Wypoczynek w gospodarstwach wiejskich : zróżnicowania regionalne

Pełen tekst

(1)697. 2005. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Leszek Strzembicki Katedra Badań Konsumpcji. Wypoczynek w gospodarstwach wiejskich – zróżnicowania regionalne 1. Wprowadzenie W wielu krajach Europy coraz popularniejszy staje się wypoczynek na obszarach wiejskich. Tendencja ta jest wyrazem rosnącej świadomości korzystnego wpływu środowiska naturalnego i wsi dla zdrowia człowieka. Wśród poszukujących bezpośredniego kontaktu ze środowiskiem naturalnym, harmonijnym krajobrazem, relaksu i spokoju, z dala od tłumów i wysoko zurbanizowanej i zmechanizowanej przestrzeni, również ciekawych form aktywności i rozrywek oraz serdeczności i osobistego kontaktu z innymi osobami dominują mieszkańcy dużych miast1. Turystyka wiejska, a głównie jej podstawowy segment – agroturystyka, przyjęła się również na polskim rynku turystycznym. Gospodarstwa wiejskie oferują w coraz większym zakresie różne formy aktywnego wypoczynku. Ich klientami są zarówno mieszkańcy wielu polskich miast, jak i coraz liczniejsi cudzoziemcy. Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie różnic i podobieństw w zakresie wypoczynku wakacyjnego w gospodarstwach wiejskich zlokalizowanych w różnych regionach kraju. Materiał źródłowy stanowiły wypowiedzi turystów, uczestników badań ankietowych przeprowadzonych latem 2001 r. w siedmiu województwach. Regiony te charakteryzowały się relatywnie dużą ilością obiektów agroturystycznych, a równocześnie wyraźnym zróżnicowaniem bazy turystycznej i ofert wypoczynku, rozmiarów ruchu turystycznego, doświadczeniem mieszkańców wsi w zakresie świadczenia usług turystycznych oraz odrębnościami w zakresie walorów turystycznych. Zwiększa to znaczenie diagnostyczne uzyskanych wyników badań. 1 A. Gannon, Rural Community Development through Agri-Tourism [w:] Rural Development through Agri-Tourism, FAO, 1990..

(2) 52. Leszek Strzembicki. Badania ankietowe przeprowadzono w następujących województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, lubelskim, lubuskim, małopolskim, pomorskim, warmińsko-mazurskim. Ze względu na ograniczone ramy niniejszego artykułu, zaprezentowane zostaną w nim jedynie wybrane fragmenty wyników badań, dotyczące zróżnicowań wśród wypoczywających w gospodarstwach wiejskich w poszczególnych regionach, istotnych elementów zachowań konsumpcyjnych związanych z wypoczynkiem oraz zakresu oferowanych im usług2.. 2. Charakterystyka wypoczywających w gospodarstwach wiejskich Ważną cechą charakteryzującą turystów spędzających wakacje na wsi, a równocześnie różnicującą ich zachowania konsumpcyjne i wymagania względem ofert wypoczynku wakacyjnego, jest wiek. Wśród osób dorosłych wypoczywających w gospodarstwach wiejskich istotnie wyróżniały się liczebnością dwie grupy wiekowe: 40–49 lat oraz 30–39 lat. Analiza przestrzenna struktur wiekowych respondentów wskazuje jednak na dość wyraźne zróżnicowania. Pierwsza z wymienionych grup wiekowych dominowała w regionach: kujawsko-pomorskim, warmińsko-mazurskim i lubuskim; druga – w pozostałych czterech jednostkach przestrzennych. Relatywnie liczna była grupa turystów reprezentujących najmłodszą kategorię wiekową 20–29 lat. Turyści reprezentujący relatywnie młodsze struktury wiekowe (do 29 lat) najliczniej występowali w województwie lubuskim (27,5%), podczas gdy w województwach dolnośląskim i pomorskim ich udział był ponad 2-krotnie niższy. Szczególnie wyraźne dysproporcje regionalne dotyczyły trzech grup skupiających najstarszych uczestników badań, a szczególnie osób powyżej 60 lat. Najwyższy udział turystów starszych, w wieku 60 lat i więcej, notowano w województwie lubelskim (11,8%) i dolnośląskim (10,3%); najniższy wskaźnik turystów z tej klasy wiekowej stwierdzono w regionie warmińsko-mazurskim (3,8%). Ogólnie, dane dotyczące struktury wiekowej dorosłych turystów wypoczywających w gospodarstwach agroturystycznych nie potwierdzają wcześniejszych hipotetycznych stwierdzeń, że pobytami wypoczynkowymi na terenach wiejskich interesują się przede wszystkim ludzie starsi. Prezentowane wyniki badań wskazują bowiem, że we wszystkich regionach udział turystów reprezentujących najmłodszą grupę wiekową (do 29 lat) był wyższy, niekiedy wielokrotnie, aniżeli osób w wieku 60 lat i więcej.. 2 Pełny zestaw wyników badań oraz ich omówienie zawiera raport końcowy z badań, por. L. Strzembicki, Zachowania nabywców na krajowym rynku turystyki wiejskiej w świetle badań ankietowych, Instytut Turystyki w Warszawie, Centrum Edukacji Kadr Turystycznych w Krakowie, Warszawa–Kraków 2001..

(3) 53. Wypoczynek w gospodarstwach wiejskich... Tabela 1. Wypoczywający w gospodarstwach wiejskich według wieku. Województwo. Struktura wiekowa respondentów Liczba odpowiedzi do 29 lat 30–39 lat 40–49 lat 50–59 lat. 60–65 lat. powyżej 65 lat. Dolnośląskie. 39. 5 12,8%. 12 30,8%. 9 23,1%. 9 23,1%. 2 5,1%. 2 5,1%. Kujawsko-pomorskie. 83. 16 19,3%. 20 24,1%. 29 34,9%. 11 13,2%. 4 4,8%. 3 3,6%. Lubelskie. 51. 11 21,6%. 11 21,6%. 8 15,7%. 15 29,4%. 4 7,8%. 2 3,9%. Lubuskie. 69. 19 27,5%. 18 26,1%. 21 30,4%. 5 7,2%. 5 7,2%. 1 1,4%. Małopolskie. 153. 32 20,9%. 45 29,4%. 39 25,5%. 25 16,4%. 11 7,2%. 1 0,6%. Pomorskie. 140. 18 12,9%. 48 34,3%. 45 32,1%. 19 13,6%. 5 3,6%. 5 3,6%. Warmińsko-mazurskie. 209. 39 18,7%. 60 28,7%. 68 32,5%. 34 16,3%. 4 1,9%. 4 1,9%. Ogółem. 744. 140 18,8%. 214 28,8%. 219 29,4%. 118 15,9%. 35 4,7%. 18 2,4%. Źródło: wyniki własnych badań ankietowych, por. L. Strzembicki, op. cit.. Istotnych informacji w zakresie charakterystyki osób wypoczywających w gospodarstwach wiejskich wybranych regionów dostarczają wypowiedzi dotyczące rodzaju aktywności zawodowej (tabela 2). Wynika z nich, że w badanej zbiorowości turystów zdecydowanie najliczniej reprezentowana była grupa pracowników umysłowych. O ile jednak w województwie dolnośląskim stanowili oni aż 61,5% turystów wypoczywających w gospodarstwach wiejskich, to w województwie pomorskim niespełna 40%. Wyniki badań wskazują jednakże na jeszcze inną, interesującą prawidłowość. Otóż duży był udział wśród wypoczywających na wsi osób reprezentujących tzw. wolne zawody, a także kadry kierowniczej. Jeżeli do tych dwóch grup dołączymy jeszcze przedsiębiorców, otrzymamy istotny, drugi pod względem liczebności, segment wypoczywających na terenach wiejskich. Ze względu na reprezentowany przez ten segment fundusz swobodnej decyzji oraz relatywnie trwałą i wysoko cenioną potrzebę aktywnego wypoczynku w naturalnym środowisku stanowi on wymagającą, lecz oczekiwaną przez wszystkich oferujących usługi turystyczne grupę docelową. Segment ten stanowił największą i dominującą grupę turystów w regionie pomorskim – blisko 45%; w najmniejszym stopniu reprezentowany był w regionie dolnośląskim – około 23%. Czwartą pod względem liczebności grupą turystów wypoczywających na wsi byli emeryci i renciści. Największy ich udział notowano w regionach: dolnośląskim i małopolskim (ponad 12%); najmniejszy w regionie kujawsko-pomorskim – tylko 1,2%. Niewielki był udział.

(4) 207 738. Warmińsko-mazurskie. Ogółem. – – 1 2,0% – 3 2,0% – 1 0,5% 5 0,7%. 5 12,8% 1 1,2% 5 10,0% 6 8,8% 19 12,4% 11 8,0% 21 10,1% 68 9,2%. 1 2,6% 5 6,0% – 3 4,4% 3 2,0% 4 2,9% 9 4,4% 25 3,4%. – – – – – – – –. – 7 8,4% – 4 5,9% 8 5,2% 6 4,3% 5 2,4% 30 4,1%. 42 50,6% 25 50,0% 31 45,6% 77 50,3% 55 39,9% 93 44,9% 347 47,0%. 14 16,9% 6 12,0% 9 13,2% 25 16,3% 24 17,4% 25 12,1% 107 14,5%. 11 13,3% 11 22,0% 8 11,8% 11 7,2% 22 15,9% 32 15,5% 98 13,3%. 3 3,6% 2 4,0% 7 10,3% 7 4,6% 16 11,6% 21 10,1% 58 7,8%. student. 24 61,5%. emeryt, rencista. 4 10,3%. prowadzi dom. 3 7,7%. rolnik. robotnik. Rodzaj wykonywanego zawodu pracownik umysłowy. wolne zawody. 2 5,1%. przedsiękadra biorca kierownicza. Źródło: wyniki własnych badań ankietowych, por. L. Strzembicki, op. cit.. 138. 68. Lubuskie. Pomorskie. 50. Lubelskie. 153. 83. Kujawsko-pomorskie. Małopolskie. 39. Liczba odpowiedzi. Dolnośląskie. Województwo. Tabela 2. Wypoczywający w gospodarstwach wiejskich według wykonywanego zawodu. 54. Leszek Strzembicki.

(5) 55. Wypoczynek w gospodarstwach wiejskich.... wśród wypoczywających na wsi robotników oraz osób prowadzących dom (kobiety, najczęściej przebywające w gospodarstwach wiejskich z własnymi dziećmi lub wnukami). Najwyższe wskaźniki wymienionych grup stwierdzono w regionie kujawsko-pomorskim. Ważną cechą charakteryzującą turystów wypoczywających na wsi oraz determinującą ich potrzeby i zachowania konsumpcyjne, także w zakresie wypoczynku jest poziom wykształcenia. Z uzyskanych w tej kwestii odpowiedzi respondentów wynika, że zdecydowana większość turystów przebywających w gospodarstwach wiejskich reprezentowała dwa poziomy wykształcenia: wyższy i średni (tabela 3). Sądzić należy, że zwłaszcza grupę turystów z wykształceniem wyższym cechuje szeroki wachlarz potrzeb związanych z wypoczynkiem oraz wyższe wymagania jakościowe zarówno w stosunku do warunków zakwaterowania i wyżywienia, jak i możliwości spędzania czasu wolnego. Mogą oni wymagać również od gospodarzy obiektów turystycznych kompleksowej informacji turystycznej oraz profesjonalnego doradztwa w zakresie form i sposobów spędzania czasu wolnego. Najwyższy odsetek turystów z wyższym wykształceniem notowano w regionach lubelskim (67,3%) i pomorskim (61,9%), natomiast najniższy – w regionie małopolskim (33,3%). Tabela 3. Poziom wykształcenia turystów wypoczywających na wsi Liczba odpowiedzi. podstawowa. zawodowa. Dolnośląskie. 39. –. Kujawsko-pomorskie. 83. Lubelskie Lubuskie. Województwo. Rodzaj ukończonej szkoły średnia. wyższa. 2 5,1%. 16 41,0%. 21 53,8%. –. 5 6,0%. 43 51,8%. 35 42,2%. 49. 2 4,1%. 1 2,0%. 13 26,5%. 33 67,3%. 69. 1 1,4%. 2 2,9%. 34 49,3%. 32 46,4%. Małopolskie. 153. 2 1,3%. 9 5,9%. 91 59,5%. 51 33,3%. Pomorskie. 139. –. 5 3,6%. 48 34,5%. 86 61,9%. Warmińsko-mazurskie. 209. 4 1,9%. 8 3,8%. 89 42,6%. 108 51,7%. Ogółem. 741. 9 1,2%. 32 4,3%. 334 45,1%. 366 49,4%. Źródło: wyniki własnych badań ankietowych, por. L. Strzembicki, op. cit.. Kolejnym ważnym elementem charakterystyki turystów wypoczywających na terenach wiejskich jest ich sytuacja materialna. Poziom zamożności wpływa bo-.

(6) 56. Leszek Strzembicki. wiem wyraźnie na wielkość wydatków i ich strukturę, w tym także na usługi turystyczne. Z analiz regionalnych uzyskanych w tej kwestii odpowiedzi wynika, że w większości, tj. w czterech regionach przeważały zadowalające oceny własnej sytuacji materialnej. Najwyższy udział takich ocen stwierdzono w regionie dolnośląskim (56,4%). W pozostałych trzech regionach przeważały oceny dobre (tabela 4). Łącznie we wszystkich regionach większość uzyskały jednak wypowiedzi respondentów uznające własną sytuację materialną za dobrą. Sprawiły to głównie wysokie odsetki ocen dobrych wskazanych przez relatywnie duże grupy turystów przebywających w regionach: pomorskim i warmińsko-mazurskim. W obu tych regionach wyraźnie wyższy był też udział ocen bardzo dobrych. Ogólnie, dokonane przez samych turystów oceny własnej sytuacji materialnej nie potwierdzają głoszonych hipotez o zainteresowaniu wypoczynkiem w gospodarstwach wiejskich głównie osób o niskim statusie materialnym. Tabela 4. Samoocena sytuacji materialnej turystów wypoczywających w gospodarstwach wiejskich Województwo. Liczba odpowiedzi. Ocena sytuacji materialnej bardzo dobra. dobra. zadowalająca. dostateczna. zła. Dolnośląskie. 39. 2 5,1%. 10 25,6%. 22 56,4%. 4 10,3%. 1 2,6%. Kujawsko-pomorskie. 83. 5 6,0%. 37 44,6%. 35 42,2%. 6 7,2%. –. Lubelskie. 49. 1 2,0%. 22 44,9%. 23 46,9%. 2 4,1%. 1 2,0%. Lubuskie. 69. 4 5,8%. 25 36,2%. 29 42,0%. 11 15,9%. –. Małopolskie. 153. 5 3,3%. 50 32,7%. 69 45,1%. 29 18,9%. –. Pomorskie. 140. 16 11,4%. 73 52,1%. 39 27,9%. 12 8,6%. –. Warmińsko-mazurskie. 207. 20 9,7%. 92 44,4%. 69 33,3%. 23 11,1%. 3 1,4%. Ogółem. 740. 53 7,2%. 309 41,8%. 286 38,6%. 87 11,8%. 5 0,7%. Źródło: wyniki własnych badań ankietowych, por. L. Strzembicki, op. cit.. Istotnym elementem charakterystyki turystów wypoczywających w gospodarstwach wiejskich, zwłaszcza z punktu widzenia zakresu stosowanych narzędzi marketingowych, jest ich miejsce zamieszkania. Analiza miejsc zamieszkania turystów przebywających w poszczególnych regionach recepcyjnych wskazuje, że w czterech.

(7) Dolnośląskie. Małopolskie. Pomorskie. 12,9 12,5. Toruń Łódź. 13,3 12,4 12,4. Łódź Kraków Wrocław. 13,5 13,5. Łódź. 13,9 Wrocław 13,8. Białystok. 14,3. Toruń. Opole. Wrocław. Tarnów 12,0. 18,0. 12,0. 11,8 Kraków 15,7. Olsztyn. 17,1. 15,7. Warszawa. Kraków. Aglomeracja śląska 16,7. Aglomeracja śląska. 24,8. Aglomeracja śląska. 17,0. Źródło: wyniki własnych badań ankietowych, por. L. Strzembicki, op. cit.. Aglomeracja śląska. 24,8. 27,4. Kraków. % 25,4. %. Ogółem miejsce zamieszkania turystów. 12,9. Warszawa. %. miejsce zamieszkania turystów. Warmińsko-mazurskie. 15,9. 35,9. miejsce zamieszkania turystów. 14,8. Warszawa. %. 5,1. Warszawa. miejsce zamieszkania turystów. Poznań. 14,3. Kraków. 15,9. Poznań. 14,8. Łódź 10,3. Aglomeracja śląska. Aglomeracja śląska. 13,0. Wrocław. 15,9. Łódź. 16,0. Bydgoszcz. 12,8. Warszawa Aglomeracja śląska. 13,0. Zielona Góra. 19,6. Lublin. 18,1. Warszawa. Aglomeracja śląska. 23,2. Warszawa. 37,2. Warszawa. 20,5. Toruń. %. 12,8. %. Lubuskie miejsce zamieszkania turystów. 23,1. %. Lubelskie miejsce zamieszkania turystów. Świdnica. %. Kujawsko-pomorskie miejsce zamieszkania turystów. Wrocław. miejsce zamieszkania turystów. Regiony recepcyjne. Tabela 5. Miejsca zamieszkania turystów najczęściej odwiedzających wiejskie regiony recepcyjne. Wypoczynek w gospodarstwach wiejskich... 57.

(8) 58. Leszek Strzembicki. regionach dominowali liczebnie mieszkańcy stolicy, przy czym w jednym z nich – pomorskim – wspólnie z mieszkańcami aglomeracji śląskiej (tabela 5). Wyraźnie wyższy był udział mieszkańców Warszawy wśród wypoczywających w regionie lubelskim (ponad 37%) i warmińsko-mazurskim (blisko 36%). Analiza przestrzenna pozwoliła także na stwierdzenie innych prawidłowości. W wiejskich terenach recepcyjnych znajdujących się w niedalekiej odległości od dużych skupisk miejskich udział turystów pochodzących z tych aglomeracji był wysoki i zazwyczaj przewyższał wskaźniki udziału turystów z bardziej odległych rejonów. Przykładowo, w regionie małopolskim największą część turystów stanowili mieszkańcy Krakowa (27,4%), w regionie dolnośląskim – mieszkańcy Wrocławia (23,1%), w regionie kujawsko-pomorskim – mieszkańcy Torunia (20,5%). Pewnym wyjątkiem było województwo pomorskie, gdzie udział turystów pochodzących z Trójmiasta był nieznaczny. Może to wynikać m.in. ze zróżnicowanych możliwości, jakie mają mieszkańcy tej aglomeracji w zakresie wypoczynku w tym regionie turystycznym. Zestawienie łączne miejsc zamieszkania osób wypoczywających na wsi potwierdza wcześniejsze hipotezy, według których podstawową grupę nabywców usług turystycznych świadczonych przez gospodarstwa wiejskie stanowią mieszkańcy dużych miast. Ze względu na ograniczoną liczbę rejonów badań, różny stopień ich popularności i odległości od dużych aglomeracji miejskich, trudno uznać uzyskane wyniki za w pełni reprezentatywne. Tym niemniej zdają się one wyraźnie wskazywać na istnienie obecnie trzech głównych obszarów generujących popyt na usługi turystyki wiejskiej: przede wszystkim Warszawę, a następnie (chociaż ze sporym dystansem) aglomerację śląską i Kraków. Uzyskane wypowiedzi respondentów upoważniają również do stwierdzenia, że największą część osób zainteresowanych wypoczynkiem w obiektach turystyki wiejskiej stanowią mieszkańcy dużych miast. Ich mieszkańcy zainteresowani są zarówno wypoczynkiem w bardziej odległych rejonach recepcyjnych (jeziora, morze, góry), zwłaszcza kiedy planują dłuższy wyjazd wypoczynkowy, jak też (na co wyraźnie wskazują wyniki badań) pobliskimi obszarami wiejskimi. Te ostatnie stanowią zarówno cel pobytów krótkotrwałych, aktywnych, spędzanych często w gronie przyjaciół, jak też dłuższego wypoczynku takich głównie grup docelowych, jak matki z małymi dziećmi, dziadkowie z wnukami czy emeryci lub renciści.. 3. Charakterystyka pobytów wypoczynkowych w gospodarstwach wiejskich Podjęcie przez potencjalnych nabywców usług turystycznych decyzji dotyczącej wyboru terenów wiejskich i konkretnego obiektu na miejsce wypoczynku wakacyjnego warunkowane jest odpowiednią informacją o możliwościach spędzenia urlopu na wsi. Poznanie, z jakich podstawowych źródeł informacji korzystali turyści przy wyborze konkretnych ofert wypoczynku na terenach wiejskich, ma duże znaczenie marketingowe. Daje bowiem wiejskim usługodawcom oraz zrzeszeniom turystyki wiejskiej możliwość stosowania właściwych metod promocji i dystrybucji.

(9) Wypoczynek w gospodarstwach wiejskich.... 59. oraz weryfikowania dotychczasowych działań w tym zakresie. Z podanego w kwestionariuszu zestawu hipotetycznych możliwości uzyskiwania informacji o możliwościach wypoczynku na wsi, respondenci mieli wybrać dwa źródła: pierwszoplanowe i drugoplanowe. W grupie źródeł pierwszoplanowych zdecydowanie wyróżniona została opcja: „wiadomość od znajomych”. W trzech regionach: kujawsko-pomorskim, małopolskim i dolnośląskim to źródło informacji wskazała ponad połowa respondentów (tabela 6). W pozostałych regionach udział wskazań „wiadomości od znajomych” wahał się w granicach od 47,4% w regionie warmińsko-mazurskim do 31,9% w regionie lubuskim. Tak duże znaczenie tego źródła informacji dla turystów wskazywać może na niedostatek innych form informacji o ofertach wypoczynku w gospodarstwach wiejskich. Istotną rolę wśród pierwszoplanowych źródeł informacji, z wyraźnym jednak dystansem do głównego źródła, odegrały „ulotki, foldery i katalogi”, a następnie – prasa. Jeśli chodzi o wydawnictwa promocyjne, to korzystanie z nich było również znacznie zróżnicowane regionalnie. Wyróżniali się pod tym względem turyści z dwóch regionów: lubelskiego (31,4% wskazań) i dolnośląskiego (28,2%). Zdecydowanie odstawał natomiast region kujawsko-pomorski, gdzie to źródło podało jedynie 7,2% turystów. Prasa była z kolei najczęściej wymienianym źródłem informacji w regionie pomorskim (22% wskazań), najrzadziej natomiast w regionie dolnośląskim (tylko 2,6% wskazań). Wśród głównych źródeł informacji o ofertach wypoczynku na wsi należy wyróżnić jeszcze jedno, które co prawda jest obecnie wykorzystywane przez niewielki odsetek turystów, lecz jego rola będzie, jak się wydaje bardzo szybko rosła. Chodzi mianowicie o Internet, który wskazało jako źródło informacji przeciętnie 5% respondentów. W skali poszczególnych regionów wyróżniało się województwo lubuskie, gdzie Internet stanowił pierwszoplanowe źródło informacji dla blisko 16% turystów. Najniższy wskaźnik w tym zakresie notowano w województwie małopolskim (2% wskazań). W grupie źródeł drugoplanowych (tabela 7), w pięciu rejonach badań przewagę wskazań uzyskały wydawnictwa promocyjne (ulotki, foldery, katalogi). W regionach: kujawsko-pomorskim i dolnośląskim odsetek turystów, którzy wybrali tę opcję, był bardzo wysoki (odpowiednio: 49% i 45,7%). Najmniejszy udział turystów wskazujących to źródło informacji notowano w regionie lubelskim (17,2%). Istotnym, drugoplanowym źródłem informacji okazały się również targi i giełdy turystyczne. Najczęściej wskazywali to źródło informacji turyści przebywający w regionie lubelskim (blisko 38%), najrzadziej – turyści z regionu kujawsko-pomorskiego (2% wskazań). Wymieniany wcześniej jako przyszłościowe źródło informacji Internet – wśród źródeł drugoplanowych najwięcej wskazań zyskał w regionie lubelskim – 13,8% i pomorskim (10%). W celu bardziej szczegółowego poznania sfery decyzji konsumenckich turystów wypoczywających w gospodarstwach wiejskich ważne będzie ustalenie, czy wybór oferty miał charakter zakupu nowego produktu, czy też ponownego zakupu produktu już znanego. Wyniki badań ankietowych dowodzą, że aż w pięciu regionach ponad połowa turystów przebywała na wypoczynku w gospodarstwie wiejskim po raz drugi lub kolejny. Oznacza to, że dość szybko postępuje proces akcep-.

(10) 2,4 2,8. 5 21. 1,9 1,1. 4 8. 36 17,2. 102 13,7. 209. 745. Warmińskomazurskie. Ogółem. 4,3 32 5,0 37 1,2 9 2,8 21 1,6 12 0,8. 6. 352 47,2 145 19,5. Źródło: wyniki własnych badań ankietowych, por. L. Strzembicki, op. cit.. 2,4 5 3,3 7 0,5 1 0,5 1 2,4 5. 1,9. 4. 42 20,1. 99 47,4. 7,1 10 5,0 7 0,7 1 2,1 3 –. –. 0,7. 1. 27 19,1. 57 40,4. 2,1. 3. 0,7. 1. 31 22,0. 141. Pomorskie. 4,6 7 2,0 3 1,3 2 3,9 6. 1,3. 2. –. –. 30 19,6. 86 56,2. 2,0. 3. 2,0. 3. 7,2. 11. 153. Małopolskie. 7,2 5 11 15,9 4,3 3 7,2 5. 2,9. 2. –. –. 13 18,8. 22 31,9. 1,4. 1. –. –. 7 10,1. 69. Lubuskie. – – 7,8 4 2,0 1 5,9. 3. –. –. –. –. 16 31,4. 20 39,2. 3,9. 2. –. –. 9,8. 5. 51. 6,0 5 3,6 3 – –. 2,4. 2. 3,6. 3. – – 5,1 2 2,6. 1. 2,6. 1. –. –. –. – 1,2. 6. %. ilość. %. ilość. %. ilość. %. ilość. Inne. %. Internet. ilość. Wizyta Targi, giełdy w punkcie turystyczne informacji turystycznej. %. Własny zakład pracy. ilość. Wizyty w biurze podróży. 1. Lubelskie. %. 11 28,2. ilość. Ulotki, foldery, katalogi. 7,2. 47 56,6. 6,0. 5. –. –. 11 13,2. 83. 21 53,8. %. Kujawskopomorskie. 5,1. 2. –. –. 2,6. 1. ilość. 39. %. ilość. %. ilość. TV. %. Radio. ilość. Prasa. Wiadomość od znajomych. Dolnośląskie. Region. Liczba odpowiedzi. Tabela 6. Pierwszoplanowe źródła informacji o możliwościach wypoczynku na wsi. 60. Leszek Strzembicki.

(11) %. 9,5 6,7 4,4. 4 8 4 3 24. 4,8 4,2. 5,1. 5. 9 10,0 2,5. 2. 4 27. 4,8 7,5 3,3 8,8 8,2. 2 9 3 14 43. 9,5 25,8 8,9 17,6 16,5. 4 31 8 28 87. 2,4 1,7 1,1 5,7 3,0. 1 2 1 9 16. – 3,3 1,1 1,3 1,3. – 4 1 2 7. 12 28,6 35 29,2 35 38,9 44 27,7. 14 33,3 14 11,7 17 18,9 36 22,6 93 17,7 172 32,7. 2,4 1,7 4,4 – 1,9. 1 2 4 – 10. – 5,0 – 1,3 1,7. – 6 – 2 9. 4,8 3,3 8,9. 4. 8. 17 10,7 7,2. 2. 142. 120. 190. 159. 526. Lubuskie. Małopolskie. Pomorskie. Warmińskomazurskie. Ogółem. Źródło: wyniki własnych badań ankietowych, por. L. Strzembicki, op. cit.. 38. – – 4 13,8 5 17,2 37,9. 11. –. –. –. –. 5 17,2. 6,9. 2. –. –. 3,4. 1. 3,4. 1. 129. Lubelskie. 4,6. 1,9. 7,8 4 5,9 3 7 13,7. 2,0. 1. 2,0. 1. –. –. 25 49,0. 7,8. 4. 3,9. 2. –. –. 2,9 1 – – 8,6. 3. 11,4. 4. 5,7. 2. –. –. 7,8. %. ilość. %. ilość. %. ilość. %. ilość. %. ilość. Inne. %. Internet. ilość. Wizyta Targi, giełdy w punkcie turystyczne informacji turystycznej. 4. 16 45,7. ilość. Własny zakład pracy. 151. 6 17,1. %. Wizyty w biurze podróży. Kujawskopomorskie. 2,9. 1. –. –. 5,7. 2. ilość. Ulotki, foldery, katalogi. 135. %. ilość. %. ilość. TV. %. Radio. ilość. Prasa. Wiadomość od znajomych. Dolnośląskie. Region. Liczba odpowiedzi. Tabela 7. Drugoplanowe źródła informacji o możliwościach wypoczynku na wsi. Wypoczynek w gospodarstwach wiejskich... 61.

(12) 62. Leszek Strzembicki. tacji tej formy wypoczynku, a w konsekwencji znaczną część turystów zaliczyć można do lojalnych klientów. Najwyższe odsetki turystów wypoczywających w obiektach agroturystycznych po raz drugi lub kolejny obserwowano w regionach: dolnośląskim (59,0%), lubuskim (58,8%) i warmińsko-mazurskim (58,4%). Tabela 8. Charakter pobytu wypoczynkowego w gospodarstwie wiejskim Województwo. Liczba odpowiedzi. Pobyt wypoczynkowy w gospodarstwie wiejskim pierwszy. drugi lub kolejny. Dolnośląskie. 39. 16 41,0%. 23 59,0%. Kujawsko-pomorskie. 83. 46 55,4%. 37 44,6%. Lubelskie. 51. 25 49,0%. 26 51,0%. Lubuskie. 68. 28 41,2%. 40 58,8%. Małopolskie. 152. 68 44,7%. 84 55,3%. Pomorskie. 140. 70 50,0%. 70 50,0%. Warmińsko-mazurskie. 209. 87 41,6%. 122 58,4%. Ogółem. 742. 340 45,8%. 402 54,2%. Źródło: wyniki własnych badań ankietowych, por. L. Strzembicki, op. cit.. Jednocześnie, relatywnie duża część respondentów korzystała z oferty wypoczynku wakacyjnego na wsi po raz pierwszy. Jedynym regionem, w którym przeważali turyści wypoczywający w gospodarstwie wiejskim po raz pierwszy, okazał się region kujawsko-pomorski (odpowiedni wskaźnik: 55,4%). W regionie pomorskim turyści, którzy dokonali zakupu oferty po raz pierwszy, stanowili dokładnie połowę wszystkich wypoczywających. Istotnym elementem zachowań konsumpcyjnych turystów, po części związanym z ich sytuacją rodzinną, jest wybór osób towarzyszących w trakcie wypoczynku. Wyniki badań wskazują, że najczęściej wypoczywały w gospodarstwach wiejskich całe rodziny (40,4%). Najwyższe wskaźniki odnotowano w tym zakresie w regionach: pomorskim – 51,8% i lubuskim – 44,9%; najniższy udział wskazań tej opcji notowano w regionie lubelskim – 27,4%. Drugą pod względem liczebności grupą wypoczywających wspólnie na wsi były małżeństwa lub partnerzy (27,8% wskazań). Analizy regionalne wskazują, że właśnie taki wariant dominował wśród turystów wypoczywających w województwie.

(13) 63. Wypoczynek w gospodarstwach wiejskich.... dolnośląskim (43,6%), podczas gdy w trzech regionach: małopolskim, pomorskim i lubuskim wynosił tylko nieco ponad 24%. Dwie zbliżone pod względem liczebności, kolejne grupy wspólnie wypoczywających to: osoby dorosłe (najczęściej mamy lub babcie) z dziećmi lub wnukami (12,3%) oraz osoby wypoczywające z przyjaciółmi (11,4%). Z zestawień dokonanych w ramach rejonów badań wynika, iż w pierwszym przypadku najwyższy wskaźnik deklarujących tę opcję notowano w regionie małopolskim – 19,6%, natomiast najniższy – w regionie kujawsko-pomorskim – 5,9%. W przypadku drugiego wariantu – najwięcej deklarujących stwierdzono w regionach: warmińsko-mazurskim (16,7%) i lubelskim (15,7%), natomiast najmniej – w regionie dolnośląskim (5,1%). Wyraźnie mniej wypoczywało na terenach wiejskich osób samotnych – tylko 6,56%. Najwyższy wskaźnik wystąpił w regionie warmińsko-mazurskim – 11,5%, najniższy – w regionie lubuskim (1,4%). Tabela 9. Warianty wypoczynku w gospodarstwie wiejskim* Liczba Województwo odpowiedzi. Warianty wypoczynku (w %) ze współz dziećmi/ samotnie małżonkiem/ wnukami partnerem. z całą rodziną. z przyjaciółmi. w innym towarzystwie. Dolnośląskie. 39. 5,1. 42,6. 12,8. 33,3. 15,1. –. Kujawsko-pomorskie. 83. 8,4. 34,9. 12,0. 36,1. 17,2. 14,8. Lubelskie. 51. 9,8. 37,2. 15,9. 27,4. 15,7. 15,9. Lubuskie. 69. 1,4. 27,5. 10,1. 44,9. 18,7. 10,1. Małopolskie. 153. 4,6. 24,8. 19,6. 38,6. 10,5. 14,6. Pomorskie. 141. 2,1. 24,1. 11,3. 51,8. 18,5. 14,3. Warmińsko-mazurskie. 209. 11,5. 24,4. 10,0. 38,8. 16,7. 12,4. Ogółem. 745. 6,6. 27,8. 12,3. 40,4. 11,4. 14,3. * W przypadku niektórych rejonów badań respondenci wskazywali równocześnie wystąpienie w trakcie pobytu dwóch wariantów, w związku z powyższym sumy wskaźników mogą przekraczać 100%. Źródło: wyniki własnych badań ankietowych, por. L. Strzembicki, op. cit.. Badania ankietowe pozwoliły również na ustalenie rodzaju wiejskiej bazy noclegowej wybieranej przez turystów. Wypowiedzi respondentów jednoznacznie dowodzą, że podstawowym rodzajem bazy noclegowej wykorzystywanej przez wypoczywających na obszarach wiejskich wszystkich siedmiu regionów był pokój gościnny w obiekcie mieszkalnym gospodarzy (tabela 10). Wydaje się jednak, że jest to w większej mierze konsekwencją struktury wiejskiej bazy noclegowej oferowanej turystom niż wynikiem ich niezależnego wyboru..

(14) 64. Leszek Strzembicki. Najwyższe wskaźniki osób korzystających z pokojów gościnnych notowano w dwóch województwach: małopolskim (83,5%) i lubelskim (82,0%). Samodzielne mieszkania wczasowe były oferowane w największym stopniu w województwach: pomorskim (28,4% wskazań) i kujawsko-pomorskim (26,5%). W wymienionym wcześniej regionie pomorskim notowano również relatywnie więcej zgłoszeń korzystania z domów letniskowych (wskaźnik 13,5%). W dwóch innych regionach: warmińsko-mazurskim i dolnośląskim udział osób deklarujących zamieszkanie w domach letniskowych przekraczał wielkość przeciętną (odpowiednie wskaźniki: 11,1% i 10,3%). Regionem, który w zakresie korzystania z tego rodzaju bazy wyraźnie odstawał od pozostałych, było województwo małopolskie (odsetek wskazań 5,3%). Tabela 10. Rodzaje wiejskiej bazy noclegowej wykorzystanej przez turystów Rodzaje wiejskiej bazy noclegowej Województwo. Liczba odpowiedzi. pokój gościnny. samodzielne dom pole mieszkanie letniskowy namiotowe wczasowe. inne. Dolnośląskie. 39. 28 71,8%. 6 15,4%. 4 10,3%. 1 2,6%. –. Kujawsko-pomorskie. 83. 50 60,2%. 22 26,5%. 6 7,2%. 5 6,0%. –. Lubelskie. 50. 41 82,0%. 5 10,0%. 4 8,0%. –. –. Lubuskie. 69. 46 66,7%. 10 14,5%. 6 8,7%. 3 4,3%. 4 5,8%. Małopolskie. 152. 127 83,5%. 17 11,2%. 8 5,3%. –. –. Pomorskie. 141. 80 56,7%. 40 28,4%. 19 13,5%. 2 1,4%. –. Warmińsko-mazurskie. 208. 137 65,9%. 37 17,8%. 23 11,1%. 10 4,8%. 1 0,5%. Ogółem. 742. 509 68,6%. 137 18,5%. 70 9,4%. 21 2,8%. 5 0,7%. Źródło: wyniki własnych badań ankietowych, por. L. Strzembicki, op. cit.. Nieliczne przypadki korzystania w trakcie wypoczynku w obiektach turystyki wiejskich z pól namiotowych odnotowano w pięciu regionach. Relatywnie najwięcej zgłoszeń wystąpiło w regionie kujawsko-pomorskim (6,0%). Inne rodzaje bazy noclegowej, zgłaszane tylko w dwóch regionach, to głównie przyczepy kempingowe. W tym zakresie wyraźnie wyższym wskaźnikiem charakteryzował się region lubuski (5,8%)..

(15) Wypoczynek w gospodarstwach wiejskich.... 65. Istotnym uzupełnieniem charakterystyki wiejskiej bazy noclegowej wykorzystywanej przez turystów była próba ustalenia, chociaż w ogólnym zarysie, standardu obiektów recepcyjnych oraz ich bezpośredniego otoczenia. Uczestnikom badań przedstawiono w tym zakresie dwanaście hipotetycznych opcji, prosząc o wskazanie elementów, z których mogli korzystać przebywając w konkretnym gospodarstwie wiejskim (tabela 11). Ważnym elementem wyposażenia obiektu recepcyjnego jest łazienka. W czterech z siedmiu rejonów badań przeważała możliwość wyłącznej dyspozycji łazienki. W tej grupie wysokim wskaźnikiem wyróżniał się region warmińsko-mazurski (71,8%). W województwach: małopolskim, dolnośląskim i lubelskim turyści częściej korzystali ze wspólnych łazienek dla gości. Odsetki wskazań tej opcji były zbliżone (odpowiednio: 58,3%, 56,4% i 54,9%). W regionie małopolskim również najczęściej oferowano turystom łazienkę wspólną z gospodarzami (7,8% wskazań), aczkolwiek prawie we wszystkich rejonach rozwiązania tego typu występowały sporadycznie, zaś w regionie kujawsko-pomorskim turyści nie zgłaszali takich przypadków. Dla wypoczywających w gospodarstwach wiejskich duże znaczenie ma wyposażenie obiektu w pokój wypoczynkowy. We wszystkich rejonach badań turyści korzystali częściej z oddzielnego pokoju wypoczynkowego. Występowały jednak w tym zakresie duże dysproporcje: od 50,6% wskazań w regionie kujawsko-pomorskim do 24,6% – w regionie lubuskim. Korzystanie z pokoi wypoczynkowych wspólnych z gospodarzami odnotowywano najczęściej w regionie dolnośląskim (25,6%), natomiast najrzadziej – w kujawsko-pomorskim (6,0%). Kolejnym, pożądanym przez turystów elementem wyposażenia obiektu wypoczynkowego jest oddana do ich dyspozycji kuchnia lub jadalnia. We wszystkich siedmiu regionach turyści znacznie częściej mogli korzystać z kuchni lub jadalni przeznaczonej wyłącznie dla gości. Najczęściej stwierdzano to w regionach: pomorskim (64,5%) i kujawsko-pomorskim (60,2%). Znacznie rzadziej z takiej opcji mogli korzystać turyści przebywający w regionie dolnośląskim (41% wskazań); równocześnie w tym regionie relatywnie największa część gości (35,9%) korzystała z kuchni lub jadalni wspólnej z gospodarzami. Relatywnie mała część turystów miała możliwość korzystania z pralki lub usług pralniczych. W przodującym pod tym względem regionie małopolskim zgłosiła to mniej niż połowa respondentów (44,4%). Najmniejszy odsetek wskazań zanotowano w regionie kujawsko-pomorskim – 21,7%. Trudno również uznać za zadowalające wyposażenie gospodarstw wiejskich w sprzęt sportowy i turystyczny. W trzech regionach możliwość korzystania z takiego sprzętu zgłosiła ponad połowa turystów (najwyższy wskaźnik – 63,2% dotyczył województwa warmińsko-mazurskiego). W pozostałych jednostkach przestrzennych udział respondentów podających występowanie takiej możliwości był już znacznie niższy i wahał się od 39,1% w regionie lubuskim do 25,6% w regionie dolnośląskim. Wyraźnie lepsza, zdaniem turystów, była sytuacja w zakresie korzystania z terenu rekreacyjnego w obrębie gospodarstwa, w którym przebywali. Odsetki zgłaszających taką możliwość były w poszczególnych rejonach badań wysokie i relatyw-.

(16) 410 55,0% 307 41,2% 25 3,4% 311 41,7% 127 17,0% 587 78,8% 521 69,9% 416 55,8% 155 20,8% 261 35,0% 354 47,5% 348 46,7%. 150 71,8% 58 27,7% 2 1,0% 94 45,0% 31 14,8% 173 82,8% 157 75,1% 116 55,5% 43 16,3% 74 35,4% 100 47,8% 132 63,2%. 83 58,9% 53 37,6% 2 1,4% 56 39,7% 27 19,1% 118 83,7% 111 78,7% 91 64,5% 29 20,6% 52 36,9% 62 44,0% 81 57,4%. 51 33,3% 89 58,3% 12 7,8% 69 45,1% 31 20,3% 113 73,9% 96 62,7% 78 51,0% 49 32,0% 68 44,4% 80 52,2% 40 26,1%. 36 52,2% 30 43,5% 4 5,8% 17 24,6% 11 15,9% 52 75,4% 47 68,1% 38 55,1% 10 14,5% 22 31,9% 26 37,7% 27 39,1%. 21 41,2% 28 54,9% 3 5,9% 15 29,4% 12 23,5% 33 64,7% 31 60,8% 27 52,9% 12 23,5% 17 33,3% 24 47,1% 15 29,4%. 52 62,6% 27 32,5% 0 0,0% 42 50,6% 5 6,0% 68 81,9% 62 74,7% 50 60,2% 7 8,4% 18 21,7% 42 50,6% 43 51,8%. 17 43,6% 22 56,4% 2 5,1% 18 46,1% 10 25,6% 30 76,9% 17 43,6% 16 41,0% 14 35,9% 10 25,6% 20 51,3% 10 25,6%. Łazienka do wyłącznej dyspozycji. Łazienka wspólna dla gości. Łazienka wspólna z gospodarzami. Pokój wypoczynkowy oddzielny. Pokój wypoczynkowy wspólny z gospodarzami. Teren rekreacyjny przy domu. Miejsce parkingowe. Kuchnia/jadalnia tylko dla gości. Kuchnia/ jadalnia wspólna z gospodarzami. Pralka/usługi pralnicze. Żelazko/usługi prasowania. Sprzęt sportowy/turystyczny. Źródło: wyniki własnych badań ankietowych, por. L. Strzembicki, op. cit.. Ogółem. Warmińsko-mazurski. Pomorski. Małopolski. Lubuski. Lubelski. Kujawsko-pomorski. Region Dolnośląski. Rodzaj wyposażenia. Tabela 11. Wyposażenie obiektu wypoczynkowego 66. Leszek Strzembicki.

(17) 67. Wypoczynek w gospodarstwach wiejskich.... nie mało zróżnicowane. Najwyższy wskaźnik – 83,7% notowano w regionie pomorskim, najniższy (64,7%) – w regionie lubelskim. Nieco mniejsza była natomiast możliwość korzystania przez turystów z miejsc parkingowych w gospodarstwie. W żadnym regionie nie gwarantowano wszystkim gościom zaparkowania w gospodarstwie własnego samochodu. Najwyższy wskaźnik korzystających z miejsc parkingowych stwierdzono w regionie pomorskim – 78,7%, najniższy – w dolnośląskim (43,6%). Pochodną cech osobowościowych turystów oraz ich nawyków i zwyczajów konsumpcyjnych jest forma i zakres korzystania w trakcie wypoczynku z usług żywieniowych. Z uzyskanych w tej kwestii odpowiedzi wynika, że w pięciu regionach z pełnego wyżywienia korzystała w trakcie pobytów wypoczynkowych w gospodarstwach wiejskich największa część turystów. Usługę typu „nocleg z pełnym wyżywieniem” wybierało najwięcej turystów w dwóch rejonach badań: małopolskim (54,2%) i dolnośląskim (51,3%). W regionie dolnośląskim notowano jednocześnie najwyższy odsetek osób (15,4%), które w trakcie pobytu w gospodarstwie wiejskim nie korzystały z wyżywienia. Znacznie mniejsza, aczkolwiek istotna, część turystów korzystała z niepełnego wyżywienia (były to zazwyczaj dwa posiłki: śniadanie i tzw. obiadokolacja). Taka forma wyżywienia zyskała najwięcej zwolenników w regionie lubelskim (21,6 %), podczas gdy w regionie dolnośląskim zaledwie 2,6%. Tabela 12. Rodzaje wyżywienia turystów. Województwo. Liczba odpowiedzi. Rodzaje wyżywienia bez wyżywienia. tylko śniadanie. pełne wyżywienie. możliwość niepełne przyrządzania wyżywienie posiłków. Dolnośląskie. 39. 6 15,4%. 6 15,4%. 20 51,3%. 1 2,6%. 6 15,4%. Kujawsko-pomorskie. 82. 2 2,4%. 3 3,7%. 37 45,1%. 13 15,8%. 27 32,9%. Lubelskie. 51. 4 7,8%. 2 3,9%. 21 41,2%. 11 21,6%. 13 25,5%. Lubuskie. 69. 7 10,1%. 1 1,4%. 24 34,8%. 8 11,6%. 29 42,0%. Małopolskie. 153. 13 8,5%. 5 3,3%. 83 54,2%. 25 16,3%. 27 17,6%. Pomorskie. 141. 17 12,1%. 3 2,1%. 33 23,4%. 24 17,0%. 64 45,4%. Warmińsko-mazurskie. 209. 18 8,6%. 20 9,6%. 92 44,0%. 30 14,3%. 49 23,4%. Ogółem. 744. 67 9,0%. 40 5,4%. 310 41,7%. 112 15,0%. 215 28,9%. Źródło: wyniki własnych badań ankietowych, por. L. Strzembicki, op. cit..

(18) 68. Leszek Strzembicki. W regionie dolnośląskim notowano również najmniejszy udział respondentów deklarujących samodzielne przyrządzania posiłków – 15,4% wskazań. W tym zakresie zdecydowanie przewodziły dwa regiony: pomorski – 45,4% wypowiedzi i lubuski – 42,0%3. Z podstawowego zestawu usług „nocleg ze śniadaniem” korzystało najwięcej osób przebywających w regionie dolnośląskim (15,4%); najniższy wskaźnik w tym zakresie notowano w regionie lubuskim – 1,4%. Pewna część wypoczywających na wsi w ogóle nie korzystała z usług żywieniowych w gospodarstwach wiejskich. Najwięcej wskazań tego typu notowano w regionach: dolnośląskim (15,4%) i pomorskim (12,1%); najmniej w regionie kujawsko-pomorskim (2,4%). Zasadniczy element wypoczynku wakacyjnego na terenach wiejskich, mający swoje źródło w odczuwanych potrzebach, stanowią różne formy aktywności, które mogą podejmować turyści. Oczekują oni w tym zakresie konkretnych propozycji od gospodarzy, uznając je wręcz za składnik produktu. W ramach badań ankietowych starano się uzyskać odpowiedź na temat sposobów realizowania przez turystów i towarzyszące im osoby aktywnego wypoczynku. Tabela 13. Sposoby realizacji form aktywnego wypoczynku* Sposoby realizowania aktywnego wypoczynku Województwo. Liczba odpowiedzi. samodzielne projektowanie i organizowanie. w wyniku informacji uzyskanej od gospodarza. brak było uczestnictwo możliwości w imprezach zorganizowanych spędzania czasu wolnego przez gospodarzy. Dolnośląskie. 39. 20 51,3%. 24 61,5%. 18 46,1%. –. Kujawsko-pomorskie. 83. 64 77,1%. 32 38,5%. 34 41,0%. –. Lubelskie. 51. 36 70,6%. 20 39,2%. 11 21,6%. 1 2,0%. Lubuskie. 69. 47 68,1%. 27 39,1%. 24 34,8%. –. Małopolskie. 153. 96 62,7%. 70 45,7%. 49 32,0%. 1 0,6%. Pomorskie. 141. 116 82,3%. 64 45,4%. 47 33,3%. –. Warmińsko-mazurskie. 209. 102 48,8%. 80 38,3%. 80 38,3%. 2 1,0. Ogółem. 745. 481 64,6%. 317 42,5%. 263 35,3%. 4 0,5%. * We wszystkich rejonach badań respondenci wskazywali występowanie w trakcie wypoczynku kilku wariantów realizacji aktywnego wypoczynku; w związku z powyższym sumy wskaźników przekraczają 100%. Źródło: wyniki własnych badań ankietowych, por. L. Strzembicki, op. cit. 3. Turyści samodzielnie przyrządzający posiłki w trakcie wypoczynku na wsi bardzo często korzystają z produktów żywnościowych z gospodarstwa, w którym przebywają..

(19) Wypoczynek w gospodarstwach wiejskich.... 69. Spośród przedstawionych respondentom do wyboru kilku opcji najczęściej wymieniano realizowanie aktywnego wypoczynku poprzez samodzielne projektowanie i organizowanie (tabela 13). Takie wypowiedzi przeważały aż w sześciu regionach. Najczęściej wskazywano tę opcję w regionach: pomorskim (82,8%) i kujawsko-pomorskim (77,1%). Wskazuje to na dość powszechne jeszcze zjawisko nieuwzględniania w ofertach wypoczynku na terenach wiejskich różnych form aktywnego wypoczynku. W wyraźnie mniejszym stopniu respondenci wybierali inną opcję, a mianowicie: „w wyniku informacji uzyskanych od gospodarzy”. Wyjątkiem w tym zakresie były wypowiedzi turystów przebywających w regionie dolnośląskim; opcja ta otrzymała bowiem największy odsetek wskazań (61,5%). Jeszcze niższy był udział odpowiedzi uczestników badań świadczących, że w trakcie pobytu wypoczynkowego korzystali z propozycji uczestnictwa w imprezach zorganizowanych przez gospodarza bądź innych mieszkańców wsi. W sześciu rejonach badań udział wskazujących tę opcję był najmniejszy i wahał się od 46,1% (dolnośląskie) do 21,6% (lubelskie). W regionie kujawsko-pomorskim opcja ta uzyskała drugi pod względem wielkości odsetek wskazań (41%). Pozytywny akcent stanowiły całkowicie marginalne wypowiedzi respondentów o braku możliwości atrakcyjnego spędzania czasu wolnego, przy czym odnotowano je tylko w trzech regionach: lubelskim, warmińsko-mazurskim i małopolskim.. 4. Uwagi końcowe Wyniki badań ankietowych rysują nieco odmienny od hipotetycznie przyjmowanego wizerunek turystów wypoczywających w gospodarstwach wiejskich. Relatywnie duży jest udział turystów reprezentujących młodsze grupy wiekowe, dobrze sytuowanych i wykształconych. W zakresie cech turystów oraz ich zachowań konsumpcyjnych występują jednak znaczne dysproporcje przestrzenne. W wiejskich rejonach recepcyjnych bardziej oddalonych od dużych aglomeracji, a równocześnie postrzeganych tradycyjnie za turystycznie atrakcyjne miejsca wakacyjnych pobytów wypoczynkowych (pomorski, warmińsko-mazurski, lubuski) częściej przebywały osoby z młodszych grup wiekowych, bardziej zamożne, reprezentujące wolne zawody, kadrę kierowniczą i przedsiębiorców. Turyści ci wypoczywali zazwyczaj w gronie całej rodziny, korzystając w większym stopniu z samodzielnych mieszkań wczasowych i domów letniskowych. W regionach tych turyści lepiej oceniali elementy wyposażenia obiektów wypoczynkowych i ich otoczenia. Z kolei w rejonach położonych bliżej dużych miast (np. dolnośląski, małopolski czy lubelski) większy był udział turystów starszych, często w towarzystwie współmałżonka oraz wnuków. W większym stopniu korzystali oni w trakcie wypoczynku z pokoi gościnnych oraz pełnego wyżywienia. Badania wskazują również na istnienie znacznych zróżnicowań przestrzennych w zakresie sposobów organizacji aktywnego spędzania czasu wolnego przez turystów w trakcie ich pobytu na terenach wiejskich. Niskie oceny propozycji aktywnych form wypoczynku notowano zarówno w rejonach le-.

(20) 70. Leszek Strzembicki. żących blisko dużych aglomeracji (np. lubelski i małopolski), jak i tych odległych, popularnych turystycznie (pomorski, lubuski). Wyróżnia się natomiast pod tym względem region dolnośląski. Wypoczywający tam turyści najczęściej wskazywali możliwość uczestnictwa w imprezach organizowanych przez gospodarzy oraz udzielanie informacji o możliwościach spędzania czasu wolnego. W większości regionów dominowała jednak konieczność podejmowania przez turystów własnych inicjatyw w tym względzie. Literatura Gannon A., Rural Community Development through Agri-Tourism [w:] Rural Development through Agri-Tourism, FAO, 1990. Strzembicki L., Zachowania nabywców na krajowym rynku turystyki wiejskiej w świetle badań ankietowych, Instytut Turystyki w Warszawie, Centrum Edukacji Kadr Turystycznych w Krakowie, Warszawa–Kraków 2001.. Holidays in Rural Households – Regional Differences Following many European countries, there is growing interest in Poland on spending holidays in rural areas. In this article, the author presents the results of a survey of tourists staying in rural households located in seven regions, clearly differentiated with respect to tourist infrastructure and attractions. The purpose of the article is to show the regional variations and similarities in the profiles of holidaymakers as well as the types of holidays taken. The research results indicate a relatively high share of young, affluent and educated tourists among those spending holidays in rural areas. This image of tourists is dominant in regions far from large cities, traditionally considered as attractive to tourists. Respondents usually took holidays with their families and more frequently used individual apartments and summer homes. In the regions located near large cities, the dominant group included elderly tourists spending their holidays with a spouse and grandchildren. In the majority of regions, tourists usually had to organise their own active leisure pursuits..

(21)