Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej jako determinanta kształtowania systemu ośrodków zakupów (analiza przestrzenno-demograficzna)

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 694. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. 2006. Krzysztof Piotr Wojdacki Katedra Handlu i Instytucji Rynkowych. Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej jako determinanta kształtowania systemu ośrodków zakupów (analiza przestrzenno-demograficzna) 1. Wprowadzenie Immanentną cechą współczesnej gospodarki rynkowej jest konkurowanie między podmiotami gospodarczymi. Konkurowanie to oraz tworzenie i wykorzystywanie przewag konkurencyjnych związane jest już nie tylko z przedsiębiorczością, zdolnością zarządzających i zatrudnionych, ale w coraz większym stopniu ze sprawnością terytorialnych systemów społeczno-gospodarczych [2]. Procesy konkurowania dotyczą więc nie tylko i nie przede wszystkim zasobów, a układów przestrzennych o różnej skali, począwszy od skali lokalnej, rejonowej, subregionalnej, regionalnej, ponadregionalnej, a skończywszy na kontynentalnej czy światowej [6, s. 33 i nast.]. Głównymi ośrodkami konkurowania układów przestrzennych są miasta. Wyznaczają one, poprzez wypełnianie różnego rodzaju funkcji, nie tylko swoją rangę, ale także rangę regionu, którego centrum stanowią. W efekcie dochodzi do wykształcenia się w naturalny sposób hierarchicznego układu jednostek terytorialnych. Jedną z funkcji w istotny sposób wyznaczających możliwości konkurowania miast jest funkcja handlowa. Zgodnie z teorią miejsc (ośrodków) centralnych funkcja ta należy do podstawowych i zarazem głównych funkcji centralnych, a więc funkcji świadczonych przez miasto dla swoich mieszkańców (wymiar. ZN694.indb 47. 1/30/08 1:19:04 PM.

(2) 48. Krzysztof Piotr Wojdacki. endogeniczny), ale także dla mieszkańców obszarów uzupełniających (wymiar egzogeniczny) [4]. Poziom wypełniania funkcji handlowej w znacznym stopniu determinowany jest czynnikiem demograficznym [5]. Czynnik ten rozpatrywać należy w kategoriach potencjału demograficznego, ale – jak wskazuje wielu autorów – także, a może przede wszystkim, jako „kapitał ludzki” niosący ze sobą takie elementy jak potencjał intelektualny, innowacyjność, przedsiębiorczość itp. [1, s. 76]. Innym czynnikiem mającym znaczący wpływ na konkurencyjność handlową ośrodków jest czynnik związany z przestrzenną strukturą sieci osadniczej, w tym przede wszystkim jednostek miejskich. Celem niniejszego opracowania jest analiza przestrzenno-demograficzna miejskiej sieci osadniczej Polski. Cel główny realizowany jest poprzez cele cząstkowe (szczegółowe), które w postaci pytań przedstawić można w następujący sposób: – jaki jest przestrzennych rozkład miast w Polsce? – czy istnieją znaczące różnice strukturalne w lokalizacji regionalnej miast? – jaki jest poziom przestrzennego zrównoważenia liczby miast oraz zamieszkującej je ludności? – jaki jest przestrzenny rozkład ludności miast w Polsce, także w ujęciu regionalnym? 2. Przestrzenno-demograficzne zróżnicowanie sieci miast Polski Miasta stanowią naturalny i główny punkt odniesienia systemu ośrodków zakupu, rozumianego zgodnie z teorią miejsc centralnych W. Christallera. Nie wdając się w opis tej teorii można przyjąć, że w polskich warunkach ośrodki rynkowe podzielić można na lokalne (z reguły małe miasta), rejonowe (w większości miasta powiatowe), regionalne i ponadregionalne (miasta wojewódzkie oraz inne duże miasta). Dlatego też pierwszy z aspektów analizy poświęcony został ilościowej lokalizacji sieci miejskich ośrodków osadniczych oraz ich przestrzennemu zróżnicowaniu. W 2003 r. liczba miast w Polsce wynosiła 863. W okresie ostatnich 23 lat wzrosła ona o blisko 10%. Ich rozkład przestrzenny prezentuje rys. 1 oraz tabele 1 i 2. Przestrzenny rozkład miast znalazł swoje odzwierciedlenie w strukturze sieci osadniczej według regionów. Najwięcej miast zlokalizowana jest na terenie województwa W pracy, ze względu na przyjęte kryterium podziału ośrodków rynkowych oraz rozmiary pracy, przyjęto podział na 3 klasy miast, a mianowicie klasa I (do 20 tys. mieszkańców – miasta małe), klasa II (20–100 tys. mieszkańców – miasta średnie) oraz klasa III (ponad 100 tys. mieszkańców – miasta wielkie). Bardziej szczegółową delimitację miast Polski oraz odpowiednie analizy czytelnik znajdzie w: Marketing i marketingowa orientacja miast. Koncepcja i wyniki badań, Raport z badań statutowych, Temat 55/KHiIR/1/2003/S/060, AE w Krakowie, Kraków 2003.. ZN694.indb 48. 1/30/08 1:19:04 PM.

(3) ZN694.indb 49. 42. Lubuskie. Mazowieckie. 85. 42. 30. Świętokrzyskie. 61. 29. 50. 89. 38. 24. 35. 28. 28. 35. 27. 61. 43. 26. 36. Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.. 109. Zachodniopomorskie. Wielkopolskie. 49. 71. Warmińsko-mazurskie. Śląskie. 36. Pomorskie. Podlaskie. 45. 34. Podkarpackie. Opolskie. 55. 42. Łódzkie. Małopolskie. 41. Lubelskie. 70. 44. 90. 52. Dolnośląskie. Kujawsko-pomorskie. małe 663. ogółem. 9. 18. 2. 2. 2. 1. 9. 12. 5. 2. 1. 1. 1. 3. 24. 12. 7. 9. 6. 21. 2. 1. 15 10. 2. 1. 4. 3. 40. duże. 4. 11. 4. 17. 181. średnie. klasa miast. Liczebność miejskiej sieci osadniczej. 884. Polska. Wyszczególnienie. 6,9. 12,3. 5,5. 3,4. 8,0. 4,8. 4,1. 5,1. 3,8. 9,6. 6,2. 4,8. 4,8. 4,6. 5,9. 10,2. 100,0. ogółem. Tabela 1. Miejska sieć osadnicza według województw i klas wielkości miast – 2003 r.. 7,5. 13,4. 5,7. 3,6. 5,3. 4,2. 4,2. 5,3. 4,1. 9,2. 6,5. 3,9. 5,4. 4,4. 6,6. 10,6. małe. 100,0. 5,0. 9,9. 5,0. 2,8. 13,3. 6,6. 3,9. 5,0. 3,3. 11,6. 5,5. 8,3. 2,2. 6,1. 2,2. 9,4. 100,0. średnie. klasa miast. Struktura miejskiej sieci osadniczej. 5,0. 5,0. 5,0. 2,5. 30,0. 5,0. 2,5. 2,5. 2,5. 7,5. 5,0. 2,5. 5,0. 2,5. 10,0. 7,5. duże. 100,0. Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej… 49. 1/30/08 1:19:05 PM.

(4) Krzysztof Piotr Wojdacki. 50. wielkopolskiego, dolnośląskiego i mazowieckiego. W sumie w województwach tych zlokalizowanych jest blisko 1/3 miast Polski (32,1%). Natomiast województwami o najmniejszej liczbie miast są województwa: świętokrzyskie, opolskie i podlaskie (w sumie 11,3% miast). 42. zachodniopomorskie 42 lubuskie. 49. pomorskie. 61. warmińsko-mazurskie. 52. kujawsko-pomorskie 109. wielkopolskie 90. dolnośląskie. 34 opolskie. 85. podlaskie. mazowieckie. 42. 41. łódzkie 71. 36. 30. lubelskie. świętokrzyskie 45 śląskie 55 małopolskie podkarpackie. Rys. 1. Przestrzenna lokalizacja miast Polski – 2003 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.. Interesujący wydaje się rozkład przestrzenny miast według klas miast. Jeżeli porówna się strukturę miejskiej sieci osadniczej Polski według rozkładów klas miast w poszczególnych regionach, to wówczas można wyodrębnić 4 grupy (rys. 2): – województwa o relatywnej przewadze małych miast (dolnośląskie, małopolskie, opolskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie), – województwa o relatywnej przewadze małych i średnich miast (kujawsko-pomorskie, lubuskie), – województwa o relatywnej przewadze średnich miast (lubelskie, łódzkie, mazowieckie), – województwa o relatywnej przewadze średnich i wielkich miast (pomorskie, śląskie). Z punktu widzenia kształtowania systemu miejskich ośrodków zakupów przeprowadzony podział jest nader istotny. Pokazuje bowiem, w których regionach jest relatywnie większa liczba ośrodków lokalnych, rejonowych, regionalnych i ponadregionalnych.. ZN694.indb 50. 1/30/08 1:19:05 PM.

(5) Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej…. 51. Tabela 2. Wojewódzka struktura miejskiej sieci osadniczej według klas miast – 2003 r. Wyszczególnienie Polska. Dolnośląskie. Liczebność miejskiej sieci osadniczej ogółem 100,0 100,0. małe 75,0 77,8. 100,0. 84,6. Lubuskie. 100,0. 85,7. Małopolskie. 100,0. 78,2. 100,0. 79,4. 100,0. 77,8. Kujawsko-pomorskie Lubelskie. Łódzkie. Mazowieckie. Opolskie. Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie. Świętokrzyskie. Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie. Zachodniopomorskie. 100,0. 100,0. 100,0. 70,7 61,9. klasa miast średnie. duże. 18,9. 3,3. 20,5 7,7. 2,4. 35,7. 2,4. 9,5. 18,2. 24,7. 77,8. 20,0. 100,0. 66,7. 28,6. 100,0. 80,0. 100,0. 81,7. 100,0. 100,0 100,0. 49,3 77,6. 82,0. 7,7. 26,8. 71,8. 100,0. 4,5. 17,6. 19,4. 33,8 16,7. 18,4. 16,5 14,8. 4,8 3,6. 3,5. 2,9. 2,2 2,8 4,8. 16,9 3,3 4,1. 1,8. 3,3. Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.. Ilościowy rozkład jednostek miejskiej sieci osadniczej jest niewątpliwie ważny i dostarcza wielu informacji. Jest on jednak wstępnym elementem analizy przestrzennego zróżnicowania miejskiej sieci osadniczej. Równie istotne z punktu widzenia celów pracy jest określenie stopnia gęstości miast Polski w przekroju regionalnym. W 2003 r. miasta zajmowały obszar 21 203,45 km2, tj. 6,8% terytorium Polski. Średnio na jedno miasto przypadało 353,7 km2 powierzchni kraju. Gęstość sieci polskich miast charakteryzowała się dużym przestrzennym zróżnicowaniem. Największe zagęszczenie występuje w południowej i środkowo-zachodniej części kraju, a im bardziej na północ i wschód, tym sieć miast jest rzadsza. W przekroju wojewódzkim rozpiętość współczynnika gęstości sieci miast wynosi 435 km2. Największą gęstość ma województwo śląskie, gdzie na jedno miasto przypada 178 km 2 powierzchni województwa. Skupia ono 8,0% ogólnej liczby polskich Współczynnik gęstości sieci miast jest ilorazem powierzchni danego obszaru (kraju, województwa) i liczby miast zlokalizowanych na tym obszarze. . ZN694.indb 51. 1/30/08 1:19:06 PM.

(6) Krzysztof Piotr Wojdacki. 52. relatywnie większy udział średnich i wielkich miast relatywnie większy udział średnich miast relatywnie większy udział małych i średnich miast relatywnie większy udział małych miast. Rys. 2. Delimitacja regionów według relatywnych przewag klas miast Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.. Powierzchnia województwa na 1 miasto w km2 powyżej 500 401–500 301–400. 300 i mniej. Rys. 3. Terytorialne zróżnicowanie gęstości miast Polski – 2003 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.. ZN694.indb 52. 1/30/08 1:19:07 PM.

(7) Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej…. 53. miast i 15,8% ludności miejskiej. Najmniejszą gęstość sieci miast ma województwo lubelskie ze współczynnikiem 613 km2 oraz z udziałem 4,6% w liczbie miast i 4,4% w liczbie ludności miejskiej kraju. Analizując przestrzenną lokalizację ludności miast w Polsce w układzie regionalnym (wojewódzkim), należy przede wszystkim stwierdzić, że istnieje duża zgodność między strukturą liczebności miast według województw a strukturą ludności zamieszkującej miasta w tych województwach. Są jednak województwa o dużym zróżnicowaniu obu wskaźników struktur. Z jednej strony są to województwa, w których udział liczby miast znacznie przewyższa udział zamieszkującej je ludności (wielkopolskie, lubelskie, zachodniopomorskie i warmińsko-mazurskie). Świadczy to o relatywnie dużej liczbie miast małych zlokalizowanych w tych jednostkach przestrzennych. Z drugiej strony, w takich województwach jak śląskie, mazowieckie czy łódzkie udział ludności zamieszkującej miasta znacznie przewyższa udział tych województw w liczbie miast (por. rys. 4).. 4,8 6,3. 5,5 3,6. 6,9 5,0. 4,1 3,0. 5,9 5,5 12,3 4,8 2,8. 9,6. 8,2. 14,1. 4,8 7,2. 10,2 8,8 3,8 2,4. 15,8 8,0. % udziału w liczbie miast w Polsce. 3,4 2,5 6,2 6,9. 4,6 4,3. 5,1 3,6. % udziału w liczbie mieszkańców miast w Polsce. 4,8 6,3. Rys. 4. Porównanie udziału miast i zamieszkującej je ludności w województwach Polski Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.. 6,9 5,0. Trzy województwa – śląskie, mazowieckie i wielkopolskie – skupiają 38,1% ogółu mieszkańców miast, podczas gdy udział trzech województw o najmniej Stopień zgodności przestrzennej obliczono wykorzystując współczynnik lokalizacji Florence’a – K = 0,1693. . 5,9 12,3 4,8 2,8. 8,2. 10,2 8,8. 3,8 2,4. % udziału w liczbie miast w Polsce. % udziału w liczbie mieszkańców miast w ZN694.indb 53. 1/30/08 1:19:08 PM.

(8) ZN694.indb 54. 649 519. Lubuskie. 591 299. Świętokrzyskie. 1 176 877. Zachodniopomorskie. 1 932 316 328 020. 549 375. 283 749. 154 179. 308 593. Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.. Wielkopolskie. 859 272. 3 729 281. Warmińsko-mazurskie. Śląskie. 161 577. 234 046. 710 896. 1 484 363. Pomorskie. Podlaskie. 230 712. 202 396. 518 998. 377 274. 850 642. 555 335. 3 318 522. 208 609. 277 274. 222 590. Podkarpackie. Opolskie. Mazowieckie. 1 623 926. 1 687 397. Łódzkie. Małopolskie. 1 023 610. Lubelskie. 516 392. 329 183. 2 066 636. 1 283 434. Dolnośląskie. Kujawsko-pomorskie. małe. 4 902 967. ogółem. 325 918. 697 988. 274 952. 226 035. 1 178 737. 535 248. 257 854. 460 281. 223 866. 754 448. 370 032. 696 856. 128 532. 442 941. 151 692. 675 798. 7 401 178. średnie. klasa miast. Ludność miast. 23 543 325. Polska. Wyszczególnienie. 522 939. 684 953. 300 571. 211 085. 2 241 951. 715 069. 291 465. 159 649. 129 073. 2 045 076. 876 620. 781 932. 243 713. 358 079. 802 559. 874 446. duże. 11 239 180. 5,0. 8,2. 3,6. 2,5. 15,8. 6,3. 3,0. 3,6. 2,4. 14,1. 6,9. 7,2. 2,8. 4,3. 5,5. 8,8. 100,0. ogółem. Tabela 3. Ludność w miastach według województw i klas wielkości miast – 2003 r.. 6,7. 11,2. 5,8. 3,1. 6,3. 4,8. 3,3. 4,7. 4,1. 10,6. 7,7. 4,3. 5,7. 4,5. 6,7. 10,5. małe. 100,0. 4,4. 9,4. 3,7. 3,1. 15,9. 7,2. 3,5. 6,2. 3,0. 10,2. 5,0. 9,4. 1,7. 6,0. 2,0. 9,1. 100,0. średnie. klasa miast. Struktura ludności w miastach. 4,7. 6,1. 2,7. 1,9. 19,9. 6,4. 2,6. 1,4. 1,1. 18,2. 7,8. 7,0. 2,2. 3,2. 7,1. 7,8. duże. 100,0. 54. Krzysztof Piotr Wojdacki. 1/30/08 1:19:08 PM.

(9) Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej…. 55. szej liczbie ludności miejskiej, tj. opolskiego, świętokrzyskiego i lubuskiego, wynosi 7,6%. Mieszkańcy miast w 2003 r. stanowili 61,8% ogólnej liczby ludności Polski. W przekroju wojewódzkim różnica skrajnych wielkości wskaźnika urbanizacji wynosi 38,4 punktu procentowego (40,6% w województwie podkarpackim i 79,0% w województwie śląskim). Przestrzenną charakterystykę miejskiej sieci osadniczej Polski w układzie wojewódzkim w 2003 r. prezentuje tabela 4. Regionalne zróżnicowanie wielkości przeciętnego miasta jest duże, co wynika ze znacznych różnic w strukturze wielkościowej miast. W najbardziej zurbanizowanym województwie śląskim, gdzie 80,4% ludności miejskiej zamieszkuje w miastach średnich i dużych (liczących 50 tys. i więcej ludności), przeciętne miasto jest – według obu kryteriów (powierzchniowego i ludnościowego) – ponaddwukrotnie większe od przeciętnego miasta kraju; zajmuje obszar 54,1 km2 i liczy 52,5 tys. mieszkańców. Najmniejsze pod względem powierzchni jest przeciętne miasto województwa warmińsko-mazurskiego (12,1 km2), a pod względem liczby mieszkańców – przeciętne miasto województwa lubuskiego (15,5 tys.). Tabela 4. Regionalna struktura ludności w miastach według klas wielkości miast – 2003 r. Wyszczególnienie Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie. małe 20,8 25,0 25,6 21,7 42,7 12,4 23,2 15,6 36,4 27,1 22,7 15,8 8,3 26,1 33,0 28,4 27,9. Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.. ZN694.indb 55. Klasa miast średnie 31,4 32,7 11,8 43,3 19,8 41,3 22,8 22,7 40,3 54,1 36,3 36,1 31,6 38,2 32,0 36,1 27,7. duże 47,7 42,3 62,5 35,0 37,5 46,3 54,0 61,6 23,2 18,8 41,0 48,2 60,1 35,7 35,0 35,4 44,4. 1/30/08 1:19:09 PM.

(10) 56. Krzysztof Piotr Wojdacki. Na 1 km 2 powierzchni miast w 2003 r. przypadało 900 mieszkańców. Najgęściej zaludnione są miasta województwa kujawsko-pomorskiego, łódzkiego i mazowieckiego z liczbą, odpowiednio, 1580, 1532 i 1528 mieszkańców na 1 km2 powierzchni. Województwa te należą także do grupy województw o największym odsetku ludności dużych miast w ogólnej liczbie ludności miejskiej województwa. Głównymi jednostkami miejskiej sieci osadniczej w regionach są ich stolice. W 2003 r. 18 miast będących siedzibą wojewody i (lub) sejmiku województwa skupiało 7789,1 tys. ludności, tj. 33,1% ogółu ludności miejskiej kraju. Miasta wojewódzkie zajmowały łącznie 3410 km 2, tj. 16,2% powierzchni wszystkich polskich miast. W pięciu województwach (mazowieckim, małopolskim, łódzkim, kujawsko-pomorskim i podlaskim) mieszkańcy miast wojewódzkich stanowią ponad 40% ogółu ludności miejskiej województwa. Najmniejszy jest udział mieszkańców Katowic w ogólnej liczbie ludności miejskiej województwa śląskiego, który wynosi 8,7%. Współczynnik gęstości zaludnienia przeciętnego miasta wojewódzkiego (1955 osób na 1 km2) był w 2003 r. dwukrotnie większy od przeciętnego dla ogółu miast (por. tabela 6). Na 1 km2 powierzchni miast w 2003 r. przypadało 900 mieszkańców. Najgęściej zaludnione są miasta województwa kujawsko-pomorskiego, łódzkiego i mazowieckiego z liczbą, odpowiednio, 1580, 1532 i 1528 mieszkańców na 1 km2 powierzchni miast. Województwa te należą także do grupy o największym odsetku ludności dużych miast w ogólnej liczbie ludności miejskiej województwa. W 2003 r. 18 miast będących siedzibą wojewody i (lub) sejmiku województwa skupiało 7789,1 tys. ludności, tj. 33,1% ogółu ludności miejskiej kraju. Miasta wojewódzkie zajmowały łącznie 3410 km 2, tj. 16,2% powierzchni wszystkich polskich miast. W pięciu województwach (mazowieckim, małopolskim, łódzkim, kujawsko-pomorskim i podlaskim) mieszkańcy miast wojewódzkich stanowią ponad 40% ogółu ludności miejskiej województwa. Najmniejszy jest udział mieszkańców Katowic w ogólnej liczbie ludności miejskiej województwa śląskiego, który wynosi 8,7%. Współczynnik gęstości zaludnienia przeciętnego miasta wojewódzkiego (1955 osób na 1 km2) był w 2003 r. dwukrotnie większy od przeciętnego dla ogółu miast (por. tabela 6).. ZN694.indb 56. 1/30/08 1:19:09 PM.

(11) ZN694.indb 57. 4,75. 3,39. Pomorskie. Świętokrzyskie. 6,90. 5,00. 8,21. 3,65. 2,51. 15,84. 6,30. 3,02. 3,61. 2,36. 14,10. 6,90. 7,17. 2,76. 4,35. 8,78. 5,45. 71,2. 69,4. 57,6. 60,2. 45,7. 79,0. 67,9. 58,9. 40,6. 52,5. 64,7. 50,0. 64,9. 64,4. 46,7. 62,0. w % ludności województwa ogółem. 375. 274. 494. 403. 178. 436. 561. 398. 277. 424. 275. 434. 333. 613. 222. 346. Powierzchnia województwa przypadająca na 1 miasto w km2. 2. przeciętne polskie miasto w 2003 r. zajmowało 24,0 km powierzchni i liczyło 26,6 tys. mieszkańców. 12,33. Zachodniopomorskie. Wielkopolskie. 5,54. 8,03. 4,07. Warmińsko-mazurskie. Śląskie. Podlaskie. Polska = 100. Liczba ludności miejskiej. Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.. a. 5,09. Podkarpackie. 3,85. 9,62. Opolskie. Mazowieckie. 6,22. 4,75. Małopolskie. Łódzkie. 4,75. 4,64. Lubuskie. Lubelskie. 5,88. 10,18. Kujawsko-pomorskie. Dolnośląskie. Województwo. Liczba miast. Ludność miejska w tys.. 22,4. 13,6. 12,1. 21,9. 54,1. 25,9. 25,1. 23,4. 21,9. 25,3. 30,4. 26,7. 14,8. 23,5. 15,9. 24,1. 19,3. 17,8. 17,5. 19,7. 52,5. 35,3. 19,7. 18,9. 16,3. 39,0. 30,0. 40,2. 15,5. 25,0. 24,7. 23,0. w przeliczeniu na 1 miastoa. Powierzchnia miast w km2. Tabela 5. Charakterystyka przestrzenna miejskiej sieci osadniczej Polski według województw – 2003 r.. Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej… 57. 1/30/08 1:19:10 PM.

(12) ZN694.indb 58. 37,5. Gdańsk. Pomorskie. Szczecin. Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.. Poznań. Zachodniopomorskie. Wielkopolskie. Olsztyn. Kielce. Katowice. Białystok. Warmińsko-mazurskie. Świętokrzyskie. Śląskie. Podlaskie. 35,2. 29,8. 20,1. 35,7. 8,7. 31,1. 41,0. 23,2 18,8. Opole. Rzeszów. Opolskie. Podkarpackie. 46,6. 46,3 50,6. Kraków. Łódź. 35,0. Gorzów Wlkp. i Zielona Góra. Lublin. 45,3. 30,9. w % ludności miejskiej województwa. Bydgoszcz i Toruń. Wrocław. Miasta wojewódzkie. Warszawa. Mazowieckie. Małopolskie. Łódzkie. Lubuskie. Lubelskie. Kujawsko-pomorskie. Dolnośląskie. Województwo. 2317. 1378. 2203. 1965. 1929. 1967. 1761. 3102. 2973. 1342. 3266. 2656. 1743. 2428. 2180. 1973. Ludność miasta wojewódzkiego. Tabela 6. Miasta wojewódzkie i ich charakterystyka – 2003 r.. 745. 1117. 1402. 751. 982. 1265. 528. 710. 675. 661. 1009. 1113. 860. 845. 796. 1340. 976. 885. 1309. 1488. 952. 1030. 1380. 791. 828. 761. 1532. 1528. 1067. 1085. 981. 1580. Ludność miejska ogółem. na 1 km2 odpowiedniej powierzchni. Ludność miast pozostałych. 58. Krzysztof Piotr Wojdacki. 1/30/08 1:19:10 PM.

(13) Przestrzenne zróżnicowanie miejskiej sieci osadniczej…. 59. 3. Podsumowanie Wyniki badań pozwoliły na stwierdzenie znacznego przestrzennego zróżnicowania miejskiej sieci osadniczej. Wniosek ten dotyczy tak Polski, jak i poszczególnych jej regionów (województw), lokalizacji miast, jak również rozkładu ludności miast. Celem pracy, o czym wspomniano we wstępie, była empiryczna analiza przestrzennego zróżnicowania miejskiej sieci osadniczej Polski. Analizę tą przeprowadzono opierając się na bogatym materiale faktograficznym. Dotyczył on jednego roku, dlatego też obliczenia miały jedynie charakter strukturalny. Wydaje się, że rozszerzenie badań na szeregi czasowe przyniosłoby znacznie bardziej interesujące wnioski, dotyczące zmian omawianych struktur w czasie. Można jednak również przyjąć, że zmiany systemu osadniczego nie następują w sposób rewolucyjny, a ewolucyjny, i to w długim horyzoncie czasowym. Przeprowadzone badania mają charakter wstępny i cząstkowy, dotyczą bowiem ważnego, ale jednego z wielu czynników kształtujących i determinujących system ośrodków centralnych (ośrodków zakupów). Stanowią więc punkt wyjścia dalszych analiz związanych z przestrzenną identyfikacją miejskich ośrodków zakupu. Literatura [1] Domański R., Miasto innowacyjne, PAN KPZR, Studia, t. CIX, PWN, Warszawa 2000. [2] Markowski T., Od konkurencyjności zasobów do konkurencyjności regionów, „Samorząd Terytorialny” 1996, nr 12. [3] Niektóre aspekty rozwoju miast polskich w latach 1991–2000, GUS, http:www.stat. gov.pl [4] Wojdacki K.P., Atrakcyjność handlowa jako przesłanka zarządzania rozwojem miasta. Czynniki, wybrane metody pomiaru [w:] W kręgu zarządzania. Spojrzenie interdyscyplinarne, red. T. Borkowski, Księgarnia Akademicka UJ, Kraków 2000. [5] Wojdacki K.P., Czynniki konkurencyjności handlowej miast, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, nr 664, Kraków 2004. [6] Zioło Z., Konkurencyjność miast w układach przestrzennych [w:] Konkurencyjność miast i regionów, red. Z. Szymla, AE w Krakowie, Kraków 2001. The Spatial Differentiation of the Urban Settlements Network as a Determinant of the System of Shopping Centres (a Spatial and Demographic Analysis) The point of departure for studies on identifying urban shopping centrs is the urban settlement network. For this reason, the aim of this paper, too, is to present and analyse the spatial differentiation of the urban settlement network in Poland. This goal is realised. ZN694.indb 59. 1/30/08 1:19:10 PM.

(14) 60. Krzysztof Piotr Wojdacki. through partial (details) goals, which can be presented in the form of questions as follows: what is the geographical distribution of towns and cities in Poland? Are their significant structural differences in the regional localisation of towns and cities? What is the level of spatial differentiation of the number of towns and cities and the populations that inhabit them? And what is the spatial distribution of the population of Polish towns and cities, also across regions? On the basis of rich empirical material, the author conducts several interesting structural analyses and draws relevant conclusions, thus answering the questions that reflect the partial goals mentioned above.. ZN694.indb 60. 1/30/08 1:19:10 PM.

(15)