Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Polityczne show jako nowoczesny przyk³ad
komunikowania politycznego.
Narodziny telewizyjnych debat wyborczych
w Wielkiej Brytanii
D
ebaty wyborcze prowadzone podczas kampanii prezydenckich od dawna wesz³y w krajobraz europejskich kampanii politycznych. Obecnie, w ka¿dych wyborach politycznych jest miejsce na szerok¹, ¿yw¹ prezentacjê pogl¹dów przez konkurencyjne strony polityczne z za-chowaniem klasycznych zasad teatru greckiego, czyli miejsca, czasu i akcji1.Niezwykle interesuj¹cym jest, i¿ od niedawna debaty sta³y siê czêœ-ci¹ kampanii wyborczej w Wielkiej Brytanii, która uleg³a wspó³czesnym trendom, nie bêd¹c systemem prezydenckim.
Wybory do parlamentu s¹ niezwykle wa¿nym wydarzeniem w syste-mie brytyjskim, na skutek przejêcia w³adzy przez partiê dominuj¹c¹. To w³aœnie tu rozpoczyna siê marketing polityczny. Partie polityczne, w nym zakresie korzystaj¹ z technik marketingu politycznego, adaptuj¹ ró¿-ne jego formy, z mniejszym lub wiêkszym sukcesem, wszystkie jednak doskonale rozpoznaj¹ potrzeby rynku politycznego2.
Jedn¹ z cech szczególnych brytyjskich partii politycznych jest spo-sób powo³ywania liderów partyjnych, których osobowoœæ jest ogromnym atutem ka¿dej partii. Najlepiej to widaæ w okresie kampanii wyborczej, trwaj¹cej nieca³e trzy tygodnie, rozpoczynaj¹cej siê na ogó³ w sposób niezapowiedziany. W takiej sytuacji jest poniek¹d oczywiste, ¿e walka miêdzy partiami staje siê rywalizacj¹ ich liderów, tym bardziej, ¿e jej zwyciêzca mo¿e dysponowaæ takim zakresem w³adzy, jakiego nie
posia-1
W. Cwalina, A. Falkowski, Marketing polityczny. Perspektywa psychologicz-na, Gdañsk 2005, s. 353.
2
J. Less-Marshment, The political marketing revolution. Transforming the government of the UK, Manchester 2004, s. 16.
daj¹ inni szefowie pañstw i rz¹dów w krajach demokratycznych. Dlatego ju¿ sam wybór przywódcy w najwiêkszych partiach jest bardzo wa¿nym wydarzeniem politycznym3. Partia Pracy i Partia Konserwatywna rywa-lizuj¹ w ka¿dych wyborach, zatrudniaj¹ specjalistów marketingu poli-tycznego, doradców oraz korzystaj¹ z pomocy wolontariuszy. Te dwie dominuj¹ce partie, zdobywaj¹ równie¿ wiêkszoœæ uwagi mediów. W praktyce oznacza to jednak, ¿e niemal¿e ka¿dy aspekt z ¿ycia partii jest podawany do wiadomoœci publicznej, co ze zrozumia³ych wzglê-dów, bardzo czêsto ma znacz¹cy wp³yw na decyzje wyborców4.
Podsumowuj¹c, jak wiêkszoœæ systemów politycznych i Wielka Bry-tania przekszta³ca siê w coraz bardziej prezydencki ustrój. Media, kam-pania, dynamika partii i potrzeba punktu centralnego oraz chêæ rozwoju rz¹du i jego administracji, wszystko to skoncentrowane jest na osobie premiera, który technicznie pe³ni funkcjê prezydenta, nie korzystaj¹c jednak z tego tytu³u.
Wielka Brytania, w porównaniu do Stanów Zjednoczonych i wielu krajów europejskich nie wykszta³ci³a tradycji debat politycznych pomiê-dzy kandydatami na wysokie stanowiska rz¹dowe. Nale¿y jednak za-uwa¿yæ, ¿e ka¿dej kampanii wyborczej towarzyszy³y wyzwania na taki pojedynek. Brytyjski Premier, Partia Pracy i Partia Konserwatywna s¹ œwiadomi niebezpieczeñstw, jakie wi¹¿¹ siê z uczestnictwem w debatach transmitowanych na ¿ywo w publicznej telewizji5, st¹d te¿ widoczna niechêæ do takich wyst¹pieñ. McNair jednak wyjaœnia, i¿ Brytyjczycy maj¹ mo¿liwoœæ ogl¹dania premiera i lidera opozycji przez wiêkszoœæ dni w roku, kiedy to polemizuj¹ w Izbie Gmin czy te¿ w trakcie progra-mu „Czas na Pytania do Premiera” („Prime Minister’s Question Time”) transmitowanego przez BBC oraz radiowego programu „Any Questions” („Jakieœ Pytania”)6. W tych programach bezstronny prowadz¹cy kieruje debat¹ pomiêdzy czteroma lub piêcioma uczestnikami, zwykle podzielo-nymi na prawicê, lewicê i centrum. Publicznoœæ bierze czynny udzia³ poprzez zadawanie pytañ uczestnikom, a sam prowadz¹cy czêsto przyj-muje rolê rozjemcy. Jak ³atwo siê domyœleæ wy¿ej wspomniane formy debat s¹ szczegó³owo zaplanowane i kontrolowane, pocz¹wszy od
wy-3
A. Pu³³o, Ustroje pañstw wspó³czesnych, Warszawa 2006, s. 59.
4
Political marketing. A comparative perspective, red. D. L. Lilleker, J. Lee--Marshment, Manchester 2005, s. 16.
5
B. McNair, An Introduction to Political Communication, Londyn 2009, s. 123.
6
boru cz³onków publicznoœci, a skoñczywszy na pytaniach kierowanych do polityków – a wszystko to, aby konfrontacja przebiega³a w mi³ej, przyjaznej, pokojowej atmosferze. Z czasem jednak tradycyjne show te-lewizyjne sta³o siê nudne, a oczekiwania widzów sta³y siê coraz wiêksze. W miêdzyczasie w Ameryce rozwin¹³ siê nowy, bardzo kontrowersyjny trend prowadzenia talk-show, co mia³o wp³yw na rozwój podobnych wzorców w Wielkiej Brytanii. Da³o to pocz¹tek nowym, bardziej ¿ywio-³owym, mniej przewidywalnym tak-show, a tak¿e zreformowa³o istniej¹ce programy. W efekcie, czego publicznoœæ mog³a czêœciej i swobodniej zabieraæ g³os i sta³a siê aktywnym uczestnikiem debaty. Rola prowa-dz¹cego znacznie wzros³a, móg³ on interweniowaæ w imieniu publiczno-œci bardziej agresywnie i spontanicznie. BBC i inne stacje telewizyjne ci¹gle szukaj¹ nowych rozwi¹zañ na prezentacjê publicznych debat poli-tycznych, które pe³ni³yby funkcjê informacyjn¹, edukacyjn¹, a tak¿e rozrywkow¹7, a przy tym nie pozbawia³y uczestników poczucia komfor-tu i kontroli.
Brytyjczycy, którym odebrano mo¿liwoœci ogl¹dania liderów poli-tycznych rywalizuj¹cych w telewizyjnych debatach na ¿ywo, nie byli jednak pozbawiani nadziei, i¿ takie starcie bêdzie mia³o miejsce. Jak ju¿ wczeœniej wspomniano ¿arliwa dyskusja dotycz¹ca debat towarzyszy³a ka¿dym wyborom powszechnym. „¯elazna Dama” Wielkiej Brytanii, Margaret Thatcher odmówi³a uczestnictwa w debacie telewizyjnej w 1979, 1983 i 1987 r., obawiaj¹c siê ewentualnej pora¿ki8. W 1992 r. Neil Kinnock (Partia Pracy) zwróci³ siê z propozycj¹ debaty telewizyj-nej do ówczesnego premiera Johna Majora (Partia Konserwatywna), który odmówi³ udzia³u twierdz¹c, i¿ „Polityk, który spodziewa siê prze-granej, próbuje tego triku, polityk, który spodziewa siê wygranej odpo-wiada nie”9. Rok 1997 by³ niemal¿e idealnym momentem na negocjacje dotycz¹ce debat telewizyjnych z udzia³em liderów politycznych. Pre-mier posiada³ s³ab¹ pozycjê, któr¹ móg³by wzmocniæ podczas takiego pojedynku. Jednak¿e i w tym przypadku, po d³ugich negocjacjach, do których partie nie zasiad³y przy wspólnym stole, nie dosz³o do porozu-mienia. Wed³ug specjalistów wina le¿a³a po stronie obu partii, które nie by³y wystarczaj¹co zaanga¿owane i nie poczyni³y odpowiednich starañ, aby dosz³o do spotkania, inni uwa¿aj¹, i¿ winê ponosz¹ stacje telewizyjne,
7
B. McNair, An Introduction…, op. cit., s. 76.
8
A. Mitchell, The Great British Exception…, op. cit., s. 110.
9
które równie¿ nie potrafi³y osi¹gn¹æ porozumienia10. Z kolei Alistair Cam-pbell, doradca Tony’ego Blaira stwierdzi³, i¿ debaty nie pe³ni¹ funkcji informacyjnej, a media skupione na spektaklu pomijaj¹ istotne aspekty polityczne11, dlatego te¿ nie widzia³ potrzeby pojedynku. Na tym etapie mo¿na równie¿ zaryzykowaæ stwierdzenie, ¿e brytyjskie partie wycho-dzi³y z za³o¿enia, i¿ dobrym sposobem na debatê jest jej brak. Robert MacNeil12twierdzi, i¿ doœwiadczony doradca czêsto musi odnosiæ siê do sprawdzonych technik, aby trzymaæ swojego kandydata z dala od debat, które mog¹ zaszkodziæ jego wizerunkowi. Autor cytuje Joe Napolitana, który przedstawia nastêpuj¹ce rozwi¹zanie: „Gdybym pracowa³ dla kan-dydata, który jest faworytem, oczywiœcie trzyma³bym go z dala od debat telewizyjnych. Jednak¿e, nigdy oficjalnie nie odmówi³bym uczestnictwa w debacie. W przypadku propozycji debaty zawsze mów: «Tak, oczywiœ-cie. A mo¿e mój doradca spotka siê z twoim o godzinie 16.00 w czwar-tek, co Pan na to?». Nastêpnie w umówiony czwartek o godzinie 15.55, dzwonisz do niego i mówisz: «Mamy dzisiaj prawdziwy kryzys, mo¿emy to przenieœæ na sobotê?». W sobotê przek³adasz to na nastêpn¹ œrodê... i tak do znudzenia”13. Jak wynika z powy¿szych rozwa¿añ decyzja o uczestnic-twie w debacie wymaga myœlenia strategicznego, g³ównie zorientowanego na kandydacie i jego pozytywnym wizerunku. Jednak w 2010 r., zaobser-wowaæ mogliœmy zupe³nie inn¹ sytuacje, wydawaæ by siê mog³o, ¿e to li-derzy polityczni d¹¿yli do przeprowadzenia debat, po to, aby poprawiæ swój wizerunek, który znacznie ucierpia³ w 2009 r. W podobnej sytuacji znalaz³o siê wówczas wiêkszoœæ brytyjskich partii, st¹d nag³a zmiana stano-wisk w stosunku do telewizyjnych debat na ¿ywo. Pragnêli oni dotrzeæ do jak najwiêkszej publicznoœci, aby odkupiæ swoje winy, i w ten sposób za-chêciæ ludzi do aktywnego udzia³u w ¿yciu politycznym Wielkiej Brytanii.
10
Oferta dotyczy³a dwóch, godzinnych debat, które mia³y byæ transmitowane przez BBC i ITV dwa tygodnie przed wyborami. Pozosta³e stacje telewizyjne mia³yby mo¿liwoœæ darmowej prezentacji owych debat. Forma spotkañ by³aby iden-tyczna, z prowadz¹cym Davidem Dimbleby w BBC i moderatorem Jonathanem Dimbleby w ITV. Debaty mia³y byæ transmitowane na ¿ywo w czasie najwiêkszej ogl¹dalnoœci w BBC1 i ITV.
11
S. Coleman, Televised Leaders’ Debates Revisited. UK 2001 – A Debate Ody-ssey, „Hansard Society”, marzec 2001, s. 2.
12
R. MacNeil, The People Machine: The Influence of Television on American Politics, Nowy Jork 1968, s. 174–175.
13
The Past and Future of Presidential Debates, red. A. Ranney, Washington 1979, s. 11.
Wszystko wiêc wskazywa³o na to, i¿ przed wyborami parlamentar-nymi 2010 kandydaci na stanowisko premiera – liderzy trzech g³ównych partii politycznych (Gordon Brown – Partia Pracy, David Cameron – Partia Konserwatywna, Nick Clegg – Partia Liberalno-Demokratycz-na), zaprezentuj¹ swoje umiejêtnoœci podczas debat telewizyjnych.
Potencjalni kandydaci na stanowisko premiera, nie brali wczeœniej udzia³u w tego rodzaju konfrontacji, wszyscy jednak wyrazili zgodê na uczestnictwo w pierwszej, w historii Wielkiej Brytanii debacie wybor-czej. D. Cameron stwierdzi³, i¿ debaty o¿ywi¹ brytyjsk¹ demokracjê i pomog¹ obywatelom znaleŸæ odpowiedŸ na nurtuj¹ce ich pytania14. G. Brown w swoich wypowiedziach skupi³ siê na informacyjnej funkcji debat telewizyjnych, wskazuj¹c na tematykê debat, dotycz¹c¹ polityki gospodarczej, spo³ecznej i zagranicznej15. Z kolei lider Partii Liberal-no-Demokratycznej by³ przekonany, ¿e po ciê¿kim roku (‘expenses scandals’) debaty mog¹ pomóc w procesie odnowy aktywnego uczest-nictwa obywateli brytyjskich w polityce. N. Clegg mia³ nadziejê, ¿e otwarta, szczera i energiczna debata zachêci ludzi do g³osowania16. Jak ³atwo zauwa¿yæ, na tym etapie negocjacji liderzy polityczni zgadzali siê, co do kwestii wziêcia udzia³u w debatach telewizyjnych oraz roli debat w komunikowaniu politycznym.
Przeci¹gaj¹ce siê negocjacje pomiêdzy stacjami telewizyjnymi (BBC, ITV i Sky News) i partiami politycznymi zaowocowa³y 76 stronicowym porozu-mieniem, którego g³ówne aspekty obejmowa³y nastêpuj¹ce postanowienia: – odbêd¹ siê trzy 90 minutowe spotkania poprzedzaj¹ce wybory; – ka¿da z wy¿ej wspomnianych stacji telewizyjnych bêdzie
odpowie-dzialna za produkcjê jednej debaty;
– uczestnikami debaty bêd¹ liderzy Partii Pracy, Partii Konserwatywnej oraz Partii Liberalno-Demokratycznej, którzy bêd¹ traktowani wed³ug takich samych zasad;
– stacje telewizyjne maj¹ wyznaczyæ osobê, która bêdzie monitorowa³a przebieg debaty, doradza³a i wspó³pracowa³a z producentem debaty, który bêdzie odpowiedzialny za równe traktowanie uczestników;
14
BBC News, Politics, Brown to face three televised election debates, http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/8425280.stm, 15.12.2009 r.
15
BBC News, Europe, Brown: ‘It would be right to debate’, http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/8288921.stm, 15.12.2009 r.
16
BBC News, Politics, Brown to face three televised election debate, http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/8425280.stm, 15.12.2009 r.
– stacje telewizyjne musz¹ zachowaæ taki sam format debat;
– nastêpuj¹ce osoby bêd¹ prowadzi³y debaty: Alaistair Stewart, ITV; Adam Boulton, Sky; David Dimbleby, BBC;
– ka¿dy z kandydatów bêdzie mia³ mo¿liwoœæ wyg³oszenia wyst¹pienia pocz¹tkowego, trwaj¹cego 1 minutê oraz wyst¹pienia koñcowego trwaj¹cego 1 minutê i 30 sekund, odpowiedŸ na pytanie nie mo¿e byæ d³u¿sza ni¿ 60 sekund, kandydat bêdzie tak¿e dysponowa³ 1 minut¹ na to by odnieœæ do wypowiedzi kontrkandydatów;
– blisko dwustuosobowa widownia zostanie wyselekcjonowana w opar-ciu o nastêpuj¹ce czynniki: p³eæ, wiek, narodowoœæ, klasa spo³eczna, tak, aby zobrazowaæ zró¿nicowanie spo³eczeñstwa;
– wybrani przedstawiciele widowni bêd¹ posiadali mo¿liwoœæ zadania, wczeœniej przygotowanego i zatwierdzonego pytania uczestnikom debaty; – moderator przedstawi liderów; bêdzie posiada³ biurko/podium, i
poru-sza³ siê w niewielkim polu, tak, aby nie traci³ kontaktu z widowni¹ i kandydatami;
– moderator ma prowadziæ show, kontrolowaæ czas, wyjaœniaæ nieœci-s³oœci, jego rol¹ jednak nie jest krytykowanie czy komentowanie wy-powiedzi kandydatów;
– kandydaci bêd¹ stali przy podium, a ich usytuowanie bêdzie poprze-dzone porozumieniem partii17;
– tematyka debat: I debata Polityka wewnêtrzna II debata Polityka zagraniczna III debata Gospodarka Imigracja Przestêpczoœæ Reforma polityczna Edukacja Deficyt bud¿etowy Wojsko S³u¿ba Zdrowia Emeryci i renciœci Unia Europejska Zmiany klimatyczne Wizyta Papie¿a Reforma polityczna Emerytury Parlament Imigracja Bud¿et Podatki System bankowy Rozwój przemys³u Politycy/imigracja Polityka mieszkaniowa Zasi³ki
Przysz³oœæ m³odego pokolenia ród³o: M. Harrison, The X-Factor Election, w: D. Kavanagh, P. Cowley, The British General
Election of 2010, Pargrave Macmillan 2010, s. 266.
17
M. Hook, A. Hitchins, Televising leaders or prime ministerial debates, Par-liament and Constitution Centre, „Library House of Commons”, z dnia 11 marca 2010, s. 12–19.
Ostatecznie, posiadacze odbiorników telewizyjnych w Wielkiej Bry-tanii uzyskali mo¿liwoœæ obejrzenia liderów partii politycznych podczas pojedynku twarz¹ w twarz. W 2010 r. odby³y siê trzy debaty wyborcze: – I debatê przeprowadzono 15 kwietnia 2010 r. o godzinie 20.30
w Manchesterze, transmitowana i zorganizowana przez ITV;
– II debata mia³a miejsce 22 kwietnia 2010 r. o godzinie 20.00 w Bri-stolu, transmitowana i organizowana przez Sky News;
– III debata odby³a siê 29 kwietnia 2010 r. o godzinie 20.30 w Birmingham, wyemitowana i zorganizowana przez BBC.
Pierwsza debata przyci¹gnê³a œrednio 9,4 mln widzów, zaczynaj¹c od 8,8 mln o godzinie 20.30, a nastêpnie utrzymuj¹c ogl¹dalnoœæ na po-ziomie 9,3 mln o godzinie 21.45. Druga debata, transminowana przez Sky News, która nie by³a emitowana na ¿ywo w ¿adnym z programów telewizji publicznej, uzyska³a ogl¹dalnoœci równ¹ 4,1 mln. Ostatnie „show” zosta³o obejrzane przez blisko 8,1 milionow¹ publicznoœæ18. Po-wy¿sze dane sytuuj¹ debaty wyborcze na tym samym poziomie ogl¹dal-noœci, co serial telewizyjny, „Coronation Street”, ciesz¹cy siê w Wielkiej Brytanii ogromn¹ popularnoœci¹19. Jak wynika z powy¿szych danych te-lewizyjne show w postaci debat politycznych okaza³o siê prawdziwym hitem telewizyjnym. Pojedynki kandydatów spotka³y siê ze spor¹ apro-bat¹ spo³eczn¹.
W przed dzieñ debaty Ipsos MORI przeprowadzi³ badania, dotycz¹ce najlepszych wyst¹pieñ kandydatów na premiera. Uczestnicy poparli D. Camerona, uwa¿aj¹c, ¿e to on najlepiej wypadnie podczas debaty, uzyska³ 53% g³osów, na kolejnym miejscu by³ G. Brown, z 20% popar-ciem, a nastêpnie N. Clegg z 12%20. Rzeczywisty rezultat by³ jednak zupe³nie inny ni¿ siê spodziewano.
G. Brown mia³ najtrudniej. Przyparty do muru, co chwilê by³ zmu-szony broniæ dorobku swojego rz¹du. Trzeba tak¿e pamiêtaæ, ¿e zaliczy³
18
M. Harrison, The X-Factor Election, w: D. Kavanagh, P. Cowley, The British General Election of 2010, Pargrave Macmillan 2010, s. 266.
19
W ka¿dy czwartek o godzinie 20.30 ITV1 transmituje kolejny odcinek popu-larnego serialu „Coronation Street” (na dzieñ dzisiejszy 26 V 2011 r., pocz¹wszy od roku 1960 wyemitowano ok. 7614 odcinków), którego œrednia ogl¹dalnoœæ wynosi ok 8 mln widzów. Na podobnym poziomie znajduj¹ siê tak¿e seriale: „EastEnders” i „Doctor Who”. ród³o: Guardian, Election Debate TV Rating, http://www.guar-dian.co.uk/media/2010/apr/23election-debate-tv-ratings, 30.04.2010 r.
20
Britain Votes 2010, red. A. Geddes, J. Tonge, The Hansard Society 2010, s. 220.
pijarowsk¹ wpadkê, kiedy podczas spotkania z wyborcami, zapominaj¹c o wy³¹czeniu mikrofonu, nazwa³ „bigotk¹” jedn¹ ze swoich zagorza³ych zwolenniczek. Analizuj¹c jego „body language”, G. Brown, jawi³ siê jako kandydat o nienajlepszej kondycji fizycznej, œwiadczy³y o tym jego problemy z oddychaniem. Sprawia³ wra¿enie schorowanego i wyraŸnie zmêczonego. Nie prezentowa³ siê tak¿e jako przyjacielski, uœmiechniê-ty, pe³en wigoru kandydat, a raczej jako ktoœ, kto przera¿a³ swoim wy-gl¹dem i agresywnym zachowaniem21. Lider Partii Konserwatywnej wyda³ 66 tys. funtów, zatrudniaj¹c amerykañskich ekspertów od „body language”, aby przekazano mu tajniki wizerunku Baracka Obamy22. Wk³ad amerykañskich specjalistów by³ wyraŸnie widoczny w mowie cia³a Camerona, szczególnie w gestach r¹k i d³oni, charakterystycznych dla osoby prezydenta, do tej pory niespotykanych w kampaniach poli-tycznych w Wielkiej Brytanii. Jego gestykulacja w po³¹czeniu z opale-nizn¹, doœæ szczup³¹ sylwetk¹ i bardzo kontrolowanym zachowaniem sprawia³y wra¿enie nieco sztucznych i nienaturalnych23. Z kolei kandy-dat Liberalnej-Demokracji jawi³ siê jako pe³en energii, zrelaksowany, o nieco ch³opiêcym wygl¹dzie, niestety niczym nieprzypominaj¹cy po-staw¹ potencjalnego lidera. Mimo to wyst¹pienie Clegga (szczególnie w pierwszej debacie) okaza³o siê prawdziwym hitem. Wszystkie jego odpowiedzi by³y kierowane w kierunku widowni i kamer, do zadaj¹cych pytania zawsze zwraca³ siê po imieniu (co w kolejnych debatach zo-sta³o, w mniej naturalny sposób kopiowane przez jego kontrkandy-datów)24. Posiada³ niezwyk³¹ relacjê z widowni¹, by³ bardzo otwarty i naturalny. Ostatecznie po pierwszej debacie, ku niedowierzaniu
wszyst-21
Integration Training, UK Election Debate Candidates Body Language, http://integrationtraining.co.uk/blog/2010/04/uk-election-debate-candidates-body-lan-guage.html, 30.03.2011 r.
22
J. Groves, T. Cohen, David Cameron spent£66000 on TV coaching by Oba-ma’s body language expert during election campaign, „Daily Mail”, http://www.da- ilymail.co.uk/news/article-1335196/David-Cameron-spent-66-000-coaching-Obamas--body-language-expert.html, 30.03.2011 r.
23
M. Walsh, UK Election Debate – Candidates’ Body Language, „Integration Training”, http://integrationtraining.co.uk/blog/2010/04/uk-election-debate-candida-tes-body-language.html, 30.03.2011 r.
24
N. Firth, Commentators come out in praise of Nick Clegg after live TV debate ‘in which no one delivered the knockout blow, „Daily Mail”, http://www.dailyma- il.co.uk/news/election/article-1266426/Commentators-come-praise-Nick-Clegg-live--TV-debate-delivered-knockout-blow.html, 30.03.2011 r.
kich Clegg uzyska³ 61% poparcie, na kolejnej pozycji uplasowa³ siê D. Cameron z 21% zaœ na szarym koñcu z 17% poparciem znalaz³ siê G. Brown.
W dalszym etapie rozwa¿añ warto wspomnieæ, i¿ wiêkszoœæ syste-mów politycznych sprzyja faworyzowaniu dwóch g³ównych kandydatów. Dzieje siê tak dlatego, i¿ zachowanie kandydata trzeciej partii jest bar-dzo trudne do przewidzenia. Czêsto nie postêpuje on zgodnie z regu-³ami, którymi kieruj¹ siê pozostali kandydaci. Niejednokrotnie zawiera g³os, aby wyraziæ swój pogl¹d b¹dŸ wyolbrzymiæ problem, nie kieruj¹c siê przy tym chêci¹ wygrania wyborów. Co wiêcej, obecnoœæ trzeciego kandydata mo¿e prowadziæ do tego, i¿ dwóch pozosta³ych bêdzie podej-mowa³o wspólne dzia³ania celem jego wyeliminowania. Takie postêpo-wanie ma bezpoœredni wp³yw na popularnoœæ debat telewizyjnych, a tak¿e postrzeganie kandydatów przez widzów25. W przypadku, gdy trzeci kandydat ma szansê zdobycia du¿ej iloœci g³osów, bardzo rzadko dochodzi do debat, tak siê jednak nie sta³o w Wielkiej Brytanii. Podsu-mowuj¹c N. Clegg, bardzo dobrze wykorzysta³ mo¿liwoœæ uczestnictwa w debacie liderów. Zrobi³ wszystko, aby zaprezentowaæ swój program, przekonywa³ do swoich racji. Jego zadziwiaj¹cy sukces zaowocowa³ ko-alicj¹ z Parti¹ Konserwatywn¹.
Nie ma w¹tpliwoœci, ¿e trzy debaty liderów partyjnych w Wielkiej Brytanii przyci¹gnê³y do urn osoby, które po raz pierwszy mog³y oddaæ swój g³os w wyborach w 2010 r. Analiza Reuters Institute oparta na ba-daniach ankietowych YouGov potwierdzi³a, ¿e osoby pomiêdzy 18–24 rokiem ¿ycia wykaza³y szczególne zainteresowanie debatami. Wiêcej ni¿ po³owa badanych wskaza³a na wzrost zaanga¿owania w wyborach, zaœ 75% respondentów przyzna³o, i¿ dziêki debatom zwiêkszy³y swoj¹ wiedzê na temat kandydatów i ich programów. Po wyborach 55% m³o-dych wyborców stwierdzi³o, ¿e debaty liderów pomog³y im w podjêciu decyzji, zaœ 92% badanych przyzna³o, ¿e dzieli³o siê swoimi pogl¹dami na temat debat z otoczeniem. Jak widaæ debaty telewizyjne mia³y spory wp³yw na wyborców, ze szczególnym wskazaniem na first-time voters. Sam fakt, i¿ cieszy³y siê one olbrzymim zainteresowaniem œwiadczy o wp³ywie debat na rozwój dyskursu publicznego – o debatach du¿o siê pisa³o i dyskutowa³o. Niew¹tpliwie sta³y siê one niezapomnianym show
25
J. S. Trent, R. V. Friedenberg, Political Campaign Communication. Principles and Practices, Londyn 2003, s. 256.
telewizyjnym. Prof. Steven Coleman uwa¿a, ¿e debaty powinny byæ kontynuowane w nastêpnych wyborach parlamentarnych: „The door to televised debates in now well and truly open. It will be hard for politi-cians to close it”26.
G³ównym celem tych wszystkich zabiegów jest zaproszenie wybor-ców do uczestnictwa w tym niebywa³ym spektaklu. Wa¿ne jest tak¿e to, aby przyci¹gn¹æ uwagê, ¿eby nastêpnego dnia w spo³eczeñstwie o tym w³aœnie dyskutowano. Na pierwszym miejscu maj¹ byæ obecne emocje, prze¿ycia czy wzruszenia, a nie programy wyborcze, na tym w³aœnie po-lega magia telewizyjnych debat wyborczych.
Bibliografia A. Publikacje
Britain Votes 2010, red. A. Geddes, J. Tonge, The Hansard Society 2010.
Coleman S., Televised Leaders’Debates Revisited. UK 2001 – A Debate Odyssey, Han-sard Society, marzec 2001.
Cwalina W., Falkowski A., Marketing polityczny. Perspektywa psychologiczna, Gdañsk 2005.
Hook M., Hitchins A., Televising leaders or prime ministerial debates, Parliament and Constitution Centre, Library House of Commons, 11 marzec 2010.
Kavanagh D., Cowley P., The British General Election of 2010, Pargrave Macmillan 2010.
Leaders in the Living Room, The Prime Ministerial Debates of 2010: Evidence, Evalu-ation and Some RecommendEvalu-ations, red. S. Coleman, Oxford 2011.
Less-Marshment J., The political marketing revolution. Transforming the government of the UK, Manchester 2004.
MacNeil R., The People Machine: The Influence of Television on American Politics, New York 1968.
McNair B., An Introduction to Political Communication, London 2009. McNair B., Wprowadzenie do komunikowania politycznego, Poznañ 1998.
Political marketing. A comparative perspective, red. D. L. Lilleker, J. Lee-Marshment, Manchester 2005.
Pu³³o A., Ustroje pañstw wspó³czesnych, Warszawa 2006.
26
Leaders in the Living Room, The Prime Ministerial Debates of 2010: Evidence, Evaluation and Some Recommendations, red. S. Coleman, Oxford 2011, s. 35–37.
The Past and Future of Presidential Debates, red. A. Ranney, Washington 1979. Trent J. S., Friedenberg R. V., Political Campaign Communication. Principles and
Practices, Londyn 2003. B. Internet www.dailymail.co.uk www.guardian.co.uk www.integrationtraining.co.uk www.news.bbc.co.uk www.reuters.com
Political spectacle as an example of modern political communication. The birth of televised election debates in the UK
Summary
Three debates involving the leaders of the main political parties in the UK at-tracted first-time voters in the 2010 elections. The analysis of the Reuters Institute, based on YouGov’s questionnaires, confirmed that the 18–24 age group had shown particular interest in the debates. After the elections, 55% of the young electorate de-clared that the leaders’ debates had helped them to make up their minds, whereas 92% admitted having exchanged opinions in their circles after the debates. Televi-sion debates have thus been shown to have a considerable influence on voters and in particular on first-time voters. The very fact that the debates enjoyed such enormous audience interest demonstrates the influence they have on the development of public discourse; political debates have been written about and discussed extensively. They have also undoubtedly become an unforgettable TV spectacle.
