"L'educazione dell'affettività alla luce della psicologia di s. Tommaso d'Aquino", Felice Bednarski, Massimo-Milano 1986 : [recenzja]

Janusz Tarnowski

"L’educazione dell’affettività alla luce

della psicologia di s. Tommaso

d’Aquino", Felice Bednarski,

Massimo-Milano 1986 : [recenzja]

Collectanea Theologica 58/1, 169-170

C o lle c ta n e a T h eo lo g ica 58(1988) fase. I

R E C E N Z J E

F elice A d a lb e rto B E D N A R S K I O P, L ’e d u c a zio n e d e ll’a ff e t t i v i t à a lla lu ce

d ella p sicologia d i s. T o m m a s o d ’A q u in o , M a ssim o -M ila n o 1986, E d iz io n i

V iv e re in, s. 208.

W y c h o w a n ie e m o c jo n a ln e j s f e ry o so b o w o ści c z ło w ie k a n a le ż y do p r o ­ b le m ó w s k u p ia ją c y c h w z n a c z n y m s to p n iu u w a g ę w sp ó łc z e s n e j p sy c h o lo g ii i p e d a g o g ik i. S tw ie r d z a się b o w iem , że z a ró w n o d o m ro d z in n y , ja k szk o ła n ie tro sz c z ą się n a le ż y c ie o ro z w ó j ż y c ia u c z u c io w e g o d zie c k a i m ło d eg o czło w ie k a. R o d zico m b r a k c zasu n a w y p e łn ia n ie teg o w a ż n e g o z a d a n ia , a p rz e ła d o w a n e p ro g r a m y sz k o ln e z m ie rz a ją ra c z e j do je d n o s tro n n e g o k s z t a ł­ c e n ia u m y s łu . D la te g o z z a in te re s o w a n ie m się g a się po k a ż d ą p o zy cję , k tó r a m o g ła b y d o p o m ó c w p o z n a w a n iu i w y c h o w a n iu u czu ć lu d z k ic h .

P u b lik a c ja o. B e d n a rs k ie g o o d p o w ia d a w ię c a k tu a l n y m o c z e k iw a n io m . T y tu ł je j b u d z i w sz e la k o w ą tp liw o ś ć : czy o p a rc ie się n a p sy ch o lo g ii, p o ­ c h o d z ą c e j od św . T o m a sz a z A k w in u , a w ię c p o w s ta łe j o k o ło s ie d m iu w ie ­ k ó w te m u , m oże d z is ia j p rz y n ie ś ć ja k ą k o lw ie k n o w o ść w o b e c szy b k ieg o ro z w o ju n a u k p sy c h o lo g ic z n y c h ?

A le ju ż u w a ż n e p rz e c z y ta n ie b ib lio g ra fii, u m ie sz c z o n e j n a p o c z ą tk u k s ią ­ żki, w s k a z u je , że a u to r n ie p o p rz e s ta ł n a d o ro b k u w ie lk ie g o A k w in a ty , lecz o d w o łu je się r ó w n ie ż d o w y b itn y c h p rz e d s ta w ic ie li n a s z e j e p o k i, m a ją c y c h z a p a tr y w a n ia n ie z w ią z a n e z m y ś lą c h rz e ś c ija ń s k ą lu b je j p rz e c iw s ta w n e . Z n a jd u je m y w ię c ta m n a z w is k a m. in. A d le ra , F r e u d a , J u n g a , M a k a re n k i.

R o z p ra w a re c e n z o w a n a z a w ie ra 9 ro z d z ia łó w : 1) p o ję c ie u czu cio w o ści, 2) m o żliw o ść i k o n ie c z n o ść je j w y c h o w a n ia , 3) m e to d a w y c h o w a n ia u c z u c io ­ w ości, 4) w y c h o w a n ie do m iło ś c i d o b ra i n ie n a w iś c i zła, 5) o p a n o w a n ie d ą ż e ­ n ia do ro z k o sz y tz n . p o ż ą d liw o ś c i, 6) ra d o ś ć i s m u te k w w y c h o w a n iu , 7) w y ­ c h o w a n ie i n a d z ie ja m ło d z ie ń c z a , 8) w y c h o w a n ie d o p rz e b a c z e n ia , 9) im p u ls g n ie w u ja k o p rz e d m io t o d d z ia ły w a n ia w y ch o w a w c z e g o .

K lu c z o w e z n a c z e n ie m a k o n c e p c ja w y c h o w a n ia , j a k ą p rz e d s ta w ia św . T om asz. O tóż w e d łu g n ie g o „ p ra w id ło w e w y c h o w a n ie p o le g a n a p rz y z w y ­ c z a ja n iu m ło d y c h do z n a jd o w a n ia ra d o ś c i w c z y n a c h d o b ry c h i s m u tk u w s to ­ s u n k u do p o s tę p o w a n ia z łe g o ” (s. 204). I n n y m i sło w y c h o d z i t u o d ro g ę cn ó t z a ró w n o w w y m ia r z e in te le k tu a ln y m , ja k m o r a ln y m , p rz y sz c z e g ó ln y m z o rie n ­ to w a n iu k u n a d z ie i c h r z e ś c ija ń s k ie j, złą c z o n e j p rz e z n a d p rz y r o d z o n ą m iło ść n ie s k o ń c z o n y m o c e a n e m M iło ści d o sk o n a łe j i fa s c y n u ją c e j, ja k ą je s t n a s z O jciec w n ie b ie (ta m że).

M iło ść ja k o c n o ta p rz y k u w a w ię c w z n a c z n y m s to p n iu u w a g ę D o k to ra A n ielsk ieg o . D la te g o w o ln o w n io sk o w a ć , iż w y c h o w a n ie d o n ie j w y n ik a z jego p sy ch o lo g ii, te o lo g ii i filo zo fii. A c n o tę m iło ś c i ro z u m ie św . T o m asz ja k o „nic in n e g o j a k u p o d o b a n ie w d o b r y m ” (s. 65).

W obec ta k ie g o s f o rm u ło w a n ia n a s u w a się je d n a k p o tr z e b a o k re ś le n ia , ja k p o jm o w a ć „ d o b ro ” . W ty m z a k re s ie b e z siln a je s t p sy c h o lo g ia i k o n ie c z n e się s ta je o d w o ła n ie d o e ty k i. N ic d ziw n eg o w ię c , że o. A d a m W o ro n ie c k i O P, k tó re g o p a m ię c i, ja k o sw eg o w y c h o w a w c y , p o św ię c a a u to r k s ią ż k ę (s. 9), u w a ż a ł, że p e d a g o g ik a s ta n o w i część e ty k i.

R o z p ra w ę o. B e d n a rs k ie g o m o ż n a b y p o w ią z a ć z m in io n y m ju ż o k re s e m , w k tó r y m a lu m n o m s e m in a rió w d u c h o w n y c h w y k ła d a n o d w a p rz e d m io ty : p sy c h o lo g ię r a c j o n a ln ą i e m p iry c z n ą . L ’e d u c a z io n e d e ll’a f f e t t i v i t à 'o p ie ra się o czy w iście n a to m is ty c z n e j p sy c h o lo g ii r a c jo n a ln e j, k tó r a d z is ia j m a ju ż ty lk o h is to ry c z n e z n a c z e n ie i u s tą p iła m ie js c a e m p iry c z n e j.

1 7 0 R E C E N Z J E

N a to m ia s t z a ry s p e d a g o g ik i p r z e d s ta w io n y w re c e n z o w a n e j p u b lik a c ji z a s łu g u je n a u w a g ę . C o ra z le p ie j b o w ie m ro z u m ie m y , że n ie d a się u tw o rz y ć se n s o w n e j k o n c e p c ji w y c h o w a w c z e j b ez je j g ru n to w n e g o p o w ią z a n ia z f i ­ lozofią. W p rz e c iw n y m ra z ie g ro zi p u s tk a id e o w a , k tó r e j w y n ik ie m b ę d z ie f r u s tr a c ja w y c h o w a n k ó w . C n o ty : w ia r a , n a d z ie ja , m iłość a ta k ż e p ra w d a , d o b ro , p ię k n o — to są w a rto ś c i, k tó r e (u k a z a n e w zaw sz e św ieżej m y śli D o k to ra A n ie lsk ie g o ) p o w in n y w c ią ż p rz e n ik a ć ta k ż e d z isie jsz y p ro c e s p e ­ d ag o g icz n y .

I n n a s p r a w a , że c y to w a n e w y ż e j u ję c ie w y c h o w a n ia ja k o ,,p rz y z w y ­ c z a ja n ie ” w y d a je się w ą tp liw e . W d a w n ie js z y m , b a r d z ie j u s ta b iliz o w a n y m św iecie, ta k a o p ty k a p ro c e s u p ed a g o g ic z n e g o m ia ła p e w n ą szan sę. D zisiaj n a to m ia s t w o b e c u s ta w ic z n y c h z m ia n ś ro d o w is k a , o k o liczn o ści i u w a r u n k o w a ń zac h o d z i o b a w a , że n a w y k z a k o rz e n io n y w p e w n e j s y tu a c ji, n ie s p r a w d z i się w c a le w o d m ie n n e j.

S zczeg ó ln ie je s t n ie b e z p ie c z n e , u tr z y m u ją c e się w w ie lu ro d z in a c h i z a ­ k ła d a c h w y c h o w a w c z y c h p rz e ś w ia d c z e n ie , że sa m o p rz y w y k n ię c ie do w ie ­ lo k r o tn ie p o w ta rz a n y c h p r a k t y k re lig ijn y c h j a k p a c ie rz , c z ę sta sp o w ie d ź i K o m u n ia św . p rz y c z y n ia się do u tr w a l a n ia p o s ta w re lig ijn y c h .

Z d ru g ie j s tr o n y tr z e b a p o d k re ś lić , że n ie z w y k le t r a f n e i a k tu a ln e je s t w s k a z a n ie św . T o m asza , b y p o m a g a ć d ziec io m i m ło d zieży o d n a jd y w a ć r a ­ dość w p e łn ie n iu d o b ra . R o lę p o g o d y d u c h a , h u m o r u i ra d o s n e j p o s ta w y łą c z ą c e j w y c h o w a w c ę z w y c h o w a n k a m i c o ra z częściej p o d k re ś la się w e w sp ó łc z e s n e j li te r a tu r z e p e d a g o g ic z n e j.

K s ią ż k a o. B e d n a rs k ie g o m im o o d w o ły w a n ia się do o d le g łe j p rzeszło ści m oże sta ć się c e n n ą in s p ira c ją ta k ż e d la w y c h o w a w c ó w w c h o d z ą c y c h w w ie k X X I. k s. J a n u s z T a r n o w s k i, W a r sza w a ks. J a n u s z T A R N O W S K I, S ie d e m la t d ia lo g u , K a to w ic e 198G, K s ię g a r n ia św . J a c k a , s. 468. N ie sp o só b o te j n a jn o w s z e j k sią ż c e k s. J a n u s z a T a rn o w s k ie g o m ó w ić w o d e rw a n iu od in n e j p o z y c ji te g o ż a u to r a z a ty tu ło w a n e j P r ó b y d ia lo g u

z m ło d y m i. P r e k a te c h e z a e g z y s te n c ja ln a , w y d a n e j ró w n ie ż p rz e z K s ię g a r n ię

św . J a c k a w 1983 ro k u . T re ść b o w ie m p u b lik a c ji re c e n z o w a n e j s ta n o w i r e ­ la c ję z sie d m iu l a t p ra c y z g r u p ą m ło d zieży , k tó r e j p ie rw s z y r o k s p o tk a ń , r o k p re k a te c h e z y , z o sta ł o p is a n y w p o p rz e d n ie j k siążce.

G ru p a N ie d z ie ln a — z b io ro w y b o h a te r S ie d m iu la t d ia lo g u — p o w s ta ła w 1976 r. ja k o g r u p a k a te c h e ty c z n a d la u c z n ió w k la s I I i I I I szk ó l p o n a d ­ p o d s ta w o w y c h , o d b y w a ją c a s p o tk a n ia w n ie d z ie ln e p rz e d p o łu d n ia . W c ią g u s ie d m io le tn ic h s p o tk a ń p rz e ż y w a ła o n a lic z n e p rz e o b r a ż e n ia i p rz e m ia n y . Z m ie n ia ła się lic z b a u c z e s tn ik ó w , c z ę sto tliw o ść s p o tk a ń , te m a ty k a , p o z o s ta ­ w a ł je d n a k z a w sz e ic h d ia lo g o w y c h a r a k t e r o r a z c ią g ła o tw a rto ś ć n a lu d zi, w y d a r z e n ia i p ro b le m y , k tó r e n ie s ie w sp ó łczesn o ść. D la te g o w ła ś n ie G r u p a N ie d z ie ln a is tn ie je n a d a l i w c ią ż się ro z w ija , j a k z a z n a c z a a u t o r w z a k o ń ­ c z e n iu k sią ż k i. S ie d e m la t d ia lo g u z a w ie ra s ie d e m ro z d z ia łó w , z k tó r y c h k a ż ­ d y s ta n o w i n ie z w y k le p re c y z y jn ą r e la c ję z p o szczeg ó ln y ch la t d z ia ła ln o ś c i g ru p y . „O p isy p rz e d s ta w io n y c h tu s p o tk a ń n a le ż ą do tzw . li t e r a t u r y f a k t u — p isze k s. T a rn o w s k i — z a w ie r a ją b o w ie m o d z w ie rc ie d le n ie p rz e ż y w a n e j rz e c z y w is to śc i. W y p o w ie d z i u c z e s tn ik ó w są n a ogół p o d d a n e o b ró b c e s ty lis ty ­ cz n e j, a le z w ie r n y m z a c h o w a n ie m ic h tr e ś c i z a s a d n ic z e j” (s. 6). C z y te ln ik a u d e r z a d u ż a ró ż n o ro d n o ść z a g a d n ie ń p o ru s z a n y c h w c zasie s p o tk a ń . O d p ro b le m ó w z w ią z a n y c h z c z y ta n ie m P is m a Ś w ię te g o S ta re g o i N ow ego T e s ta m e n tu , p o s p r a w y z w ią z a n e z ż y cie m c h rz e ś c ija n in a (m o d li­ tw a , m iło ść, m a łż e ń s tw o , ro d z in a ). T o b o g a c tw o te m a tó w je s t w y n ik ie m m e