Województwo w systemie władz lokalnych w Polsce
12
0
0
Pełen tekst
(2) Marta Kijak-Bloch. 96. ściem Okrągłego Stołu i wyborów czerwcowych 1989 r. Ugruntowana została w tym czasie pozycja gminy4, uznana została za podstawową jednostkę struktury administracji kraju. Władzę przejęła rada, która sama powoływała i odwoływała władze wykonawcze, a więc prezydentów, burmistrzów, wójtów, zarządy gmin. Potrzeby zmian w systemie władz lokalnych sięgały jednak znacznie głębiej. Nacisk wywierały głównie przepisy nowej Konstytucji z 1997 r., która zobowiązywała do przekazania samorządowi terytorialnemu, w drodze ustawodawstwa zwykłego, pewnego zakresu zadań 5. O reformie myślano już jednak znacznie wcześniej – w latach 1992–1993 nad koncepcją powiatów toczyły się prace w ówczesnym rządzie 6, zaś nad koncepcją województw w Instytucie Spraw Publicznych w latach 1996–19977.. 4 Ustawa o samorządzie terytorialnym z 8 marca 1990 r., Dz.U. 1990, nr 16, poz. 95 z późn. zm. Obecny tytuł ustawy: Ustawa o samorządzie gminnym – stosownie do art. 10 Ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustrojowej państwa z 29 grudnia 1998 r., Dz.U. 1998, nr 162, poz. 1126.. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. 1997, nr 78, poz. 483, art. 15, ust. 1. Przekazanie kompetencji było konsekwencją art. 15 ust. 1 Konstytucji RP, w którym czytamy, że ustrój terytorialny Rzeczpospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej. Zadania i kompetencje samorządu terytorialnego są normowane w drodze ustawodawstwa zwykłego. Szukać ich należy w tzw. ustawach ustrojowych: o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym z 5 czerwca 1998 r. (Dz.U. 1998, nr 91, poz. 578 z późn. zm.) i o samorządzie województwa z 5 czerwca 1998 r. (Dz.U. 1998, nr 91, poz. 576 z późn. zm.) oraz w ustawach prawa materialnego, takich jak np.: o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 27 marca 2003 r. (Dz.U. 2003, nr 80, poz. 717 z późn. zm.), o gospodarce nieruchomościami z 21 sierpnia 1997 r. (Dz.U. 1997, nr 115, poz. 741 z późn. zm.), Prawo budowlane z 7 lipca 1994 r. (Dz.U. 1994, nr 89, poz. 414 z późn. zm.). Istotna jest także Ustawa o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej – w związku z reformą ustrojową państwa z 24 lipca 1998 r., (Dz.U. 1998, nr 106, poz. 668 z późn. zm.). Analiza wszystkich tych ustaw daje dopiero obraz decentralizacji władzy publicznej. 5. 6 Założenia i kierunki reformy administracji publicznej, Urząd Rady Ministrów, Warszawa 1993; opublikowane także w „Samorządzie Terytorialnym” 1995, nr 1–2 oraz Projekt podziału terytorialnego kraju na powiaty, Urząd Rady Ministrów, Warszawa 1993. Pełniący funkcję pełnomocnika prof. M. Kulesza zamierzał utworzyć 300 powiatów o charakterze czysto samorządowym i ustroju analogicznym do ustroju gminy i podobnej naturze kompetencji, powiat miał być uzupełnieniem segmentu lokalnego władzy publicznej.. Z. Gilowska i in., Model ustrojowy województwa (regionu) w unitarnym państwie demokratycznym, „Samorząd Terytorialny” 1997, nr 8–9. Projekt wyraźnie rozdzielał lokalny i regionalny wymiar władzy publicznej. Ten pierwszy, odpowiedzialny za usługi publiczne, obejmował gminę i powiat, drugi zaś, utożsamiany z województwem, działać miał na rzecz rozwoju cywilizacyjnego. Tak rozumiana misja władz wojewódzkich zakładała istnienie na poziomie regionu dwóch władz: samorządowej – odpowiedzialnej za rozwój regionalny i drugiej – pełniącej funkcje „policyjne” i nadzorcze i jednocześnie reprezentującej rząd. Propozycja rządowa przewidywała utworzenie 12 regionów, ostatecznie jednak w wyniku rozlicznych debat, sejm utworzył 16. 7.
(3) Województwo w systemie władz…. 97. 2. Konstytucyjne fundamenty reformy Pierwszą zasadą, na której konstruowano reformę, była zasada pomocniczości (subsydiarności). M. Kulesza traktuje ją „jako zasadę w ruchu, zasadę dynamiczną oraz jako regułę postępowania, regułę wykładni i regułę celu, a niekoniecznie zaś jako regułę normatywną, z której wynika jednoznacznie i na zawsze taki lub inny podział odpowiedzialności między szczeblami władzy publicznej. Istotą zasady pomocniczości jest bowiem relatywizm. Sama w sobie zakłada bowiem, że inni zajmować się mają naszymi sprawami tylko wtedy, gdy my – pomimo naszych wysiłków – nie dajemy sobie rady”8. W ten sposób zasada ta funkcjonuje w Unii Europejskiej9. W preambule Konstytucji RP i kilku jej artykułach (np. art. 12) zasada pomocniczości wskazana została jako podstawa ustroju terytorialnego Polski. Jej wnikliwa analiza pozwala na wytyczenie dwóch istotnych postulatów dla administracji – postulatu decentralizacji (art. 15) i postulatu dekoncentracji. Pierwszy zakłada takie rozdzielenie zadań między administracje wszystkich szczebli, w którym nie występuje hierarchiczne podporządkowanie organów ani w zakresie osobowym, ani rzeczowym. Organy niższych szczebli korzystają z prawnie ustanowionej samodzielności i niezależności, zaś nadzór nad ich poczynaniami sprawowany jest na podstawie kryterium legalności (art. 171 ust. 1). Drugi wskazuje na konieczność wyposażenia w możliwie różnorodne uprawnienia lokalnych i regionalnych agend rządowych kosztem administracji centralnej. Uprawnienia dekoncentrowane można w każdej chwili cofnąć, bowiem odpowiedzialność za ich właściwe wykorzystanie pozostaje w gestii jednego ośrodka. Rzeczywista decentralizacja jest konsekwencją zmiany prawa bądź dwustronnego porozumienia. Drugą zasadą, na podstawie której następował proces reformowania, była zasada unitarnego charakteru państwa. Jak czytamy w art. 3 Konstytucji, Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym, a więc zupełnym, niepodzielnym. Jedynie państwo jako całość posiada pełną suwerenność, zaś województwa nie mają żadnych atrybutów charakterystycznych dla państwa federalnego, a więc własnej konstytucji, systemu sądownictwa, ustawodawstwa. Zasada ta potwierdzona zostaje w art. 76 i 77 ustawy o samorządzie województwa i za pomocą wielu innych instrumentów, m.in.: jednolitej legislatywy, jednolitego obywatelstwa, reguły identyczności ustrojowej i kompetencyjnej wszystkich województw. M. Kulesza, Zasada subsydiarności jako klucz do reform ustroju administracyjnego państw Europy Środkowej i Wschodniej [w:] Subsydiarność, red. D. Milczarek, Elipsa, Warszawa 1996, s. 126. 8. Wersje skonsolidowane Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, Dz.U. UE C 321 E z 29 grudnia 2006 r., art. 5. 9.
(4) Marta Kijak-Bloch. 98. Trzecia zasada, z którą musieli się zmierzyć reformatorzy, dotyczyła trójstopniowego podziału terytorialnego państwa. Był to szczególnie ważny postulat w kontekście członkostwa Polski w Unii Europejskiej i ról, jakie przypisane zostały regionom w nowej rzeczywistości. 3. Samorząd w Konstytucji RP Ostatecznie reforma przywróciła trójstopniowy podział administracyjny kraju – przy silnej gminie pojawiły się powiaty i województwa. Z art. 164 ust. 1 Konstytucji RP z 1997 r. wynika, że podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Konstytucja dała jednak wolną rękę ustawodawcy przy tworzeniu innych jednostek samorządu terytorialnego – regionalnego bądź lokalnego i regionalnego (nie ma więc wątpliwości, co do powołania samorządu szczebla regionalnego). W art. 164 ust. 2 czytamy o powołaniu w drodze ustawy tych jednostek, nie ma jednak bliższej charakterystyki samego procesu. Samorząd stał się jednym z podmiotów władzy publicznej. Poprzez proces upodmiotowienia ustawodawca zobowiązał się do przekazania mu istotnej części zadań publicznych, które ten zobowiązał się wykonywać we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Ustawodawca ustanowił przy tym zasadę domniemania zadań, a tym samym kompetencji. Okazało się jednak, że samorząd nie może mieć własnych, suwerennych zadań bądź praw, gdyż funkcję tę przejęło już państwo i to właśnie ono w drodze decentralizacji przekazuje określone zadania tworzonym przez siebie wspólnotom samorządowym. Te zadania, które służą zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej, są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne. Jednakże w uzasadnionych wypadkach konieczne jest także realizowanie zadań zleconych przez władze centralne. Spory w tym zakresie rozstrzygać mają sądy administracyjne10. W konstytucji nie odnajdziemy odpowiedzi na pytanie o kryteria podziału zadań samorządu, a tym samym możliwość ustalenia konkretnej listy zadań samorządu. Trybunał Konstytucyjny także nie odniósł się do sprawy w sposób jednoznaczny. W jego uchwale czytamy, że: „wszystkie zadania samorządu terytorialnego mają charakter zadań publicznych, niezależnie od tego, czy służą zaspokajaniu zbiorowych potrzeb społeczności lokalnych czy całego społeczeństwa zorganizowanego w państwo”11. Obarczanie samorządu zadaniami zleconymi nie może następować w sposób nieuzasadniony i nagminny. Sytuacja taka mogłaby spowodować niemożność wywiązywania się z zadań Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., art. 166, ust. 1–3.. 10. Uchwała Trybunału Konstytucyjnego z 27 września 1994 r. nr 10/93, OTK w 1994 r., cz. II, s. 192. 11.
(5) Województwo w systemie władz…. 99. własnych, dlatego przekazywanie jakichkolwiek zadań wiąże się z przyjęciem stosownej ustawy zgodnej z konstytucyjnym wymogiem „uzasadnionych potrzeb państwa”. Nadzór nad działaniami samorządu ograniczony został wyłącznie do kryterium legalności12. Kontrolę sprawuje prezes Rady Ministrów i wojewodowie, w zakresie finansów zaś Regionalne Izby Obrachunkowe. 4. Województwo – rola i kompetencje władz regionu Województwo jest największą z jednostek zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa oraz jedyną jednostką samorządu terytorialnego szczebla regionalnego w Polsce13. Administrację publiczną w województwie wykonują: organy administracji rządowej – wojewoda sprawujący władzę administracji ogólnej i organy administracji niezespolonej oraz organy samorządu województwa14. Z analizy przepisów ustawy o administracji rządowej w województwie wynika, że z zakresu działań wojewody niemal całkowicie wyłączona została tzw. administracja świadcząca. Dopełnieniem jego kompetencji w zakresie administracji orzeczniczej stały się zadania kontrolne i nadzorcze, zastrzeżone dla zespolonych służb, inspekcji i straży, stanowiące formę kontroli przestrzegania prawa w poszczególnych wyspecjalizowanych dziedzinach. Wojewoda de facto jest przedstawicielem rządu w województwie15, a w związku z tym kontroluje wykonywanie zadań przez organy administracji zespolonej i organy jednostek samorządu terytorialnego w zakresie zadań administracji rządowej, zapewnia współdziałanie jednostek organizacyjnych działających na terenie województwa i kieruje ich działalnością w sytuacjach kryzysowych, po drugie jest zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej, kieruje nią i ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania16, nadzoruje wszystkie jednostki samorządu terytorialnego, a więc gminy, powiaty i województwa, zgodnie z ustawami ich dotyczącymi17, jest również reprezentantem Skarbu Państwa w odniesieniu do mienia powierzonego mu w celu wykonywania zadań. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., art. 171, ust. 1.. 12 13. Pominięta została analiza kompetencji samorządu gminy i samorządu powiatowego.. Ustawa o administracji rządowej w województwie z 5 czerwca 1998 r., Dz.U. 1998, nr 91, poz. 577 z późn. zm., art. 1. 14. Ibidem, art. 7.. 15. Ibidem, art. 23, ust. 1.. 16 17. Ibidem, art. 25..
(6) Marta Kijak-Bloch. 100. Województwo działa we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność, realizując zadania, nie narusza przy tym samodzielności gminy i powiatu i nie sprawuje nad nimi żadnej kontroli. Województwo nie jest także organem wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym18. Do zakresu działań samorządu województwa należy wykonywanie zadań publicznych o charakterze wojewódzkim, niezastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracji rządowej. Samorząd województwa na podstawie upoważnień ustawowych stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa. Mieszkańcy województwa podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (w drodze wyborów i referendum) lub za pośrednictwem organów samorządu województwa. Organami samorządu są sejmik i zarząd województwa19. Pełniący przez 4 lata swoją funkcję sejmik jest organem stanowiącym i kontrolnym 20. W jego skład wchodzą radni wybierani w wyborach bezpośrednich. Przed upływem kadencji w sprawie odwołania sejmiku rozstrzyga referendum wojewódzkie21. Przewodniczący sejmiku województwa i 3 wiceprzewodniczących wybierani są bezwzględną większością głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku22. Przewodniczący organizuje pracę sejmiku, prowadzi również jego obrady23. Sesje sejmiku województwa nie mogą się odbywać rzadziej niż raz na kwartał i są zwoływane przez przewodniczącego24. Zarząd województwa i grupa radnych, stanowiące co najmniej 1/4 całego składu sejmiku, mają prawo składać wnioski o zwołanie przez przewodniczącego sejmiku kolejnej sesji sejmiku. W takim wypadku sesja musi zostać zwołana do 7 dni od dnia złożenia wniosku 25. Pierwsza sesja nowo wybranego sejmiku jest zwoływana przez przewodniczącego poprzedniej kadencji do 14 dnia od ogłoszenia zbiorczych wyników wyborów do sejmików województwa na obszarze całego kraju26. Sejmik województwa – jak wspomniano – pełni funkcje kontrolne w stosunku do działalności zarządu województwa oraz wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. W tym celu powołuje komisję rewizyjną27. Komisja, w skład Ustawa o samorządzie województwa z 5 czerwca 1998 r., art. 4.. 18. 19. Ibidem, art. 15.. 20 21. Ibidem, art. 16, ust 1,2.. Ibidem, art. 17.. Ibidem, art. 20, ust. 1.. 22. Ibidem, art. 20, ust. 3.. 23. 24 25 26. Ibidem, art. 21, ust.1.. Ibidem, art. 21, ust.7.. Ibidem, art.21, ust.3.. Ibidem, art. 30, ust.1.. 27.
(7) Województwo w systemie władz…. 101. której wchodzą radni z wszystkich klubów, występuje z wnioskiem do sejmiku województwa w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi województwa. Wniosek opiniuje Regionalna Izba Obrachunkowa28. Główna rola sejmiku ma jednak charakter uchwałodawczy29. To on stanowi akty prawa miejscowego, uchwala budżet województwa, plan zagospodarowania przestrzennego, strategie rozwoju, uchwala priorytety współpracy zagranicznej województwa, powołuje i odwołuje, na wniosek marszałka województwa, skarbnika województwa, który jest głównym księgowym budżetu województwa. Decyduje ponadto o sprawach majątkowych województwa, w tym m.in. o: zasadach nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania, emitowania obligacji, zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów, tworzenia, przekształcania i likwidowania wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek. W ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów sejmik województwa wybiera marszałka województwa (bezwzględną większością głosów) i na wniosek marszałka pozostałych członków zarządu województwa (zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku). Wszyscy członkowie zarządu mogą być wybrani spoza składu sejmiku województwa30. W skład zarządu nie może wejść przewodniczący sejmiku i jego zastępcy. Zarząd województwa pełni funkcję organu wykonawczego sejmiku. Główna rola przypada jednak marszałkowi, który organizuje pracę zarządu i urzędu marszałkowskiego, kieruje bieżącymi sprawami, a także reprezentuje województwo na zewnątrz31. Relacje między marszałkiem i pozostałymi członkami zarządu reguluje głównie art. 4 Ustawy o pracownikach samorządowych 32, w którym czytamy, że czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dotyczące członków zarządu danej jednostki samorządu terytorialnego wykonuje przewodniczący jej zarządu, czyli marszałek. Dla wszystkich osób wchodzących w skład zarządu marszałek jest więc pracodawcą. Jego władza nie dotyczy jednak ewentualnego zwalniania swych najbliższych współpracowników. Funkcję tę rezerwujemy dla sejmiku, choć i ta decyzja wymaga obligatoryjnego wniosku marszałka. Przy pomocy urzędu marszałkowskiego, wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych i wojewódzkich osób prawnych zarząd wykonuje zadania, 28 29. Ibidem, art. 30, ust. 2,3.. Ibidem, art. 18.. 30. Ibidem, art. 32.. Ibidem, art. 43, ust. 1.. 31. Ustawa o pracownikach samorządowych z 22 marca 1990 r., Dz.U. 1990, nr 21, poz. 124 z późn. zm., art. 4. 32.
(8) Marta Kijak-Bloch. 102. które nie są zastrzeżone dla sejmiku województwa i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych województwa. Najważniejsze z nich to: wykonywanie uchwał sejmiku, gospodarowanie mieniem województwa, przygotowywanie projektu i realizowanie budżetu, przygotowywanie strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego, programów wojewódzkich i ich wykonywanie, prowadzenie bieżącej polityki i zawieranie umów w zakresie współpracy międzynarodowej, koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych33. Uchwały zarządu zapadają w obecności połowy członków zarządu, w głosowaniu jawnym, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej. Głos marszałka województwa rozstrzyga w wypadku równej liczby głosów34. 5. Zadania samorządu województwa Jednym z podstawowych zadań samorządu województwa jest skonstruowanie, uchwalenie i realizowanie strategii rozwoju35. W dokumencie będącym dalekosiężnym planem działań samorządu zwrócono uwagę na konieczność pozyskiwania wsparcia na rozwój regionu ze strony rządu i Unii Europejskiej, a także organizowania wspólnego wysiłku wszystkich, którzy kiedykolwiek zaangażowani byli w jego rozwój. O rozwój regionu samorząd dba m.in. poprzez tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, kreowanie rynku pracy, prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli, kształtowanie środowiska naturalnego, popieranie postępu technologicznego, innowacji oraz wspieranie rozwoju kultury. Wszystkie te kwestie, odnotowane w strategii, realizowane są na podstawie konkretnych programów bądź inicjatyw wojewódzkich. Z perspektywy rozwoju regionalnego znaczenia nabierają środki pomocowe Unii Europejskiej, a przede wszystkim fundusze przedakcesyjne, z których korzystano w okresie bezpośrednio poprzedzającym członkostwo Polski w Unii, w dalszej zaś kolejności fundusze strukturalne, Fundusz Spójności oraz inne inicjatywy Wspólnoty. W ramach programu PHARE 1990–2003, ISPA 2000– 2003 oraz SAPARD Unia Europejska przekazała Polsce ponad 7 mld euro36. W latach 2004–2006 z funduszy unijnych trafiło do naszego kraju prawie 12 mld euro. Przewiduje się, że w latach 2007–2013 Polska może pozyskać ponad 33. Ustawa o samorządzie województwa z 5 czerwca 1998 r., art. 41.. 34. Ibidem, art. 31, ust. 4.. Ibidem, art. 11, ust. 1.. 35. Zob. Fundusze pomocowe w Małopolsce, red. A. Pajor, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2005, nr 1(6)2005, s. 6. 36.
(9) Województwo w systemie władz…. 103. 70 mld euro37. Rola regionów szybko wzrasta, od prężności ich działania zależy poziom wykorzystania dostępnych funduszy. Części zadań realizowanych przez samorząd został przypisany tzw. wojewódzki charakter38. Z tego tytułu obowiązkiem samorządu jest m.in. tworzenie i prowadzenie publicznych zakładów kształcenia i placówek doskonalenia nauczycieli, bibliotek pedagogicznych oraz szkół i placówek o znaczeniu regionalnym lub ponadregionalnym, z wyjątkiem szkół artystycznych i placówek doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych, które są w gestii ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego39. Do zadań samorządu należy także opracowanie i realizacja strategii województwa w zakresie polityki społecznej. Dokument będący integralną częścią strategii rozwoju województwa obejmuje m.in. programy: przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, wyrównywania szans niepełnosprawnych, pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i współpracy z organizacjami pozarządowymi (zob. działalność regionalnego ośrodka polityki społecznej) 40. Zgody marszałka województwa wymaga planowanie przebiegu linii komunikacyjnej przewozów regularnych. Jeśli planowana linia nie wykracza poza obszar województwa, marszałek prowadzi konsultacje jedynie z właściwymi starostami, w wypadku prowadzenia linii komunikacyjnej przez obszar kilku województw konieczne są uzgodnienia marszałka właściwego dla siedziby albo miejsca zamieszkania przedsiębiorcy i marszałków właściwych ze względu na planowany przebieg linii komunikacyjnej41. Art. 2a, ust. 2 Ustawy o drogach publicznych rozstrzyga kwestie własności dróg w państwie. Na jego podstawie wnioskować można, że jedynie sieć dróg krajowych stanowi własność Skarbu Państwa, pozostałe zaś drogi są własnością właściwego szczebla samorządu – województwa, powiatu bądź gminy42. Każdy z samorządów – zarządców dróg ma za zadanie opracowywać plany rozwoju sieci drogowej, budowy, remontu i utrzymania dróg, chodników, przeprowadzać okresowe kontrole ich stanu, wykonywać roboty interwencyjne oraz dokonywać okresowych pomiarów ruchu drogowego43. Zadaniem województwa Ibidem, s. 66, 68.. 37. Ustawa o samorządzie województwa z 5 czerwca 1998 r., art. 14.. 38. Ustawa o systemie oświaty z 7 września 1991 r., Dz.U. 1991, nr 95, poz. 425 z poźn. zm., art. 5, ust. 6. 39. Ustawa o pomocy społecznej z 12 marca 2004 r., Dz.U. 2004, nr 64, poz. 593 z późn. zm., art. 21, ust. 1, 9. 40. 41 Ustawa o transporcie drogowym z 6 września 2001 r., Dz.U. 2001, nr 125, poz. 1371 z późn. zm., art. 18.. 42 Ustawa o drogach publicznych z 21 marca 1985 r., Dz.U. 1985, nr 14, poz. 60 z późn. zm., art. 2a, ust. 2.. Ibidem, art. 20.. 43.
(10) 104. Marta Kijak-Bloch. jest także organizowanie i dotowanie regionalnych kolejowych przewozów pasażerskich, a także nabywanie kolejowych pojazdów szynowych44. Na mocy Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy samorząd posiadł władzę określania i koordynowania regionalnej polityki rynku pracy i rozwoju zasobów ludzkich. W jego gestii jest rozdzielenie, zgodnie z przyjętym wcześniej regionalnym planem działań na rzecz zatrudnienia, środków Funduszu Pracy, a także programowanie i wykonywanie zadań realizowanych przy współfinansowaniu Europejskiego Funduszu Społecznego. W ramach Wojewódzkiego Urzędu Pracy opracowuje analizy rynku pracy, prowadzi monitoring zawodów deficytowych, organizuje i koordynuje usługi poradnictwa zawodowego, a także działania w zakresie kształcenia ustawicznego i szkolenia bezrobotnych i poszukujących pracy45. Samorząd województwa, podobnie jak organy administracji rządowej i kluby sportowe, zajmuje się organizowaniem działalności w dziedzinie rekreacji ruchowej. Tworzy, udostępnia i utrzymuje bazę sportowo-rekreacyjną, organizuje zawody i imprezy sportowo-rekreacyjne, szkoli kadry instruktorów – wszystko na podstawie przepisów ustawy o kulturze fizycznej46. Samorząd województwa uchwala plan zagospodarowania przestrzennego, udziela koncesji na eksploatację złóż naturalnych, sprawuje nadzór nad pracami geologicznymi oraz ustala wysokość opłat eksploatacyjnych. Urzędnicy samorządowi mają uprawnienia do kontroli organizacji pożytku publicznego oraz oceniania obiektów hotelarskich. Prowadzą także sprawy związane z ustalaniem warunków prowadzenia gospodarki rybackiej, zmianą przeznaczenia gruntów rolnych oraz sporządzaniem planów łowieckich47. Ustawy mogą wskazywać sprawy należące do zakresu działania województwa jako zadania z zakresu administracji rządowej, a wykonywane przez zarząd województwa. Przykładem jest ciążący na województwie obowiązek tworzenia i prowadzenia zakładów psychiatrycznej opieki zdrowotnej48 oraz zapewnienie przez marszałka województwa odbycia stażu podyplomowego absolwentom studiów lekarskich i lekarsko-dentystycznych, mającym stałe miejsce zamieszkania na terenie województwa i zamierzającym w przyszłości wykonywać zawód lekarza na obszarze naszego kraju oraz dla osób będących obywatelami 44 Ustawa o transporcie kolejowym z 28 marca 2003 r., Dz.U. 2003 nr 86, poz. 789 z późn. zm., art. 40, ust. 1.. 45 Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 20 kwietnia 2004 r., Dz.U. 2004, nr 99 poz. 1001 z późn. zm., art. 8.. 46 Ustawa o kulturze fizycznej z 18 stycznia 1996 r., Dz.U. 1996, nr 25 poz. 113 z późn, zm., art. 42, ust. 1,2.. Problematyka kompetencji samorządu potraktowana została bardzo ogólnie ze względu na ograniczoną powierzchnię wydawniczą. 47. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z 19 sierpnia 1994 r., Dz.U. 1994, nr 111 poz. 535 z późn. zm., art. 6. 48.
(11) Województwo w systemie władz…. 105. innego niż RP państwa członkowskiego UE, a zamierzających wykonywać zawód na terenie danego województwa49. Ustawy mogą również nakładać na województwo obowiązek wykonywania zadań z zakresu organizacji i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów50. 6. Dualizm kompetencyjny? Marszałek i wojewoda Praktyka i historia wzajemnych stosunków i współpracy pomiędzy samorządem województwa a przedstawicielem rządu w regionie wskazuje, że w pierwszym okresie po przeprowadzeniu reformy samorządowej obie instytucje miały problemy z adaptacją swoich działań do nowej rzeczywistości prawno-administracyjnej. Niejednokrotnie dochodziło do sporów na tle kompetencyjnym lub raczej quasi-kompetencyjnym. Nowość sytuacji, niedostateczna praktyka współdziałania pomiędzy instytucjami szczebla wojewódzkiego, wreszcie wręcz nieznajomość przepisów prawnych lub nieumiejętność przekładnia ich na codzienną aktywność administracyjną były głównymi przyczynami rodzących się nieporozumień. Polem konfliktów często było np. niewłaściwe, według samorządu, wykonywanie uprawnień nadzorczych wojewody. Należy pamiętać, że uprawnienia te ograniczają się do kryterium legalności, co zasadniczo zmienia spektrum obserwacji opisywanego problemu. Przykładem sporu, którego finałem było orzeczenie NSA była sprawa dotycząca powoływania członków Rady Kasy Chorych w Województwie Lubuskim. Decyzje podjęte w formie uchwały przez sejmik województwa zostały uchylone przez wojewodę, który uznał, że osoby pełniące funkcje w radach społecznych przy Zakładach Opieki Zdrowotnej nie mogą zasiadać w Radzie Kasy Chorych. Naczelny Sąd Administracyjny uchylił jednak decyzję wojewody jako nieuzasadnioną obowiązującymi przepisami prawa51. W skali kraju kilka zaistniałych konfliktów miało podłoże raczej osobiste osób piastujących najwyższe stanowiska w strukturze administracyjnej regionu, a nie w przekonaniu o słuszności danej sprawy. Pozytywnym sygnałem dotyczącym komentowanej problematyki niewątpliwie jest fakt, że z biegiem czasu współpraca i koegzystencja samorządów województw z urzędami wojewódzkimi układała się coraz lepiej. Obecnie, kiedy praktyka działania została dostatecznie wykształcona, poszczególne instytucje okrzepły w swoich nowych rolach, konflikty zdarzają się niezwykle rzadko. 49 Ustawa o zawodzie lekarza (o zawodach lekarza i lekarza dentysty) z 5 grudnia 1996 r., Dz.U. 1997, nr 28 poz. 152 z późn. zm., art. 15, ust. 4.. Ustawa Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw z 16 lipca 1998 r., Dz.U. 1998 nr 95, poz. 602 z późn. zm. i Ustawa o referendum lokalnym z 15 września 2000 r., Dz.U. 2000, nr 88 poz. 985 z późn. zm. 50. 51. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2 grudnia 1999 r., II SA/Lu 1205/99..
(12) 106. Marta Kijak-Bloch. Literatura Boć J., Prawo administracyjne, Kolonia Limited, Wrocław 2000. Dolnicki B., Samorząd terytorialny, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2001. Fundusze pomocowe w Małopolsce, nr 1(6)2005, red. A. Pajor, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2005. Gilowska Z. i in., Model ustrojowy województwa (regionu) w unitarnym państwie demokratycznym, „Samorząd Terytorialny” 1997, nr 8–9. Konstytucja Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 r., Dz.U. 1952 nr 33, poz. 232. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. 1997 nr 78, poz. 483. Projekt podziału terytorialnego kraju na powiaty, Urząd Rady Ministrów, Warszawa 1993. Rubaj A., Szkudlarek J., Wiatr J.J., Samorząd po reformie, Bałtycka Wyższa Szkoła Humanistyczna, Koszalin 2002. Skrzydło-Niżnik I., Model ustroju samorządu terytorialnego w Polsce na tle zagadnień ustrojowego prawa administracyjnego, Wydawnictwo UJ, Kraków 2007. Subsydiarność, red. D. Milczarek, Elipsa, Warszawa 1996. Trociuk S., Samorząd województwa: status prawny, organy, kompetencje, mienie, finanse, Wydawnictwo Prawno-Ekonomiczne INFOR, Warszawa 1999. Wersje skonsolidowane Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, Dz.U. UE C 321 E z 29 grudnia 2006 r. Założenia i kierunki reformy administracji publicznej, Urząd Rady Ministrów, Warszawa 1993; „Samorząd Terytorialny” 1995, nr 1–2. The Voivodship in Local Government Systems in Poland The article aims to introduce a short history of public administration in Poland. The major part of the text concerns local government – constitutional reform foundation of 1998, roles and competences of Polish regional authorities and local government tasks – concerning both regional development and the administration of services. Attention has also been paid to highly controversial public administration dualism at the province level..
(13)
Powiązane dokumenty
Jaki organ władzy może postawid Prezydenta RP przed Trybunałem Stanu i jaką większością głosów?. Kto zastępuje Prezydenta RP w przypadku jego śmierci lub
Baza danych państwowego rejestru granic i powierzchni jednostek podziałów terytorialnych kraju zawiera między innymi następujące informacje:.. dotyczące przebiegu granic
Baza danych państwowego rejestru granic i powierzchni jednostek podziałów terytorialnych kraju zawiera między innymi następujące informacje:.. dotyczące przebiegu granic
Zygmunt Lubicz-Zaleski (29 grudnia 1882 - 15 grudnia 1967) [nekrolog] Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 60/1,
Wojewoda kontroluje pod względem legalności, gospodarności i rzetelności wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych
następującymi tematami: świętość Maryi, wspólnota świętych, M a ryja w liturgii, dziewictwo, rola Maryi w historii zbawienia i życiu Kościoła, Maryja a odnowa
Ten rodzaj wniebowzięcia ciała ukazany został również w miniaturze Brewiarza pochodzącego z Ba zylei (St. Tutaj powyżej niedużego pagórka Góry Oliwnej i
pani Viardot uniemożliwiło osiągnięcie przezeń stabilizacji życiowej, założenie wła- snej rodziny. Próby podejmowane w tym kierunku kończyły się niepowodzeniem 23.
