Lech Krzyżaniak
Oaza Dachla. Pustynia Zachodnia
Informator Archeologiczny : badania 19, 209-210
аи
-Мойся od d * l« U lć c * tóon*с m eg o . O d .lo o ifte ajLTjmj ал pierw otnym piytow enio l*J ceçé ci iw iątynj m k u o j ą , l e k o m m l k B c j a г d ile d ilü c e m d a u c a j n b y ł. i m · n l t w o u . t e c mj m ł łJc j i b t iIu, D M . u ■"■ч— v ^ a u i t j
dokum entacji m o le d< ^ro w * d .lć do o d tw arien l« t m l u « u c M ic k tu re e eeep o ta młałio», Kitk* t m y i . e œ d n y еу ксад лусЬ pod plytow aniem d Q e d ilü c » 1 p r i y funtem s i t a c ä éclan d o e m rc iy ly d aleeych danych. W .eyaU de ta p ra c * były p r o e a d io n e pod n a d n r e o i a rc b e o lo ® c in y m . w jfa® ano nltŁbędną dokum entację to a le tla k , w p rz e w a ż a ją c e j m ie r z e c e ra m ik i, p rzew ażn ie p rzem ieszanej*
t'
.
W tra k c ie całeg e « eu m u wykonano p r z e ry s y d ek o racji w a kall 1:1 zarów no ze ścdsn, ja k i bloków w m agazynach. Dokończona dokum entację ś c ia n y pohufalowaj 1 północnej górnego dziedzińca o ra z bloków z p rz e d e ta W leniami b a re k p ro c e sy jn y c h 1 rz e c z n y c h , o fia r zastępujących a ta r e c y te k a t, posągów królew skich.
Kontynuowano rA e iń e ż dokum entację scen Górnego P o rty k u 1 Pcwtyku Obelisków*
F o to g ra f M isji wykonał w końca sezonu dokum entację w szy stk ich re k o n stru k c ji w y k m u y c h w se zo n ie 1984/85, ja k ró w n ież Ż d a n y z n isz a m i 1 w ybranych в с о z P e r tyku P taitu,
F o to g ra m e tr ty w ykonali pom iary* k tó re posłużyły do sp o rząd z en ia planu foto g ram etry czn eg o świątyni* Ш Ш K L - НАДАЮ P o lak a S tacja A rcheologii
Św iątynia T o tm ee a Ш Ś ró d z iem n o m o rsk ie j UW w K a irz e
P ra c a m i kterow afa ctoc.dr h a b , Jadw iga L ip iń sk a / Muzeum N aro dowe w W a rsz a w ie /, u c z e stn ic z y li Monika D olińska /a u to r a s p r a w ozdania/ , J . W ierciń sk a, J . A k sam it, 1C* Barw ik 1 J . L ew czuk - arch eo lo d zy , E . Lew ak - rysow nik o r aż L*Dortnik* E . Tarkow ski I 5. M iszczak - k tn se rw a to rx y , Siódmy sezon p ra c p r z y te o r e ty c i- - n e j re k o n stru k c ji d ek o ra c ji ś d e a i a j św iątyni Tot m esa IIL , W se zo n ie 19 64/ 85 p r a c e prow adzone byty w ielotorow o;
1. W dala rym ciągu szukano uzu p ełn iający c h fragm entów reliefó w do rekonstruow anych sc e n . Stosunkowo dużo piaskow ców fragm entów udało alę dopasow ać do złożonych ju ż w apiennych k o n ek sji, co potw ierdza r a z je s z c z e fakt w ykorzystyw ania r a s e m obydwu tych surow ców w św iątyniach T o tm e sa Ш ,
2. Szukano pow iązań m iędzy sc e n a m i n a podstaw ie analogicznych ro zw iązań z innych św iątyń A V111 dynastii* Pom ocny był p rz y tym p odział zestaw ionych już scen n a grupy w edług w ielkości p o sta c i, a tak że n iezn acz n e ró ż n ic e w od cien iach kolorów , c h a ra k te ry sty c z n e dla poszczególnych śc ia n c z y po m iesz czeń . W ten sp o só b udało s i ę w dużej m ie rz e rozbudow ać d e k o ra c ję północnej śc ia n y s a h hypoatyiow ej, zlokalizow ać n ie k tó re sceny pochodzące z je j Z d a n y wąchocki le j, a tak że wytypować sc e n y na le ż ą c e do jej śc ian y zachod n ie j, k tó ry ch o sta te c z n e ro z m ie s z c z e n ie wymaga je s z c z e dalszy ch badań. Zlokalizow ano rów nież sz e re g scen pochodzących s p o m iesz czeń w zacho<kilej c z ę ś c i św iątyni* ■ więc z sa n k tu ariu m /С * p a trz plan św iątyni zam ieszczo n y w publikacji J . L ip iń sk iej "The T em ple of T uth m o als ΪΠ - A r c h ite c tu re " /, z sali oa b ark ę / А / , s a li z n is z ą i c z te r e m a kolum nam i / D / , dwóch po m iesz czeń pohidniow o-zachotbüch /H i l / , K oncepcje d otyczące d ek o ra c ji po m leezcze ń £ 1 G /n a jb a rd z ie j północnego 1 n a jb a rd z ie j pohufalowego p o m ie sz c z e n ia zachotfalej c z ę ś c i św ią ty n i/ w ym agają je s z c z e p o tw ie rd z a li* . O siągnięte już wyniki w re k o n s tr u k c ji d ek o racji śc ien n ej św iątyni pozw alają n a w ery fik a cję je j planu.
3. O czyszczano południow y sto k nasypu pod raiB zczoną.całkow icie c z ę ś c ią Świątyni w calu d o ta r d a do in sk ry - bowanych fragm entów zn ajdujących s ię w m o rk ach oporowych budowanych n a początku XX w. W wyniku tych p ra c m ożliw e aię sta ło dotdacfae p rz e sz u k a n ie tej c z ę ś c i usypiska* k tó rą uprzednio zostaw i cno n ie w pełni p rzeb ad an ą. O becne w ykopaliska p rz y n io sły w r e z u lta c ie dużą ilo ś ć nowych fragm entów dekorow s" nyçh, a tak że s p o ro c e ra m ik i.1 d rew n a, m .in , n ajciek aw sze może znalezisko - d rew niane d eseczk i z nazw ą św iątyni T o tm ee a Ш /D ż e s e r - a c b e t/ - c z ę ść depozytu fundacyjnego.
4. P ra c a nad dwoma oddzielnym i zagadnieniam i - d ek o ra c ji arcb ltraw ó w 1 rekunsfrukcjL kolumn - dała ró w nież pozytywne wyniki* Oba zagadnienia w ym agają jednak je r z e ее dużo żm udnej p racy .
5. Tfypróbowano now ą tech n ik ę konserw atoreką* r e k o n stru u ją c , p r z y ożyciu sztucznego k am ien ia, blok z ^ b o c ra e j Ścianki m sz y , z k tó reg o zachow ało s ię ok, 200 drobnych fragm entów ,
6. W ykccana z o sta ła m ak ieta tr z e c h św iątyń w D elr e l-B a h a ri, k tó ra z o s ta n ie wykończone w W ażącym sezonie. 7. Je d n o c z e śn ie prow adzona była doku m o i tac ja rysunkow a na fo lii rekonstruow anych sc e n .
8. A rc h ite k t S tacji A rch eo lo g iczn ej, p, St. M edeksza. dokonał w ery fik acji planu Inw entaryzacyjnego Świątyni, a ta k ż e o pracow ał p ro je k t zagospodarow ania 1er m u t połączonego z częścio w ą re k o n stru k c ją świątyni In eUu, P ro je k t te n zo stał zaaprobow any p rz e z E g ip sk i D epartam ent S taro ży tn o ści.
9* W p ie rw sz e j c z ę śc i sezonu p rzy sto so w an o do użytkow ania now y dom m isji w D olinie Zacho<kiieJ. OAZA DACHLA P o lsk a S tacja A rcheologii P u sty n ia Z acho (fala śró d z ie m n o m o rsk ie j UW w K airze
Mazeum A rcheologiczne w Poznaniu I R o y a l O n tario Museum w T oronto ffadanls p ro wad sił doc. d r bab, Lech K rzyżaniak. P ie rw s z y sezon
* 210
-C e le m У тр * * "“ był« zainicjow anie system atycznych badań nad z esp o łam i Be tuki n ask aln ej w O azie. E k sp lo ra c ję terenow ą prow adzono w dwu rejo n ach , g d ö e n atrafio n o na bogate zeep o ły rytów naskalnych, W z a k re s p ra c te re io w y c h wchodziło wykonanie dokum entacji opisow ej, fo to g raficzn ej 1 p rzery aó w na p r z e ź ro c z y s te j fo h l plastikow ej.
W pustynnej, północno-wbchockilej c z ę śc i O azy wykonano p ełn ą in w en tary zację dwu zespołów rytów naskalnych, zachow anych na śc ia n a c h sk a listy c h w zgórz dom inujących nad doliną / w k tó re j stw ie rd zo n a o sa d - oictwo n eo lity czn e/, W Jednym z zespołów dom inow ały ry su n k i / r y t y / bydła dom owego, sylw etki ludzkie 1 m otywy ab stra k c y jn e , w drugim n a to m ia st w ystępow ały ry su n k i / r y t y 1 r e lie f w kięały/ fauny dzikiej / ży rafa, antylopy, gazele, gepard, h ie n a /, dom owej /b y d ło , k o z a /, stylizow ane sylw etki ludzkie i motywy a b stra k c y jn e .
Ws w schodniej, pustynnej c z ę ś c i O azy natrafiono na Inne, bogate z esp o ły sztuki n ask aln ej. Z najdow ały si? e a e na Ścianach k ilk u d ziesięc iu sk a listy c h w zgórz dom inujących nad Ш к о т а kotlinam i: w tych zag łęb ie niach teren o zlokalizow ano lic m a śla d y osadnictw a n eo lity czn e go. W śród rysunków / r y t y 1 r e lie f w k lę sły / zdecydowanie dom inują w izerunki fanny dzik iej /ż y r a fa , antylopy, g a z e le /, a tak że w ystępują sylw etki lu d z kie, w tym o b ra z u ją c e Biedzącą kobietę p rz e d sta w ia n ą w konwencji etyli sty c zn ej »bogLnil*1 neolitu Ś ródziem no m orskiego, N atrafio n o ta k ż e n a sc e n ę p o k azu jącą m om ent łapania m łodej ż y ra fy p r z y pom ocy la s s a p rz e z łowcę. Wykonano w stępną dokum entację w ybranych zespołów te j sztoki naskalnej; będą one law e n ta r узд wane w toku n a stę p n e j kam panii.
T E L L ATM В P o lak a S tacja A rcheologii 1 D ella C e n tra ln a Ś ró d z iem n o m o rsk ie j UW
w K a ir t e
Badaniam i kierow ał doc. d r hab. K aro l M yśliw iec, ZAS PAN * k iero w n ik w y k o p alisk /, w w ykopaliskach u d ział w ù ç li: d r B a rb a r a R uszczyć, m g r F ra n c is z e k P aw lick i, m g r T o m a sz G órecki /M uzeum N arodow e w W a rsz a w ie /, d r M arek Chłodnic ki /№ z e u ro A rch eo lo g iczn a P o z n a ń /, m gr L id ia D o m aszew lcz / UW /, m gr T o m a sz H erblcb /Ш К М PA N / · arc h e o lo d z y , m g r Ja ro s ła w D obrow olski - a rc h ite k t, Ja c e k Kucy - fo to g raf. Ó sm y s e tc e p ra c . / 1 , 1 1 . * 3 0 .1 1 . 1985 r , / .
Badania koncentrow ały s ię n a o b s z a rz e wokdl Komu Słdl Ju s u f p rzezn aczo n y m pod p r z y s z łą zabudowę. M etodam i gectflzyctnym i / e le k tr o f o r o w y m i/ p rzebadano n a t t e r w o b sz a r 3 .0 0 8 в ? , sk oncentrow any w V 0 se k to ra c h wokół Komu, Wykonano 98 p ro filó w , obejm ujących 3 ,169 punktów pom iarow ych. N astęp n ie wytypo wano 5 odcinków do p rzep ro w ad zen ia sondaży sp raw d za jący ch . Stw ierdzono, że n a badanym o b sz a rz e an o m alie o poru e lek try czn eg o odpowiadają głównie w arstw om w ysypiskow ym zaw ie ra ją c y m zn aczn e Ilo śc i m a te ria łu c e ram iczn eg o 1 g ru z ceglany.
N a ju le fa w e se aą wyniki wykopalis k w se k to rz e I, Ш 1 IV, W s e k to rz e 1, położonym n a zachód od Koma S idl J u s u f, odk ry to w w arstw ie g łę b sz e j p o z o sta ło śc i a rc h ite k tu ry s a k ra ln e j o k re su rzy m sk ie g o , m . ln. deko ro w an y a r c h ltra w o ra z bloki w apienne, a tak że posadzkę z ceg ły p alo n ej, uzupełnioną fra g m e n ta m i bloków kam iennych 1 Im adłam i a m fo r. W śród elem entów datujących, p o z a m enelam i rz y m sk i m l 1 p to le m e jsk lm l, znaleziono ta m liczn e fra g m e n ty te ra k o t, ul ln. lam pkę a le k sa n d ry js k ą w fo rm ie czó łn a zw ieńczonego kogu tem o ra z głowę A teny o wyjątkowo sta ra n n y m modehinku.
Sektor Ш , usytuow any na południe od Komu, p rz y n ió sł re w elacy jn e od k ry cia budowli o k re su p to łe m e j- 8kiego, praw dopodobnie kultow ej, z fra g m e n ta m i w ielu r z e ź b h e lle ils ty c z n y c h w ykonanych z U ałego 1 s z a re g o m a rm u ru .
N ajlep iej zachow ana Jest sta tu a A frodyty · praw dopodobnie re p lik a d zieła P ra k s y te le e a - z d o b rze z a chowaną p o lich ro m ią n a s z a c ie o sła n ia ją c e j dolną c z ę ś ć ciała.
W szystkie obiek ty zn alezio n e w k o n tek ście tych rz e ź b - m. ln, s te la w apienna z w yobrażeniem boga ' Be sa w re lie fie wypukłym, płyta fajansow a, c e ra m ik a m alow ana, m onety 1 ste m p le Im ad eł n a le ż ą do o k re su hellenistycznego. G ruba w a rstw a w ęgla drzew nego, to w a rz y sz ą c a w spom nianym zabytkom w sk azu je, że bu dowla u le g ła m l sz c z e n ią ал sk u te k p o ż e ra .
P ró b k i zwęglone] su b stan cji o rg an iczn ej są badane w p raco w n i С 14 P o lite c h n ik i G liw ick iej.
W ykopaliska w s e k to rz e IV pozw oliły odsłonić fra g m e n ty m urów późno an tycznych ż ceg ły p a lo n e j, f r a g m ent paeadzkl z m iału ceglanego, p rzek ład an eg o w arstw am i z ie m i, a tak że d u ży depozyt c e ra m ik i be Henie ty c z n e j i rz y m sk ie j, w tym k ilk a n a śc ie den feo śc lo m y ch n aczyń m iniaturow ych.
Z e w zględu n a wysoki poziom wody p o d sk ó rn ej, zw iązanej z b lisk ą o b e c n o śc ią kanału naw adniającego, badania w tym s e k to rz e m u sia ły być w strzy m an e na głębokości 50 cm .
N iezależ n ie od tych sondaży, kontynuowano p ra c e w dwóch se k to ra c h , k tó re były t l e n e m badań w p o p rzed n iej kam panii; w sektor* e X j m a te ria ł c e ra m ic z n y w a rstw y zasypow ej z a w ie ra ł n u lu , naczy n ia o k re su p to lem ejak ie go, rzy m sk ieg o 1 koptyjskłego, a ta k ż e α η φ ΐ graficz n ą wotywną ste lę w apienną г p rz e d sta w ie n ie m sokołogłowego bóstw a egipskiego 1 fra g m e n ty fig u re k terakotow ych w yobrażających n a jc z ę ś c ie j O a rp o k ra te sa i B esa.
P o s z e rz e n ie odcinka ρ τ « ς w s e k to rz e Tjq pozw oliło u ś c iś lić s tr a ty g r a fię c e ra m ik i lcoptyjsklej w A lh ri- b ls. W śród znalezionych tu naczyń o d e k o ra c ji m alow anej sz czeg ó ln ą uwagę z w ra c a ją fra g m e n ty k ad zieln ic.
