.

(6) Analiza fotometryczna w ocenie jakoci ergonomicznej zobrazowania monitorowego …. 437. ad-hoc, pojawiajcego si bezporednio po zaznaczeniu obszaru do analizy. W zastosowanych raportach dla kadego obszaru analizy wyznaczono maksimum, minimum oraz warto redni luminancji. Do prezentowania rozkadu luminancji wykorzystano skal logarytmiczn trzeciego stopnia. Wartoci rednie luminancji z dwóch pomiarów dla poszczególnych obszarów analizy uredniono, wyniki zestawiono w sekcji 3.1.. 2.2. ANALIZA BARWY ELEMENTÓW ZOBRAZOWANIA Do pomiaru barwy w analizowanym zobrazowaniu monitorowym wykorzystano kolorymetr zintegrowany z miernikiem luminancji CS-200, produkowany przez firm Konica Minolta [12]. Dziki zastosowaniu pola pomiarowego zawierajcego si w kcie obserwacji 0,1º moliwe byo zmierzenie parametrów luminancji (Lv) oraz wspórzdnych chromatycznoci (x,y) ssiadujcych ze sob wybranych symboli na ekranie monitora. W pomiarach zastosowano tryb „Auto” pozwalajcy na automatyczny dobór czasu ekspozycji w zakresie 1÷60s. Analiz barwy przeprowadzono w odniesieniu do tych samych obszarów, w których dokonywano analizy luminancji. Badaniu poddano w kolejnoci kolor: magenta, czarny, biay, szary, óty, niebieski, zielony oraz czerwony. Badanie podobnie jak analiz rozkadu luminancji przeprowadzono w dwóch rónych warunkach owietleniowych stanowiska (wczone zastane owietlenie pomieszczenia, wyczone owietlenie pomieszczenia). Rekomendowany dla zobrazowania monitorowego w systemach sterowania i kierowania ruchem kolejowym, udzia procentowy barw podstawowych (% RGB) oraz opis informacji prezentowanych przez dany kolor by zgodny z zapisami instrukcji Ie-104 [6]. Wykonano dwa pomiary dla kadego obszaru analizy, wspórzdne z dwóch pomiarów uredniono, wynik zestawiono w tablicy 2. W kolejnym kroku dokonano konwersji wspórzdnych CIE 1931 do CIE 1976, w oparciu o równania (5) i (6) oraz sprawdzono spenienie warunku (4) dla koloru czerwonego.. 3. WYNIKI 3.1. WYNIKI ANALIZY ROZKADU LUMINANCJI Na Rys.1 przedstawiono okno dialogowe programu LMK2000 z rozkadem luminancji badanego zobrazowania monitorowego, oraz zaznaczonymi omioma obszarami analizy..

(7) 438. Ireneusz Sitek, Piotr Tomczuk, Wawrzyniec Wychowaski. Po rys. 1 wiersz wolny (Times New Roman 11 pkt.) Rys. 1. Rozkad luminancji w analizowanym zobrazowaniu monitorowym, program LMK2000 1 wiersz wolny (Times New Roman 11 pkt.). Kolor czerwony o skadowych RGB 255,0,0 rekomendowany przez instrukcj Ie-104 [6], nie spenia wymaga dla koloru penicego funkcj narzdzia skupienia uwagi operatora w zobrazowaniu monitorowym. Wysz luminancj od koloru czerwonego maj: zielony, óty, biay, szary oraz magenta. Najwysz luminancj ma kolor zielony. Luminancja koloru zielonego jest równa 163 [cd/m2] dla pomiaru z owietleniem zewntrznym oraz 155 [cd/m2] dla pomiaru bez owietlenia zewntrznego. Najmniejsz kolor czarny, luminacja równa 1,14 [cd/m2], oraz 0,16 [cd/m2] odpowiednio dla pomiaru z owietleniem zewntrznym i bez owietlenia zewntrznego. Wyniki pomiaru luminancji dla wszystkich analizowanych kolorów zestawiono w tablicy 1. Tablica 1 cd ª º Wartoci luminancji kolorów w analizowanym zobrazowaniu monitorowym « 2 » ¬m ¼ Lp. Kolor. 1 2 3 4 5 6 7 8. Magenta Czarny Biay Szary óty Niebieski Zielony Czerwony. z owietleniem zewntrznym pomiar 1 pomiar2 rednia 45,67 57,30 52,485 1,21 1,07 1,14 106,15 101,90 104,025 44,79 45,90 45,345 126,27 104,50 115,385 18,90 20,44 19,67 161,96 164,37 163,185 48,29 47,70 47,995. bez owietlenia zewntrznego pomiar 1 pomiar2 rednia 67,38 29,36 48.37 0,18 0,14 0,16 104,65 90,48 97,56 40,23 46,15 43,19 120,87 100,98 110,92 19,21 22,27 20,74 151,07 160,03 155,55 51,03 42,13 46,58.

(8) Analiza fotometryczna w ocenie jakoci ergonomicznej zobrazowania monitorowego …. 439. 3.2. WYNIKI ANALIZY BARWY ELEMENTÓW ZOBRAZOWANIA Na rysunku 2 przedstawiono poprzez zaznaczenie w przestrzeni barw CIE 1931 wyniki pomiaru barwy elementów zobrazowania dla omiu obszarów.. Rys. 2. Wynik analizy barwy zobrazowania monitorowego. (warunki pomiaru: jasno). W tablicy 2 zestawiono wspórzdne chromatyczne dla poszczególnych obszarów analizy, oraz wynik konwersji wspórzdnych chromatycznych CIE 1931 (x ,y) na wspórzdne chromatyczne CIE 1976 (u’, v’). pkt. Tablica 2. Wyniki analizy barwy elementów zobrazowania (CIE1931 CIE 1976) Lp. Kolor. 1 2 3 4 5 6 7 8. Magenta Czarny Biay Szary óty Niebieski Zielony Czerwony. z owietleniem zewntrznym x y u’ v’ 0,2987 0,1422 0,2908 0,3115 0.3013 0,3156 0,1948 0,4593 0,2920 0,2910 0,1977 0,4433 0,2943 0,2971 0,1969 0,4474 0,4292 0,5097 0,2079 0,5555 0,1520 0,0594 0,1784 0,1567 0,2972 0,6395 0,1179 0,5710 0,6284 0,3336 0,4374 0,5225. bez owietlenia zewntrznego x y u’ v’ 0,3140 0,1429 0,3073 0,3146 0,2522 0,2015 0,2053 0,3690 0,2920 0,2905 0,1979 0,4430 0,2953 0,3011 0,1961 0,4499 0,4246 0,5232 0,2015 0,5586 0,1579 0,0614 0,1846 0,1615 0,2927 0,6394 0,1161 0,5705 0,6338 0,3309 0,4445 0,5222. W tablicy 3 zestawiono wynik analizy spenienia wymagania dla cakowitej rónicy koloru czerwonego jako elementu skupienia uwagi operatora w trakcie przekazywania.

(9) 440. Ireneusz Sitek, Piotr Tomczuk, Wawrzyniec Wychowaski. informacji awaryjnych, a pozostaymi kolorami w analizowanym zobrazowaniu monitorowym. Tablica 3 Cakowita rónica chrominancji Crónica do koloru czerwonego (CIE 1976) Lp. Kolor. 1 2 3 4 5 6 7 8. Magenta Czarny Biay Szary óty Niebieski Zielony Czerwony. z owietleniem zewntrznym u’ v’ Crónica (czerwony) 0,2908 0,3115 0,25695 0,1948 0,4593 0,25068 0,1977 0,4433 0,25248 0,1969 0,4474 0,25194 0,2079 0,5555 0,23192 0,1784 0,1567 0,44817 0,2908 0,3115 0,32315 0,1948 0,4593 0,00000. bez owietlenia zewntrznego u’ v’ Crónica (czerwony) 0,3073 0,3146 0,24519 0,2053 0,3690 0,28402 0,1979 0,4430 0,25902 0,1961 0,4499 0,25866 0,2015 0,5586 0,24573 0,1846 0,1615 0,44455 0,3073 0,3146 0,33196 0,2053 0,3690 0,00000. Poddany analizie kolor czerwony (RGB 255,0,0) nie spenia wymagania dotyczcego cakowitej rónicy chrominancji, które odnosi si do koloru stosowanego jako narzdzie skupienia operatora w zobrazowaniu monitorowym. Warunek z równania (4) nie jest speniony dla pomiarów z zewntrznym owietleniem stanowiska operatorskiego. Pozostae kolory speniy stawiany im warunek cakowitej rónicy chrominancji (Crónica) do koloru czerwonego.. 4. WNIOSKI I ZAKRES BADA PRZYSZYCH W artykule przedstawiono sposób sprawdzenia stopnia spenienia wymaga ergonomicznych dla koloru uywanego w zobrazowaniu monitorowym jako narzdzia skupienia uwagi operatora. Przewiduje si zastosowanie prezentowanych narzdzi pomiaru i analizy wyników w szerszym zakresie obejmujcym weryfikacj wymaga dla koloru jako narzdzia segmentacji oraz narzdzia identyfikacji elementów w zobrazowaniu. ródo powyszych wymaga stanowi dokumenty normatywne [7], [13], [14] oraz opracowania branowe [8] dla sektorów przemysu powizanych z bezpieczestwem. Planowane badania prowadzone bd w warunkach rzeczywistych na stanowiskach operatorskich znajdujcych si w nastawniach i lokalnych centrach sterowania. W wyniku przeprowadzonych analiz planuje si stworzenie palety kolorów dedykowanej zobrazowaniu monitorowemu systemów sterowania i kierowania ruchem kolejowym. Istotnym jest, by proponowana paleta bya zgodna z powyszymi wymaganiami oraz uwzgldniaa specyficzne warunki na stanowiskach pracy z monitorami ekranowymi, które wystpuj na kolei. Przeprowadzenie bada w warunkach rzeczywistych pozwoli na odniesienie wyników otrzymanych z bada terenowych, do wyników analizy w warunkach laboratoryjnych. Porównanie to stanowi bdzie podstaw do stworzenia palety uniwersalnej, niezalenej od sprztu i warunków rodowiskowych konkretnej aplikacji. W przedstawionych badaniach skupiono si na analizie koloru czerwonego, o skadowych RGB (255,0,0), zgodnym z wytycznymi instrukcji Ie-104 [6]. Wykazano nie spenienie wymaga dla koloru jako narzdzia skupienia uwagi operatora. Luminancja koloru.

(10) Analiza fotometryczna w ocenie jakoci ergonomicznej zobrazowania monitorowego …. 441. czerwonego wyniosa 47,99 [cd/m2] oraz 46,58 [cd/m2] odpowiednio dla pomiaru z owietleniem zewntrznym i pomiaru bez owietlenia zewntrznego. W celu spenienia wymaga ergonomicznych dotyczcych luminancji i chrominancji elementów zobrazowania, w odniesieniu do penionych przez nie funkcji w zobrazowaniu monitorowym proponuje si zastosowanie koloru czerwonego RGB (255,60,60), który rekomenduje Xing [8], przy jednoczesnym obnieniu luminancji koloru zielonego i ótego. Ponadto przedstawione w artykule narzdzia pomiarowe i metody analizy wyników zostan wykorzystane w szerszym zakresie. Przegld literatury przedmiotu, oraz wczeniejsze badania wasne [3], potwierdzaj konieczno przeprowadzenia analizy fotometrycznej stanowiska operatorskiego jako caoci. Bibliografia 1 wiersz wolny (Times New Roman 12 pkt.) 1. Sikorski M.: Interakcja czowiek - komputer. Warszawa : Polsko - Japoska Szkoa Technik Komputerowych - Wydawnictwo, 2010. ISBN: 978-8389244-93-2. 2. Grabarek I.: Diagnozowanie ergonomiczne ukadu operator-pojadz szynowy-otoczenenie. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2003. ISSN: 1230-0265. 3. Wychowaski W., Sitek I.: Ergonomiczne aspekty odziaywania zobrazowania monitorowego na operatora systemów sterowania ruchem kolejowym. Warszawa : Politechnika Warszawska Wydzia Transportu, 2011. (praca dyplomowa, magisterska). 4. Donigiewicz A.: Modelowanie interakcji czowiek - komputer. Warszawa : Instsytut Automatyki i Robotyki Wydzia Cybernetyki WAT, 2002. ISBN 83-916753-1-9. 5. Polak P.: Kierunki rozwoju urzdze srk. Inforator : Polskie Linie Kolejowe S.A., 2012. www.plksa.pl/czytelnia/inforator. 6. Matuszewski K., Loryski W., Toru A.: Wytyczne w zakresie zobrazowania, wprowadzania polece. oraz rejestracji zdarze dla komputerowych stanowisk obsugi urzdze sterowania ruchem kolejowym. Warszawa: Centrum Naukowo Techniczne Kolejnictwa Zakad Sterowania Ruchem i Teleinformatyki, 2012. 4602/10 IK. 7. HF-STD-002 BASELINE REQUIRENMENTS FOR COLOR USE IN AIR TRAFFIC CONTROL DISPLAYS. Wasgington D.C. : U.S. Departament of Transportation Federal Aviation Administration Human Factors Research and Egineering Group, 2007. 8. Xing Jing.: Color and Visual Factors in ATC Displays. Washington DC : Civil Aerospace Medical Institute - Federal Aviation Administration, 2006. DOT/FAA/AM-06/15. 9. Ford A., Alan Roberts.: Colour space conversions. 1998. 10 www.dell.com/pl. [Online] 11. Tomczuk P., Stypukowski K.: Mobilny system pomiaru luminancji LMK - CCD. Opis stanowiska, instrukcja uytkowania. Warszawa : Wydzia Transportu - Politechnika Warszawska, 2010. 12. KONICA, MINOLTA Sensing INC. CHROMA METER CS-200 Instruction Manual. JAPAN : brak nazwiska, 2005. http://www.konicaminolta.com/. 13. PKN. Polski Komitet Normalizacyjny PN-EN-ISO 9241-303:2009 - Ergonomia interakcji czowieka i systemu -- Cz 303: Wymagania dotyczce monitorów ekranowych elektronicznych. Warszawa : Polski Komitet Normalizacyjny, 2009. 14. O'Hara J.M., i inni.: NUREG 0700 - Human-System Interface Deisgn Reviev Guidelines. Washington DC : U.S. Nuclear Regulatory Commision, 2002.. PHOTOMETRIC ANALYSIS IN ERGONOMIC QUALITY ASSESMENT OF VDU BASED VISUALIZATION IN TRAIN TRAFFIC CONTROL SYSTEMS Summary: The article presents measurement tools as well as methods of analysis which allow to evaluate the ergonomic quality of VDU-based visualization in train traffic control systems. Our research was carried.

(11) 442. Ireneusz Sitek, Piotr Tomczuk, Wawrzyniec Wychowaski. out on real system, which performs visualization functions in line with requirements issued by PKP PLK SA. Moreover we describe in this paper the lines and the scope of future research. Research methodology, presented in this article is an introduction to a comprehensive photometric analysis of VDU-based visualization in train traffic control systems as well as the control stations. Keywords: visual display units (VDU), ergonomic quality, train traffic control systems.

(12)