Biuletyn liturgiczny

Jan Miazek, Zbigniew Wit,

Bogusław Nadolski

Biuletyn liturgiczny

Collectanea Theologica 56/2, 65-76

B I U L E T Y N Y

I

R E C E N Z J E

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 56(1986) fa sc . И

BIULETYN LITURGICZNY

Z a w a r to ś ć : 1. L it u r g ia i św ia d o m o ś ć r e lig ijn a . — 2. Z m ia n y w k s ię g a c h l i t u r ­ g ic z n y c h . — 3. N o w e C a e r e m o n ia le e p is c o p o r u m *.

I. L IT U R G IA I Ś W IA D O M O Ś Ć R E L IG IJ N A

L it u r g ia i św ia d o m o ść r e l ig i jn a — t a k s f o rm u ło w a n y te m a t s a m w s k a z u je n a p o w ią z a n ie is tn ie ją c e m ię d z y li tu r g ią i św ia d o m o ś c ią r e l ig i jn ą w sp ó ln o ty p rz e ż y w a ją c e j li tu r g ię i p o sz c z e g ó ln y c h w ie rz ą c y c h . W n a s z y m ro z w a ż a n iu c h c e m y z a te m u k a z a ć w z a je m n e z w ią z k i m ię d z y li tu r g ią K o ś c io ła a ś w ia d o ­ m o ś c ią r e l ig i jn ą w ie rz ą c y c h . P o u w a g a c h w s tę p n y c h w y ja ś n im y d lacz eg o li tu r g i a w y m a g a ś w ia d o m o ś c i r e lig ijn e j i w y m a g a n ą ś w ia d o m o ść b liż e j o k r e ­ ślim y . N a s tę p n ie p o s ta r a m y s ię u k a z a ć j a k li tu r g ia k s z t a łt u je ś w ia d o m o ść r e ­ lig ijn ą o ra z ja k o czy szcza j ą z p e w n y c h n ie w ła ś c iw o śc i. W k o ń c o w e j części s p o jr z y m y n a z m ia n y w r e lig ijn e j ś w ia d o m o śc i w s p ó łc z e s n e g o c z ło w ie k a i n a o d n o w io n ą litu r g ię rz y m s k ą .

W p ro w a d z e n ie

K o śc ió ł w li t u r g i i u o b e c n ia z b a w ie n ie d o k o n a n e p rz e z C h r y s tu s a i czy n i je d o s tę p n y m d la lu d z i w s z y s tk ic h czasó w . W li tu r g ii B óg w y c h o d z i k u czło ­ w ie k o w i, d a r z y go z b a w ie n ie m , u ś w ię c a c z ło w ie k a , a u ś w ię c o n y c z ło w ie k o d ­ d a je B o g u p r a w d z iw y k u lt . W li tu r g ii d o c h o d z i do w y ją tk o w e g o s p o tk a n ia B oga i c z ło w ie k a p rz e ż y w a n e g o p o p rz e z z n a k i w id z ia ln e w K o śc ie le . W ie r z ą ­ cy w C h r y s tu s a w c h o d z i w li tu r g ii w ż y w y k o n t a k t ze sw o im Z b a w ic ie le m . J e s t w ię c l i t u r g i a p rz e ż y w a n ie m w i a r y w B oga. D la K o śc io ła l i tu r g ia je s t sz c z y te m , do k tó r e g o z m ie rz a c a ła jeg o d z ia ła ln o ś ć .

Ś w ia d o m o ś ć r e lig ijn a je s t to ś w ia d o m o ść , j a k ą c z ło w ie k w ie rz ą c y p o s ia ­ d a o B o g u p o z n a n y m p rz e z w ia r ę o ra z o w ie c z n y m ż y c iu , do k tó r e g o z m ie ­ rz a . W ia r a je s t d a r e m o tr z y m a n y m od B oga, p o z w a la c z ło w ie k o w i d o się g n ą ć B oga, n a w ią z a ć z B o g iem k o n t a k t i tr w a ć w o d n ie s ie n iu do B oga. D a r w ia r y o tr z y m u je k o n k r e t n y c zło w ie k , o d p o w ia d a n a B oże w e z w a n ie i w z r a s ta w w ie rz e . Z b ie g ie m c z a su d o c h o d z i do r o z u m ie n ia B oga, a le to r o z u m ie n ie je s t u w a r u n k o w a n e p rz e z w ie le c z y n n ik ó w . D u że z n a c z e n ie m a p rz y ty m o g ó ln y d u c h o w y ro z w ó j c z ło w ie k a i sp o łeczn o ści, w k tó r e j ży je.

Ś w ia d o m o ś ć r e lig i jn a je d n o s tk i i ś w ia d o m o ść r e l ig i jn a w s p ó ln o ty w z a ­ je m n ie o d d z ia łu ją n a sie b ie . Ś w ia d o m o ś ć re lig ijn a w sp ó ln o ty z w y k le d e c y ­ d u je o ś w ia d o m o ś c i r e lig ijn e j je d n o s tk i, a le im w ię k s z a je s t ś w ia d o m o ść r e l i ­ g ijn a p o sz c z e g ó ln y c h w ie rn y c h , ty m w s p ó ln o ta św ia d o m ie j p rz e ż y w a s w o ją w ia rę .

S t a n ś w ia d o m o ś c i r e lig ijn e j t a k w s p ó ln o ty , ja k i je d n o s tk i z a le ż y od w ie lu c z y n n ik ó w , a le g łó w n ie o d p r a c y e w a n g e liz a c y jn e j K o śc io ła t a k w p rz e s z ło ­ ści, ja k i o b e c n e j. Z p o d z iw e m p a tr z y m y n a św ia d o m o ść r e l ig i jn ą c h rz e ś c ija n p ie r w s z y c h w ie k ó w . B y ła o n a w y n ik ie m g ru n to w n e g o p rz y g o to w a n ia k a te c h u ­ m e n a do p r z y ję c ia c h r z tu i p r o w a d z e n ia ż y c ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o . Z b ie g ie m * R e d a k to r e m n in ie js z e g o b iu l e ty n u j e s t k s . B o g u sła w N a d o l s k i T C h r., W a rs z a w a -P o z n a ń . 5 — C ollectanea Theologica

c z a su o b n iż y ł się s t a n re lig ijn e j ś w ia d o m o ś c i c h rz e ś c ija n , b o w ie m w z m ie­ n io n y c h w a r u n k a c h — c h rz e s t d z ie c i i m a s o w e n a w r ó c e n ia — K o śc io i n ie w y p r a c o w a ł m e to d y e w a n g e liz a c ji o b e jm u ją c e j d o ro s ły c h . N ie d o s trz e g a n o s k u t k ó w te g o , j a k d łu g o sp o łe c z e ń s tw o b y ło w cało ści c h rz e ś c ija ń s k ie . W c z a ­ s a c h n a jn o w s z y c h n a u c z a n ie r e lig ii w p le c io n e w s y s te m sz k o ln y n ie d a ło ocze­ k iw a n y c h r e z u l ta t ó w i dziś, w s p o łe c z e ń s tw ie z s e k u la ry z o w a n y m , b a rd z o ja s n o d o s trz e g a m y b r a k i w ro z w o ju ś w ia d o m o ś c i re lig ijn e j. P o d e jm o w a n e n o w e d z ia ła n ie K o śc io ła w d z ie d z in ie e w a n g e liz a c ji w y m a g a cz a su , a b y m ogło p rz y n ie ś ć d o s trz e g a ln e z m ia n y .

L itu rgia w y m a g a św ia d o m o ści r e lig ijn ej

L it u r g ia w y m a g a p e w n e g o s to p n ia ś w ia d o m o śc i re lig ijn e j, b o w ie m bez te g o m in im u m n ie z o s ta n ie o d c z y ta n a je j w e w n ę tr z n a tr e ś ć i je j z e w n ę trz n y w y ra z . N ie z o s ta n ą o d c z y ta n e z n a k i i sło w a , w k tó r y c h w y r a ż a s ię litu r g ia . L it u r g ia n ie m a p rz e c ie ż m a g ic z n e j m o c y d z ia ła n ia . C z ło w ie k m u s i w n ie j u c z e s tn ic z y ć św ia d o m ie i o tw ie r a ć s ię n a je j b o g a c tw o . L it u r g ia j e s t ty m l e ­ p ie j i ty m g łę b ie j p rz e ż y w a n a , im g łę b s z a je s t ś w ia d o m o ść re lig ijn a , je j u c z e s tn ik ó w . P o tw ie r d z e n ie m teg o s t a je się l itu r g ia p ie r w s z y c h w ie k ó w . B y ła o n a p r o s ta w s w y m w y r a z ie z e w n ę trz n y m , a le p rz e m a w ia ła do u c z e s tn ik ó w , b o w ie m o d p o w ia d a ło je j g łę b o k ie r o z u m ie n ie w ia ry . U d z ia ł w li t u r g i i w y ­ m a g a ł d u c h o w e g o p rz y g o to w a n ia , d la te g o k a te c h u m e n ó w n ie d o p u sz c z a n o do u d z ia łu w litu r g ii. W p ó ź n ie js z y m o k re s ie o p u sz c z a li ś w ią ty n ię p o li tu r g ii sło w a , n ie m o g li p o z o s ta w a ć n a E u c h a r y s tii.

G łę b o k a ś w ia d o m o ść r e lig ijn a p ie r w s z y c h w ie k ó w z a d e c y d o w a ła o k s z t a ł­ cie li tu r g ii c h rz e ś c ija ń s k ie j. W te d y to n a s tą p iło u fo r m o w a n ie się l i t u r g i i ta k p o d w z g lę d e m o b rz ę d ó w , ja k i to w a rz y s z ą c y c h im m o d litw . P ó ź n ie js z e w ie k i p rz e jm o w a ły d z ie d z ic tw o p ie r w o tn e g o K o śc io ła , a w s z e lk a r e f o r m a litu r g ic z n a p o le g a ła n a p o w ro c ie do te g o p ie r w o tn e g o s ta n u .

M a le ją c a ś w ia d o m o ść r e l ig i jn a w y w a r ł a w p ły w n a litu r g ię . L it u r g ia zo­ s t a ła ro z b u d o w a n a p o d w z g lę d e m o b rz ę d o w y m i p r z y ję ła ściśle o k re ś lo n e fo r­ m y . S ta ł a się ś w ię ty m r y t e m , k t ó r y n a le ż y o d p ra w ić i w k tó r y m n a le ż y u c z e stn ic z y ć . J e s t n ie z r o z u m ia ła d la u c z e s tn ik ó w . D la w ie lu s ta ła się litu r g ia p rz e ż y c ie m u c z u c io w y m n io s ą c y m d u c h o w e u s p o k o je n ie . R o z u m ie n ie w ia r y przæz ty c h c h rz e ś c ija n je s t za m a łe d la o d c z y ta n ia ta je m n ic y z a w a r te j w litu r g ii.

L u d , o d p o w ie d n io do sw e j ś w ia d o m o śc i re lig ijn e j, w y tw o rz y ł sw o je f o r m y z w r a c a n ia się do B o g a. P o w s ta ły n a b o ż e ń s tw a , k tó r e m ia ły u ła tw ia ć p rz e ż y w a n ie li tu r g ii i b y ły c zęsto o d p r a w ia n e p o d c z a s s a m e j litu r g ii. N a d łu ­ g ie w ie k i n a b o ż e ń s tw a s t a ły s ię p o w s z e c h n y m w y ra z e m re lig ijn e g o ż y c ia lu d u . J a k śc iśle li tu r g ia z w ią z a n a je s t z e ś w ia d o m o śc ią r e lig ijn ą , n a jle p ie j św ia d c z y f a k t, że p o w ró t do li tu r g ii ro z p o c z ą ł się w K o śc ie le k a to lic k im od p r z e m ia n w te o lo g ic z n y m m y ś le n iu , n a jp i e r w m a ły c h g ru p , a p ó ź n ie j s z e r­ sz y c h k rę g ó w .

Ś w iad om ość r e lig ijn a w y m a g a n a przez litu r g ię

L itu r g ia , c h o c ia ż z a w ie r a b o g a tą tr e ś ć te o lo g ic z n ą , je s t p rz e ż y w a n ie m w ia r y p rz e z w s p ó ln o tę i p rz e z w ie rz ą c e g o c z ło w ie k a . Ś w ia d o m o ś ć r e lig ijn a w y m a g a n a p rz e z litu r g ię n ie m o ż e p rz e to s p r o w a d z a ć się je d y n ie do czysto in te le k t u a ln e j z n a jo m o śc i p r a w d w ia r y . S a m a z n a jo m o ść p r a w d w ia r y n ie w y s ta r c z a . I s tn ie j e p rz e c ie ż p e w n a ilo ść w ie rz ą c y c h , k tó r z y z n a ją d o b rz e tr e ś ć w ia r y , a le w li tu r g ii n ie u c z e stn ic z ą , a n a w e t n ie o d c z u w a ją p o tr z e b y u d z ia ­ łu w li tu r g ii . L it u r g ia w y m a g a ś w ia d o m o ś c i re lig ijn e j, w k tó r e j p o z n a n e t r e ­ ści w ia r y k s z t a łt u ją w c z ło w ie k u o d n ie s ie n ie do B oga żyw ego. C z ło w ie k s ta je się ś w ia d o m y m te g o k im je s t B óg i z w ra c a s ię k u p o z n a n e m u B ogu. W y d a je się, że w t a k p o jm o w a n e j ś w ia d o m o śc i r e lig ijn e j m u sz ą , w p e w n y m p rz y ­ n a jm n ie j s to p n iu , z n a le ź ć s ię ta k ie o to tre śc i.

W li tu r g ii d o k o n u je się w y ją tk o w e s p o tk a n ie B oga i c z ło w ie k a , m oże w ięc litu r g ię n a le ż y c ie p rz e ż y ć c z ło w ie k , k tó r y o d k r y ł o b ecn o ść B oga, p rz e ż y ł J e g o ta je m n ic ę i z B o g iem z w ią z a ł sw o je ży cie. Z ro z u m ia ł, że B óg w C h r y s tu s ie w y c h o d z i k u n ie m u ze s w o im z b a w ie n ie m . P rz y c h o d z i te r a z n a litu r g ię , bo s k ie ro w a ł ju ż s w o je ży cie k u B ogu.

L it u r g ia u o b e c n ia C h ry s tu s o w e z b a w ie n ie i d la te g o b ie r z e w n ie j u d z ia ł te n , k to o d c z u w a p o tr z e b ę z b a w ie n ia p o c h o d z ą c e g o od B oga. J e d y n ie te n , k to p o z n a ł w ła s n ą sła b o ść , sw o ją n ie w y s ta rc z a ln o ś ć i g rzeszn o ść, p rz y c h o d z i d o P a n a o b e c n e g o w litu r g ii. K to z aś w y s ta r c z a so b ie i z a tr a c ił p o c z u c ie g rz e c h u , n ie p o tr z e b u je o c zy szczen ia i u ś w ię c e n ia , te n n ie u c z e stn ic z y w litu r g ii. N ie je s t z d o ln y do p r z y jm o w a n ia d a r u p o c h o d z ą c e g o od B oga. P o s ta w ę t a k ą w y ­ r a ż a p r o s te p y ta n ie : co m i d a c h o d z e n ie do k o śc io ła ?

L itu r g ia je s t d z ie łe m K o śc io ła i z a w sz e s p r a w o w a n a je s t w e w s p ó ln o c ie . W sp ó ln o to w e s p r a w o w a n ie li tu r g ii o p ie r a s ię je d n a k n a ś w ia d o m y m w n ie j u d z ia le k a ż d e g o z w ie rn y c h . U d z ia ł w li t u r g i i w y m a g a o so b iste g o i ro z w in ię ­ te g o ż y c ia re lig ijn e g o . C z ło w ie k w in ie n b y ć ś w ia d o m y , iż z o s ta ł w e z w a n y p rz e z B o g a i m a te r a z o d p o w ia d a ć n a B oże w e z w a n ie . J e d n o s tk a n ie je s t w ięc p r z e s ło n ię ta p rz e z w s p ó ln o tę : w e w sp ó ln o c ie id zie w ła s n ą i n ie p o w ta r z a ln ą d ro g ą k u B ogu. Ś w ia d o m o ś ć te g o p o w in n a b y ć ż y w a u k a ż d e g o z w ie rz ą c y c h . L it u r g ia w y m a g a św ia d o m e g o w ę d r o w a n ia k u B o g u u c z n ia C h ry s tu s o w e g o .

L itu r g ia w p ro w a d z a n a s w ś w ia t B oży, a le p rz e z to n ie z o s ta je z a m k n ię ­ ta n a p r o b le m y co d z ie n n e g o ż y c ia lu d z k ie g o . W ch o d zi w ży cie w ie rz ą c e g o , a b y n a d a ć m u n o w y w y m ia r . C z ło w ie k w ie rz ą c y m u s i b y ć ś w ia d o m y teg o z w ią z k u l i tu r g ii i ży c ia . O w o c n ie u c z e s tn ic z y w li tu r g ii te n , k to c a łe ż y c ie p rz e ż y w a d la B oga. Z li tu r g ii c z e rp ie te ż siłę do p ra w d z iw ie c h rz e ś c ja ń s k ie g o ży cia .

T a k ą św ia d o m o ść r e lig ijn ą k s z t a łt u je K o śc ió ł p rz e z n a u c z a n ie w ia r y i p rz e z p o z a litu r g ic z n e fo r m y ż y c ia re lig ijn e g o , k tó r e p rz e c ie ż n ie o g ra n ic z a się do u d z ia łu w litu r g ii.

L itu rgia k szta łtu je św ia d o m o ść relig ijn ą

L itu r g ia m a w ie lk i w p ły w n a k s z ta łto w a n ie św ia d o m o śc i re lig ijn e j, b o w ie m z w ra c a s ię do c a łe g o c z ło w ie k a , k tó r y w s w e j s t r u k tu r z e c ie le s n o -d u c h o w e j s t a je p r z e d P a n e m . L itu r g ia z w ra c a się do s tr o n y in te le k t u a ln e j c z ło w ie k a i s w y m d z ia ła n ie m o b e jm u je je g o s tr o n ę u c z u c io w ą . C z ło w ie k w sw e j je d n o ­ ści p o ru s z o n y p rz e z u d z ia ł w li tu r g ii ła t w i e j m oże o d p o w ie d z ie ć c a ły m s w o im ż y c ie m n a w e z w a n ie p o c h o d z ą c e o d B oga. D z ia ła n ie li tu r g ii p rz e w y ż s z a w ię c k a ż d e in n e d z ia ła n ie K o śc io ła w o b e c c z ło w ie k a . Ά

L it u r g ia je s t m ie js c e m u p r z y w ile jo w a n y m o b e c n o śc i sa m e g o C h r y s tu s a , k tó r y tu n a jp e łn ie j d z ia ła n a c z ło w ie k a . Z te j w ia r y w o b ecn o ść P a n a z ro ­ dziło s ię p rz e k o n a n ie , że u d z ia ł w li tu r g ii w y s ta r c z y do u k s z ta łto w a n ia p o ­ s ta w y w ia r y . S p o tk a n ie z P a n e m o b e c n y m i d z ia ła ją c y m je s t n a jp r o s ts z ą d r o ­ g ą do p r z e jś c ia od re lig ijn e j w ie d z y do ż y c ia p o z n a n ą p ra w d ą .

L it u r g ia k s z t a łt u je św ia d o m o ść r e lig ijn ą w ie r n y c h g łó w n ie p rz e z l e k t u r ę P is m a Ś w ię te g o . Z a jm u je o no sz czeg ó ln e m ie js c e w litu r g ii, b o w ie m K o śció ł w ie rz y , że w te d y s a m C h ry s tu s p r z e m a w ia do sw eg o lu d u . S tą d w o d n o w io ­ n e j li tu r g ii r z y m s k ie j w p ro w a d z o n o n o w y i b a rd z o o b s z e rn y le k c jo n a rz . N ie ­ ro z łą c z n ie z c z y ta n ie m P is m a św ię te g o z łą c z o n a je s t h o m ilia , czy li ż y w y k o ­ m e n ta r z do p r z e c z y ta n y c h słó w P is m a . Ż y w a w p ie r w s z y c h w ie k a c h , zn ó w p o w ra c a do litu r g ii.

Ś w ia d o m o ś ć r e lig ijn ą k s z t a łt u ją ró w n ie ż m o d litw y litu r g ic z n e . K ościół, św ia d o m y ic h o d d z ia ły w a n ia n a w ie rn y c h , ju ż sto s u n k o w o w c z e śn ie z w ra c a ł u w a g ę n a ic h p o p ra w n o ś ć te o lo g ic z n ą i d o m a g a ł się ic h z a tw ie rd z e n ia . Z teg o to p o w o d u n a m ie js c e m o d litw u k ła d a n y c h p rz e z k a p ła n a s p r a w u ją c e g o l i t u r ­ gię w e sz ły g o to w e f o r m u ły m o d lite w n e . T a k p o w s ta ły k s ię g i litu r g ic z n e , k tó r e do dziś o b o w ią z u ją w li tu r g ii w s z y s tk ic h K o ścio łó w c h r z e ś c ija ń s k ic h .

Ś w ia d o m o ś ć r e lig ijn ą k s z t a łt u ją n a d to o b rz ę d y litu r g ic z n e . O b rz ę d y p r z e z B I U L E T Y N L I T U R G I C Z N Y Q 7

w ie k i s iln ie o d d z ia ły w a ły n a c z ło w ie k a . C z ło w ie k w sp ó łc z e s n y o d w y k ł od p o ­ s łu g iw a n ia się s y m b o le m i z n a k ie m , s t ą d w ię c o b rz ę d o w a s t r o n a li tu r g ii p r z e ­ m a w ia do n ie g o n a jm n ie j.

L itu r g ia k s z t a łt u je św ia d o m o ść r e lig ijn ą , je ś li p r z e m a w ia z ro z u m ia ły m ję z y k ie m . R o z u m ia n o to w p ie r w s z y c h w ie k a c h i d la te g o K o śc ió ł Z a c h o d n i w p ro w a d z ił ję z y k ła c iń s k i do li tu r g ii . S w . C y ry l i M e to d y u s iło w a li w p r o w a ­ d zić do li tu r g ii ję z y k sło w ia ń s k i. D o p ie ro po w ie k a c h litu r g ia r z y m s k a o d e ­ sz ła w n a s z y c h c z a sa c h o d ła c in y p rz e c h o d z ą c n a ję z y k i n a ro d o w e . P o w s ta je je d n a k p y ta n ie , czy m o d litw y o d m a w ia n e w z ro z u m ia ły m ję z y k u są n a p r a w d ę z ro z u m ia łe d la u c z e s tn ik ó w ? C zy ic h ję z y k je s t ję z y k ie m d z is ie jsz e g o czło ­ w ie k a ? N a jo s tr z e j p r o b le m r y s u j e s ię w o d n ie s ie n iu do z n a k ó w i o b rz ę d ó w w li tu r g ii: je s t to n a d a l ję z y k z a m k n ię ty d la b a rd z o w ie lu .

L itu r g ia p e łn i ró w n ie ż f u n k c ję o c z y sz c z a ją c ą w o b e c z a s ta n e j św ia d o m o śc i re lig ijn e j. P r a g n ie u k a z a ć w ia r ę i o d n ie s ie n ie c z ło w ie k a do B oga w a u te n t y c z ­ n y m i n a jg łę b s z y m w y m ia r z e . S ta j e je d n a k n ie je d n o k r o tn ie w o b e c ś w ia d o ­ m o ści re lig ijn e j o n is k im p o z io m ie l u b w o b e c ś w ia d o m o śc i p e łn e j n ie c h r z e ­ ś c ija ń s k ic h tr e ś c i. S ta łe o d d z ia ły w a n ie litu r g ii z d o ln e je s t d o k o n a ć p r z e m ia n y w d u c h o w y m ż y c iu c z ło w ie k a .

L itu r g ia u w z g lę d n ia św ia d o m o ść re lig ijn ą

K o śc ió ł w s p r a w o w a n iu li tu r g ii p o w in ie n z d a w a ć so b ie s p r a w ę ze ś w ia d o ­ m o ści r e lig ijn e j je j u c z e s tn ik ó w . J e s t o n a r ó ż n a w p o sz c z e g ó ln y c h K o śc io ła c h lo k a ln y c h i w s p ó ln o ta c h . L itu r g ia je s t je d n a w K o ściele, m u s i z a w sz e z a c h o ­ w a ć to co is to tn e i p rz e k a z y w a n e p rz e z w ie k i. W ty m co d ru g o r z ę d n e p o ­ w in n a u w z g lę d n ia ć w w ię k s z y m s to p n iu s t a n d u c h o w y w ie rn y c h . B y ło to w z g lę d n ie p ro s te , j a k d łu g o is tn ie ją c a s p o n ta n ic z n o ś ć w li tu r g ii p o z w a la ła c e le b ra n s o w i n a n a ty c h m ia s to w e d o s to s o w a n ia . W p ó ź n ie js z y m o k re s ie z n a ­ lazło to w y r a z w u k s z ta łto w a n iu się li tu r g ii w s c h o d n ie j i z a c h o d n ie j o ra z w p o w s ta n iu ro d z in li tu r g ic z n y c h w o b rę b ie o b u litu r g ii. Z d a w a n o so b ie s p r a ­ w ę, że li tu r g i a m u s i o d p o w ia d a ć m e n ta ln o ś c i lu d u , bo ty lk o w te d y z a k o rz e n i się w m ie js c o w y m K o śc ie le . N a w e t w te d y , g d y litu r g ia rz y m s k a z a p a n o w a ła w c a ły m K o śc ie le z a c h o d n im , tr w a ł a n a d a l p e w n a je j a d a p ta c ja w K o śc io ­ ła c h lo k a ln y c h . D o li tu r g ii r z y m s k ie j w c h o d z iły n ie u s ta n n ie m ie js c o w e z w y ­ c z a je u s u w a n e p rz e z k o le jn e r e f o r m y czy z a rz ą d z e n ia k o n g re g a c ji. T ro s k a o c zy sto ść li tu r g ii b y ła je d n a k p o s u n ię ta t a k d a le k o , że d la n ie j p o św ię c o n o p o tr z e b y K o śc io łó w lo k a ln y c h . O d n o w io n a li tu r g i a rz y m s k a z d a je so b ie le p ie j s p r a w ę z k o n ie c z n o ś c i u w z g lę d n ia n ia ś w ia d o m o śc i r e lig ijn e j w ie rz ą c y c h . K o n f e r e n c je e p is k o p a tu p o s ia d a ją m o żliw o ść w p ły w a n ia n a o s ta te c z n y k s z t a łt li tu r g ii m o g ą b o w ie m w o k re ś lo n y m z a k re s ie w p ro w a d z a ć z m ia n y w k s ię g a c h litu r g ic z n y c h . M o g ą w p ro w a d z a ć n o w e e le m e n ty do o b rz ę d ó w , p o ­ m ija ć to co n ie o d p o w ia d a k u lt u r z e d a n e g o o b s z a ru , p rz e jm o w a ć z d o ro b k u k u l t u r y to w s z y s tk o , co m o ż e w z b o g a c ić litu r g ię . M o g ą ta k ż e w p ro w a d z a ć n o w e M o d litw y E u c h a ry s ty c z n e . M o ż e m y p y ta ć , czy K o ścio ły E u r o p y w w y ­ s t a r c z a ją c y m s to p n iu k o r z y s ta ją z p o s ia d a n y c h m o żliw o ści.

K się g i litu r g ic z n e w K o śc ie le k a to lic k im w y d a w a n e są w ję z y k u ła c i ń ­ s k im , a n a s tę p n ie p r z e k ła d a n e n a ję z y k i n a ro d o w e . W s k a z a n ia d o ty c z ą c e p r z e ­ k ła d ó w te k s tó w litu r g ic z n y c h d a ją d u ż e m o ż liw o śc i w d o s to s o w a n iu ję z y k a litu r g ic z n e g o do d u c h o w y c h p o tr z e b d a n e g o K o ścio ła.

S a m sp o só b s p r a w o w a n ia litu r g ii d o p u sz c z a p e w n e d o w o ln o śc i ze w z g lę ­ d u n a p o tr z e b y w ie rn y c h . W m ie js c e d a w n e g o , je d n e g o s c h e m a tu k s ię g i l i t u r ­ g ic z n e w w ie lu w y p a d k a c h d a ją m o ż liw o ść z m ia n ze w z g lę d u n a d a n ą w s p ó l­ n o tę . Z w ła s z c z a p r z y m o d litw a c h p o ja w ia się sło w o „ a lb o ” .

Z d a ją c so b ie s p r a w ę z ró ż n e g o p o z io m u ś w ia d o m o śc i r e l ig i jn e j w ie r n y c h K o śció ł p r z e w id u je litu r g ię w g r u p a c h s p e c ja ln y c h . S ą to g r u p y o g łę b s z y m ż y c iu d u c h o w y m i s tą d tr o s k a o ic h li tu r g ię .

W sp ó łczesn y c z ło w ie k i litu r g ia

Z m ia n y o g a r n ia ją c e w sp ó łc z e s n y ś w ia t d o p ro w a d z iły do d u ż e j z m ia n y w ś w ia d o m o ś c i r e lig ijn e j lu d z i w ie rz ą c y c h . C z ło w ie k d z is ie jsz y o d c h o d z i od B o g a. Ż y je w ś w ie c ie w y so k o ro z w in ię te j te c h n ik i i n ie w id z i ta je m n ic y s w e ­ go is tn ie n ia s k ie ro w a n e g o k u B ogu. Z n a jd u j e o p a rc ie w z d o b y c z a c h n a u k i i te c h n ik i, d la te g o te ż n ie w id z i p o tr z e b y o p ie r a n ia sw eg o ż y c ia n a B ogu. C z u je s ię s a m o w y s ta r c z a ln y m i p r z e s ta je z w ra c a ć się do B oga. T ra c i p o c z u c ie g rz e c h u , a w k o n s e k w e n c ji n ie p r a g n ie ju ż B ożego z b a w ie n ia d a ją c e g o p o ­ k ó j. Ż y je p o ś ró d d u ż y c h s k u p is k lu d z k ic h z a n u rz o n y w k u lt u r z e m a s o w e j i n ie p r o w a d z i d u c h o w e g o , a w ię c i r e lig ijn e g o ży cia . J e ś li d o d a m y do te g o d a le k o p o s u n ię tą s e k u la ry z a c ję , z ro z u m ie m y s y tu a c ję d u c h o w ą w sp ó łc z e s n e g o c z ło w ie k a . W ie rz ą c y ż y ją p o ś r ó d ta k ie g o ś w ia ta i z n a jd u j ą się p o d jeg o n ie ­ u s t a n n y m d z ia ła n ie m .

Z m ia n y , k tó r e d o k o n a ły się w ś w ia d o m o ś c i r e lig ijn e j w ie rz ą c y c h , z n a la ­ z ły s w e o d b ic ie i to n a d z w y c z a j s z y b k o w litu r g ii. Z e w s z y s tk ic h K o śc io ­ łó w E u r o p y d o c h o d z ą in f o r m a c je o m a le ją c y m u d z ia le w ie r n y c h w litu r g ii. W s k a z u je to n a jle p ie j n a śc isły z w ią z e k z a c h o d z ą c y m ię d z y l i tu r g ią i ś w ia ­ d o m o ś c ią r e lig ijn ą .

O d n o w ę li tu r g ii n a b a rd z o d u ż ą s k a lę p o d ją ł K o śció ł k a to lic k i n a s o b o ­ rz e W a ty k a ń s k im I I . Z b ie g ła się o n a z c z a se m p r z e m ia n w św iecie, k tó r y zo­ s ta ł o b ję ty p rz e z s z y b k o p o s tę p u ją c y ro z w ó j te c h n ik i i z a n u r z y ł się w p ie r w ­ szej f a li d o b ro b y tu . O d n o w ę li tu r g ii p r z e p r o w a d z o n o ze w z g lę d u n a ś w ia d o ­ m ość r e l ig i jn ą w ie r n y c h r o z u m ia n ą w p o d w ó jn y m z n a c z e n iu . O d n o w io n o t e k ­ s ty i o b rz ę d y litu r g ic z n e , a b y l u d ła tw o m ó g ł je z ro z u m ie ć o ra z u c z e stn ic z y ć w n ic h w s p o s ó b p e łn y , c z y n n y i w s p ó ln o to w y (K L 21). Z d a w a n o so b ie p rz y ty m s p r a w ę , że c h o c ia ż li t u r g ia je s t p rz e d e w s z y s tk im o d d a w a n ie m czci B ogu, z a w ie r a je d n a k ta k ż e b o g a tą tr e ś ć d la p o u c z e n ia lu d u (K L 33). S o b ó r d o ­ s trz e g ł z w ią z e k z a c h o d z ą c y m ię d z y li tu r g ią i ś w ia d o m o śc ią r e l ig i jn ą w ie r n y c h o ra z p o s ta n o w ił w y p ro w a d z ić z te g o k o n k r e tn e w n io sk i. M in ę ło d w a d z ie ś c ia l a t o d ro z p o c z ę te j r e f o r m y litu r g ic z n e j i dziś m o ż e m y ju ż d o k o n y w a ć p e w ­ n y c h o cen .

W ie lk ie n a d z ie je łą c z o n o p o w s z e c h n ie z p r z e p r o w a d z a n ą o d n o w ą li tu r g ii są d z ą c , że u p ro s z c z o n a i z ro z u m ia ła li t u r g i a p rz y c ią g n ie w s z y s tk ic h . W ie rn i n ie z w ró c ili się je d n a k k u litu r g ii . N ie k tó r z y s ą d z ą , że n a w e t w ie lu p o o d ­ n o w ie o d eszło . N a p y ta n ie , d la c z e g o t a k s ię sta ło , tr z e b a c h y b a s tw ie rd z ić , że r ó w n o le g le do o d n o w y litu r g ic z n e j n ie p ra c o w a n o p o d o b n ie w y tr w a le n a d p o ­ g łę b ie n ie m ś w ia d o m o śc i r e lig ijn e j. Z b y tn io lic z o n o n a sa m o d z ia ła n ie o d n o ­ w io n e j li tu r g ii , c z a se m w p r o s t z a n ie d b u ją c s y s te m a ty c z n ą k a te c h iz a c ję .

L itu r g ia s p r a w o w a n a w ję z y k u z ro z u m ia ły m d la u c z e s tn ik ó w w y w ie ra o w ie le w ię k s z y w p ły w n a ś w ia d o m o ść r e l ig ijn ą w ie rn y c h : czy je d n a k n ie zo­ s t a ła z b y tn io s p r o w a d z o n a do sło w a , z je d n o c z e s n y m o d e jś c ie m od z n a k u ? P r z e m a w ia do in te le k tu , a le n ie o b e jm u je s w y m d z ia ła n ie m c a łe g o c z ło w ie k a . S tą d w ie lu z w ra c a się k u li tu r g ii K o śc io ła w sc h o d n ie g o .

P r z e p r o w a d z a ją c z m ia n y w li tu r g ii tr z e b a d a le k o w ię c e j lic z y ć się ze św ia d o m o ś c ią r e lig ijn ą w ie rn y c h . R a p to w n e o d rz u c a n ie d o ty c h c z a so w y c h fo rm , często w ie k o w y c h i z a s tę p o w a n ie ic h n o w y m i m o że d o p ro w a d z ić do z a m ie ­ s z a n ia w r e lig ijn e j św ia d o m o śc i, m o że w y tw o rz y ć p u s tk ę w r e lig ijn y m ż y c iu d a n e g o K o śc io ła czy je d n o s tk i. C z ło w ie k w sp ó łc z e s n y , ż y ją c y w ś w ie c ie n ie ­ u s t a n n y c h z m ia n s z u k a w K o śc ie le , z w ła sz c z a w litu r g ii, ja k ie jś d a le k o id ą c e j sta ło śc i.

T r z e b a te ż z d a w a ć so b ie s p r a w ę z r ó ż n y c h p o z io m ó w d u c h o w e g o ży cia p o ś ró d w ie rz ą c y c h i p o sz c z e g ó ln y c h w s p ó ln o t. F o rm y ż y c ia re lig ijn e g o m a ły c h w s p ó ln o t s ą c z a se m b a rd z o w y so k ie . N ie w s z y s tk o to, co w y p ra c o w a n o w li t u r g i i w ty c h w y so k o s to ją c y c h g ru p a c h , m o że b y ć p rz e n ie s io n e w ży cie K o śc io ła p a r a f ia ln e g o .

P o ty c h s tw ie r d z e n ia c h d o d a jm y jesz c z e je d n ą u w a g ę : s to s u n k o w o ła tw o B I U L E T Y N L I T U R G I C Z N Y ß g

j e s t d o k o n a ć z m ia n w s p r a w o w a n iu litu r g ii, w je j o b rz ę d a c h i m o d litw a c h . Z m ia n y w ś w ia d o m o śc i r e lig ijn e j d o k o n u ją się b a rd z o p o w o li, p o g łę b ie n ie d u ­ c h o w e w y m a g a d łu g ie g o c zasu . W y d a je się, że św ia d o m o ść r e l ig i jn a n a s z y c h w ie r n y c h p o p r o s tu n ie n a d ą ż a za d o k o n y w a n y m i z m ia n a m i w d z ie d z in ie ż y ­ c ia litu r g ic z n e g o . W ie r n i n a n o w o w ie le n ie ro z u m ie ją w litu r g ii, ju ż s p r a w o ­ w a n e j w z ro z u m ia ły m ję z y k u .

L itu rgia i św iad om ość r e lig ijn a w K ościele p olskim

P o m im o p r o w a d z o n e j s y s te m a ty c z n ie k a te c h iz a c ji n a p o zio m ie sz k o ln y m i w p e w n y m z a k re s ie k a te c h e z y d la d o ro s ły c h , św ia d o m o ść r e lig ijn a w ie r z ą ­ cy c h w P o ls c e n ie je s t z a d o w a la ją c a . T r u d n o p o w ied zie ć, ja k a o n a je s t w s t o ­ s u n k u do in n y c h K o ścio łó w , b o w ie m n ie m a w te j d z ie d z in ie p r z e p r o w a d z o ­ n y c h b a d a ń . Ś w ia d o m o ś ć re lig ijn a je s t ró w n ie ż z ró ż n ic o w a n a , p o d o b n ie ja k i w in n y c h K o śc io ła c h . J e d n o c h y b a m o ż n a w n ie j d o s trz e c : o ile n ie je s t o n a w y s ta r c z a ją c a w z a k re s ie z n a jo m o ś c i tr e ś c i w ia r y , to n a d a l je s t w n ie j ż y w e w y c z u c ie B oga i J e g o ta je m n ic y . B yć m o że n a le ż y to tłu m a c z y ć m ię d z y in n y m i ty m , że jesz c z e n ie d o ta r ła do n a s w ta k w ie lk im s to p n iu s e k u l a r y ­ z a c ja . N a tl e ta k i e j św ia d o m o śc i n a le ż y w id z ie ć litu r g ię K o śc io ła p o lsk ie g o . K o śc ió ł w P o ls c e d o k o n a ł o d n o w y li tu r g ii z g o d n ie z p o s ta n o w ie n ia m i s o b o ru , a le c z y n io n o to lic z ą c się ze ś w ia d o m o ś c ią r e lig ijn ą lu d u .

Z d a w a n o so b ie s p r a w ę z teg o , że p r z e m ia n y w d z ie d z in ie ż y c ia re lig ijn e g o n ie m o g ą b y ć d o k o n y w a n e g w a łto w n ie . W c zasie w p ro w a d z a n ia z m ia n o d c z u ­ w a ło się n ie z a d o w o le n ie z t e j p o w o ln o śc i, w y ra ż a n o o b a w y o p o z o s ta n ie w ty le . D ziś p o la t a c h d o s trz e g a m y b ło g o s ła w io n e s k u t k i te j p o w o ln o śc i: n ie p o w s ta ły g r u p y k o n s e r w a ty s tó w i p ro g r e s is tó w w d z ie d z in ie litu r g ii.

K o śc ió ł w P o ls c e p r a g n ie z a c h o w a ć to co d o b re z p o b o ż n o śc i f o r m o w a n e j p rz e z w ie k i, w p ro w a d z ić to do litu r g ii lu b te ż z litu r g ią z w iązać. D o ty c h c z a ­ so w e d o ś w ia d c z e n ie u czy , że ta k ż e n a b o ż e ń s tw a m o g ą s ta ć się d ro g ą do litu r g ii czy te ż m ie js c e m p rz e ż y w a n ia tr e ś c i w ła ś c iw e j s a m e j litu r g ii.

L it u r g ia k s z t a łt u je ś w ia d o m o ść r e l ig i jn ą i K o śc ió ł w P o ls c e b a rd z o n a tę m o c d z ia ła n ia li tu r g ii liczy, p o n ie w a ż p rz e z li tu r g ię d o c ie ra do o g ó łu w ie rn y c h .

C h r y s tu s p o s ła ł a p o s t o łó w .n a ś w ia t, a b y g ło sili ś w ia tu z b a w ie n ie i s p r a ­ w o w a li je w litu r g ii. P o d o b n ie c z y n i K o śció ł: g ło si sło w o i s p r a w u je z b a w ie ­ n ie . W a ż n e je s t, a b y b y ł je d n a k o w o z a tr o s k a n y o s ta n św ia d o m o śc i r e l i g i j ­ n e j lu d u i o li tu r g ię , b o w ie m o b ie t e d z ie d z in y ż y c ia re lig ijn e g o s ą n ie r o ­ z e rw a ln ie z w ią z a n e i n a sie b ie o d d z ia ły w a ją .

k s . J a n M ia ze k , W a r s z a w a

II. Z M IA N Y W K S IĘ G A C H L IT U R G IC Z N Y C H

N o w y K o d e k s P r a w a K a n o n ic z n e g o o g ło szo n y 25 s ty c z n ia 1983 r. o b o w ią ­ z u je w K o śc ie le o d I N ie d z ie li A d w e n tu — to z n a c z y 27 lis to p a d a te g o ż r o k u . N a w ią z u ją c do o sią g n ię ć V a tic a n u m I I p ra g n ie , ja k p isz e w e w s tę p n e j k o n ­ s t y tu c j i a p o s to ls k ie j J a n P a w e ł II , u ła tw ić „ u p o rz ą d k o w a n y p o s tę p w ż y c iu czy to w sp o łe c z n o śc i k o ś c ie ln e j, czy to p o sz c z e g ó ln y c h w ie r n y c h ” 1. T o u p o rz ą d k o w a n ie o d n o si się ró w n ie ż do s p r a w o w a n ia s a k r a m e n tó w ś w ię ­ t y c h 8. C h o c ia ż k a n o n 2 p o d a je , że „ K o d e k s z a z w y c z a j n ie o k re ś la o b rz ę d ó w ,

1 J a n P a w e ł II, K o n s ty tu c ja a p o s to ls k a S a c ra e d is c ip lin a e leg es, w : K o d e k s P r a w a K a n o n ic zn e g o , P o z n a ń 1984, 13. W e d łu g te g o w y d a n ia b ę d ą c y to w a n e p o sz c z e g ó ln e k a n o n y z p o d a n ie m ic h n u m e r ó w .

ja k ie n a le ż y z a c h o w a ć w s p r a w o w a n iu c z y n n o śc i litu r g ic z n y c h , d la te g o o b o ­ w ią z u ją c e d o ty c h c z a s p rz e p is y litu r g ic z n e z a c h o w u ją s w o ją m oc, c h y b a , że k tó r e ś z n ic h są p rz e c iw n e k a n o n o m K o d e k s u ”, to u w z g lę d n iw s z y n o w e p r z e ­ p is y n a le ż y w p ro w a d z ić k o r e k ty w 14 k s ię g a c h litu rg ic z n y c h . W sz y s tk ie z m ia n y 75 n u m e r ó w p o sz c z e g ó ln y c h k s ią g z o s ta n ą u w z g lę d n io n e w n o w y c h ic h e d y ­ c ja c h .

S e k c ja K u ltu B ożego ó w c z e sn e j K o n g re g a c ji do S p r a w S a k r a m e n tó w i K u ltu B ożego o g ło siła ty m c z a s e m V a r ia tio n e s in n o v a s e d itio n e s lib r o r u m

litu r g ic o r u m a d n o r m a s C o d icis l u r is C a n o n ic i n u p e r p r o m u lg a ti in tr o d u c e n ­ d a e s. W P o ls c e n ie n a le ż y s p o d z ie w a ć się ry c h łe g o w z n o w ie n ia e d y c ji k s ią g

litu r g ic z n y c h , d la te g o d o b rz e b ę d z ie w s k a z a ć z m ia n y , a sz c z e g ó ln ie w a ż n e m o że n a w e t n a n ie ś ć n a d o ty c h c z a so w e w y d a n ia . S p o ro z m ia n z o sta ło w p ro w a d z o n y c h w O b r z ę d a c h p o k u t y i te te ż z o s ta ­ n ą t u t a j u w z g lę d n io n e z p o d a n ie m ic h n u m e r u i p e łn e g o b rz m ie n ia . T rz e b a je d n a k z a z n a c z y ć , że a u to r n ie u w a ż a zam ie sz c z o n e g o te k s tu z a a p r o b o w a n y p rz e z K o n f e r e n c ję E p is k o p a tu P o ls k i, c h o c ia ż p o d a je go w w ię k sz o ś c i z g o d n ie z b r z m ie n ie m p o ls k ie g o w y d a n ia K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o o g łoszonego z p o le c e n ia te jż e w ła d z y d e k r e te m z d n ia 9 k w ie tn ia 1983 r .4 C zęści n ie z m ie ­ n io n e p o sz c z e g ó ln y c h p u n k tó w p o d a ję za: O b r z ę d y p o k u t y d o s to s o w a n e do z w y c z a jó w d ie c e z ji p o ls k ic h , K a to w ic e 1981. Z a t e k s t ty p ic z n y u w a ż a się j e ­

d y n ie te n , j a k i z n a jd u j e się w k s ię g a c h litu r g ic z n y c h z a tw ie rd z o n y c h p rz e z S to lic ę A p o s to ls k ą i k o m p e t e n tn ą w ła d z ę lo k a ln ą — K o n f e r e n c ję B isk u p ó w . W n a s z y m p r z y p a d k u k o r e k t y d o k o n a n o w 10 m ie js c a c h ; są to n u m e r y 9, 12, 31— 34. 38— 40 o ra z n r I w A p e n d y k s ie I. P r z y . p o d a w a n iu te k s tu b ę d ą u w z g lę d n io n e je d y n ie te n u m e r y lu b ic h p u n k ty , k tó r e u le g ły z m ia n ie .

N r 9. a) p o z o s ta je b e z z m ia n .

b.! ..K o m p e te n tn y m s z a f a rz e m s a k r a m e n t u p o k u ty je s t k a p ła n , k tó r y w e ­ d łu g p r a w a k a n o n ic z n e g o k . 967— 975 K P K m a w ła d z ę ro z g r z e s z a n ia . W szy scy je d n a k k a p ła n i, n a w e t n ie a p ro b o w a n i do s łu c h a n ia sp o w ie d z i, w a ż n ie i go­ d ziw ie ro z g r z e s z a ją p e n ite n tó w z n a jd u ją c y c h się w n ie b e z p ie c z e ń s tw ie ś m ie r c i” .

..N r 12. M ie jsc e m w ła ś c iw y m p r z y jm o w a n ia sp o w ie d z i je s t k o śc ió ł l u b k a ­ p lica. Co do k o n f e s jo n a łu , p o w in n y b y ć u s ta n o w io n e n o rm y p rz e z K o n f e r e n ­ c ję E p is k o p a tu , z ty m w s z a k ż e z a s trz e ż e n ie m , a b y zaw sz e b y ły w m ie js c u w id o c z n y m k o n f e s jo n a ły z a o p a trz o n e w k r a t ę m ię d z y p e n ite n te m i s p o w ie d ­ n ik ie m , a b y w ie r n i m o g li z n ic h sw o b o d n ie k o rz y s ta ć , g d y te g o p r a g n ą . S p o ­ w ie d z i n ie n a le ż y p rz y jm o w a ć p o z a k o n fe s jo n a łe m , z w y ją tk ie m u z a s a d n io n e j p rz y c z y n y ” (K P K k a n . 964 § 1— 3).

,.N r 31. I n d y w id u a ln a i in t e g r a l n a sp o w ie d ź o ra z ro z g rz e s z e n ie s ta n o w ią je d y n y z w y c z a jn y sp o só b , p rz e z k tó r y w ie rn y , ś w ia d o m y g rz e c h u cięż k ieg o d o s tę p u je p o je d n a n ia z B o g iem i K o śc io łe m . J e d y n ie n ie m o ż liw o ś ć fiz y c z n a lu b m o r a ln a z w a ln ia od ta k i e j sp o w ie d z i. W ta k i m w y p a d k u p o je d n a n ia m oże się d o k o n a ć ró w n ie ż in n y m i s p o s o b a m i. A b s o lu c ja w ie lu ró w n o c z e ś n ie p e n i­ te n tó w b e z u p r z e d n ie j in d y w id u a ln e j sp o w ie d z i, w sp o só b o g ó ln y n ie m o że b y ć u d z ie lo n a , c h y b a że: a) z a g ra ż a n ie b e z p ie c z e ń s tw o ś m ie rc i i b r a k c z a su n a to, b y k a p ła n lu b k a p ła n i w y s p o w ia d a li p o sz c z e g ó ln y c h p e n ite n tó w ; b) is tn ie je p o w a ż n a k o n ie c z n o ść , a m ia n o w ic ie k ie d y z u w a g i n a lic z b ę p e n ite n tó w n ie m a d o s ta te c z n ie d u żo s p o w ie d n ik ó w do n a le ż y te g o w y s p o w ia ­ d a n ia k a ż d e g o z o s o b n a w o d p o w ie d n im czasie, n a s k u te k czego p e n ite n c i b ez w ła s n e j w in y m u s z ą p o z o s ta w a ć p rz e z d łu g i czas b e z ła s k i s a k r a m e n t a ln e j

B I U L E T Y N L I T U R G I C Z N Y

a N o titia e 20 (1983) 540— 555.

a lb o K o m u n ii ś w ię te j; n ie je s t u w a ż a n e z a d o s ta te c z n ą k o n ie c z n o ść , g d y n ie m a w y s ta r c z a ją c e j lic z b y s p o w ie d n ik ó w je d y n ie z p o w o d u w ie lk ie g o n a p ły w u p e n ite n tó w , j a k i m o że s ię z d a rz y ć p o d c z a s ja k i e jś w ie lk ie j u ro c z y s to ś c i lu b p ie lg rz y m k i” (p o r. K P K k a n . 960 i 961 § 1).

„ N r 32. W y d a w a n ie o są d u , czy z a c h o d z ą w a r u n k i w y m a g a n e z g o d n ie z ty m j a k p o w ie d z ia n o w n. 31, n a le ż y do b is k u p a d ie c e z ja ln e g o , k tó r y w z ią w sz y p o d u w a g ę k r y t e r i a u z g o d n io n e z p o z o s ta ły m i c z ło n k a m i K o n f e r e n c ji E p is k o ­ p a tu , m o że o k re ś lić w y p a d e k ta k i e j k o n ie c z n o ś c i” (p o r. K P K k a n . 961 § 2).

„ N r 33. B y w ie r n y w a ż n ie k o r z y s ta ł z s a k r a m e n ta ln e j a b s o lu c ji u d z ie lo ­ n e j w ie lu p e n ite n to m je d n o c z e ś n ie , w y m a g a się n ie ty lk o o d p o w ie d n ie j d y s ­ p o z y c ji, le c z ró w n ie ż p o s ta n o w ie n ia , że w e w ła ś c iw y m c zasie w y z n a g rz e c h y cię ż k ie , k tó r y c h te r a z w y z n a ć n ie m o że. W ie r n y c h n a le ż y w e d le m o ż n o śc i p o u c z a ć , ta k ż e z o k a z ji p r z y jm o w a n ia a b s o lu c ji g e n e r a ln e j, o w y m o g a c h o k re ś lo n y c h w y ż e j. A b s o lu c ję g e n e r a ln ą p o w in n o p o p rz e d z ić — n a w e t w n ie b e z p ie c z e ń s tw ie ś m ie rc i — je ś li ty lk o n a to c zas p o z w a la , w e z w a n ie do w z b u d z e n ia p rz e z k a ż d e g o a k tu ż a lu ” (K P K k a n . 962 § 1—2). „ N r 34. C i, k tó r z y u z y s k a li o g ó ln e o d p u sz c z e n ie g rz e c h ó w , w in n i j a k n a j­ sz y b c ie j, p r z y n a d a r z a ją c e j się o k a z ji o d b y ć sp o w ie d ź in d y w id u a ln ą p rz e d o tr z y m a n ie m n o w eg o r o z g r z e s z e n ia o g ó ln eg o , o ile n ie m a ją s łu s z n e j p r z e ­ sz k o d y . S ą o n i śc iśle z o b o w ią z a n i do p r z y s tą p ie n ia do sp o w ie d z i w c ią g u ro k u , c h y b a że z a is tn ie je m o r a ln a n ie m o ż liw o ść . A lb o w ie m ic h ta k ż e o b o w ią z u je p rz y k a z a n ie , n a p o d s ta w ie k tó r e g o k a ż d y w ie r n y m a o so b iśc ie w y z n a ć k a p ł a ­ n o w i p r z y n a j m n i e j r a z w r o k u w s z y s tk ie s w o je g rz e c h y cięż k ie, d o ty c h c z a s szczeg ó ło w o n ie w y z n a n e ” .

„N r 38. K o n f e r e n c je B is k u p ó w (...) je s t p rz e z n a c z o n y . K o n f e r e n c je B is k u p ó w p o w in n y :

a) U s ta lić n o rm y d o ty c z ą c e d y s c y p lin y s a k r a m e n t u p o k u ty , z w ła sz c z a co do p o s łu g i k a p ła n ó w .

b ) S zczeg ó ło w o u s ta lić n o r m y d o ty c z ą c e m ie js c a z w y c z a jn e g o s p r a w o w a ­ n ia s a k r a m e n t u p o k u ty (por. w y ż e j n r 12) i z n a k ó w p o k u ty , k tó r e m a j ą o k a ­ z y w a ć w ie r n i p rz y ro z g rz e s z e n iu o g ó ln y m (p o r. w y ż e j n r 35)” . c) b e z z m ia n . „ N r 39. D o b is k u p a d ie c e z ja ln e g o n a le ż y : a) (bez z m ia n ) b) O k re ś lić w y p a d e k k o n ie c z n o śc i, z g o d n ie z w a r u n k a m i p r a w e m u s t a ­ n o w io n y m i (p o r. w y ż e j n r 31) i k r y t e r i a m i u s ta lo n y m i z p o z o s ta ły m i czło n ­ k a m i K o n f e r e n c ji B isk u p ó w , k ie d y w o ln o u d z ie lić o g ó ln eg o ro z g r z e s z e n ia s a ­ k r a m e n ta ln e g o ” . „ N r 40. D o k a p ła n ó w , p rz e d e w s z y s tk im p ro b o s z c z ó w n a le ż y ” : a) (bez z m ia n ) b) (bez zm ian )

c) n a le ż y s k r e ś lić w cało ści. „ A p e n d y k s I

N r 1. J e ż e li w s a k r a m e n c ie p o k u ty k a p ła n , z g o d n ie z p ra w e m , u w a ln ia p e n ite n ta d o b rz e u sp o s o b io n e g o o d c e n z u ry w ią ż ą c e j m o c ą sa m e g o p r a w a , w ó w c z a s f o r m u ła ro z g rz e s z e n ia n ie u le g a z m ia n ie , a le w y s ta r c z a , a b y z a ­ m ie rz a ł ro z g rz e sz y ć od c e n z u ry . Z a n im s p o w ie d n ik u d z ie li a b s o lu c ji z g rz e ­ ch ó w , m o ż e je d n a k u w o ln ić od c e n z u ry u ż y w a ją c n iż e j p o d a n e j f o r m u ły , p rz e w id z ia n e j p o za s a k r a m e n t e m p o k u ty ” .

B I U L E T Y N L I T U R G I C Z N Y

I I I . N O W E «C A E R E M O N IA L E E P IS C O P O R U M »

P o d k o n ie c 1984 r o k u u k a z a ła się o c z e k iw a n a lęsięga o d n o w y litu r g ic z n e j:

C a e r e m o n ia le e p is c o p o r u m e x d e c re to S a c r o s a n c ti O e c u m e n ic i C o n c ilii V a ti­ c a n i I I in s ta u r a t u m a u c to r ita te J o a n n is P a u li P P . I I p r o m u lg a tu m , e d itio t y ­

p ic a , T y p is P o ly g lo ttis V a tic a n is 1984, s. 393. N o w a p o z y c ja p o so b o ro w e j r e ­ fo r m y litu r g ic z n e j o z d o b io n a je s t g r a f ik ą p r z e d s ta w ia ją c ą n a ło ż e n ie r ą k z o b ­ rz ę d u św ię c e ń . D e k r e t K o n g re g a c ji do S p r a w K u ltu B ożego s tw ie rd z a , że n ie m o ż n a j e j u w a ż a ć , w z n a c z e n iu śc isły m , z a k się g ę li tu r g ic z n ą , g d y ż b r a k w n ie j n ie z b ę d n y c h te k s tó w . C e le m te j e d y c ji je s t, b y li t u r g ia s p r a w o w a n a p rz e z b is k u p a b y ła ro z u m n a , p r o s ta , ja s n a , p rz e p e łn io n a g o d n o śc ią i s k u te c z ­ n o śc ią p a s to r a ln ą , m a te ż p ro w a d z ić do p o b u d z e n ia d u c h a je d n o ś c i, a u n ik a ć n ie p o ż y te c z n y c h in d y w id u a ln y c h o so b liw o ści. P o z y c ję tę n a le ż y o d n o to w a ć , g d y ż u s t a le n i a w n ie j z a w a r te o d n o sz ą s ię co p r a w d a do c e le b r a c ji s p r a w o ­ w a n e j p rz e z b is k u p a , to są o n e z a ra z e m w z o re m (e x e m p lu m ) d la in n y c h c e le ­ b ra c ji, t a k w ięc, c h o c ia ż n a le ż y p a m ię ta ć o z w y c z a ja c h i tr a d y c ja c h lo k a l­ n y c h , d ą ż ą do u je d n o lic e n ia s p r a w o w a n e j litu r g ii. W n in ie js z e j p r e z e n ta c ji z o s ta n ą p o d k re ś lo n e g łó w n ie te s y tu a c je , k tó r e o d n o sz ą s ię do z a c h o w a n ia c e le b r a n s a — k a p ła n a - n ie b i s k u p a p o d c z a s s p r a w o w a n ia litu r g ii.

K s ię g a ta , p ró c z W s tę p u p r e z e n tu ją c e g o je j h is to rię o d c z a só w К 1 e - m e n s a V I I I (fl605), p o s ia d a o sie m części, a k a ż d a z n ic h o so b n e ro z d z ia ły , cało ść z a ś lic z y 1198 n u m e r ó w p o sz c z e g ó ln y c h z a g a d n ie ń .

C zęść p ie r w s z a t r a k t u j e o li tu r g ii b is k u p ie j w o g ó ln o ści, p o d z ie lo n a je s t n a 4 ro z d z ia ły . O m a w ia p o d s ta w y te o lo g ic z n e z a d a ń b is k u p a , r o lę k o śc io ła k a ­ te d r a ln e g o , f u n k c je p o sz c z e g ó ln y c h m in is tr ó w w li tu r g ii b is k u p ie j i ic h s tr ó j, u s ta la o k a d z e n ia i sk ło n y . C a e r e m o n ia le p o d a je , że je ś li k r ó j a lb y n a to ze­ z w a la m o ż n a n ie u ż y w a ć c in g u lu m — p a s k a . W a rto p rz y p o m n ie ć , że n ie tr z e b a k r z y ż o w a ć s tu ły , a le m a o n a lu ź n o z w is a ć n a p ie r s ia c h . S k ło n y g ło w y n a le ż y n a to m ia s t czy n ić, g d y w y m ie n ia s ię im ię „ Je z u s , N M P lu b św ię te g o ”, je ś li n a je g o cześć s p r a w u j e się litu r g ię m s z a ln ą lu b L itu r g ię G o d zin . S k ło n c ia ła , c z y li s k ło n g łę b o k i, m a m ie js c e ile k ro ć o d d a je się cześć o łta rz o w i (p rz y jś c ie i o d e jśc ie ), a n ie m a n a n im N a jś w . S a k r a m e n tu , p r z e d i p o o k a ­ d z e n iu b is k u p a lu b rz e c z y (np. r e lik w ie K rz y ż a św ., k rz y ż o łta rz o w y , o b ra z y P a ń s k ie w y s ta w io n e u ro c z y ś c ie , d a r y o fia rn e , k s ię g ę E w a n g e lii, p a s c h a ł, ch ó r, lu d , z w ło k i z m a rłe g o , r e lik w ie i o b ra z y ś w ię ty c h w y s ta w io n e do p u b lic z n e j a d o ra c ji) o ra z „ z g o d n ie z n u m e r e m 234 M R IG ” w cza sie m o d litw „ M u n d a cor

m e u m — W sz e c h m o g ą c y B oże, oczyść s e r c e ” i „ I n s p ir itu h u m ilita tis —

P r z y j m i j n a s , P a n ie ” ; p o d czas o d m a w ia n ia w y z n a n ia w ia r y n a sło w a „Et in -

c a r n a tu s e s t — I za s p r a w ą D u c h a Ś w ię te g o (...) s t a ł się c z ło w ie k ie m ” . D ia ­

k o n , g d y p r o s i o b ło g o s ła w ie ń s tw o p rz e d E w a n g e lią c z y n i t a k i s a m u k ło n ; p o d o b n ie z a c h o w u je się k a p ła n k o n c e le b r u ją c y , g d y p ro s i i o tr z y m u je b ło g o ­ s ła w ie ń s tw o od b is k u p a c e le b ru ją c e g o litu r g ię , a p o d c z a s k o n s e k r a c ji, g d y k a ­ p ła n w y p o w ia d a sło w a P a n a Je z u s a , p o c h y la się n ieco . N a to m ia s t w c zasie k o n c e le b ry , je ś li w y c ią g a się p r a w ą r ę k ę (je s t to g e s t d o w o ln y ) n a sło w a p rz e is to c z e n ia , m a to b y ć g e s t w s k a z u ją c y : d ło ń w y c ią g n ię ta b o k ie m .

C zęść I I p o s ia d a d w a ro z d z ia ły . G o d n a p o d k r e ś le n ia je s t z m ia n a n a z w y d o ty c h c z a s o w e j M issa p o n tific a lis n a M issa sta tio n a lis , k tó r ą b is k u p s p r a w u j e b a rd z o u ro c z y ś c ie w n a jw ię k s z e u ro c z y s to ś c i p rz y u d z ia le lic z n ie z g ro m a d z o ­ n y c h w ie rn y c h , z u d z ia łe m k a p ła n ó w , d ia k o n ó w , a k o litó w , le k to ró w . K się g a p o d a je ró w n ie ż , co i g d z ie n a le ż y p rz y g o to w a ć do s p r a w o w a n ia E u c h a ry s tii, a ta k ż e p r e z e n t u je szczeg ó ło w o r y t s a m e j c e le b ra c ji. P o d a je m ię d z y in n y m i, ż e ~ m o d litw ę k o ń c z ą c ą O ra tio f i d e li u m n a le ż y zak o ń c z y ć m a ją c rę c e ro zło żo n e, a m o d litw y to w a rz y s z ą c e o b rz ę d o w i p r z y g o to w a n ia d a ró w , je ś li w y k o n y w a n y je s t ś p ie w w ie rn y c h , o d m a w ia się se c r e to — w ciszy, p o d o b n ie w ciszy o d ­ m a w ia się m o d litw ę p rz e d K o m u n ią św . N a p o c z ą tk u p r e f a c ji n a s ło w a ,,S u r ­

s u m c o rd a — W g ó rę s e r c a ” rę c e n a le ż y p o d n ie ś ć i p o d n ie s io n e tr z y m a ć aż

z -w am i’ to w a rz y s z y g e s t r o z k ła d a n y c h r ą k . N a to m ia s t p a lk ą z k ie lic h a (gdy je s t p r z y k r y ty ) i p r z y k r y c ie p u s z k i n a le ż y z d ją ć p rz e d ro z p o c z ę c ie m e p ik le z y , a o k ry ć n a n o w o d o p ie ro p o p o d n ie s ie n iu k ie lic h a . D ia k o n c a ły t e n czas p o ­ z o s ta je n a k lę c z k a c h . P o d c z a s d o k so lo g ii, n a z a k o ń c z e n ie m o d litw y e u c h a r y ­ s ty c z n e j k o n s e k r o w a n e p o s ta c ie tr z y m a się p o d n ie s io n e t a k d łu g o , a ż w ie r n i o d p o w ie d z ą „ A m e n ” . N a to m ia s t z n a c z e n ie czoła, u s t i p ie r s i to w a rz y s z y s ło ­ w o m r o z p o c z y n a ją c y m E w a n g e lię . Ś p ie w „ B a r a n k u B oży” m a to w a rz y s z y ć c a ­ łe m u o b rz ę d o w i p rz y g o to w a n ia i r o z d z ie la n ia św ię ty c h p o s ta c i k o n c e le b r a n - som . c z y li m o ż n a go w y k o n y w a ć n ie ty lk o tr z y , a le w ię c e j ra z y . W p r z y ­ p a d k u , g d y n a k o ń c u u d z ie la się u ro c z y s te g o b ło g o s ła w ie ń s tw a w ie r n y m , rę c e n a le ż y w y c ią g n ą ć n a d w ie r n y m i — m a n u s e x te n s a s t e n e t s u p e r p o p u lu m — t a k d łu g o , aż o d p o w ie d z ą „ A m e n ” .

O L it u r g ii G o d zin i c e le b ra c ji S ło w a B ożego t r a k t u j e część I I I , g d z ie z a ­ w a r te są szczeg ó ło w e p rz e p is y z a c h o w a n ia i r y t u o d p r a w ia n ia p o sz c z e g ó ln y c h g o d z in li tu r g ii u ś w ię c e n ia czasu , g d y p rz e w o d n ic z y im b is k u p .

C zęść IV u k a z u je litu r g ię u ś w ię c e n ia c z a su w m is te r ia c h P a ń s k ic h w r o k u litu r g ic z n y m . W te j części d a je się z a u w a ż y ć b r a k b ło g o s ła w ie ń s tw a z ło ta , k a ­ d z id ła i m i r r y w u ro c z y s to ść O b ja w ie n ia P a ń s k ie g o , a w y a k c e n to w a n e zo­ s t a ły tr z y w ie lk ie w y d a r z e n ia t e j u ro c z y s to śc i: a d o r a c ja D z ie c ią tk a p rz e z M ę d rc ó w , C h rz e s t P a n a J e z u s a i c u d w K a n ie G a lile js k ie j. M oże te ż b y ć z a ­ c h o w a n y z w y c z a j s to s o w a n ia ró ż o w e g o k o lo r u w I I I N ie d z ie lę A d w e n tu —

G a u d e te o ra z w IV N ie d z ie lę P r z y g o to w a n ia do ś w ią t P a s c h y — L a e ta r e .

P o d c z a s c z y ta n ia o p is u M ę k i P a ń s k i e j n ie u ż y w a się a n i św iec, a n i k a d z id ła , o p u sz c z a s ię p o c z ą tk o w e p o z d ro w ie n ie w ie r n y c h i k o ń c o w e u c a ło w a n ie k się g i, a le z a c h o w u je się k o n k lu z ję „ V e r b u m D o m in i — O to sło w o P a ń s k ie ” . W li tu r g ii W ig ilii P a s c h a ln e j, d ia k o n n io s ą c y p a s c h a ł, p o p rz e d z o n y t u r y f e r a - rzem . w c h o d z i n a czele c a łe j p ro c e s ji do k o ś c io ła , a d o p ie ro za n im p o z o s ta li u c z e s tn ic y ze św ie c a m i w r ę k u z a p a la ją c je k o le jn o , p o p ie r w s z y m „ L u m e n C h r is ti — Ś w ia tło C h r y s tu s a ” z a p a la c e le b ra n s , a p o d r u g im w sz y sc y p o z o ­ sta ł: u c z e s tn ic y . C zęść V p o św ię c o n a je s t p o sz c z e g ó ln y m s a k r a m e n to m , z w y ją tk ie m E u c h a ­ r y s tii, k t ó r a z o s ta ła o m ó w io n a n a in n y m m ie js c u . N a p o c z ą tk u z a m ie sz c z a z a ­ w sze w s tę p , a n a s tę p n ie p o sz c z e g ó ln e f o r m y r y tu .

C zęść V I je s t n a jo b s z e rn ie js z a , m a b o w ie m 23 ro z d z ia ły i lic z y 100 s tro n . Z a w ie ra o b rz ę d y z w ią z a n e z s a k r a m e n t a lia m i ja k : b ło g o s ła w ie ń s tw o o p a ta , k o n s e k r a c ja d ziew ic , o b rz ę d ślu b ó w u ro c z y s ty c h , u s ta n o w ie n ie le k to r ó w i a k o ­ litó w . b ło g o s ła w ie ń stw o k a m ie n ia w ę g ie ln e g o , d e d y k a c ja i b ło g o s ła w ie ń s tw o k o śc io ła , o łta r z a , o b rz ę d k o r o n a c ji o b ra z ó w , czy b ło g o s ła w ie ń s tw o c m e n ta r z a g rz e b a ln e g o o ra z in n e ja k b ło g o s ła w ie ń s tw o d zw o n ó w , czy o b rz ę d w y s ta w ie n ia i b ło g o s ła w ie ń s tw a N a jś w . S a k r a m e n te m .

C zęść V II o m a w ia szczeg ó ln e w y ją tk o w e w y d a rz e n ia w ż y c iu b is k u p a . W y m ie n ia o b rz ę d y o d w y b o ru p o p rz e z ś w ię c e n ia , o b ję c ie d ie c e z ji i k o śc io ła k a te d r a ln e g o , n a ło ż e n ia p a liu s z a , p o p rz e n ie s ie n ie do in n e j d ie c e z ji, śm ie rć i e g z e k w ie za z m a rłe g o . O s ta tn ie d w a ro z d z ia ły p o św ię c o n e s ą w a k u ją c e j s to ­ lic y b is k u p ie j i sz c z e g ó ln y m ro c z n ic o m ja k ie n a le ż y o b ch o d zić . W te j części tr z e b a z w ró c ić u w a g ę , że im ię n o w eg o b is k u p a w y m ie n ia się w M o d litw ie E u c h a r y s ty c z n e j d o p ie ro od c h w ili o b ję c ia d ie c e z ji, co d o k o n u je się w o b rz ę ­ d z ie św ię c e ń b is k u p ic h w sw o im k o ś c ie le k a te d r a ln y m lu b u ro c z y s te g o p r z y ­ ję c ia b is k u p a w sw o im k o śc ie le k a te d r a ln y m . C zęść V II p o ru s z a u ro c z y s te c e le b r a c je litu r g ic z n e , k tó r e b is k u p p o w in ie n s p r a w o w a ć . S ą to sy n o d y : p le n a r n y , p r o w in c ja ln y , d ie c e z ja ln y o ra z w iz y ta c je p a s to r a ln e i w p ro w a d z e n ie n o w eg o p ro b o sz c z a . T e n o b rz ę d z o s ta n ie sz e rz e j o m ó w io n y , a te k s t litu r g ic z n y p o d a n y w tłu m a c z e n iu ro b o c z y m a u to r a . O b rz ę d ro z p o c z y n a się w p ro w a d z e n ie m n o w eg o p ro b o sz c z a . R u b r y k i p r z e ­ w id u ją , że m o ż n a ic h — p ro b o s z c z a i b is k u p a — p o w ita ć n a g r a n ic y p a r a f ii i p r o c e s jo n a ln ie w p ro w a d z ić do k o śc io ła . O b rz ę d o w i m o że p rz e w o d n ic z y ć sa m b is k u p , lu b jeg o d e le g a t. P rz y d rz w ia c h k o śc io ła b is k u p p r e z e n tu je n o w eg o

d u s z p a s te r z a i p rz e k a z u je m u k lu c z e od k o śc io ła . T o p rz e d s ta w ie n ie m o ż e te ż m ie ć m ie js c e n a p o c z ą tk u M szy św ., p o p o z d ro w ie n iu . Z a le c a się b o w ie m , b y te n o b rz ę d łą c z y ł s ię ze M szą św ., a f o r m u la r z M szy św . m o ż e b y ć : z d n ia , w o ty w y o t y t u le k o śc io ła , a lb o o D u c h u Ś w ię ty m , o ile r u b r y k i n a to z e z w a ­ la ją . B :s k u p p o w in ie n p rz e w o d n ic z y ć M szy św . k o n c e le b ro w a n e j z p ro b o s z c z e m i d u s z p a s te r z a m i p a r a f ii. P o p o z d ro w ie n iu c z y ta się a k t n o m in a c y jn y , a p r o ­ boszcz s k ła d a p rz y s ię g ę , t u t a j te ż m oże m ie ć m ie js c e p r e z e n ta c ja i p r z e k a z a ­ n ie k lu c z y . P rz e d E w a n g e lią p ro b o s z c z u d a je się do b is k u p a , o d k tó r e g o o tr z y m u je e w a n g e lia rz , a n a s tę p n ie p r o s i o b ło g o s ła w ie ń s tw o .i o trz y m a w s z y je u d a je s ię n a m ie js c e li tu r g ii S ło w a , g d z ie o d c z y tu je w ie r n y m E w a n g e lię . H o m ilię g ło s i s a m b is k u p , a po n ie j n a s t ę p u je u ro c z y s te o d n o w ie n ie p r z y r z e ­ czeń, ja k ie k a ż d y k a p ła n zło ży ł w d n iu s w o ic h św ię c e ń . B is k u p z w ra c a się do p ro b o s z c z a :

S y n u u m iło w a n y , o d n ó w , w o b e c w ie r n y c h to b ie p o w ie r z o n y c h o b ie tn ic e , ja k ie z ło ż y łe ś w o b rz ą d zie s w o ic h św ię c e ń .

— A z a te m , c z y c h c e sz , a b y m o c ą D u c h a Ś w ię te g o w y p e łn ia ć n ie u s ta n n ie o b o w ią z e k p r z e w o d n ic z e n ia tr z o d z ie P a n a , ja k o w y p r ó b o w a n y (s u m ie n n y ) w s p ó łp r a c o w n ik u r z ę d u b is k u p ó w ? O d p o w ie d ź : C hcę. — C z y c h c e sz , p o b o żn ie i w ie r n ie , zg o d n ie z tr a d y c ją K o ścio ła , s p r a w o w a ć ta je m n ic e C h r y s tu s a n a c h w a łę B o g a i u ś w ię c e n ie lu d u c h rz e śc ija ń sk ie g o ? O d p o w ie d ź : C h cę. — C z y ch c e sz, g o d n ie i m ą d r z e w y p e łn ia ć p o słu g ę sło w a w p r z e p o w ia d a ­ n iu E w a n g e lii i w y ja ś n ia n iu w ia r y k a to lic k ie j? O d p o w ie d ź : C h cę. — C z y ch c e sz, ż a r liw ie j z d n ia n a d z ie ń , je d n o c z y ć się z C h r y s tu s e m N a j­

w y ż s z y m K a p ła n e m , k tó r y s a m e g o sie b ie z ło ż y ł O jc u ja k o n ie p o k a la n ą h o stię i z N im o fia r o w a ć się B o g u d la z b a w ie n ia lu d zi?

O d p o w ie d ź : C h cę, p r z y B o ż e j p o m o c y .

— C z y p r z y r z e k a s z m n ie i m o im n a s tę p c o m p o s łu s z e ń s tw o i sz a c u n e k ? O d p o w ie d ź : P r z y r z e k a m .

N ie c h B óg, k t ó r y ro z p o c zą ł w to b ie d o b re d zieło , sa m d o p r o w a d z i je do k o ń c a .

T e ra z , o ile u s y tu o w a n ie k o śc io ła n a to z e z w a la , m oże o d b y ć się p ro c e s ja d o m ie js c a p rz e w o d n ic z e n ia litu r g ii, do k a p lic y N a jśw . S a k r a m e n tu , do b a p - ty s te r iu m , do k o n f e s jo n a łó w — są to b o w ie m m ie js c a s p e łn ia n ia p o słu g i u ś w ię c e n ia . B is k u p z tu r y f e r a r z e m , k rz y ż e m , a k o lita m i i m i n is tr a m i p ro w a d z i p ro b o s z c z a do ty c h m ie js c , m o że m u te ż p o le c ić o tw o rz y ć d rz w ic z k i ta b e r n a ­ k u lu m i o k a d z ić N a jś w . S a k r a m e n t. J e ś li u z n a za sto so w n e , o b rz ę d o k a d z e n ia m oże n a s tą p ić ró w n ie ż w b a p ty s te r i u m , a g d y to je s t m o żliw e, z a c h ę c a p r o ­ boszcza. a b y z a d z w o n ił d z w o n a m i. W c zasie m o d litw y w ie r n y c h w y p a d a d o d a ć s p e c js łn e w e z w a n ia za b is k u p a i p ro b o s z c z a . N a to m ia s t p o d c z a s p rz e k a z a n ia z n a k u p o k o ju , s a m p ro b o s z c z p rz e k a z u je go w y b r a n y m p rz e d s ta w ic ie lo m p a ­ ra f ii. P o o d m ó w ie n iu m o d litw y po k o m u n ii, b is k u p z a c h ę c a p ro b o s z c z a , b y p rz e m ó w ił k r ó tk o do z e b r a n e j w s p ó ln o ty . B a rd z o c h w a le b n e je s t, a b y p r o ­ boszcz z b is k u p e m i w ie rn y m i u d a li s ię n a c m e n ta r z g rz e b a ln y , g d z ie o d ­ m a w ia ją w s p ó ln ie m o d litw y za z m a r ły c h , a g ro b y m o ż n a p o k ro p ić w o d ą św ię c o n ą .

N a k o ń c u o m a w ia n e j p o z y c ji z n a jd u j e się z a łą c z n ik , k tó r y p o d a je p r z e ­ p is y s t r o j u p r a ła tó w , ta b lic ę p ie r w s z e ń s tw a m szy o b rz ę d o w y c h i w ró ż n y c h p o tr z e b a c h i za z m a rły c h . W ś ró d in d e k s ó w z n a jd u je się o b s z e rn y in d e k s r z e ­ czow y — p o n a d 400 h a s e ł, a ta k ż e a lf a b e ty c z n y s p is w s z y s tk ic h c y to w a n y c h in c ip itó w te k s tó w litu r g ic z n y c h . O m a w ia n a p o z y c ja n ie z a w ie ra ju ż w ie lu o b rz ę d ó w d o ty c h c z a so w e g o C a e r e m o n ia le e p is c o p o r u m , j a k k o r o n a c ja k r ó la czy z a g a d n ie n ia d o ty c z ą c e in t e r d y k t u , n ie m a te ż m o w y o f a ld is to riu m . B ra k je s t w z a sa d z ie te k s tó w B I U L E T Y N L I T U R G I C Z N Y 7 5

litu r g ic z n y c h , ja k to b y ło d o ty c h c z a s, a p o d a je się je d y n ie in c ip ity . W cało ści p o d a n e są te k s ty b ło g o s ła w ie ń s tw b is k u p a (n r y 344, 1120), b ło g o s ła w ie ń s tw a a p o s to ls k ie g o (n r y 1123, 1125— 1126), n a ło ż e n ie p a liu s z a (n r y 1149— 1155) o ra z o m ó w io n y w y ż e j o b rz ę d w p ro w a d z e n ia n o w e g o p ro b o s z c z a . T a k r ó t k a p r e z e n ­ t a c j a je s t je d y n ie z a sy g n a liz o w a n ie m w a ż n e j p o z y c ji z z a k r e s u p r a w o d a w ­ s tw a litu r g ic z n e g o , a g ru n to w n e z a p o z n a n ie się z je j u s ta le n ia m i p o z w o li ro z ­ w ią z a ć w ie le w ą tp liw o ś c i r u b r y c y s ty c z n y c h . P e w n e z d z iw ie n ie b u d z i p o w o ły ­ w a n ie się w p r z y p is a c h n a o d p o w ie d n ie n u m e r y k s ią g li tu r g ic z n y c h (p o r. n r y 50— 51), k tó r y c h b r a k w w y d a n ia c h ty p ic z n y c h .

W w y r a ź n e j sp rz e c z n o śc i z d o ty c h c z a s o w y m r y te m je s t n r 164, g d z ie c z y ­ ta m y , że k o n c e le b r a n s i p o p r z y ję c iu N a jś w ię ts z e g o C ia ła P a n a J e z u s a , p o d ­ c h o d z ą , k lę k a j ą i p r z y j m u j ą K r e w N a jś w ię ts z ą — C o n c e le b r a n te s ad a lta re a c c e d u n t, g e n u f l e c t u n t (p o d k r e ś le n ie m o je ) a tą u e s a n g u in e m s u m u n t g d y ty m c z a s e m R itu s c o n c e lé b r a tio n is w n r 50 do a n a lo g ic z n e j s y tu a c ji p o d a ­ je C o n c e le b r a n te s s u c c e s iv e a c c e d u n t e t, o m i s s a g e n u f l e c x i o n e (p o d ­ k r e ś le n ie m o je ), p a u lu m S a n g u in is s u m u n t. G ru n to w n ie js z e j k o r e k t y w y m a g a li tu r g ia s p r a w o w a n a p rz e z b is k u p a w k o ś c ie le k a te d r a ln y m , j a k te ż z a c h o ­ w a n ie w c h ó rz e . C a e r e m o n ia le n ie w s p o m in a ju ż n ic o o k a d z e n iu b is k u p a p r z y u r o c z y s ty m p o w ita n iu u d rz w i k o ś c io ła , a z a c h o w u je je d y n ie p o k ro p ie n ie w o d ą ś w ię c o n ą (p o r. n r 1142). k s . Z b ig n ie w W it, L u b lin