ISSN: 1896-382X | www.wnus.edu.pl/pl/edu/ DOI: 10.18276/epu.2016.122-25 | strony: 271-280
%2*86à$:.$&=0$5(. 8QLZHUV\WHWàyG]NL1
PROBLEMY W ORGANIZACJI – TECHNIKI DEFINIOWANIA PROBLEMU
Streszczenie
0\ĞOą SU]HZRGQLą RSUDFRZDQLD MHVW ZVND]DQLH ]QDF]HQLD L UROL RNUHĞOHQLD GHIi-QLRZDQLD SUREOHPX Z FDá\P SURFHVLH PHWRG\NL UR]ZLą]\ZDQLD SUREOHPyZ 6WąG WHĪ ]DQDOL]RZDQR Z RSUDFRZDQLX UyĪQH SRGHMĞFLD GR PHWRG\NL UR]ZLązywania problemu oraz zaprezentowano techniki – zdaniem autora – najbardziej przydatne w procesie definiowania problemu.
6áRZD NOXF]RZH RUJDQL]DFMD UR]ZLą]\ZDQLH SUREOHPyZ GHILQLRZDQLH SUREOHPX wybrane techniki.
Wprowadzenie
.DĪGD RUJDQL]DFMD EH] Z]JOĊGX QD SU]HGPLRW FKDUDNWHU L ]DNUHV G]LDáDQLD, VWDQRZL ]DZV]H SHZQą Ä]RUJDQL]RZDQą ]áRĪRQRĞü´ XNáDG VSU]ĊĪRQ\FK ]H VREą SRGV\VWHPyZ NWyU\FK IXQNFMRQRZDQLH L ZVSyáG]LDáDQLH ZDUXQNXMH MHM LVWQLHQLH LUR]ZyMZ]PLHQLDMąF\PVLĊRWRF]HQLX-HVWRQDSRQDdto systemem otwartym, bĊ GąF\P Z VWDáHM LQWHUDNFML ]H VWUXNWXUDPL VZHJR RWRF]HQLD NWyUH VWDQRZLą GOD QLHM ]DUyZQRĨUyGáRZVSDUFLD, MDNLWUXGQRĞFL0XVLRQDĪ\üZ]JRG]LH]HVZ\PRWRF]e-QLHP ]DVDGD NRQJUXHQFML L PLPR ]DFKRG]ąF\FK Z QLP ]PLDQ PXVL ]DFKRZDü ]GROQRĞüGRXWU]\PDQLDVWDQXVWDELOQRĞFL (por. Hatch 2002, s. 113).
= GUXJLHM VWURQ\ PXVL GąĪ\ü GR HZROXF\MQHJR UR]ZRMX SU]HFKRG]Lü GR EDr- G]LHM]áRĪRQ\FKIRUP]UyĪQLFRZDQLDLLQWHJUDFMLDE\áDWZLHMUDG]LüVRELH]]DJURĪe- QLDPLLPRĪOLZRĞFLDPLMDNLHVWZDU]D]PLHQLDMąFHVLĊRWRF]HQLHNWyUHGH]DNWXDOL]u-MH MHM SULRU\WHW\ XVWDORQH UHJXá\ G]LDáDQLD L RJUDQLF]D ]GROQRĞFL SU]HZLG\ZDQLD
$E\ ]DVSRNDMDü L UyZQRZDĪ\ü ZHZQĊWU]QH MHM SRWU]HE\ L SU]\VWRVRZ\ZDü VLĊ GR ZDUXQNyZSDQXMąF\FKZRWRF]HQLXRUJDQL]DFMDPXVLUR]ZLą]\ZDüUyĪQH]DGDQLD QDGąĪDü ]D ELHĪąF\PL ]PLDQDPL L SU]\JRWRZDü VLĊ GR SU]HZLG\ZDQ\FK ]PLDQ ZSU]\V]áRĞFL0XVLZLĊFE\üZHNVSDQVMLZSURZDG]DüUyĪQH]PLDQ\LLQQRZDFMH GRVNRQDOLü NDGUĊ L SUDFRZQLNyZ D WDNĪH WZRU]\ü V\VWHP XF]HQLD VLĊ VSU]\MDMąF\ G]LDáDQLX
.DĪGDRUJDQL]DFMD]DWHPPDUyĪQH]DGDQLDGRZ\NRQDQLDSU]HGVLĊZ]LĊFLDGR ]UHDOL]RZDQLD]DPLHU]HQLDRUD]SODQ\=GUXJLHMVWURQ\RUJDQL]DFMDPDWDNĪHUyĪQH NáRSRW\WUXGQRĞFLG\VIXQNFMHNZHVWLHVSRUQHF]\OLPyZLąFZSURVW– ma proble-my. : SURFHVLH ]DU]ąG]DQLD PHQHGĪHURZLH VW\NDMą VLĊ VWDOH ] SUREOHPDPL U]HF]y-ZLĞFLH LVWQLHMąF\PL F]\OL ] SUREOHPDPL NWyUH SRZVWDMą Z NRQWHNĞFLH ]HVWDZLHQLD LVWQLHMąFHM U]HF]\ZLVWRĞFL ] FHODPL L PRĪOLZRĞFLDPL G]LDáDQLD RUJDQL]DFML L ] SUo-EOHPDPL NWyUH VLĊ MHV]F]H QLH SRMDZLá\ D ]DWHP PDMą FKDUDNWHU SU]\V]áRĞFLRZ\ Z\QLNDMąF\]QRZ\FKFHOyZ]DGDĔRUD]QRZ\FKPRĪOLZRĞFLUR]ZRMXRUJDQL]DFML
Opracowanie ma na celu kUyWNLH SU]HGVWDZLHQLH RJyOQHM PHWRG\NL UR]ZLązy-wania problemów w organizacji oraz aQDOL]ĊLFKDUDNWHU\VW\NĊWHFKQLNXPRĪOLZLa-MąF\FKSUHF\]\MQHRNUHĞOHQLHSUREOHPXLMHJR]GHILQLRZDQLH
1. 3UREOHP\ZRUJDQL]DFMDFKL]DU\VPHWRG\NLLFKUR]ZLą]\ZDQLD
3RMĊFLHSUREOHPXZQDXNDFKR]DU]ąG]DQLXLQWHUSUHWXMHVLĊQLHQD]E\WSUHFy-zyjnie. Wszystko, co z „jakiegokROZLHNSRZRGXEXG]LZąWSOLZRĞFL wszystkie roz-ELHĪQRĞFLPLĊG]\VWDQHPSRĪąGDQ\PDLVWQLHMąF\P ZV]\VWNLH]DGDQLDNWyU\FKQLH PRĪHP\UR]ZLą]Dü]DSRPRFąZLHG]\LPXVLP\Z\SUDFRZDüQRZ\ LQQ\ VSRVyE Z\NRQDQLD]DGDĔLWS– sWDMąVLĊRGUD]XSUREOHPDmi” (Nosal 2003, s. 98). 0LNRáDj-czyk wykazujH ĪH SUREOHP\ Z RUJDQL]DFMDFK a precyzyjnie myZLąF: ]DU]ąG]DQLX organizacjami) to „WDNLH V\WXDFMH F]\ ]DGDQLD NWyU\FK QLH PRĪQD UR]ZLą]Dü za SRPRFą LVWQLHMąF\FK Z]RUyZ´ (1998, s. 31) F]\OL WU]HED Z\P\ĞOiü QRZe wzory, VSRVRE\LPHWRG\UR]ZLą]DQLDGDQHJR]DGDQLD
5R]SDWUXMąF SUREOHP\ ]H Z]JOĊGX QD LFK FKDUDNWHU, PRĪQD MH SRG]LHOLü QD (Penc 2007, s. 338):
– 3UREOHP\ GHZLDF\MQH G\VIXQNFML NWyUH SRZVWDMą ZyZF]DV JG\ ZRUJa-QL]DFMLSRMDZLDVLĊGHIHNW ÄĨOHVLĊG]LHMH´ DMHJRSU]\F]\Q\QLHVą]QDQH .LHURZQLNPXVLSRGMąüGHF\]MĊLSU]HSURZDG]LüRGSRZLHGQLąDNFMĊZFHOX SRSUDZLHQLD ]DLVWQLDáHJR VWDQX 0RĪH WR ]URELü V]\ENR EH] ZQLNDQLD ZSU]\F]\Q\SUREOHPX7DNLHG]LDáDQLHPDFKDUDNWHUGRUDĨQ\LSDOLDW\w-ny, tzn. OLNZLGXMHVNXWNLOHF]QLHXVXZDSU]\F]\Q&KFąFjednak wyelimi- QRZDüGHZLDFMĊ RGFK\OHQLH WU]HEDSU]HSURZDG]LüEDGDQLDZFHOXXVWDOe-QLD SU]\F]\Q ]DLVWQLDáHM V\WXDFML ]HEUDü V]F]HJyáRZH LQIRUPDFMH L QD WHM
SRGVWDZLH RNUHĞOLü VSRVyE G]LDáDQLD ]DSRELHJDMący jej powstawaniu ZSU]\V]áRĞFL
– 3UREOHP\ RSW\PDOL]DF\MQH NWyUH SRZVWDMą Z Z\QLNX NRQLHF]QRĞFL ZSUo-wadzenia zmian o charakterze adaptacyjnym (modyfikacyjnym) w dotych- F]DVRZ\PIXQNFMRQRZDQLXSU]HGVLĊELRUVWZD]HZ]JOĊGXQD]PLDQ\ZRWo-czeniu. Chodzi tutaj RXGRVNRQDOHQLHOXEPRGHUQL]DFMĊ]DU]ąG]DQLDSU]Hd-VLĊELRUVWZHPOXERUJDQL]DFMLUyĪQ\FKMHJRIXQNFML QS]E\WX]DRSDWU]HQLD EDGDĔ L UR]ZRMX PDUNHWLQJX LWS UDFMRQDOL]DFMĊ Z\NRU]\VWDQLD ]DVREyZ SUDF\XVSUDZQLHQLHORJLVW\NLSU]HSá\ZXPDWHULDáyZVWRVRwanie matema-tycznych technik optymalizacji, kwalifikowanie pracy itp. Podejmowane ZWDNLFKV\WXDFMDFKG]LDáDQLDPDMąQDFHOXSRGQLHVLHQLHVSUDZQRĞFLLefek-W\ZQRĞFLIXQNFMRQRZDQLDSU]HGVLĊELRUVWZD5RG]DMyZLZDULDQWyZG]LDáDQLD PRĪHE\üZLHOHOHF]LFKUHDOL]DFMD]DOHĪ\]DZV]HRGZDUXQNyZ NDGURZ\FK PDWHULDOQ\FKILQDQVRZ\FK RJUDQLF]DMąF\FKPRĪOLZRĞFLZ\ERUX
– 3UREOHP\LQQRZDF\MQH WZyUF]H EĊGąFHNRQVHNZHQFMą]PLDQLQQRZDF\j-Q\FK Z RWRF]HQLX RUD] UR]ZRMX SU]HGVLĊELRUVWZD .RQLHF]QRĞü ]PLDQ wprowadzaniH LQQRZDFML L XGRVNRQDOHĔ VWDMH VLĊ LPSHUDW\ZHP QRZRF]e- VQHJR]DU]ąG]DQLDLSRGVWDZRZ\PZDUXQNLHPRVLąJQLĊFLDVXNFHVXQDU\n-NX1RZRF]HĞQLH]DU]ąG]DQHILUP\SURZDG]ąDNW\ZQąSROLW\NĊNUHRZDQLD i stymulowania rozwoju wszelkich innowacji (innowacji zintegrowanej). ,QQRZDFMH Vą ]DUyZQR HOHPHQWHP RIHQV\ZQHM VWUDWHJLL SU]HGVLĊELRUVWZ ZFKRG]ąF\FK QD QRZH U\QNL MDN L GHIHQV\ZQą EURQLą ILUP XVWDELOL]RZa-Q\FK L GREU]H SURVSHUXMąF\FK 2EHFQLH Z ZLĊNV]RĞFL RUJDQL]DFML SXQNW FLĊĪNRĞFL VSRF]\ZD ZáDĞQLH QD UR]SR]QDZDQLX L UR]ZLą]\ZDQLX SUREOe- PyZWZyUF]\FK:\PDJDMąRQHFDáNRZLFLHQRZHJRLUyĪQHJRRGGRW\Fh-F]DVRZHJRSRGHMĞFLDGRLVWQLHMąFHMZILUPLHV\WXDFML %LRUąF]NROHLSRGXZDJĊVWRSLHĔVWUXNWXUDOL]DFMLSUREOHP\G]LHOLP\QD (An-toszkiewicz 1999, s. 21): – Problemy dobU]HXVWUXNWXUDOL]RZDQH RGREU]HRNUHĞORQHMVWUXNWXU]H F]y- OLGDMąFHVLĊVIRUPXáRZDüLORĞFLRZR ZOLF]EDFKOXEV\PERODFK RUD]]PLe-U]\ü 3UREOHP\ WH PRĪQD VNZDQW\ILNRZDü SRQLHZDĪ ]RVWDá\ GRVWDWHF]QLH dobrze poznane i dla ich rozwiazywania opracowano modele matematycz-QHRUD]SUHF\]\MQHQDU]ĊG]LDSRPLDUX
– 3UREOHP\ VáDER XVWUXNWXU\]RZDQH R VáDER RNUHĞORQHM VWUXNWXU]H F]\OL PLHV]DQH]DZLHUDMąFH]DUyZQRHOHPHQW\LORĞFLRZH, jak i jakRĞFLRZHMHd-QDN]SU]HZDJąHOHPHQWyZMDNRĞFLRZ\FK
– Problemy nieustrukturalL]RZDQH R QLHRNUHĞORQHM VWUXNWXU]H F]\OL GDMąFH VLĊSU]HGVWDZLüW\ONRMDNRĞFLRZRZSRVWDFLRSLVXVáRZQHJR]HZ]JOĊGXQD EUDNLORĞFLRZ\FK]DOHĪQRĞFLSRPLĊG]\HOHPHQWDPL3UREOHP\XVWUXNWXUDOi-]RZDQHPRĪQDZLĊFW\ONRRSLV\ZDü GRW\F]ąRQH]DOHĪQRĞFLNWyUych de-F\GHQWZRJyOHQLHSRWUDIL]PLHU]\ü
.DĪG\SUREOHPMHVWVWUXNWXUąRWZDUWąZ\PDJDMąFąLQG\ZLGXDOQHJRUR]ZLą]a-QLD DOH GR UR]ZLą]DQLD PRĪQD L QDZHW WU]HED VWRVRZDü RNUHĞORQą PHWRGĊ F]\ JUXSĊPHWRGNWyUHZQDXNDFKR]DU]ąG]DQLXXPLHMVFRZLRQHVąZUyĪQ\FKSRGHj-ĞFLDFK SU]HGVWDZLDMąF\FK PHWRG\NĊ UR]ZLD]\ZDQLD SUREOHPyZ Z RUJDQL]DFMDFK I tak Lester Bittel (2004, s. 215) ZVND]XMH QD QDVWĊSXMąFH SRGHMĞFLH GR UR]ZLD]y-ZDQLDSUREOHPyZVNáDGDMąFHVLĊz trzech etapów:
1. Analiza racjonalna. PRGHMĞFLH UDFMRQDOQH RSLHUD VLĊ QD V\VWHPDW\F]Q\P SU]HJOąG]LHNDĪGHMSU]\F]\Q\L]PLHU]DGRXVWDOHQLDÄUR]VąGQ\FKLORJLFz-Q\FK´ĨUyGHáUR]ZLą]DQLD3RPRFQLF]HPRĪHRND]DüVLĊWXWDMVLĊJQLĊFLHGR SRUDGQLNyZWHNVWyZĨUyGáRZ\FKLLQIRUPDF\MQ\FKSLVPIDFKRZ\FKJD]HW oraz matHULDáyZ U]ąGRZ\FK D WDNĪH NRU]\VWDQLH ] GRĞZLDGF]HĔ LQQ\FK UR]ZLą]XMąF\FK SRGREQH SUREOHP\ ,GHD OHĪ\ Z W\P E\ RGV]XNDü RSLV\ sposobów, za których SRPRFąSRGREQHSUREOHP\]RVWDá\UR]ZLą]DQHJG]LH indziej, LQDVWĊSQLH]PRG\ILNRZDüMHGRZ\UDĪRQ\FKSU]\F]\n.
2. ,QG\ZLGXDOQH SRGHMĞFLH. To twórcze SRGHMĞFLH RSLHUD VLĊ QD Z\P\ĞOHQLX
UR]ZLą]DĔNWyUHPRJą– OHF]QLHPXV]ą– E\üUR]VąGQHLORJLF]QH*áyw-nLH MHGQDN UR]ZLą]DQLD WDNLH EĊGą WZyUF]H– ]XSHáQLH RU\JLQDOQH OXE RUy-ginalne w proponowanym zastosowaniu. PrawiHNDĪG\GRMDNLHJRĞVWRSQLD moĪH E\ü WZyUF]\ 3URFHV\ WZyUF]H VNáDGDMą VLĊ ] Fzterech etapów: 1) przyJRWRZDQLD LQNXEDFML ZJOąGX ZHU\ILNDFML 0HQHGĪHURZLH SU]\JRWRZXMą VLĊ GR WHJR E\ SU]HMDZLü WZyUF]H SRGHMĞFLH SRSU]H] SHáQH ]D]QDMRPLHQLHVLĊ] problemem i jego przyczynami oraz poprzez akcepta-FMĊWUDG\F\MQ\FKLQLHWUDG\F\MQ\FKĨUyGHáSRP\VáyZ,QNXEDFMDR]QDF]DSR SURVWX]DSHZQLHQLHZáDVQHPXXP\VáRZLVSRNRMX– SRSU]H]JRG]LQĊFDá\ G]LHĔOXEGZD:yZF]DVZáDĞQLHSRMDZLDVLĊQRZ\SRJOąGQDV\WXDFMĊ1D HWDSLH ZHU\ILNDFML PHQHGĪHURZLH VSUDZG]DMą SU]\GDWQRĞü QRZ\FK SRPy-VáyZZUR]ZLą]\ZDQLXSU]\F]\Q
3. *UXSRZH SRGHMĞFLH WZyUF]H – LQWHOHNWXDOQ\ SURFHV WZRU]HQLD UyĪQ\FK
]ELHĪQ\FKLUR]ELHĪQ\FKSRP\VáyZPLĊG]\LQQ\PLZSRZLą]DQLX]HVWUa- WHJLąSU]HGVLĊELRUVWZD']LĊNLWHPXSRZVWDMąQDMEDUG]LHMVZRERGQHKLSo-WH]\ L Z\REUDĪHQLD -HGQą ] QDMEDUG]LHM ]QDQ\FK L VWRVRZDQ\FK Z JUXSLH jest technika burzy mózgów (brainstorming). Wspomaga ona procesy WZyUF]H SRSU]H] OXĨQH VNRMDU]HQLD LGHL Z WUDNFLH LFK RWZDUWHM Z\PLDny Z FDáHM JUXSLH JHQHURZDQLH UyĪQ\FK SRP\VáyZ SRGGDZDQ\FK SyĨQLHM ocenie.
KDĪGH SRVWĊSRZDQLH ]ZLą]DQH ] UR]ZLą]\ZDQLHP SUREOHPyZ SU]HELHJD w kilku fazach 0LNRáDMF]\N 1999, s. 54–55). Oto one:
– Faza diagnozy – PD]D]DGDQLHVIRUPXáRZDQLHSUREOHPXZVSRVyERJyl-ny, ustalenie jego cech podstawowych oraz zdefiniowanie problemu ZZ\QLNXDQDOL]\LGLDJQR]\VWDQXLVWQLHMąFHJR1DVWĊSXMHWXWDMVIRUPXáo-ZDQLH FHOX EDGDĔ L RJUDQLF]HĔ MDNLH PRJą Z\VWąSLü SU]\ MHJR
UR]ZLązy-ZDQLXNU\WHULyZMDNLHEĊGąEUDQHSRGXZDJĊSU]\RFHQLH, i akceptacji wa-ULDQWyZ UR]ZLą]DĔ Z\]QDF]HQLH RVRE\ SRGHMPXMąFHM GHF\]MĊ R ZSURZa-G]HQLX UR]ZLą]DQLD RUD] RSUDFRZDQLH SURJUDPX EDGDĔ L RNUHĞODQLH UDP czasowych ich przeprowadzenia. Faza ta obejmuje UyZQLHĪ V]F]HJyOQLH Z RGQLHVLHQLX GR SU]HGVLĊZ]LĊü ]áRĪRQ\FK L Z\VRFH VNRPSOLNRZDQ\FK EDGDQLDZVWĊSQHNWyUHSRWRF]QLHRNUHĞODVLĊPLDQHPRJyOQHMGLDJQR]\Rr- JDQL]DF\MQHM0DRQD]D]DGDQLHXVWDOHQLHFKDUDNWHUXZLHONRĞFLL]áRĪRQo-ĞFLSUREOHPyZDZNRQVHNZHQFML– zakresu i charakteru zmian, jakie po-ZLQQ\E\üZSURZDG]RQHZZ\QLNXFDáHJRSRVWĊSRZDQLDEDGDZF]HJR – )D]D SRV]XNLZDĔ – w której zebrane, zestawione i przeanalizowane
in-IRUPDFMH L Z\FLąJQLĊWH ] QLFK ZQLRVNL GLDJQRVW\F]QH VWDQRZLą SRGVWDZĊ GRWZRU]HQLDZDULDQWyZNRQFHSFMLUR]ZLą]DĔSUREOHPX. 6]F]HJyOQąFHFKą WHMID]\MHVWZ\NRU]\VWDQLHNUHDW\ZQRĞFLWNZLąFHMZSV\FKLFHOXG]NLHMSo-SU]H]DNW\ZL]DFMĊXP\VáyZ]DSRPRFąUyĪQHJRURG]DMXWHFKQLNVW\PXOXMą F\FK WZyUF]H P\ĞOHQLH : UDPDFK WHM ID]\ SRZLQQD QDVWąSLü UyZQLHĪ ZVWĊSQD RFHQD L VHOHNFMD ZDULDQWyZ NRQFHSFML PRĪOLZ\FK GR UHDOL]DFML XSRU]ąGNRZDQLHZDULDQWyZZHGáXJNU\WHULyZSU]\MĊW\FKGODSRWU]HESRd- MĊFLDGHF\]MLF]\OLZ\ERUXUR]ZLą]DQLDZGDQHMV\WXDFMLQDMEDUG]LHMUDFMo-nalnego F]\]DGRZDODMąFHJR
– Faza decyzji – dwLHSRSU]HGQLHID]\PRĪQDX]QDü]D SUHSDUDFMĊSRGVWDZ GR SRGMĊFLD GHF\]ML 6DP DNW GHF\GRZDQLD SROHJD ERZLHP QD Z\ERU]H MHGQHJR ] Z\ĪHM ]HVWDZLRQ\FK L RV]DFRZDQ\FK ZDULDQWyZ UR]ZLą]DĔ DQDVWĊSQLHV]F]HJyáRZ\P]DSURMHNWRZDQLXF]\SU]HáRĪHQLXLGHLQDMĊ]\N SUDNW\F]QHM SURFHGXU\ SRVWĊSRZDQLD SURMHNWRZHJR L ZGURĪHQLRZHJR 3U]HMĞFLH GR UHDOL]DFML F]\OL ZGURĪHQLH SURMHNWX GR SUDNW\NL Z\PDJD UyZQLHĪGHF\]MLDNFHSWXMąFHMJRLGHF\]MLRZGURĪHQLX
– Faza oceny – zamyka cykl postĊSRZDQLD SRSU]H] REVHUZDFMĊ IXQNFMRQo- ZDQLDZSUDNW\FHQRZHJRUR]ZLą]DQLDLGRNRQ\ZDQLDNRUHNWMHĪHOLLVWQLe-je taka potrzeba. 3RXSá\ZLHXVWDloQHJRF]DVXQDVWĊSXMHRV]DFRZDQLHVSo-áHF]QR-ekonomicznych efektów wprowadzonych zmian, przy nowej udo-skonalonej orJDQL]DFMLEąGĨMHMSRGV\VWHPX
,QQ\SRG]LDáWR SURFHVUR]ZLą]\ZDQLDSUREOHPyZpodzielony na siedem eta-pów (Hannoway i Hunt 2004, s. 153):
1. 2NUHĞOHQLH SUREOHPX &]\ U]HF]\ZLĞFLH SUREOHP LVWQLHMH" -DNL MHVW MHJR
FKDUDNWHU"-DNEDUG]RMHVWZDĪQ\"&]\PRĪQDZ W\P]DNUHVLHFRĞ]PLHQLü"
2. =ELHUDQLH LQIRUPDFML -DNLH LQIRUPDFMH Vą SRWU]HEQH GR UR]ZLą]DQLD
SUo- EOHPX"-DNLHGDQHVąGRVWĊSQH"-DNLFKGRGDWNRZ\FKLQIRUPDFMLWU]HEDSo-V]XNDü" :V]\VWNLH LQIRUPDFMH SRZLQQ\ RGSRZLDGDü QD S\WDQLH NWR FR gdzie, kiedy i jak?
3.
SRGVWDZLHLVWQLHMąF\FKSURFHGXUF]\WHĪWU]HEDZ\P\ĞOLüQRZHUR]ZLą]a-nia. 4. 2FHQDUR]ZLą]DĔ QDW\PHWDSLHPXVLP\QDMSLHUZRNUHĞOLüNU\WHULDXPRĪ OLZLDMąFHRFHQĊ QSSLHQLąG]HF]DV DQDVWĊSQLHZHGáXJSU]\MĊWHJRNU\We-ULXPSRUyZQDüLRFHQLDüSRV]F]HJyOQHZDULDQW\UR]ZLą]DĔ 5. :\EyUUR]ZLą]DQLD Z\EUDüVSRĞUyGRFHQLDQ\FKWRUR]ZLą]DQLHNWyUHMHVW QDMZáDĞFLZV]HLMHĞOLWRNRQLHF]QHRJáRVLüMHLQQ\P
6. :GURĪHQLH UR]ZLą]DQLD QDOHĪ\ ]DSODQRZDü RGSRZLHGQLH G]LDáDQLD L
]Ue-DOL]RZDüMH
7. .RQWUROD VNXWNyZ SROHJD RQD QD ĞOHG]HQLXSURFHVX UHDOL]DFML L
SRGHMPo-ZDQLXG]LDáDĔNRU\JXMąF\FKMHĞOL]DLVWQLHMHWDNDSRWU]HED
2. Techniki GHILQLRZDQLDSUREOHPX VIRUPXáRZDQLDSUREOHPX
*RG]L VLĊ ]DXZDĪ\ü ĪH Z\PLHQLHQL DXWRU]\ UyĪQ\FK SRGHMĞü GR PHWRG\NL UR]ZLD]\ZDQLDSUREOHPyZ ]JRGQLHQDSLHUZV]\P PLHMVFXXPLHV]F]DMą]DJDGQLe-QLDGRW\F]ąFHRNUHĞOHQLDVIRUPXáRZDQLDSUREOHPXF]\WHĪSUHF\zyjnego zdefinio-ZDQLDSUREOHPX:V]HONLHGDOV]HHWDS\PDMąFKDUDNWHUZWyUQ\
'ODF]HJRWDNZDĪQHZSURFHVLHUR]ZLą]\ZDQLDSUREOHPyZMHVW]GHILQiowanie SUREOHPX"2ND]XMHVLĊĪe bez etapu F]\WHĪID]\]GHILQLRZDQLDSUREOHPXQLHPRĪ QD ]DVWRVRZDü ZáDĞFLZ\FK PHWRG MHJR UR]ZLą]DQLD OXE QDZHW MHJR SUyE\ -HVW WR ]DGDQLHSLHUZV]RSODQRZHZFDá\PSURFHVLHUR]ZLą]\ZDQLDSUREOHPyZ:V]\VWNLH dalsze etapy i cele VąSRGSRU]ąGNRZDQHID]LHLHWDSRZL]GHILQLRZDQLDSUREOHPX
3RGREQLH MHVW ] IXQNFMą SODQRZDQLD SODQRZDQLD strategicznego) w procesie ]DU]ąG]DQLD2QDWHĪPD]QDF]HQLHSLHUZRWQHDZV]\VWNLHLQQHIXQNFMH RUJDQL]o-wania, motywo]DU]ąG]DQLD2QDWHĪPD]QDF]HQLHSLHUZRWQHDZV]\VWNLHLQQHIXQNFMH RUJDQL]o-wania, podejmowania decyzji – PDMą ]QDF]HQLH ZWyUQH SRQLHZDĪ Z\QLNDMą]IXQNFMi planowania.
0RĪQD]DWHPSRZLHG]LHüĪHSRSUDZQDHWLRORgia problemu, tj. zdefiniowania jego istoty i struktury, QRUPDOL]XMH VSUDZQRĞFL GDOV]\FK HWDSyZ Z UyĪQ\FK SRGHj-ĞFLDFK GR UR]ZLą]\ZDQLD SUREOHPyZ 1DXND R ]DU]ąG]DQLX DOH WDNĪH L SUDNW\ND PHQHGĪHUVND SURSRQXMH GZD W\S\ WHFKQLN PRĪOLZ\FK GR ]DVWRVRZDQLD SU]y defi-niowaniu problemu. 6ą to:
1. 7HFKQLNLXĞFLĞODMąFHGHILQLFMĊSUREOHPX
2.
7HFKQLNLDQDOLW\F]QHUR]ELMDMąFHSUREOHPQDHOHPHQW\VNáDGRZHLXND]u-MąFH]QDF]HQLHWHJRHOHPHQWXZFDáRĞFL]GHILQLRZDQHJRSUREOHPX
7HFKQLNL XĞFLĞODMąFH GHILQLFMĊ SUREOHPX WR: analiza granic, zorientowanie na FHOHLWHFKQLNDV]HĞFLXS\WDĔ (Procter 2008, s. 71).
Analiza granic SROHJD QD ]PLDQLH VWUXNWXU\ ]DáRĪHĔ SUREOHPRZ\FK Z FHOX stworzenia nowego punktu widzenia na problem. Technika ta ma czterostopniowy charakter WDPĪH :
1. WVWĊSQDGHILQLFMDSUREOHPXSU]HGVWDZLRQDQDSLĞPLH
2. :DĪQHF]ĊĞFLGHILQLFMLVąDQDOL]RZDQHLXZ\SXNODQH
3.
.OXF]RZHSRZLD]DQLD]DáRĪHĔVąLGHQW\ILNRZDQHWHRUHW\F]QLHLSUDNW\Fz-nie;
4. 2ERZLą]XMH ]DSLV\ZDQLH NDĪGHM SRZVWDáHM Z Z\QLNX DQDOL]\ GHILQLFML
problemu.
IQDF]HM PyZLąF, analiza granic to kolejne „przechodzenie od … do”, które PRĪQD ]DSLVDü QDVWĊSXMąFR SU]HGVWDZLHQLH SUREOHPX QD SLĞPLH ĺ XZ\SXNOHQLH NOXF]RZ\FKVáyZLZ\UDĪHĔĺLGHQW\ILNDFMDZDĪQ\FKSRZLą]DĔĺ]DSLVQRZ\FK definicji.
Zorientowanie na cel – MHVWWRWHFKQLNDNWyUHMJáyZQ\P]DGDQLHPMHVWSU]y-MĊFLH WDNLHJR VSRVREX P\ĞOHQLD NWyUH Z\MDĞQL QDV]H FHOH L ]DPLHU]HQLD 'R WHJR SRWU]HEQHEĊG]LH
– 2SDQRZDQLH FKDUDNWHU\VW\NL RJyOQHM GDQHJR SUREOHPX ] XZ]JOĊGQLHQLHP GRVWĊSQ\FKXQDVQDÄG]LĞ´LQIRUPDFMi.
– 8VWDOHQLHOLVW\SRWU]HEOLVW\SU]HV]NyGLOLVW\RJUDQLF]HĔMDNLHWU]HED]a-DNFHSWRZDüZFHOXUR]ZLą]DQLDSUREOHPX
– 8VWDOHQLH QD SRGVWDZLH ]HEUDQ\FK LQIRUPDFML OLVW\ PRĪOLZ\FK GHILQLFML problemu.
Logika tej techniki jest przedstawiona na rysunku 1.
Rys. 1. Technika zorientowana na cel ħUyGáR oSUDFRZDQLHZáDVQH
7HFKQLNDS\WDĔ – MHVWWHFKQLNąNWyUHMJáyZQ\PFHOHPMHVWVWZRU]HQLH]RUJa-QL]RZDQHJRV\VWHPX]ELHUDQLDGDQ\FKGRW\F]ąF\FKGDQHJRSURElemu. Dane te
po-]ZDODMąVSRMU]Hü na problem z nowego SXQNWXZLG]HQLD,WDN&]HVáDZ1RVal pro-SRQXMHE\VIRUPXáRZDQLHSUREOHPXXZ]JOĊGQLDáRQDVWĊSXMąFHS\WDQLD (Nosal 2003, s. 91):
– -DNLHVąJáyZQHSU]\F]\Q\SRZVWDQLDSUREOHPX"
– &]HJR GRW\F]\ QLHZLHG]D L REV]DU\ VSU]HF]QRĞFL SRZRGXMąFH SRZVWDQLH problemu?
– Co tU]HEDZGDQ\PSUREOHPLHUR]ZLą]Dü]QDOHĨüRNUHĞOLü" – -DNVIRUPXáRZDüSUREOHPZSRVWDFLLGHDOQHM"
– &RVWDQLHVLĊ, JG\SUREOHPQLH]RVWDQLHUR]ZLą]DQ\"
– : MDNLP ÄNRG]LH´ F]\ ÄMĊ]\NX´ SUREOHP QDOHĪ\ SU]HGVWDZLü HNVSHUWRP ĪHE\QDPSRPRJOLZMHJRUR]ZLą]DQLX" – :MDNLPÄXMĊFLX´SU]HGVWDZLüLX]P\VáRZLüVRELHSUREOHPĪHEy najlepiej RG]ZLHUFLHGODáMHJRLVWRWĊ" 0RĪQD]DWHPSRZLHG]LHüĪHUR]SR]QDQLHLGHILQLRZDQLHSUREOHPX]UR]XPLe- QLHMHJRLVWRW\WRSU]HGHZV]\VWNLPNZHVWLDP\ĞOHQLDLG]LDáDQLDPHQHGĪHUDDWDk-ĪHMHJRDPELFMLLDVSLUDFML0HQHGĪHUSRZLQLHQRGSRZLHG]LHüVRELHQDQDVWĊSXMąFH S\WDQLD &]\SRUDG]LVRELH]SUREOHPHP"-DNJRRFHQLD]ZáDVQHJRSXQNWXZLG]e-nia? Jak go ocenia z punktu widzenia organizacji?
Ad 2) Techniki analityczne to przede wszystkim mDWU\FHUR]NáDGDOQHDQDOL]D DVSHNWyZLDQDOL]DQDNáDGyZLZ\QLNyZ (Penc 3LHWUDVLĔVNL . Matryce UR]NáDGDOQH – WRUR]áRĪHQLHLUR]ELFLHSUREOHPXQDHOHPHQW\VNáDGRZHSURSUREOe-P\LSRV]F]HJyOQHMHJRF]ĊĞFLLWS2EHMPXMHRQDQDVWĊSXMąFHHWDS\
1. Spor]ąG]DQLH OLVW\ JáyZQ\FK SRGV\VWHPyZ F]\OL HOHPHQWyZ VNáDGRZ\FK problemu;
2. 6SRU]ąG]DQLHPDWU\F\SRGV\VWHPyZLLFKHOHPHQWyZVNáDGRZ\FK
3. 2NUHĞOHQLH ]ZLą]NX ]DFKRG]ąFHJR SRPLĊG]\ SRV]F]HJyOQ\PL
SRGV\VWe-PDPLF]\WHĪHOHPHQWDPLVNáDGRZ\PL 4. Wyselekcjonowanie do GDOV]HMDQDOL]\Z]DMHPQ\FK]ZLą]NyZL]DOHĪQRĞFL RZ\VRNLPVWRSQLX]DOHĪQRĞFL 7HFKQLND WD ]QDQD MHVW WDNĪH SRG LQQą QD]Zą ÄWHFKQLND UHNRQNDUHQF\MQD´ (Antoszkiewicz 2008, s. 246)R]QDF]DMąFą UR]NáDGSUREOHPXQDSUREOHP\F]ąVWNo-ZHF]\OLP\ĞOHQLHZNDWHJRULDFKRGV]F]HJyáXRGRJyáX
Analiza aspektów wskazuje na SRWU]HEĊ DQDOL]\ SUREOHPX SRG NąWHP SLĊFLX MHJRXZDUXQNRZDĔ PDWHULDOQego, przestrzennego, czasowegoMDNRĞFLRZego i ilo- ĞFLRZego:DĪQHVąWXWDMGZLHU]HF]\ RNUHĞOHQLH]QDF]HQLDGODSUREOHPXSRVzcze-gyOQ\FKMHJRXZDUXQNRZDĔRUD]Z\EyUWHJRQDMZDĪQLHMV]HJRXZDUXQNRZDQLDF]\ WHĪQDMZDĪQLHMV]\FKXZDUXQNRZDĔSRWU]HEQ\FKGRGDOV]HMDQDOL]\
7HFKQLNDQDNáDGyZLZ\QLNyZ MHVWUR]V]HU]HQLHPLX]XSHáQLHQLHPWHFKQLNL DQDOL]\ DVSHNWyZ 6áXĪ\ RQD GR RNUHĞOHQLD ]ZLą]NyZ najlepiej przyczynowo--VNXWNRZ\FK ]DFKRG]ąF\FKPLĊG]\HOHPHQWDPLVNáDGRZ\PLSUREOHPXZDVSHNFLH
dynamicznym. Chodzi WHĪ SU]HGH ZV]\VWNLP R SUyEĊ ]QDOH]LHQLD RGSRZLHG]L QD QDVWĊSXMąFH]DJDGQLHQLD
1. -DNLHZ\QLNLSU]\QLHVLHUR]ZLą]DQLHSroblemu;
2. 6]DFRZDQLH RNUHĞOHQLH QDNáDGyZ QD SODQRZDQ\ F]\ WHĪ SU]HZLG\ZDQ\
wynik;
3. :\V]F]HJyOQLHQLHRJUDQLF]HĔZSá\ZDMąF\FKQDZ\QLN
4. 3UHF\]\MQD DQDOL]D ]ZLą]NyZ Z\QLNL–QDNáDG\ RUD] RFHQD Z MDNL VSRVyE
QDNáDG\ SRZLQQ\ E\ü Z\NRU]\VWDQH GOD RVLąJQLĊcia zamierzonych wyni-ków.
2F]\ZLĞFLH VHGQHP UG]HQLHP WHM WHFKQLNL Vą V]DFXQNi ekonomiczno--ILQDQVRZ\FKDVSHNWyZSUREOHPXRNUHĞOHQLHLFKLVWRW\UHODFMLNRV]W\–wyniki, czyli LQDF]HM PyZLąF, V]DFXQHN UDFKXQNX HNRQRPLF]QHJR ]ZLą]DQHJR ] GDQ\P SUREOe-mem i jego ro]ZLą]DQLHP2F]\ZLĞFLHQDOHĪ\SDPLĊWDüRW\PĪHZSU]HGVWDZLRQHM DQDOL]LHGHILQLRZDQLDSUREOHPXQLHXZ]JOĊGQLDP\MHJRVSRáHF]Q\FKDVSHNWyZ-HVW WR]DJDGQLHQLHUyZQLHZDĪQH– podobnie jak metodyka zaprezentowana w opraco-waniu – dla potrzeby definiowania pUREOHPXDOHZ\PDJDMąFDQLHFRLQQHJRSRGHj-ĞFLDLDQDOL]\
Podsumowanie
Zagadnienie problemów w organizacjach, a szczególnie techniki definiowania SUREOHPXWRNODV\F]Q\F]\QQLN]QDF]HQLDNDSLWDáXOXG]NLHJRZJRVSRGDUFH:áa-ĞFLZHUR]SR]QDQLHL]GHILQLRZDQLHZ\VWĊSXMąF\FKZRUJDQL]DFMDFKSUREOHPyZPD zasadnicze znaczenie GOD LFK UR]VąGQHJR UR]ZLą]DQLD 'ODWHJR WHĪ NDĪG\ SUREOHP PHQHGĪHURZLH SRZLQQL SUyERZDü UR]ZLą]Dü Z VSRVyE WZyUF]\ W]Q SU]HP\ĞOHü L UR]ZDĪ\ü ZV]HONLH RNROLF]QRĞFL GR WHJR FHOX VáXĪą Srzede wszystkim przedsta- ZLRQHZRSUDFRZDQLXWHFKQLNLXĞFLĞODMąFHGHILQLFMĊSUREOHPXLWHFKQLNLDQDOLW\Fz-QH PDMąFHZSá\ZQDRVWDWHF]Q\Z\QLN:\PDJDWRRGnLFKZNDĪG\PZ\SDGNX RNUHĞOHQLD FR MHVW D FR QLH MHVW SUREOHPHP SU]HSURZDG]HQLH DQDOL]\ SUREOHPX ZFHOXSR]QDQLDMHJRPDWU\F\]UR]XPLHQLDMHJRLVWRW\LRNUHĞOHQLDSU]\F]\QNWyUH JRZ\ZRáDá\
Literatura
1. Antoszkiewicz, J.D. (1999), 0HWRG\ KHXU\VW\F]QH 7ZyUF]H UR]ZLą]\ZDQLH
SUo-blemów, Warszawa: PWN.
2. Antoszkiewicz J.D. (2008), 5R]ZLą]\ZDQLHproblemów firmy, Warszawa: Poltext. 3. Bittel L.R. (2004), .UyWNLNXUV]DU]ąG]DQLD, Warszawa: PWE.
4. Hannoway C., Hunt G. (2004), 8PLHMĊWQRĞFLPHQHGĪHUVNLH, Warszawa: Kopia. 5. Hatch M. (2002), Teoria organizacji, Warszawa: PWN.
6. 0LNRáDMF]\N Z. (1999), Techniki orgDQL]DWRUVNLH Z UR]ZLą]\ZDQLX SUREOHPyZ, Warszawa: PWN.
7. Nosal Cz.S. (2003), 8P\VáPHQHGĪHUD:URFáDZ 8. Penc J. (2005), 'HF\]MHZ]DU]ąG]DQLX, Kraków: WPSB. 9. Penc J. (2007), Leksykon biznesu, Warszawa: AW „Placet”.
10. 3LHWUDVLĔVNL Z. (2006), Psychologiczne Z\]QDF]QLNLVXNFHVyZZ]DU]ąG]DQLX, Wro-FáDZ.
11. Procter T. (2008), =DU]ąG]DQLHWZyUF]H, Warszawa: Gebethner i S-ka.
PROBLEMS IN THE ORGANIZATION – TECHNIQUES OF DEFINING THE PROBLEM
The keynote of the study is to identify the importance and role of determining, defining the problem in the whole process of problem-solving methodology. Hence, it analyzed in developing different approaches to problem solving methodology and tech-niques presented – according to the author – the most useful in the process of defining the problem.
Keywords: organization, problem solving, problem definition, selection techniques.
