Works about John Dewey 1886-1995, completed and edited by
Barbara Levine, Southern Illinois University Press, Carbondale
& Edwardsville 1996, ss. 526
Do dnia dzisiejszego w Stanach Z jednoczo nych rośnie zainteresowanie naukow ą tw órczoś cią klasyka w ychowania pragmatycznego, peda goga, filozofa, znakom itego teoretyka i praktyka w dziedzinie edukacji - Johna Deweya. Zjawisko to spowodowało, iż dr Barbara Levine zebrała i opublikow ała ogrom ny m ateriał bibliograficzny w książce pod tytułem „W orks about John Dewey 1 8 8 6 -1 9 9 5 ” („Prace o Johnie Deweyu 1 8 8 6 -1 9 9 5 ” ) wydanej w 1996 roku. Stanowi ona pow ażny zbiór publikacji książkow ych i artyku łów ukazujących się w czasopism ach amerykańs kich o bardzo zróżnicow anym profilu.
W przedm ow ie do książki autorka objaś nia, iż jest to ju ż trzecia edycja, która ukazała się w zw iększonym form acie i pod nowym tytułem (pierwszy brzm iał - „Zbiór materiałów 0 Johnie D ew eyu” i ukazał się w dwóch edyc jach, pierw sza w 1974, druga w 1978 r.). M a teriał obydwu wydań znajduje się w omawianej książce wraz z najnow szymi nazw iskam i i ty tułami powiększającym i zasięg recepcji tw ór czości Johna Deweya, aż do 1995 roku. Zaw a rta jest więc bibliografia prac opublikow anych na tem at J. Dew eya na przestrzeni 108 lat, to znaczy od 1886 do 1994. D odatkowo można w niej odnaleźć materiały, które ukazały się do kw ietnia 1995 roku.
Om aw iane w ydanie różni się od dwóch po przednich tym, iż w pierw szych, datą rozpo czynającą nieustannie trw ającą recepcję dzieł kla syka je s t rok 1887. Faktycznie jednak badania Barbary Levine doprow adziły do daty 1886 jako pierwszej. W tedy bowiem ukazała się odpowiedź H.S. Sw ifta na artykuł Johna D ew eya „O drodze nie duszy” , oraz odpow iedź Shadw ortha Hodg- sona na artykuł J. Dew eya pod tytułem „Z psychologicznego punktu w idzenia” . Następne daty wciąż sięgają końca dziew iętnastego wieku 1 tak w 1897 ukazał się artykuł Georga P. Browna pod tytułem „Eksperym ent edukacyjny doktora Johna D ew eya” w PU BLIC SCH O O L JO URNA L No. 16, a w 1898 ukazał się artykuł Jam esa M arka Baldw ina pod tytułem „Społeczne interpretacje:
odpow iedź” w PH ILO SOPHICAL REVIEW No. 7 będący odpow iedzią na artykuł Johna Deweya, który był zarazem recenzją eseju Bald wina dotyczącego rozwoju um ysłowego w inter pretacji społeczno-etycznej. Przytoczony przeze mnie m ateriał ju ż wtedy stanowiący zręby recep cji tw órczości Johna Deweya pozwoli na krótki wgląd w osobę samego filozofa.
John Dewey urodził się w 1859, zmarł w 1952. Ponieważ książka Barbary Levine zaczyna się rokiem 1886 warto więc zaznaczyć, że w tym roku Dewey miał dopiero 27 lat, co nie przeszka dzało mu dwa lata wcześniej podjąć pracę w kated rze filozofii na Uniwersytecie M ichigan, a cztery lata później, w 1888 roku na tymże uniwersytecie został m ianow any profesorem filozofii. Doktorat z filozofii zrobił już w 1884 roku. Bardzo bogata działalność Johna Deweya na polu naukowym, nie w jednej, a w kilku dyscyplinach m usiała więc zaowocować tak nieprzebraną ilością m ateriałów odnoszących się do twórczości pedagoga, będących poparciem jeg o poglądów bądź otw artą polemiką.
Chociaż autorka zawarła w swojej książce kilka tysięcy tytułów, jak sam a pisze nie uważa tej bibliografii za wyczerpującą. Traktuje swoje przedsięw zięcie jako całkow icie subiektywne gdyż w pewnym sensie wybiórcze, pozostawiając m iejsce dla następnych autorów, którzy być może będą chcieli kontynuować jej dzieło.
Praca Barbary Levine podzielona jest na cztery części. Pierw szą część stanowią książki i artykuły o Johnie Deweyu, drugą recenzje dotyczące dzieł Johna Deweya, trzecią indeks autorów i ostatnią indeks zawierający słowa-klucze.
Gdybyśm y chcieli przyjrzeć się uważnie każ dej z wym ienionych części z łatw ością można dojrzeć czytelność, z jak ą zostały one opracowane, a stąd łatwość płynącą dla potencjalnego czytelnika.
Część pierw sza zawiera alfabetyczny spis autorów według nazwisk. Każdej pozycji został przypisany num er, aby ułatwić korzystanie z bib liografii układ ten pozwala na bardzo szybką orientację w zakresie zainteresowań danego auto ra i oczyw iście ilości napisanych przez niego
materiałów. Jeśli autor napisał więcej niż jed n ą pracę, to każda kolejna ułożona jest chronologicz nie pod danym nazwiskiem.
W części drugiej autorka przytacza recenzje odnoszące się do wyszczególnionych alfabetycz nie dzieł Deweya, co z kolei zw raca naszą uwagę na szerokie pole zainteresowań Johna Deweya i recepcję, która była odpow iedzią elit akadem ic kich, jak ą niosły jego dzieła.
Trzecia część zawiera alfabetyczny katalog autorów i wydawców oraz recenzentów.
Czwarta i zarazem ostatnia część stanowi bardzo interesujący spis, tym razem według słów-kluczy. W ykaz ten unaocznia nam w sposób oczywisty, w jakich dziedzinach recepcja Johna Deweya była największa. M nogość autorów za jm ujących się takimi problem am i, ja k pragm a tyzm, filozofia, demokracja, wartości, nauczyciel i nauczanie, logika i myślenie, religia, myśl i jej analiza, praw da i poszukiwanie prawdy, polityka, naturalizm, metafizyka, znaczenie i działanie, uczenie się, wiedza i sposoby jej zdobywania, istota dociekań filozoficznych i moralnych, hum a nizm, wolność, eksperym entalizm , dośw iadcze nie, etyka, empiryzm , postęp, edukacja, curricu lum, świadomość, wspólnota, sztuka jak o do świadczenie oraz sztuka i estetyka określa nam zarazem wszechstronność Johna D ew eya i w ielo stronność ujmow ania przez niego zagadnień bazu jących na filozoficznych podw alinach pragm atyz mu i edukacyjnych progresywizmu.
Nie tylko jednak olbrzymi zakres tem atycz ny m oże wprawić w osłupienie ale także fakt, iż recepcja tegoż klasyka trw a nieustannie na prze strzeni tak wielu lat.
Książka Barbary Levine, dzięki swej rzetel ności jednoznacznie ukazuje nam, że w poszcze gólnych okresach tw órczości Johna D eweya od
biór jeg o dzieł budził wielkie zainteresowanie. N aw et jeśli prześledzim y lata czterdzieste, znając zaangażow anie Stanów Zjednoczonych w drugą w ojnę św iatow ą spostrzeżemy, że artykuły stano wiące recepcję tw órczości Johna D ew eya nie traciły na popularności. Lata pięćdziesiąte i sześć dziesiąte, kiedy zdecydowanie można mówić o odchodzeniu Ameryki od w ychow ania w szko łach aktywnych, szkołach z dom inującą rolą zajęć praktycznych nie przestaw ano pisać o Johnie Deweyu. Lata osiem dziesiąte i dziew ięćdziesiąte zaznaczają się zdecydowanie, według chronologii autorki, jak o ogrom ne ożyw ienie w obrębie recep cji m yśli Johna Deweya.
K siążka Barbary Levine stanowi znaczący wkład w um ożliw ienie gruntow nego zapoznania się z tw órczością Johna D eweya, właśnie przez dostarczenie bogactw a informacji dotyczącej od bioru jego dzieł w jego ojczystym kraju.
Ogrom pracy, jaki w ykonała Barbara Levine z pew nością ułatwi zainteresow anem u czytelniko wi dostęp do pow yższego m ateriału. Logiczny sposób ułożenia treści elim inuje jakiekolw iek trudności, które mogłaby nastręczać lektura tejże książki w Stanach Zjednoczonych. Sądzę jednak, że na gruncie europejskim spraw a przedstaw ia się nieco inaczej, jeśli chcemy z tej bibliografii skorzystać w sposób owocny. Nie jest to wystar czająco łatwe, poniew aż autorka nie podała w ja kich bibliotekach w Stanach Zjednoczonych znaj dują się dane m ateriały. W obecnych czasach w ażną rolę spełniałyby adresy w itryn interneto wych tychże bibliotek. M ankament ten powoduje, że odnalezienie przedstaw ionych m ateriałów może stwarzać pewne problemy. Nie ulega jednak wątp liwości, że ta tytaniczna praca stanowi wielki krok w przybliżeniu J. D ew eya i odbioru jeg o dzieł.
Hanna Brejnak
Teresa Podgórska, Stowarzyszenie Patriotyczno-Religijne Eleusis
w latach 1902-1914, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu
Lubelskiego, Lublin 1999, ss. 157
Nakładem W ydaw nictw a Katolickiego Uni- w latach 1 9 0 2 -1 9 1 4 ” . A utorka w swojej pracy wersytetu Lubelskiego w 1999 roku ukazała chciała przedstawić narodziny i działalność jednej się książka Teresy Podgórskiej, zatytułow ana z najbardziej kontrow ersyjnych organizacji mło- „Stowarzyszenie Patriotyczno-Religijne Eleusis dzieżowych, jak a istniała w początkach XX
