18
dr in¿. Zbigniew CZACZYK
Instytut In¿ynierii Biosystemów, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu e-mail:
Streszczenie
Przedstawiono zaktualizowane wymagania badañ sprawnoœci technicznej opryskiwaczy bêd¹cych w u¿yciu, skomentowano wyniki kontroli wyposa¿enia Stacji Kontroli Opryskiwaczy (SKO), zasygnalizowano potrzeby i mo¿liwoœci udoskonalenia systemu badañ.
: sprawnoϾ techniczna opryskiwacza, wydatek cieczy, charakterystyka strumienia powietrza, pionowa dystrybucja cieczy
S³owa kluczowe
czaczykz@up.poznan.pl
SYSTEM OBOWI¥ZKOWYCH BADAÑ SPRAWNOŒCI
TECHNICZNEJ OPRYSKIWACZY WZGLÊDEM
AKTUALNYCH WYMAGAÑ I POTRZEB. CZÊŒÆ 2.
TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA 4/2013 Wprowadzenie
Kontrola sprawnoœci technicznej opryskiwaczy (nazwa zgodna z Ustaw¹ 2013 [18]), maszyn s³u¿¹cych do stosowania œrodków ochrony roœlin (œ.o.r.), stanowi integralny element integrowanej produkcji roœlinnej. Jest tak¿e niezbêdnym czyn-nikiem uprawniaj¹cym do subwencji. Nie wszyscy stosuj¹cy œ.o.r. (operatorzy opryskiwaczy, plantatorzy, czy kieruj¹cy produkcj¹ roœlinn¹) przyk³adaj¹ w³aœciw¹ uwagê, do tej korzystnej dla nich procedury. Czêœciowo wynika to z faktu, ¿e obowi¹zkowe szkolenia „dla stosuj¹cych œ.o.r.”, ani materia³y informacyjne, nie wyczerpuj¹ problematyki motywuj¹cej do œwiadomego i profesjonalnego wykorzystania aparatury. Badanie opryskiwaczy mo¿na i nale¿y wykorzystaæ do okreœlenia parametrów pracy, optymalnych w indywidualnych warunkach u¿ytkowania w danym gospodarstwie. Tak¿e specjaliœci publicznych, wojewódzkich Oœrodków Doradztwa Rolniczego (ODR) nie dysponuj¹ odpowiednimi materia³ami (instrukcje i prezentacje) szkoleniowymi i wiedz¹. Wed³ug prof. Ho³ownickiego: specjalistów ODR, kompetentnych w za-kresie techniki ochrony roœlin, jest zaledwie kilku w skali kraju [5]. Wystêpuje ewidentny niedobór materia³ów Ÿród³owych, wed³ug których autorzy nowych i cennych opracowañ z zakre-su integrowanych technologii roœlinnych, czy integrowanych programów ochrony roœlin uprawnych, mogliby wyczerpuj¹co opracowaæ ich rozdzia³y w w³aœciwej technice ochrony [3]. W tej sytuacji edukacyjna funkcja badañ opryskiwaczy, zak³adana podczas ich wdra¿ania, ma nisk¹ efektywnoœæ. Polska jest znacz¹cym pañstwem UE w powierzchni upraw przestrzennych, a co za tym idzie liczby opryskiwaczy do ich ochrony.
Forma i zakres znowelizowanego Rozporz¹dzenia [18], od kilku tygodni ponownie konsultowanej modyfikacji, sugeruj¹ potrzebê podjêcia zasadniczej dyskusji merytorycznej, na szersz¹ skalê i w efektywniejszej formie, ni¿ dzia³ania dotychczasowe. Dyskusja pomiêdzy specjalistami w zakresie techniki ochrony roœlin (TOR), bez wzglêdu na podleg³oœæ ró¿nym ministrom, zw³aszcza aktywnie prezentuj¹cych roz-bie¿ne stanowiska, powinna daæ u¿yteczny i wyczerpuj¹cy kompromis. Podkreœlenia wart jest fakt stosowania ci¹gle w sadownictwie rozpylaczy z regulowanymi wk³adkami wiro-wymi (rys. 1, oznaczenie B). Ich cech¹ szczególn¹ jest mo¿liwoœæ regulacji k¹ta strumienia, jednak za tym idzie trudna do okreœlenia zmiana jakoœci rozpylenia. Ich mankamentem jest trudnoœæ w uzyskaniu powtarzalnego usta-wienia parametrów pracy. Sprawia to ryzyko niew³aœciwego
pokrycia opryskiwanych roœlin i wy¿szych strat obci¹¿aj¹cych œrodowisko i „kieszeñ plantatora”. Przy coraz szerszej ofercie rozpylaczy o œciœle okreœlonych i stabilnych parametrach pracy [12-14], regulowane wk³adki wirowe (B - rys. 1), ci¹gle jeszcze spotykane w wyposa¿eniu u¿ytkowanych opryskiwaczy, powinny byæ wycofane z u¿ytkowania. W najprostszy sposób zast¹piæ je mo¿na dwukana³owymi wk³adkami wirowymi (D -rys. 1).
W zadowalaj¹cy sposób wspó³pracuj¹ one z nadal popu-larnymi ceramicznymi kr¹¿kami wytryskowymi KWP 010 (A - rys. 1), produkowanymi w Polsce od wielu lat na licencji rozpylaczy . Mankamentem wk³adek wykonanych z two-rzywa jest jednak bardzo niska odpornoœæ na zu¿ycie. W zale-¿noœci od stosowanego ciœnienia roboczego i rodzaju cieczy u¿ytkowej, stabiln¹ jakoœæ rozpylenia (i wydatek) utrzymuj¹ one w czasie od kilku do maks. 50 godz. Wymusza to czêst¹ wy-mianê wk³adek wirowych, w celu utrzymania stabilnych i w³a-œciwych parametrów opryskiwania (wydatek i jakoœæ rozpylenia) [1-2]. Alternatyw¹ dla nich s¹ rozpylacze, których wszystkie czêœci nara¿one na œcieranie wykonane s¹ z ceramiki
( ). Dostêpne s¹ liczne odmiany
rozpylaczy wirowych o ró¿nych k¹tach rozpylenia (40, 60, 80 oraz 90°), które najlepiej sprawdzaj¹ siê w ochronie sadów, szczególnie zapobiegawczej, do czego potrzebne jest gêste i dok³adne pokrycie drobnymi kroplami wszystkich zielonych Rys. 1. Widok czêœci rozpylacza sadowniczego z regulowan¹ wk³adk¹ wirow¹ (fot. R. Skrzypniak): A - ceramiczny kr¹¿ek wytryskowy KWP 010; B - króciec z regulowan¹ komor¹ wi-row¹; C - nakrêtka mocuj¹ca kr¹¿ek (A); D- dwukana³owa wk³adka wirowa z PCV
Fig. 1. View of orchard nozzle parts, with adjustable swirl chamber (photo R. Skrzypniak): A - ceramics spray disc KWP 010; B - part with adjustable length of swirl chamber; C - cap fixing disc (A); D - two-way plastic swirl core
Albuz
TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA 3/2013 czêœci [3-6]. Wieloletnie przyzwyczajenia w u¿ytkowaniu opryskiwaczy sadowniczych skutkuj¹ stosowaniem stosunko-wo wysokich ciœnieñ (kilkunastu bar). Obecnie nie jest to konieczne, gdy¿ wiêkszoœæ rozpylaczy do ochrony sadów pracuje poprawnie ju¿ od 5 bar. Wysokie ciœnienie skraca ¿ywotnoœæ wszystkich elementów uk³adu cieczowego, dlatego nie zaleca siê przekraczania ciœnienia 10 bar. Dobór rozpylaczy i parametrów ich pracy nie jest prosty [12], a z niego wynika efekt koñcowy najwa¿niejszego zabiegu agrotechnicznego, jakim jest ochrona sadu. Natomiast w celu redukcji potencja³u znoszenia cieczy wskazana jest korekta uzbrojenia opryskiwa-czy sadowniopryskiwa-czych w ró¿ne rozpylacze na wysokoœci konstru-kcji przystawki wentylatorowej. Mimo obszernego przegl¹du metodyk przeprowadzania badañ sprawnoœci technicznej opryskiwaczy i licznych wniosków [9], nie uwzglêdniono fun-damentalnych potrzeb operatora, które zasadniczo w wersji podstawowej powinny znajdowaæ siê w instrukcji obs³ugi opryskiwacza, oraz informacji o rozpylaczach kupowanych jako czêœci zamienne, a tak¿e w materia³ach szkoleniowych i poradnikach operatora opryskiwacza [5]. Efektywnoœæ che-micznej ochrony i bilans dystrybucji cieczy u¿ytkowej z opry-skiwacza sadowniczego zasadniczo wynika z aerodynamicznej charakterystyki przystawki wentylatorowej. Wskazane jest, wzorem pañstw bardziej rozwiniêtych, propagowanie potrzeby kontroli i regulacji podmuchu, jak te¿ sukcesywne wprowa-dzenie obowi¹zku okreœlania charakterystyk strumieni powietrza nowych opryskiwaczy, z okreœleniem zakresu wysokoœci maksymalnej, do której opryskiwacz zapewnia w³aœciwe funkcjonowanie (pokrycie i kontrolowane ryzyko strat). Charakterystyka strumienia powietrza decyduje o jako-œci dystrybucji cieczy u¿ytkowej (transport cieczy). Przy-k³adowy wykres pionowych charakterystyk prêdkoœci powietrza jednego z rodzimych opryskiwaczy sadowniczych, z wykazan¹ (dla nowego, gotowego do sprzeda¿y) nierówno-miernoœci¹ prêdkoœci powietrza, ilustruje rys. 2.
Nale¿y nie tylko oczekiwaæ, ale tak¿e wspieraæ jak naj-szybsze wprowadzenie tego typu badañ w praktyce. Przyczyni siê to do zasadniczej poprawy bezpieczeñstwa stosowania œ.o.r. Poprawie efektywnoœci opryskiwania sadów i bezpieczeñstwa œrodowiska s³u¿y kontrola równomiernoœci pionowej dystrybucji cieczy. W Niemczech takie badanie w rejonach sadowniczych staje siê ju¿ coroczn¹ dobrowoln¹ praktyk¹. Badanie wydatków z pojedynczych rozpylaczy nie jest wystar-czaj¹ce i nale¿y do³o¿yæ wszelkich starañ, aby ta procedura sta³a siê w Polsce powszechnie dostêpna i stosowana ze œwia-domoœci¹ jej znaczenia. Operator opryskiwacza wymaga Rys. 2. Przyk³ad pionowego rozk³adu nierównomiernoœci prêdkoœci poprzecznej powietrza (50 cm od wylotu przystawki wentylatorowej), w zakresie wysokoœci 0,4-3,5 m
Fig. 2. Vertical uniformity of air cross velocity (50 cm from fan outlet), in height range of 0.4-3.5 m
realnego wsparcia w swej trudnej pracy, co tego typu badanie mo¿e zapewniæ na poziomie wymagañ i mo¿liwoœci XXI w.
Podstawowym celem drugiej czêœci artyku³u jest porusze-nie problemów dotycz¹cych badania sprawnoœci opryski-waczy sadowniczych, w tym jakoœci pracy rozpylaczy, i wska-zanie mo¿liwoœci poprawy sytuacji w tym zakresie.
• Nale¿y zweryfikowaæ typy przystawek wentylatorowych w u¿ytkowanych opryskiwaczach sadowniczych i opracowaæ niezbêdne operatorom szczegó³owe zalecenia (dobór parame-trów pracy wentylatorów), pocz¹wszy od najpopularniejszych (najliczniejszych) w Polsce.
• Wskazane by³oby rozszerzenie protoko³u badania opryski-wacza sadowniczego o dane przystawki wentylatorowej. Dotychczas takiego wymogu nie ma i nawet GIORiN infor-muje, ¿e nie ma dostêpu do takich danych.
• Korzystne dla redukcji ryzyka znoszenia cieczy u¿ytkowej bêdzie propagowanie stosowania jako 2-3 najwy¿ej monto-wanych rozpylaczy (w opryskiwaczach sadowniczych) rozpy-laczy o wê¿szym k¹cie rozpylenia (<80°) i wy¿szej klasie rozpylenia.
• Proponuje siê wprowadzenie obowi¹zku wyposa¿enia opryskiwaczy bêd¹cych w u¿yciu o: pojemnik do transportu œ.o.r.; dodatkowego zbiornika wody do potrzeb socjalnych i lo-sowych operatora; mocowania korka wlewowego; atestowa-nego urz¹dzenia do okreœlania temperatury i wilgotnoœci powietrza oraz prêdkoœci wiatru, jeœli takich elementów wypo-sa¿enia brak.
• Rozpylacze sadownicze starszego typu, z regulowan¹ ko-mor¹ wirow¹ (rys. 1), z powodu trudnoœci w powtarzalnym ustalaniu charakterystyki rozpylenia, powinny byæ procedu-ralnie wycofane z u¿ytkowania.
• §6.1. [18] nale¿y uszczegó³owiæ o czytelny podpis dia-gnosty i kompletny opis typów zbadanych rozpylaczy. Z uwagi na brak wymagañ jakoœci pracy rozpylaczy i obowi¹zku za³¹czania do nich kompletu informacji niezbêdnych operatorowi (w³¹cznie z prawid³owo okreœlonymi klasami rozpylenia - wymaganymi w etykietach s.o.r.), nale¿y uznaæ za w³aœciwe u¿ytkowanie tylko tych rozpylaczy, które w SKO uzyska³y pozytywny wynik.
• Przepisy i dzia³ania organów ustanawiaj¹cych regulacje dotycz¹ce wyposa¿enia, dzia³ania i u¿ytkowania maszyn do stosowania œ.o.r. [17] powinny uwzglêdniaæ aktywny udzia³ producentów i importerów sprzêtu, œ.o.r. oraz nawozów, a tak¿e diagnostów SKO.
• Niezw³ocznie potrzebne jest opracowanie metodyki okre-œlania potencja³u redukcji znoszenia rozpylaczy i opryskiwa-czy (nowych i bêd¹cych w u¿ytkowaniu) i odpowiednia klasyfikacja sprzêtu (opryskiwaczy i rozpylaczy), aby wed³ug nowelizowanych przepisów umo¿liwiæ bezpieczne i legalne stosowanie œ.o.r., z w³aœciwym uwzglêdnieniem tzw. stref buforowych [16]. Bezpiecznej i skutecznej ochrony roœlin nie zapewni¹ deklaracje producentów o przydatnoœci ich urz¹dzeñ, czy przyjêcie dla polskiego sprzêtu rozwi¹zañ zagranicznych. • Dla podniesienia bezpieczeñstwa ochrony korzystne by³oby ograniczenie w opryskiwaczach sadowniczych ciœnie-nia roboczego do 10 bar, co m.in. zmniejszy ryzyko znoszeciœnie-nia (mniej objêtoœci frakcji kropli <100 µm).
• W integrowanej ochronie roœlin, do u¿ytkowania dopu-szczone byæ powinny certyfikowane rozpylacze z wyczerpu-j¹cymi informacjami (wymaganymi do bezpiecznego stoso-wania œ.o.r.), o jakoœci ich pracy (powtarzalnoœæ wydatku, klasa rozpylenia [1], redukcja znoszenia - adekwatnie do wymagañ instrukcji stosowania œ.o.r. i ró¿nych warunków pogody), wed³ug CEN, ISO [13] i FAO [8].
Uwagi i proponowane zmiany
• Od 2014 r. opryskiwanie sprzêtem naziemnym bêdzie dozwolone do prêdkoœci wiatru 4 m·s . Brak jest dostêpnych Ÿróde³ uzasadniaj¹cych tê liberalizacjê, zw³aszcza ¿e wymogi bezpieczeñstwa stosowania œ.o.r. s¹ ostatnio zaostrzane. Wy-musza to przeprowadzenie urzêdowych czynnoœci niezbê-dnych do okreœlenia, jaki sprzêt (rozpylacze i opryskiwacze) pozwalaj¹ na bezpieczne opryskiwanie w warunkach prêdkoœci wiatru powy¿ej 3 m·s , gdy¿ zasadniczo dotychczasowe osi¹gniêcia w pracach nad bezpieczeñstwem opryskiwania dotyczy³y zakresu prêdkoœci wiatru do 3 m·s . Pozostawienie w tym wa¿nym zakresie „wolnej rêki” dostawcom sprzêtu, przy pe³nej odpowiedzialnoœci operatora za ew. niepo¿¹dane skutki opryskiwania, nie rokuje dobrze dla œrodowiska. • Wspó³praca dostawców rozpylaczy i opryskiwaczy mo¿e skutkowaæ tendencyjnymi zaleceniami w ich kojarzeniu. Nale¿y uœciœliæ procedury, aby uniemo¿liwiæ stosowanie rozpylaczy innych ni¿ poddawanych badaniu w SKO. Protokó³ z SKO powinien zawieraæ dok³adny opis typu badanych rozpylaczy. Podobnie operator opryskiwacza powinien rejestrowaæ parametry pracy opryskiwacza (typ, ciœnienie, prêdkoœæ jazdy, dawka cieczy, temperatura, wilgotnoœæ powietrza, prêdkoœæ wiatru, temperatura cieczy).
• Nieuprawnione polecanie rozpylaczy antyznoszeniowych, bez w³aœciwej zbie¿noœci z rzetelnym informowaniem o wszy-stkich skutkach ich u¿ytkowania (znacznie wiêksze straty cie-czy poprzez osiadanie na pod³o¿u, ryzyko fitotoksycznoœci i przyspieszonej odpornoœci), powinno zostaæ urzêdowo upo-rz¹dkowane. Ca³kowite pozostawianie dostawcom odpowie-dzialnoœci za okreœlanie jakoœci pracy rozpylaczy i przy-datnoœci w ochronie, stwarza niebezpieczn¹ lukê.
• Ustalenie sta³ych, urzêdowych op³at za obowi¹zkowe badania sprawnoœci technicznej opryskiwaczy, np. jak za pojazdy, podniesie konkurencyjnoœæ w jakoœci obs³ugi klienta, eliminuj¹c w¹tpliw¹ metodê obni¿ania cen, kosztem jakoœci badania. W celu poprawy warunków i rzetelnoœci badania zasadniejsze by³oby promowanie metody dowozu opryski-waczy do SKO, zamiast metody objazdowej [20].
• Liczne mankamenty przepisów [2, 15, 18, 19] zatwier-dzanych przez MRiRW [18] i potrzeba kolejnych nowelizacji budz¹ w¹tpliwoœci, co do poprawnoœci przebiegu kreowania nowych przepisów (brak dostatecznych i wyczerpuj¹cych konsultacji z fachowcami).
• W myœl Dyrektywy [7], niezbêdna jest weryfikacja ró¿nic w danych GUS [10] i GIORiN [11] o liczbie opryskiwaczy, identyfikacja liczby dotychczas nie zbadanych, czego dotychczasowe dzia³ania nie umo¿liwiaj¹, a istnieje obowi¹zek ich przebadania do dnia 14 XII 2016 [7].
• W myœl Dyrektywy [7], rozdz. I, art. 3, pkt. 3: diagnosta w SKO, doradzaj¹cy w postêpowaniu z opryskiwaczem i roz-pylaczami (w tym przy ich wyborze np. podczas zakupu), zobowi¹zany jest do przeszkolenia jako doradca. Program szkoleñ diagnostów SKO nie obejmuje zakresu, jakim musi siê wykazaæ doradca w ochronie roœlin, co nale¿y jednoznacznie uporz¹dkowaæ.
-1
-1
-1
SYSTEM FOR MANDATORY TECHNICAL INSPECTION OF SPRAYERS
ACCORDING TO THE CURRENT REQUIREMENTS AND NEEDS. PART 2.
Summary
This research presents updated equipment requirements in SKO (station for sprayer testing), as well as comments on the test results of SKO equipment and signals the needs and solutions for the improvement of SKO functioning.
: technical efficiency, procedure for technical inspection of sprayers, orchard sprayer, flow rate, cross air distribution
Key words
Bibliografia
[1] ANSI/ASAE S572.1: Spray Nozzle Classification by Droplet Spectra.
ASABE standards 2009, 4 p.
[2] Czaczyk Z.: System obowi¹zkowych badañ stanu technicznego
opryskiwaczy wzglêdem aktualnych wymagañ i potrzeb. Czêœæ 1. TROL, 2013, nr 3, s. 25-28.
[3] Czaczyk Z.: JakoϾ rozpylenia cieczy jako element doradczy
decyduj¹cy o efektywnoœci i bezpieczeñstwie ochrony roœlin. Zag. Doradztwa Rol., 2013, nr 1, s. 30-44.
[4] Czaczyk Z.: Charakterystyka u¿ytkowa wybranych rozpylaczy do
ochrony upraw przestrzennych. J. Res. App. Agr. Engng., 2012, 57(2), s. 23-30.
[5] Czaczyk Z.: Zarz¹dzanie wielkoœci¹ kropli - science fiction czy
praktyczna koniecznoœæ? Mat. X Konf. Racjonalna Technika Ochrony Roœlin, Poznañ, 14-15 XI 2012, s. 138-145.
[6] Czaczyk Z., Hewitt A., Hoffmann C., Fritz B., Szulc T.: Potential for
efficiency increase of crop protection by use of optimized spraying
fractions. 12 Workshop Spray Application Techniques in Fruit
Groving, SuproFruit 2013, IVIA - Valencja, Spain, 26-28 VI 2013, s. 116-118. ISBN 978-84-9048-077-9.
[7] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE, 2009,
16 s.
[8] FAO: Guidelines on standards for agricultural pesticide application
equipment and related test procedures, Vehicle-mounted and trailed sprayers 2001, 50 pp. ISBN 92-5-104723-5.
[9] Godyñ A.: Metody kontroli sprawnoœci technicznej sprzêtu do
stosowania œrodków ochrony roœlin. Ekspertyza dla MRiRW, Skierniewice, 2009, 72 s.
, dostêp 12 sierpnia 2013.
[10] GUS: Charakterystyka gospodarstw rolnych. Powszechny Spis Rolny 2010. Warszawa, 2012. 467 s. ISBN 978-83-7027-505-1 (www.stat.gov.pl).
[11] Gorza³a G., Jezierska A.: Funkcjonowanie urzêdowego systemu badañ opryskiwaczy w Polsce. Mat. X Konf. Racjonalna Technika Ochrony Roœlin, Poznañ, 14-15 XI 2012, s. 20-24.
[13] ISO: International standard 5682-1-2-3: Equipment for crop protection - Spraying equipment, 1997. 31 pp.
[14] JKI (Julius Kühn Institut) 2013, dostêp 21 maja 2013.
[15] Lipiñski A.J.: Obligatory Inspections of the Equipment to Plant Protection Chemicals Using - Legal Regulations, Testing Procedures and Controversies. Techn. Sc. 11, 2008, p. 102-107.
[16] Parkin C.S., Gilbert A.J., Southcombe E.S.E., Marshall C.J.: British Crop Protection Council scheme for the classification of pesticide application equipment by hazard. Crop Prot. 13 (4), 1994, p. 281-285. [17] Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z dn. 13 czerwca 2011 r.
zmie-niaj¹ce rozporz¹dzenie w sprawie zasadniczych wymagañ dla maszyn. Dziennik Ustaw Nr 124, poz. 701, s. 7480-7481.
[18] Rozporz¹dzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2013 r., Dz. U.: poz. 415, 5 s. i z dnia 7 marca 2013 r., Dz. U.: poz. 416, 9 s.
[19] Sawa J., Parafiniuk S., Huyghebaert B.: Wybrane aspekty obo-wi¹zkowych badañ rozpylaczy rolniczych. Materia³y z X Konf. Racjo-nalna Technika Ochrony Roœ-lin, Poznañ, 14-15 XI 2012, s. 102-110. [20] Szulc T., Grz¹dzielewski J.: Kontrole upowa¿nionych jednostek
prowadz¹cych badania sprawnoœci technicznej opryskiwaczy na terenie kraju w latach 2005-2008, Mat. VIII Konf. Racjonalna Technika Ochrony Roœlin, Poznañ, 14-15 X 2009, s. 78-89.
th
[12] Hewitt A.J.: The importance of Nozzle Selection and Droplet Size Control in Spray Application. Proc. of the North American Conf. on Pest. Spray Drift Manag., March 29 - April 1, 1998, Portland, Maine, pp. 75-85. h http://www.minrol.gov.pl/pol/Informacje-branzowe/Produkcja-roslinna/Ochrona-roslin/ http://www.jki.bund.de/fileadmin/dam_uploads/_AT/ger%C3%A4teli sten/anerkannte_Duesen/Tabelle%20der%20JKI%20anerkannten%20 Pflanzenschutzduesen.pdf ttp://pmo.umext.maine.edu/drift/drift_proceedings.pdf
TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA 4/2013 20
