TOM 5 lipiec - sierpień 2001 r. Skte& W t& M f' nr 4
Yoshiyuki Yuasa*
System zagospodarowania zużytych opon w Japonii
Przedstawiono działający w Japonii system zagospodarowania zużytych opon.
Słowa kluczowe: Japonia, zagospodarow anie zużytych opon, odzysk energii, recykling opon
Waste tire management in Japan
Waste tyre m anagem ent system in Japan is presented.
K ey words: Japan, w aste tyres m anagem ent, energy recovery, tyre recycling
System wykorzystania zużytych opon jest opar
ty na trzech zasadach:
• płaci wytwarzający odpady;
• podstawowe znaczenie ma odzyskiwanie energii, ze względu na ogromne nakłady na jej import;
• współczesne promowanie m ateriałów z recyklingu gumy wymusza prowadzenie różnego rodzaju prze
twórstwa zużytych opon.
Na rysunku 1 przedstaw iono udział tonażowy odpadowych opon w poszczególnych dziedzinach ich zagospodarowania w latach 1988 i 1998.
Jak widać, największy przyrost nastąpił w dzie
dzinie odzyskiw ania energii, w tym głównie ze spala
nia opon w cementowniach.
* Takaoka & Co., Ltd., Tokio, Japonia
1. Pozyskiwanie materiału i energii
W Japonii rocznie gromadzi się ponad 1 min ton odpadowych opon. Gospodarow aniem nimi zajm uje się Zrzeszenie Producentów Opon Sam ochodowych.
Rys. 1. Gospodarka zużytym i oponami w Japonii:
a - bieżnikowanie; b - regenerat/granulat; c - eksport;
d - ponowne użycie fizyczne; e - spalanie w cementowniach;
f - spalanie w przemyśle metalurgicznym i papierniczym;
g - inne rodzaje energii; h - niezidentyfikowane
2. Linie przepływu opon
Uproszczony schemat przepływu opon przedsta
wiono na rysunku 2.
Z inicjatywy producentów opon rynek zużytych opon został podzielony na dziesięć regionów. W każ
dym regionie działa grupa koordynująca gospodaro
waniem odpadowymi oponami. W skład takiej grupy wchodzą różnego rodzaju detaliści, hurtownicy zaj
mujący się sprzedażą opon oraz prowadzący bieżni
kowanie. Wymagana jest rejestracja tych grup w urzę
dzie państwowym jako uczestników systemu recyklin-
31
S to A tM t& lty nr 4 lipiec - sierpień 2001 r. TOM 5
Rys. 2. Linie przepływ u opon
gu opon. Ogółem działa ponad 150 tys. tego rodzaju grup. W ymagane jest także posiadanie licencji przez zajm ujących się zbieraniem zużytych opon, przetwór
stwem pośrednim, tj. cięciem i rozdrabnianiem , jak również ich zagospodarowaniem . W tym sektorze za
rejestrowanych jest około 500 przedsiębiorstw.
Istnieje w spółpraca między grupami w danym regionie oraz także m iędzyregionalna, czego przykła
dem jest np. przesyłanie zużytych opon z obszaru m etropolii Tokio do północnych i zachodnich części kraju.
Jednym ze źródeł starych opon są m.in. zakłady demontażu i złom ow iska samochodów. Szacunkowo stanowią one ok. 20% całej puli zużytych opon. Licz
ba ta nie jest pewna i tę część systemu gospodarki opo
nami traktuje się jako szarą strefę.
W szyscy użytkow nicy opon finansow o uczest
niczą w kosztach recyklingu: indyw idualni przy za
m ianie stary ch opon na now e w sklep ach lub w w arsztatach, w nosząc na ten cel odpow iednią op ła
tę, nato m iast u żytkow nicy z sektora p rzem y słow e
go i handlow ego na p o d staw ie um ów z h u rto w n ia
mi now ych opon lub b ezp ośred nio ze sk ład o w isk a
mi zużytych opon.
3. System recyklingu
Podstawową zasadą systemu recyklingu opon jest lokalna zbiórka odpadow ych opon i dystrybucja w ogólnokrajowej sieci, przy czym gospodarka starymi oponami prow adzona jest wyłącznie przez licencjo
nowane organizacje.
W szelkie transakcje w tej dziedzinie są m onito
rowane. W przypadku opon osobowych opłata na re
cykling przy zakupie jednej nowej opony wynosi ok.
3 USD, co pokryw a koszty zbiórki, cięcia, rozdrab
niania i końcowego usuwania odpadów.
W przypadku cementowni opalanych zużytymi oponami opłata ta wynosi 150 USD za 1 tonę opon. Z ogólnej liczby 45 cementowni 26 działa w tym systemie.
Poza ogólnym bilansem systemu recyklingu po
zostaje jeszcze ok. 10% opon. Prowadzone są inten
sywne działania w celu m inimalizacji tej ilości.
32
TOM 5 lipiec - sierpień 2001 r. S teto & W iW f' nr 4
4. Prognozy
Analiza możliwości recyklingu opon w sektorach wyszczególnionych na rysunku 1.
W dziedzinie kon w encjon aln ych m etod recyklin gu m ateriałowego:
• B ieżnikow anie je s t p raco chło n ne i m ało o p łac a l
ne w p o rów naniu z tanim i now ym i oponam i.
• Tradycyjny regen erat gum ow y w ykazuje sto su n kow o słabe w łaściw ości w ytrzy m ało ścio w e, nie m oże być stosow any w m ieszankach oponow ych w znaczących ilościach. P oszukuje się now ych zastosow ań dla g ranulatów z opon, o g ran ic ze nie stanow i ich cena w poró w nan iu z tra d y c y j
nym i m ateriałam i.
• E ksport częściow o zużytych opon je s t jed n y m ze sposobów ró w n o w ażen ia podaży i popytu, je d n a k raczej nie należy o c z ek iw a ć rea ln eg o
w zrostu eksportu.
Z pow yższych w zględów p rzew id u je się, że sto so w anie recyk lin gu m ateriałow eg o opon będzie m a
lało do czasu o p ra c o w a n ia i w d ro ż e n ia n o w ych technologii.
W dziedzinie odzyskiw ania energii:
• C em entow nie z pow odu stagnacji ek onom icznej, w szczegó lno ści w zakresie robót p ublicznych, przeżyw ają trudny okres. W celu rekom pensaty kurczących się dochodów podw yższają one opła
ty za spalanie opon, a ponadto ilość spalanych w cem ento w niach opon nie m oże przekraczać p rzepisow ych 10% całej puli paliw a.
• W m otoryzacji poza oponam i stosow ane są ró ż ne elem enty gum ow e w y konyw ane z drogich, specjalnych kauczuków , jak np. silikonow ych, etylen o w o-prop y len o w ych . O becnie są one spa
lane w h u tn ic tw ie ja k o część ro zd ro b n io n eg o złom u starych sam ochodów . P rzem y sł m etalu r
giczny i papiern iczy d otychczas były z n aczący mi o dbiorcam i zużyty ch opon. Jed nak w p row a
d zan e tam n o w o c z e sn e te c h n o lo g ie o raz z a
ostrzone w ym agania dotyczące poziom u em isji zanieczyszczeń stw arzają pow ażne o graniczenia w u zyskiw aniu energii ze spalanych opon.
• Z aznaczone na rysunku 1 inne sposoby w yk o rzystyw ania energii odnoszą się do spalania opon w m ałych in stalacjach grzew czych, piecach, a ostatnio rów nież w elektrow niach. W św ietle za
ostrzonej ko ntroli em isji gazów m ali p rze d się biorcy będą zm uszeni do zakupu odpow iednich filtrów lub będą m usieli rezygnow ać z d o ty ch czasow ej d ziałaln o ści. W lokalnych e le k tro w niach budow anych we w łasnym zakresie przez producentów opon z reguły są in stalow ane sk u teczne o czyszczalnie spalin. Istnieją przesłanki św iadczące o m ożliw ości przy szłeg o zw ięk sza
nia w ydajności tego rodzaju elektrow ni.
• S popielanie opon lub po zyskiw anie z nich en er
gii d o p ro w a d z iło do znaczn eg o z m n ie jsz e n ia hałd odpadow ych opon. M im o to, ze w zględu na ochronę środow iska prom ow any je s t raczej recyk ling m ateriałow y.
• Jeśli chodzi o niezidentyfikow aną, d ziesięciop ro cento w ą ilość odpadow ych opon, m ożna byłoby po d jąć o d p o w iedn ie d z ia łan ia pro w ad zące do u szczeln ienia system u i likw idacji tego p rze c ie ku. M ogłoby to jed n a k spow odow ać pew ne za
k łó cenia w system ie, w szczególności w p ro ce sie przepływ u opon.
Jap oń ski system recy k lin g u zu żytych opon, z o rg a n iz o w a n y d z ię k i w y s iłk o w i p ro d u c e n tó w opon, je s t w yjątkow o efektyw ny i tani. Jednak, jak starano się w ykazać, w ym aga on znacznych m o d y
fikacji w celu sprostania w ym aganiom naszych cza
sów.
Na podstaw ie referatu wygłoszonego na m iędzy
narodowej konferencji E K O G U M A ’99 “Techniczne i ekonomiczne możliwości recyklingu g um y”, 21-22p a ź
dziernika 1999, Warszawa, opracowała
Teresa Glijer
33
