12
mgr in¿. Andrzej OSUCH, dr hab. in¿. Piotr RYBACKI, dr in¿. Ewa OSUCH, mgr in¿. Tatiana BUCHWALD, mgr in¿. ¯aneta STASZAK
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Instytut In¿ynierii Biosystemów e-mail: andrzej.osuch@up.poznan.pl
Streszczenie
Wzrost liczby maszyn u¿ytkowanych w rolnictwie powoduje zwiêkszenie intensywnoœci negatywnego ich wp³ywu na œrodowisko naturalne. Proces eksploatacji maszyn rolniczych powoduje powstawanie du¿ych iloœci produktów odpadowych, zaliczanych do grupy odpadów niebezpiecznych, np.: przepracowane oleje, zu¿yte akumulatory i opony. Celem badañ by³a analiza metod zagospodarowania zu¿ytych opon na przyk³adzie gospodarstw rolnych w powiecie krotoszyñskim. Przedstawione dane wykazuj¹ ¿e, wiêkszoœæ gospodarstw boryka siê z problemem prawid³owego zagospodarowania zu¿ytych opon, czego wynikiem jest ich sk³adowanie i spalanie w niekontrolowanych warunkach.
opony, tworzywa sztuczne, zanieczyszczenie œrodowiska S³owa kluczowe:
ANALIZA PORÓWNAWCZA METOD
ZAGOSPODAROWANIA ZU¯YTYCH
OPON ROLNICZYCH
TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA 5/2015 Wprowadzenie
Rozwój cywilizacyjny i postêp techniczny obszarów wiejskich powoduje, ¿e w mikroskali, w poszczególnych gospodarstwach rolnych, pojawiaj¹ siê problemy zwi¹zane z ochron¹ œrodowiska. Produkcja rolnicza i przemys³ rolno-spo¿ywczy w Polsce generuje co roku ponad 10 mln Mg odpadów, które podlegaj¹ zagospodarowaniu, natomiast skala odpadów niezagospodarowanych nie jest w pe³ni znana [1].
Zanieczyszczenie œrodowiska powoduj¹ w du¿ym stopniu równie¿ produkty odpadowe powstaj¹ce w wyniku eksploatacji oraz likwidacji pojazdów i maszyn rolniczych [6, 7]. S¹ to odpady zaliczane do grupy niebezpiecznych i nale¿¹ do nich: zu¿yte opony oraz inne produkty gumowe stosowane w maszynach rolniczych (np. paski klinowe, uszczelki), wyeksploatowane akumulatory, zu¿yte p³yny eksploatacyjne (oleje, p³yny ch³odnicze i hamulcowe) oraz filtry paliwa i oleju. Du¿a iloœæ odpadów, a tak¿e ró¿norodnoœæ materia³ów przy produkcji maszyn rolniczych i ich póŸniejszej eksploatacji utrudnia proces ich zbiórki, selekcji i poprawnego zagospo-darowania, które nie powinno polegaæ na ich sk³adowaniu [4].
W literaturze wymienia siê kilka metod zagospodarowania zu¿ytych opon i wyrobów gumowych, m.in.: bie¿nikowanie (recykling produktowy), produkcja granulatu gumowego, piro-liza (recykling materia³owy) oraz spalanie w kontrolowanych warunkach (recykling energetyczny) [8, 9, 10, 12, 13, 14]. Konieczne staje siê jednak doskonalenie istniej¹cych oraz wdra¿anie nowych metod ich zagospodarowania, kieruj¹c siê wzglêdami ekonomicznymi i ekologicznymi.
Problem zagospodarowania wyrobów gumowych, a szcze-gólnie zu¿ytych opon jest niezwykle trudny. Wi¹¿e siê to z fak-tem, ¿e ostateczn¹ formê i parametry u¿ytkowe opon uzyskuje siê w nieodwracalnym procesie wulkanizacji, co powoduje, ¿e ponowne ich przetworzenie wymaga zastosowania kosztow-nych procesów technologiczkosztow-nych. Uzyskany recyrkulat ma ponadto gorsze w³aœciwoœci mechaniczne i wytrzyma³oœciowe w porównaniu do oryginalnych materia³ów gumowych.
Wszystko to powoduje, ¿e zu¿yte opony sk³adowane s¹ na komunalnych sk³adowiskach odpadów, magazynowane w go-spodarstwach lub porzucane w przypadkowych miejscach. Warto podkreœliæ, ¿e sk³adowanie opon od 2003 roku jest w Polsce nielegalne, gdy¿ wi¹¿e siê z ryzykiem samozap³onu, a gaszenie tego typu po¿arów jest trudne, powoduj¹ce
degrada-cjê gleby oraz zanieczyszczenie powietrza toksycznymi zwi¹zkami [2, 3, 5, 11].
Warto wiêc podkreœliæ, ¿e wszelkie sposoby stanowi¹ce alternatywê dla gromadzenia zu¿ytych opon i tworzeniu ogromnych sk³adowisk s¹ warte szczególnej uwagi [3].
Zu¿yte opony rolnicze stwarzaj¹ powa¿ne zagro¿enie dla œrodowiska naturalnego. Wa¿ne jest wiêc d¹¿enie do wyd³u¿ania czasu ich u¿ytkowania oraz opracowywania nowych metod ich recyklingu i zagospodarowania.
Celem artyku³u jest ocena skali problemu, jaki stwarzaj¹ zu¿yte opony oraz analiza porównawcza stosowanych metod ich zagospodarowania podczas d³ugoletniego u¿ytkowania maszyn i urz¹dzeñ w gospodarstwach rolnych.
Zakres badañ obejmowa³ uzyskanie szczegó³owych informacji na temat liczby zu¿ytych opon w gospodarstwach rolnych oraz stosowanych metod ich zagospodarowania i uty-lizacji. Badania przeprowadzano z wykorzystaniem anoni-mowego arkusza ankietowego w gospodarstwach rolnych powiatu krotoszyñskiego. Do badañ wytypowano drog¹ loso-wania 10 gospodarstw.
Analizowane gospodarstwa ró¿ni³y siê wielkoœci¹ powierzchni u¿ytków rolnych oraz kierunkiem prowadzonej produkcji. Najmniejsze gospodarstwo mia³o 21 ha u¿ytków rolnych, natomiast najwiêksze 72 ha. Pomimo, ¿e gospo-darstwa prowadz¹ mieszan¹ produkcjê, to 50% ankietowanych deklarowa³o, i¿ g³ównym kierunkiem ich dzia³alnoœci jest hodowla zwierz¹t.
W³aœciciele wszystkich gospodarstw wykazali w ankiecie problemy z zagospodarowaniem zu¿ytych opon. S¹ one wed³ug rolników uci¹¿liwym odpadem i czêsto s¹ sk³adowane w przy-padkowych miejscach, stwarzaj¹c zagro¿enie po¿arem oraz bywaj¹ siedliskiem gryzoni (rys. 1).
Jak wynika z uzyskanych danych i zaprezentowanych w tab. 1, na jeden hektar gruntów rolnych przypada œrednio 1,3 zu¿ytej opony rolniczej. Bior¹c pod uwagê area³ gruntów rolnych w Polsce szacowaæ mo¿na, ¿e iloœæ zu¿ytych opon jakie zalegaj¹ w krajowych gospodarstwach siêgaæ mo¿e 17,5-18 mln sztuk. Przy czym szczegó³owa analiza uzyskanych Cel, zakres i metodyka badañ
TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA 5/2015 danych pozwala stwierdziæ, ¿e 30% gospodarstw nie wykorzystuje powtórnie zu¿ytych opon i s¹ one jedynie magazynowane.
Gospodarstwa ukierunkowane na produkcjê zwierzêc¹, a przede wszystkim byd³o miêsne i mleczne, nadal wykorzy-stuj¹ czêœæ zu¿ytych opon do uszczelniania folii na pryzmach z kiszonk¹. Szczegó³owe dane wtórnego wykorzystania zu¿y-tych opon zosta³y przedstawione na wykresie (rys. 2).
Rys. 1. Sk³adowisko opon w gospodarstwie rolnym Fig. 1. Storage site of tires on a farm
Rys. 2. Wtórne wykorzystywanie zu¿ytych opon Fig. 2. The secondary use of worn-out tires
Tab. 1. Stan zagospodarowania zu¿ytych opon w gospodarstwach rolnych Table 1. State of management of worn-out tires on farms
Numer gospodarstwa
Farm number
Powierzchnia gospodarstwa [ha] Area of the farm [ha]
Kierunek produkcji Direction of
production
Liczba zmagazynowa-nych zu¿ytych opon The number of stored
worn-out tires
Liczba wykorzystywa-nych zu¿ytych opon
The number of used worn-out tires
G³ówna metoda utylizacji/ zagospodarowywania opon The main method of
utiliza-tion/managing of tires 2. 3. 1. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 26 27 21 32 39 46 52 57 61 72 mieszana mixed mieszana mixed mieszana mixed zwierzêca animal zwierzêca animal zwierzêca animal zwierzêca animal roœlinna plant roœlinna plant zwierzêca animal 27 38 43 35 5 49 57 43 63 27 10 18 24 4 0 0 34 38 0 44
spalanie w kot³owni przy-domowej
the burning in a backyard boiler room
sk³adowanie
storage
sk³adowanie
storage
spalanie w kot³owni przy-domowej
the burning in a backyard boiler room sk³adowanie storage sk³adowanie storage sk³adowanie storage sk³adowanie storage sk³adowanie storage sk³adowisko odpadów waste storing
Badania wykaza³y, ¿e 20% zu¿ytych opon maszyn rolniczych w ankietowanej grupie rolników utylizowana jest przez spalanie w kot³owniach przydomowych. Nieprzy-gotowane paleniska przydomowych kot³owni emituj¹ do atmosfery ogromne iloœci truj¹cych gazów. Najwiêksza grupa rolników, (69%) sk³aduje opony w ró¿nych, czêsto przypadko-wych miejscach, które stwarzaj¹ zagro¿enie po¿arowe i wp³y-waj¹ na estetykê otoczenia gospodarstwa. Jak wynika z badañ, tylko nieliczna grupa gospodarstw oddaje opony na sk³adowisko odpadów niebezpiecznych lub oddaje je w punk-tach zbiórki wyrobów gumowych (rys. 3).
Przeprowadzone badania i analiza wyników wyraŸnie uwidaczniaj¹ problem z wycofanymi z eksploatacji, zu¿ytymi oponami maszyn rolniczych. Jest on g³ównie powodowany du¿¹ liczb¹ u¿ytkowanych maszyn samojezdnych, wyposa-¿onych w ogumienie. Wiêkszoœæ rolników przyznaje, ¿e g³ów-n¹ metod¹ zagospodarowania zu¿ytych opon jest sk³adowanie, czêsto w przypadkowych miejscach, co wed³ug obowi¹-Rys. 3. Metody zagospodarowania zu¿ytych opon rolniczych Fig. 3. Methods of management of agricultural tires Podsumowanie
liczba wykorzystywanych zu¿ytych opon the number of used waste tires
31% liczba zmagazynowanychzu¿ytych opon
the number of stored waste tires 69% sk³adowanie storage 70% sk³adowisko odpadów waste landfill 10%
spalanie w przydomowej kot³owni the burning in a backyard boiler
20%
zuj¹cych przepisów jest nielegalne, ze wzglêdu na ochronê przeciwpo¿arow¹. Przeprowadzone badania ukaza³y równie¿ niepokoj¹c¹ tendencjê do spalania opon w przydomowych kot³owniach, co powoduje emisjê szkodliwych zwi¹zków do atmosfery. Dlatego niezbêdne s¹ systemowe zmiany przepisów oraz opracowanie procedur i punktów odbioru opon i innych wyrobów gumowych stosowanych w konstrukcji i eksploatacji maszyn rolniczych.
Bibliografia
[1] Bellmann K., Khare A.: Economic issues in recycling end-of-life vehicles. Technovation, 2000, 20 (12), 677-690.
[2] B³êdzki A.K. (red): Recykling materia³ów polimerowych. Warszawa: WNT, 1997.
[3] Daniel Z., Juliszewski T., Kowalczyk Z., Malinowski M., Sobol Z., Wrona P.: Metoda szczegó³owej klasyfikacji odpadów z sekto-ra rolniczego i rolno-spo¿ywczego. Infsekto-rastruktusekto-ra i ekologia terenów wiejskich. Polska Akademia Nauk. Oddzia³ w Krakowie, 2012, 2/IV, 141-152.
[4] Gronowicz J., Kubiak T.: Recykling zu¿ytych opon samochodowych. Problemy Eksploatacji, 2007, 2, 5-15.
[5] Januszewicz K., Melaniuk M., Ryms M., Klugmann-Radziemska E.: Mo¿liwoœci wykorzystania ca³ych u¿ywanych opon. 2010, Vol. 12, 4, 53-60.
[6] K³os Z., Feder S.: Ochrona œrodowiska w budowie maszyn i transporcie. Poznañ: Wydawnictwo Politechniki Poznañskiej, 2002. ISBN 83-71434-52-9.
[7] Korzeñ Z.: Ekologistyka. Instytut Logistyki i Magazynowania. Poznañ, 2001. ISBN 83-87344-70-2.
[8] Oprzêdkiewicz J., Stolarski B.: Technologia i systemy recyklingu samochodów. Warszawa: WNT, 2003. ISBN 83-20429-22-6. [9] Piekarski W., Juœciñski S.: Recykling jako wyznacznik postêpu
techniczno ekonomicznego w technice rolniczej. In¿ynieria Rolnicza, 2006, 6 (81).
[10] RzeŸnik C., Grzeœ Z.: Sozologiczne aspekty regeneracji czêœci maszyn rolniczych. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, 1999, CCCXII, 73-78.
[11] RzeŸnik C., Rybacki P.: A structural method of ewaluating the susceptibility of agricultural machines to recycling. Electronic Journal of Polish Agricultural Universities, [online]. Series Agricultural Enginieering, Volume 7, Issue 2 [dostêp 01-08-2004]. Dostêpny:
[12] RzeŸnik C., Rybacki P.: Ocena podatnoœci maszyn rolniczych na recykling metod¹ strukturaln¹. Acta Scientiarum Polonorum Technica Agraria, 2004, 3 (2/2), 49-55.
[13] Weirauch R.: U¿ytkowanie wspó³czesnych opon rolniczych. Technika Rolnicza Ogrodnicza Leœna. 2011, 1, 12-14.
[14] ¯muda W., Budzyñ S., Tora B.: Badania chromatrograficzne produktów pirolizy granulatu ze zu¿ytych opon. Górnictwo i Geoin¿ynieria, 2006, 30, Z. 3/1.
www.ejpau.media.pl/series/volume7/ issue2/engineering/art-02.html.
TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA 5/2015
COMPARATIVE ANALYSIS OF METHODS OF MANAGEMENT OF WORN-UP
AGRICULTURAL TIRES
Summary
The increase in the number of machines used in agriculture results in increase in the intensity of their negative impact on the environment at all stages of their existence. The process of operation of agricultural machinery produces large amounts of waste products, belonging to the group of hazardous waste, such as: used oil, used batteries and tires. The aim of this study is to analyze methods of management of worn-out tires on the Polish farms. The study was conducted on farms of Krotoszyn county. The data presented in this work showed that the most of farms struggles with the problem of proper management of used tires, resulting in their storing and incineration in uncontrolled conditions.
tire, plastics, environmental pollution Key words:
I Z B A
P R Z E M Y S £ O W O H A N D L O W A
BRAN¯ MASZYN ROLNICZYCH i SPO¯YWCZYCH
(Chamber of Industry & Commerce of Agricultural & Food Processing Machines)
Izba Przemys³owo - Handlowa Bran¿ Maszyn Rolniczych i Spo¿ywczych:
·
jest ogólnopolsk¹ organizacj¹ samorz¹du gospodarczego. Cz³onkami Izby s¹ polskieprzedsiêbiorstwa produkcyjne i handlowe bran¿y ci¹gników, maszyn rolniczych, ogrodniczych i leœnych oraz maszyn i urz¹dzeñ spo¿ywczych i gastronomicznych. Wsparciem naszej Izby jest cz³onkostwo placówek naukowo - badawczych i doœwiad-czalno- konstrukcyjnych oraz przedsiêbiorstw projektowych i doradztwa gospodarczego. Dzia³amy na podstawie Ustawy o izbach gospodarczych oraz Statutu Izby.
ZAPRASZAMY DO WSPÓ£PRACY
·
pomaga firmom krajowym i zagranicznym w nawi¹zywaniu bezpoœrednich kontaktów w zakresie prowadzenia prac badawczych, organizowania sympozjów i konferencji specjalistycznych, pokazów maszyn oraz udzia³u w krajowych i zagranicznych wystawach i targach.Prezes
prof. dr in¿.Kazimierz Mielec
·
reprezentuje cz³onków na krajowych i zagranicznych rynkach promuj¹c ich wyroby i us³u-gi, gromadzi informacje i prowadzi bank danych w zakresie marketingu.60-963 POZNAÑ, ul. Staro³êcka 31,
Tel.: (+48-61) 8712-200, (+48-61) 8712-222, fax (+48-61) 879-32-62,e-mail: iph@ pimr.poznan.pl
