PP
rr
zz
ee
cc
zz
yy
ttaa
jj,,
ww
yy
kk
oo
rr
zz
yy
ss
ttaa
jj,,
zz
aa
cc
hh
oo
ww
aa
jj
Wirusy stanowi¹ wa¿ny czynnik reguluj¹cy liczebnoœæ szkodliwych owadów leœnych, zw³aszcza gatunków wystêpuj¹cych gradacyjnie. Mog¹ one wywo³ywaæ epizoocje powoduj¹ce wysok¹ œmiertelnoœæ owadów prowadz¹c¹ do za³amania siê gradacji w naturalny sposób, bez konieczno-œci stosowania zabiegów ratowniczych.
Prowadzone w Zak³adzie Ochrony Lasu IBL badania maj¹ na celu okreœlenie czêstotliwoœci wystêpowania chorób wirusowych w popula-cjach owadów pochodz¹cych z ró¿nych regionów kraju oraz ocenê biolog-icznej aktywnoœci wyizolowanych patogenów. Wyniki badañ umo-¿liwi¹
okreœlenie zakresu prak-tycznego w y k o r z y s t a n i a w i r u s ó w w ochronie lasu.
Obserwacje przyczyn zamiera-nia leœnych owadów liœcio¿ernych wykazuj¹ obecnoœæ wirusów m.in. w populacjach borecznika rudego i borecznika sosnowca, strzygoni
Objawy chorób wirusowych s¹ charakterys-tyczne i ³atwe do rozpoznania, poniewa¿ martwe larwy zwisaj¹ przyczepione nogami odw³oko-wymi do ga³¹zek, a ich cia³o wype³nione jest brunatn¹ ciecz¹ powsta³¹ z rozk³adu tkanek (brudnica nieparka)
Larwy borecznika rudego pora¿one przez wirusy
choinówki, zwójki sosnóweczki, brudnicy nieparki oraz brudnicy mniszki. Ocena frekwencji wystêpowania wiroz w populacjach owadów w zale¿noœci od stadium gradacji wskazuje, ¿e pojawiaj¹ siê one przewa¿nie w okresie najwiêkszego zagêszczenia populacji.
W przypadku borecznika rudego i brudnicy nieparki wirusy s¹ najczêœciej spotykan¹ przy-czyn¹ za³amywania siê gradacji tych szkodników. Choroba pojawia siê w drugim lub trzecim roku wzmo¿onego wystêpowania wymienionych gatunków, prowadz¹c do redukcji liczebnoœci zainfekowanych osobników. Natomiast w przypadku strzygoni choinówki i bo-recznika sosnowca wirusy przyczyniaj¹c siê do os³abienia zdrowotnoœci populacji s¹ jednym z czynników powoduj¹cych naturalne obni¿enie siê liczebnoœci szkodników, czyli wejœcie popu-lacji w fazê retrogradacji.
Wyizolowane ze strzy-goni choinówki, brudnicy nieparki i boreczników wi-rusy wykaza³y w warun-kach laboratoryjnych ak-tywnoœæ owadobójcz¹, po-woduj¹c œmiertelnoœæ od 40 do 100% zainfekowa-nych osobników.
Obecnie w Instytucie pro-wadzone s¹ prace tereno-we nad ocen¹ mo¿liwoœci praktycznego wykorzysta-nia wirusów jako insektycy-dów biologicznych. Uzys-kane wyniki wskazuj¹, ¿e przy okreœlaniu
zagro¿e-0 20 40 60 80 100 % N ad l. C el es ty n ó w N ad l. £ o ch ó w N ad l. £ u k ó w N ad l. M iñ sk M az o w ie ck i N ad l. W y sz k ó w 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r.
nia drzewostanów przez szkodliwe owady nale¿y zwracaæ uwagê nie tylko na liczebnoœæ, ale równie¿ na zdrowotnoœæ szkodników. Takie symptomy, jak zwisanie wype³nionych brunatn¹ ciecz¹ lub wysuszonych larw przyczepionych odnó¿ami do liœci lub ga³¹zek, mog¹ wskazywaæ na obecnoœæ w populacji owadów choroby wirusowej.
W opisanych sytuacjach celowe jest od³o¿enie terminu wykonania zabiegu zwalczania do czasu osi¹gniêcia przez larwy stadium L3, kiedy wzrasta œmiertelnoœæ owadów. W przypadku stwierdzenia infekcji larw uzasadnione jest wy³¹czenie z zabiegów ratowniczych powierzchni, na których zauwa¿-ono chorobê szkodnika. Jednoczeœnie nale¿y nadal prowadziæ obserwacje zdrowotnoœci owadów w celu upewnienia siê, czy zjawisko ich zamierania ma charakter powszechny.
Oprócz opisanych wy¿ej badañ w Zak³adzie Ochrony Lasu IBL wykonuje siê równie¿ ekspertyzy dotycz¹ce identyfikacji patogenów na podstawie próbek chorych i martwych owa-dów nadsy³anych przez pracowników Lasów Pañstwowych.
