Biuletyn liturgiczny

(1)

Władysław Głowa, Czesław

Krakowiak, Bogusław Nadolski

Biuletyn liturgiczny

Collectanea Theologica 56/1, 53-70

(2)

B I U L E T Y N Y

I

R E C E N Z J E

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 56 (1986) fa sc . I

BIULETYN LITURGICZNY

Z a w a r to ś ć : I. D U S Z P A S T E R S T W O M A Ł Y C H G R U P P A R A F IA L N Y C H . 1. P a r a f i a „ w s p ó ln o tą w s p ó ln o t” . — 2. M a łe g ru p y w K o śc ie le p a r a f ia ln y m . — 3. F o r m a c ja m a ły c h g r u p w r a m a c h litu r g ii. II . C Z Ę S T O T L IW O Ś Ć S P R A W O W A N IA E U C H A R Y S T II. 1. O d n ie d z ie ln e j do c o d z ie n n e j E u c h a r y s tii. 2. O d E u c h a r y s tii w e w sp ó ln o c ie do m s z y p r y w a tn y c h . — 3. O d je d n e j do w ie lo k r o tn e j E u c h a r y s tii te g o s a m e g o d n ia . — 4. Ilo ść cz y ja k o ś ć c e le b r a c ji e u c h a ry s ty c z n y c h .* I. D U S Z P A S T E R S T W O M A Ł Y C H G R U P P A R A F IA L N Y C H K o śc ió ł to L u d B oży N o w eg o T e s ta m e n tu — c z a só w o s ta te c z n y c h — p ie l g r z y m u ją c y do d o m u O jc a . T o p o ję c ie K o śc io ła je s t d o p e łn ie n ie m p o ję c ia K o śc io ła ja k o M isty c z n e g o C ia ła J e z u s a C h r y s tu s a .1 J a k o L u d B oży K o śció ł n ie je s t ja k ą ś w ie lk o ś c ią a b s t r a k c y j n ą i a n o n im o w ą , a le o b ja w ia się w k o n k r e t n y c h z g ro m a d z e n ia c h w ie rn y c h , z e b ra n y c h n a s p r a w o w a n iu litu r g ii, z k tó r y c h n a jw a ż n ie js z y m i są p a r a f ie * C z y ta m y o ty m w y r a ź n ie w K o n s ty t u c ji o li tu r 

g ii ś w ię te j: „ P o n ie w a ż b is k u p w sw o im K o śc ie le n ie m o ż e o so b iśc ie zaw sz e

i w s z ę d z ie p rz e w o d n ic z y ć c a łe j o w c z a rn i, d la te g o p o w in ie n k o n ie c z n ie u tw o rz y ć g r u p y w ie rn y c h . N a jw a ż n ie js z e z n ic h to p a r a f ie , lo k a ln ie z o rg a n iz o w a n e p o d p rz e w o d n ic tw e m d u s z p a s te rz a , z a s tę p u ją c e g o b is k u p a . O n e b o w ie m w p e w ie n sp o só b p r z e d s ta w ia j ą w id z ia ln y K o śc ió ł u s ta n o w io n y n a c a łe j z ie m i” (K L 42). 1. P a r a f i a „ w s p ó ln o tą w s p ó ln o t” S ło w e m „ w s p ó ln o ta ” (k o in o n ia , c o m m u n io ) św . J a n i św . P a w e ł o z n a c z y li n o w ą rz e c z y w is to ść , k tó r a p o ja w iła się w św ie c ie i z a c z ę ła s ię ro z w ija ć po Z m a r tw y c h w s ta n iu J e z u s a C h r y s tu s a i p o Z e s ła n iu D u c h a Ś w ię te g o . T a n o w a rz e c z y w is to ś ć — K o śció ł — m a s w o je ź ró d ło w C h ry s tu s o w y m Z m a r tw y c h w s ta n i u i je s t w s p ó ln o tą z O jc e m p rz e z S y n a w D u c h u Ś w ię ty m . R o z r a s ta n ie s ię t e j w s p ó ln o ty p r z y b ie r a f o r m ę k rz y ż a , to z n a c z y id z ie w k ie r u n k u w e r ty k a ln y m , k u B ogu, i w k ie r u n k u h o ry z o n ta ln y m , k u b ra c io m i s io s tro m .3

C h rz e ś c ija ń s tw o p ie r w s z y c h w ie k ó w ro d z iło się i w z r a s ta ło w m a ły c h w s p ó ln o ta c h b r a te r s k ic h .4 P o c z ą tk o w o w p o sz c z e g ó ln y c h m ia s ta c h is tn ia ły t y l k o K o śc io ły p a r t y k u l a r n e z b is k u p e m n a czele. R o zw ó j z a ró w n o m ia s t, ja k i w s i d o p ro w a d z ił p rz e d o k o ło ty s ią c e m l a t do p o w s ta n ia p a r a f i i w d z is ie j

* R e d a k to r e m n in ie js z e g o b iu le ty n u je s t k s . B o g u sła w N a d o 1 s к i T C h r., W a rs z a w a .

1 A. L . S z a f r a ń s k i , P o ję c ie K o śc io ła ja k o L u d u B o że g o , A te n e u m K a p ła ń s k ie 79(1972) 112 n.

2 R . Z i e l a s k o , N a tu r a litu r g ii, w : L it u r g ik a o g ó ln a , p r a c a z b ió r, p o d re d . F r . B l a c h n i c k i e g o i in n y c h , L u b lin 1973, 48.

3 F r . B l a c h n i c k i , K o in o n ia — C o m m u n io — W s p ó ln o ta , K o in o n ia .

B iu le ty n o d n o w y p a r a f ii, 1979, n r 2 (g ru d z ie ń ), s. 8 n .

(3)

B I U L E T Y N L I T U R G IC Z N Y

s z y m z n a c z e n iu .5 O b e c n a o d n o w a p a r a f i i w d u c h u S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II m a d o p ro w a d z ić do teg o , ż e b y k a ż d a p a r a f i a s t a ła się w id z ia ln y m z n a k ie m K o śc io ła p o w s z e c h n e g o , c z y li b r a t e r s k ą w s p ó ln o tą L u d u B ożego. W sp ó ln o ta b r a t e r s k a z a w ią z u je się w b e z p o ś r e d n ic h , m ię d z y lu d z k ic h k o n ta k ta c h , a n ie w te d y , g d y K o śc ió ł t r a k t u j e się ja k o a n o n im o w ą w ie lk o ś ć i p u n k t u słu g o w y n a p e w n y c h e ta p a c h lu d z k ie g o ży cia . N a ja k ic h e ta p a c h d o k o n u je się p rz e jś c ie p a r a f ii od a n o n im o w o ś c i je j c z ło n k ó w do b r a t e r s k i e j w s p ó ln o ty L u d u B o ż e g o ? 6 E ta p e m p ie r w s z y m z re a liz o w a n ia w s p ó ln o to w e g o m o d e lu p a r a f ii je s t o d w a ż n e p rz y ję c ie p rz e z k s ię d z a p ro b o s z c z a n o w eg o m o d e lu p a r a f ii ja k o w s p ó l n o ty w s p ó ln o t. T o z a ś łą c z y s ię w s p o s ó b k o n ie c z n y z p o tr z e b ą w id z e n ia n ie d o c ią g n ię ć i b ra k ó w , z m ie rz a ją c ą do r e w iz ji d o ty c h c z a s o w y c h f o r m d u s z p a - s te r z o w a n ia i ż y c ia sp o łe c z n o śc i p a r a f ia l n e j. G d y ju ż t a k ą „ m e ta n o ję ” p rz e jd z ie s a m p ro b o szcz, n a s tę p n ie d r u g i e ta p , a je s t n im s tw o r z e n ie p ie r w s z e j ż y w e j k o m ó r k i w s w o je j p a r a f ii, cz y li „ m a łe j g r u p y ” . T a g r u p a p o w in n a b y ć rz e c z y w iś c ie m a ła , czy li w g r a n ic a c h 20— 40 o sób. D la te g o g r u p y w ię k s z e tr z e b a d z ie lić w e d łu g ja k ie g o ś k lu c z a , n p . z a in te r e s o w a ń , p o z y c ji w p a r a f ii, z a d a ń , o b o w ią z k ó w . W fa z ie p o c z ą tk o w e j m o ż n a ro z p o c z ą ć p r a c ę ju ż z g r u p ą o d 3 do 5 osób.

K o śc ió ł j e s t o rg a n iz m e m ż y w y m i d la te g o m u s z ą w N im b y ć r e s p e k to w a n e p r a w a ży c ia . J e d n y m z t a k ic h p r a w je s t z a s a d a , że ż y c ie p ły n ie z ż y w e j k o m ó r k i (o m n e v i v u m e x v iv o ). T ę z a s a d ę r e s p e k to w a ł J e z u s C h r y s tu s s t w a  r z a j ą c n a jp i e r w ż y w ą k o m ó r k ę w s p ó ln o ty a p o s to ls k ie j. T a k ż e A p o sto ło w ie , g d y z a k ła d a li K o ścio ły , z a c z y n a li o d tw o r z e n ia K o śc io ła d o m o w eg o , ja k o p o d s ta w o w e j w s p ó ln o ty .

P r o c e s w z r o s tu i ro z m n a ż a n ia je s t p o c z ą tk o w o p o w o ln y , a le z a w sz e p e w n y . K o m ó r k a ż y w a m u s i s ię d z ie lić i ro z m n a ż a ć , bo w p rz e c iw n y m w y p a d k u p r z e s ta j e ży ć i z a m ie n ia s ię w to w a r z y s tw o w z a je m n e j a d o ra c ji, k tó r e n ie m a ju ż n ic d o d a n ia w s p ó ln o c ie .

M a ła g r u p a (ż y w a k o m ó rk a ), k t ó r a p o w s ta ła w p a r a f ii, o b ja w ia s ię ja k o K o śc ió ł p o p rz e z li tu r g ię , a z w ła sz c z a litu r g ię e u c h a ry s ty c z n ą , k t ó r a je s t s z c z y te m i ź ró d łe m c a łe j d z ia ła ln o ś c i K o śc io ła . D la te g o tr z e c im e ta p e m j e s t z g ro m a d z e n ie e u c h a ry s ty c z n e , z w ła sz c z a n ie d z ie ln e . W ła ś n ie E u c h a r y s tia je s t ź ró d łe m b u d o w a n ia w s p ó ln o ty . S p o ż y w a n ie C ia ła P a ń s k ie g o w e w s p ó l n o c ie L u d u B ożego (W ieczerza P a ń s k a w a tm o s fe r z e m iło śc i i je d n o ś c i) o b ja w ia i b u d u je K o śc ió ł — w s p ó ln o tę L u d u B ożego.

N a s tę p n y m e ta p e m je s t e w a n g e liz a c ja , k tó r a z m ie rz a do teg o , a b y w sz y s t k ic h p a r a f ia n , z a ró w n o p r a k ty k u ją c y c h , j a k i n ie p r a k ty k u j ą c y c h z g ro m a d z ić w je d n o . W ty m c e lu do p a r a f ia n n ie w ie r z ą c y c h tr z e b a iść z D o b rą N o w in ą , a p a r a f i a n o z ię b ły c h n a le ż y ro z b u d z ić d o ż y w e j w ia r y . S łu ż ą te m u a d w e n to w e lu b w ie lk o p o s tn e re k o le k c je e w a n g e liz a c y jn e . Ć w ic z e n ia t e b ę d ą ta k im „ p ie r w s z y m u d e r z e n ie m ” , w z y w a ją d o u w ie r z e n ia w C h r y s tu s a i p r z y ję c ie Go ja k o sw e g o P a n a i Z b a w ic ie la o ra z d o n a w ią z a n ia z N im ż y c io w e j łącz n o ści. N a w e z w a n ie k ie r o w a n e do w s z y s tk ic h w c z a sie ta k ic h re k o le k c ji, z g ła s z a się g r u p a lu d z i (g d y je s t ic h w ię c e j m o ż n a s tw o r z y ć k il k a g ru p ) , k tó r z y c h c ą się s p o ty k a ć co ty d z ie ń i r e a liz o w a ć p r o g r a m k o n ty n u u j ą c y e w a n g e liz a c ję (k a te c h u m e n i — d e u te r o k a te c h u m e n i — n e o k a te c h u m e n i) . T e ra z n a s t ę p u je k il k u l e t n i o k r e s p r a c y w g łą b , a le ró w n o c z e ś n ie ci lu d z ie ju ż e w a n g e liz u ją in n y c h . Z ty c h lu d z i, k tó r z y p rz e ż y li s w o je p rz e b u d z e n ie p rz e z e w a n g e liz a c ję , p o w s ta j e d ia k o n ia (p ią ty e ta p ) , czy li z e sp ó ł w s p ó łp r a c o w n ik ó w w d z ie le a p o s to l s k im , k tó r z y p r z e j m u j ą w p a r a f ii r ó ż n e z a d a n ia i w sp ó ło d p o w ie d z ia ln o ść za

• H. K a m i ń s k i , P a r a fia w s p ó ln o tą — w s p ó ln o ty w p a r a fii, C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 54 (1984) z. 3,138 η.

6 F r . B l a c h n i c k i , E ta p y r e a liz a c ji w s p ó ln o to w e g o m o d e lu p a r a fii, K o in o n ia . B iu le ty n o d n o w y p a r a f ii , 1979, n r 2 (g ru d z ie ń ), s. 12 n .

(4)

z b a w ie n ie in n y c h . W t e n sp o só b d o c h o d z i w p a r a f ii do p r z e m ia n y : p a r a f ia p r z e s ta j e b y ć m a s ą n ie z n a ją c y c h się n ie p o c z u w a ją c y c h się do o d p o w ie d z ia l n o śc i z a sie b ie w ie rn y c h , czy je d y n ie „ p rz e d s ię b io rs tw e m u s łu g r e lig ijn y c h ” , a s t a je s ię w s p ó ln o tą ż y w e g o K o śc io ła .

2. M a łe g r u p y w K o śc ie le p a r a f ia ln y m

C z ło w ie k je s t u k s z ta łto w a n y d ia lo g ic z n ie , tz n . że z n a jd u j e s w o je g ra n ic e w d r u g ie j o so b ie. O n je d e n p o tr a f i w ja k iś sp o só b „ w y jś ć ” z sie b ie , a b y s p o t k a ć s ię z d r u g ą o so b ą. W ty m in t e r p e r s o n a ln y m s p o tk a n iu o b ie oso b y , „ j a ” i „ ty ”, u ś w ia d a m ia j ą so b ie s w o je g ra n ic e , p r z e k r a c z a ją je , w c h o d z ą w d ia lo g i u d z ie la ją się so b ie n a w z a je m . C zy li o so b a ze sw e j is to ty n a s ta w io n a je s t n a d ia lo g i d o p ie ro w ty m d ia lo g u , w s p o tk a n iu z d r u g ą o so b ą a k tu a liz u je sw o ją o so b o w o ść (osoba m a s t r u k t u r ę d ia lo g ic z n ą ).7 D la te g o d o p ie ro m a ła g r u p a d a je c z ło w ie k o w i s z a n s ę n a a u to r e a liz a c ję . N ig d y te g o n ie d o k o n a w a n o n im o w e j m a sie . W d u s z p a s te r s tw ie n a s z y c h c z a só w o b s e r w u je się w ie lk ie z a in te re s o w a n ie m a ły m i g r u p a m i. T o z a in te r e s o w a n ie je s t ty m w ię k sz e , że d z is ia j ro d z in a , k t ó r a j e s t p o d s ta w o w ą m a łą g r u p ą , b a rd z o często p r z e s ta je b y ć a u to r y te t e m i w z o rc e m w y c h o w a w c z y m .

J u ż d o h is to r ii n a le ż y k r y t y k a p o tr z e b y p r a c y z m a ły m i g r u p a m i w n a sz e j s y t u a c ji d u s z p a s te rs k ie j. D z isia j ju ż n i k t n ie s ta w ia a l t e r n a t y w y : d u s z p a s te r s tw o m a s czy m a ły c h g r u p . J u ż w ie m y , że z a ję c ie się m a ły m i g r u p a m i n ie d a je p o d s ta w d o z a n ie d b y w a n ia m a s , a le w ła ś n ie p rz e z m a łe g r u p y n a le ż y o ż y w ia ć i p o g łę b ia ć re lig ijn o ś ć m a s . O d n a jd a w n ie js z y c h p rz e c ie ż w ie k ó w w ie lk ie p ro c e s y o d n o w y p ro w a d z iły p rz e z p o w s ta w a n ie m a ły c h ż y w y c h k o m ó r e k , k tó r e n a s tę p n ie o b e jm o w a ły c a ły o rg a n iz m . P ro c e s y fo r m a c y jn e n ie id ą p rz e z in f o r m a c ję , a le d o k o n u ją się je d y n ie w a tm o s fe r z e in t e r p e r s o n a ln y c h k o n ta k tó w . D la te g o d z is ia j p a lą c ą s p r a w ą s t a je się o ż y w ie n ie n a sz e g o m a so w e g o , tr a d y c y jn e g o k a to lic y z m u p rz e z m a łe g ru p y . P o tr z e b a tw o r z e n ia m a ły c h g r u p w y n ik a z re s z tą z sa m e j is to ty K o śc io ła , k tó r y je s t w s p ó ln o tą i w ła ś n ie u rz e c z y w is tn ia się w te d y , g d y się w c ie la w e w s p ó ln o tę . K o śc ió ł m u s i c ią g le je d n o c z y ć się, g ro m a d z ić , tw o rz y ć w s p ó ln o ty , b o je s t o n z g ro m a d z e n ie m w D u c h u Ś w ię ty m , w D u c h u m i ło ści, je d n o ś c i, w s p ó ln o ty . N ie k a ż d a je d n a k m a ła g r u p a w p a r a f i i a u to m a ty c z n ie je s t m a ły m K o śc io łe m , ż y w ą k o m ó r k ą K o śc io ła . Ż e b y n im rz e c z y w i ście b y ła , m u s i m ie ć w so b ie n a s t ę p u ją c e e le m e n ty :8

— S ło w o B oże, k tó r e je s t n o r m ą p o s tę p o w a n ia d la c z ło n k ó w t e j m a łe j g r u p y ; — m o d litw ę ja k o o d p o w ie d ź n a S ło w o B oże, ja k o m ie js c e d ia lo g u z B o g iem ; — E u c h a r y s t ię ja k o p o k a r m , k t ó r a je s t z n a k ie m K o śc io ła i p o s ia d a m o c

w s p ó ln o to tw ó r czą ;

— ś w ia d e c tw o ż y c ia w e d łu g E w a n g e lii ja k o w y n ik a u te n ty c z n e g o p rz y ję c ia S ło w a B ożego;

— d ia k o n ie ja k o s łu ż b ę in n y m ty m d a re m , k tó r y k a ż d y z c z ło n k ó w m a łe j g r u p y o tr z y m a ł n ie ty lk o d la sie b ie , a le d la d o b ra w s p ó ln o ty K o śc io ła ; — je d n o ś ć ja k o w y r a z o b e c n o śc i D u c h a Ś w ię te g o w te j g ru p ie ;

— o tw a rc ie n a in n y c h , n ie z aś tw o rz e n ie g e tta ; — ja k a ś w s p ó ln o ta d ó b r m a te r ia ln y c h .

N a n a s z y c h o c z a c h d o k o n u je się w ie lk a e k s p lo z ja ż y w y c h w s p ó ln o t c h rz e ś c ija ń s k ic h . P o w s ta ją w K o ś c ie le lic z n e r u c h y r e lig ijn e j o d n o w y , g r u p y c h a ry z m a ty c z n e , m o d lite w n e , o azo w e. D z isie jsz y d u s z p a s te rz m u s i w y jś ć n a p r z e B I U L E T Y N L I T U R G IC Z N Y 5 5

7 F r . B l a c h n i c k i , L itu r g ia ja k o z b a w c z y dialog, w: L it u r g i k a o g ólna, d z. c y t., 95 n.

8 J . C h r a p e k , P r o b le m y m a ły c h g r u p w K o śc ie le , K o in o n ia , 1979, n r 2 (g ru d z ie ń ), s. 26— 27.

(5)

B IU L E T Y N L I T U R G IC Z N Y

c iw te j te n d e n c ji w K o śc ie le i in s p iro w a ć tw o rz e n ie się w s w o je j p a r a f ii m a ły c h g ru p . N ie k a ż d a p a r a f i a s t w a r z a ta k ie s a m e m o ż liw o śc i w ty m z a k re s ie , a le w k a ż d e j p a r a f ii p e w n e g r u p y ju ż fu n k c jo n u ją , n p . g r u p y s łu ż b y O łta rz a , g r u p y o azo w e, m ło d z ie ż y p r a c u ją c e j, m ło d y c h m a łż e ń s tw , ro d z ic ó w d z ie c i sz k o ły p o d s ta w o w e j czy ś r e d n ie j, lu d z i s ta rs z y c h . W te g r u p y tr z e b a tc h n ą ć d u c h a , p r z e k s z ta łc ić je w ży w e k o m ó r k i K o ścio ła.

Ż y w a k o m ó r k a p o s ia d a w so b ie o g ro m n e m oce. O n a je s t m a t k ą w sz e lk ic h p r z e m ia n i „ re w o lu c ji” . T a k i d y n a m iz m m ia ło „ k o le g iu m a p o s to ls k ie — ży w a k o m ó r k a z a ło ż o n a p rz e z J e z u s a C h r y s tu s a i z je d n o c z o n a p rz e z m iło ś ć do B oga i J e g o s tw o r z e ń . S z y b k i w z ro s t K o śc io ła p ie rw s z y c h w ie k ó w z w ią z a n y był z d z ie le n ie m s ię ty c h ż y w y c h k o m ó r e k . D y n a m iz m w m iło ś c i i e n tu z ja z m w ia r y b y ł s iłą , k tó r e j tr u d n o b y ło się o p rz e ć m a s o m p o g a ń s k im . Z b ie g ie m c z a su c h rz e ś c ija ń s tw o z a p a d ło w sen , p rz y k r y ło się k u rz e m , p rz e s ta ło być św ie ż e , d y n a m ic z n e i r o z e n tu z ja z m o w a n e z p o s ia d a n ia p r a w d y i g w a r a n c ji w ie c z n e g o z b a w ie n ia . S o b ó r W a ty k a ń s k i I I b y ł o d ś w ie ż a ją c y m p rz e jś c ie m D u c h a Ś w ię te g o p rz e z K o śció ł, k tó r y d o k o n a ł w ie lk ic h r e f o r m w y c h o d z ą c n a p r z e c iw p o tr z e b o m w sp ó łc z e s n e g o c z ło w ie k a . I d la te g o d z is ia j p o tr z e b n i są lu d z ie , k tó r z y u k a ż ą w a rto ś ć E w a n g e lii s w o im ży cie m , d la k tó r y c h d ź w ig a n ie k r z y ż a z C h r y s tu s e m je s t ź ró d łe m ra d o ś c i. T a c y e n tu z ja ś c i w ia r y ro d z ą się w m a ły c h g r u p a c h i ta m z n a jd u j ą o p a rc ie d la sw e g o e w a n g e lic z n e g o s ty lu ży c ia .

3. F o r m a c ja m a ły c h g ru p w r a m a c h litu r g ii

O d n o w io n a l i tu r g ia p o d k r e ś la ją c a sw ó j sp o łe c z n y c h a r a k t e r i s k u te c z n o ść S ło w a B ożego je s t w p r o s t id e a ln y m m ie js c e m f o r m a c ji m a ły c h w s p ó ln o t tw o r z ą c y c h w s p ó ln o tę p a r a f ia ln ą .

N ie d z ie ln e i ś w ią te c z n e M sze ś w ię te są z a sa d n ic z o s p r a w o w a n e d la w s z y s t k ic h i p rz e z w s z y s tk ic h p a r a f i a n (w n ie k tó r y c h p a r a f ia c h o d p r a w ia się M sze św . z u d z ia łe m d zieci, a le i w n ic h b io r ą u d z ia ł s ta r s i) i tr u d n o b y ło b y d o d a w a ć w n ie d z ie lę je szcze M szę św . d la ja k i e jś s p e c ja ln e j g r u p y p a r a f ia ln e j. A le ju ż s p o ty k a się c o ra z c z ę śc ie j o d p r a w ia n ie M szy ś w ię ty c h d la m a ły c h g r u p , n p . d la s łu ż b y o łta rz a , d la m ło d z ie ż y o azo w ej czy d la p rz y g o to w u ją c y c h się do s a k r a m e n t u m a łż e ń s tw a , w z g lę d n ie dziec i s z k o ln y c h i m ło d z ie ż y p r a c u j ą c e j (w d n i p o w sz e d n ie ). T e M sze ś w ię te m a ją z w y k le b o g a tą o p ra w ę , tz n . o d p r a w ia n e są z u d z ia łe m le k to r a , k a n to r a , p s a łte r z y s ty , sc h o li litu r g ic z n e j, z u ro c z y s ty m p rz y n o s z e n ie m d a ró w do o łta r z a itp . T a k ż e m o ż n a w te d y , o ile k a le n d a r z litu r g ic z n y n a to p o z w a la , d o b ra ć o d p o w ie d n ie te k s ty b ib l ij n e , k tó r e b ę d ą s ta n o w ić p o d s ta w ę d la s p e c ja ln e j h o m ilii. R ó w n ie ż N ie sz p o ry w n ie d z ie lę i ś w ię ta m o g ą b y ć w y k o r z y s ty w a n e ja k o m ie js c e f o r m a c ji g r u p p a r a f ia ln y c h , z w ła sz c z a m ło d y c h m a łż e ń s tw , ro d z ic ó w d z ie c i ze sz k o ły p o d s ta w o w e j czy ś r e d n ie j, w z g lę d n ie g r u p ró ż a ń c o w y c h . M o ż n a n a s ta łe w p ro w a d z ić p r a k t y k ę o d p r a w ia n ia N ie sz p o ró w w k o n k r e t n ą n ie d z ie lę m ie s ią c a w in t e n c ji o d p o w ie d n ie j g r u p y p a r a f ia l n e j. C h o ciaż w t a k i c h n ie s z p o ra c h b io r ą u d z ia ł ta k ż e in n i p a r a f ia n i e (z a p ra s z a się w s z y s t k ic h , a le w o g ło s z e n ia c h z a z n a c z a się o w y ją tk o w y m p o tr a k to w a n iu w n a b o ż e ń s tw ie o d p o w ie d n ie j g r u p y p a r a f ia ln e j) , to w p rz y d z ia le f u n k c j i litu r g ic z n y c h (le k to r, k a n to r ), w d o b o rz e c z y ta n ia b ib lijn e g o , w h o m ilii i w m o d litw a c h b ła g a ln y c h sz czeg ó ln ie u w z g lę d n ia się ty c h , d la k tó r y c h i p rz e z k tó r y c h to n a b o ż e ń s tw o j e s t o d p ra w ia n e .

J e s z c z e w ię k s z ą m o ż liw o ść u k ie r u n k o w a n ia n a o d p o w ie d n ią g r u p ę p a r a f ia ln ą d a je „ n a b o ż e ń s tw o S ło w a B ożego”, „ g o d z in a b ib l ij n a ” , „ k r ą g b ib l ij n y ” czy „ r e w iz ja ż y c ia w ś w ie tle B ib lii” .

8 J . K u d a s i e w i c z , P is m o Ś w ię te ja k o k s ię g a L u d u B o że g o i j e j z n a 

c z e n ie w d u s z p a s te r s tw ie , w : W s tę p do P is m a Ś w ię te g o , p r a c a z b ió r, p o d re d .

(6)

B I U L E T Y N L I T U R G I C Z N Y

W re s z c ie o g ro m n ie p o m o c n ą d la f o r m a c ji s łu ż b y o łta r z a czy m ło d z ie ż y o a z o w e j (ta k ż e d la in n y c h m a ły c h g ru p ) je s t tz w . „ w ig ilia n ie d z ie ln a ” .10 J e s t to m o d lite w n o - r e f le k s y jn e z a tr z y m a n ie się n a d S ło w e m B o ży m z n a jb liż s z e j n ie d z ie li (z w y k le w s o b o tn i w ie c z ó r), w c e lu z ro z u m ie n ia B ożego w e z w a n ia i d a n ia n a n ie w ła ś c iw e j o d p o w ie d z i. T o s p o tk a n ie z B ib lią ro z p o c z y n a się od m o d litw y do D u c h a Ś w ię te g o . M o ż n a ś p ie w a ć o d p o w ie d n ie p ie ś n i, n p . „O, S tw o rz y c ie lu D u c h u , p r z y jd ź ”, „ P rz y b ą d ź D u c h u Ś w ię ty ”, „ D u c h u Ś w ię ty , p rz y jd ź , p ro s im y ” , „ P rz y b ą d ź , D u c h u S tw o rz y c ie lu ”, „ D u c h u o g n iu ” i in n e . M o żn a te ż o d m a w ia ć o d p o w ie d n ie o ra c je :

B o że , k tó r y ś w d n iu P ię ć d z ie s ią tn ic y p o u c z y ł se r c a w ie r n y c h ś w ia tłe m D u ch a Ś w ię te g o , d a j n a m w ty m ż e D u c h u p o zn a ć , co je s t p r a w e , i p o ciec h ą J e g o z a w s z e się ra d o w a ć . P r z e z P a n a n a sz e g o J e z u s a C h r y s tu s a , S y n a T w o  jeg o , k t ó r y z T o b ą ż y j e i k r ó l u je w je d n o ś c i D u ch a Ś w ię te g o , p r z e z w s z y s t k ie w ie k i w ie k ó w . A m e n .

P a n ie , n ie c h tc h n ie n ie D u c h a Ś w ię te g o o c z y ś c i n a sz e sercd i u ż y ź n i je rosą J e g o ła s k i. P r z e z P ana...

P a n ie , n ie c h P o c ie sz y c ie l, k t ó r y o d C ie b ie p o c h o d zi, o ś w ie c i n a sz e u m y s ły i d o p r o w a d z i je do w s z e lk ie j p r a w d y , ja k to o b ieca ł T w ó j S y n : K tó r y z T obą ż y j e i k r ó lu je ...

P r o s im y C ię, P a n ie , w ie j ła s k a w ie D u c h a Ś w ię te g o w d u s z e n a sz e ; Jeg o b o w ie m m ą d r o ś ć n a s s tw o r z y ła , a O p a trz n o ść n a m i r z ą d z i. P r z e z P ana...

O D u c h u Ś w ię t y , d u sz o m e j d u s z y , u w ie lb ia m C ie b ie . O ś w ie c a j m n ie , u m a c n ia j, p o c ie sza j, p o u c za j, co m a m c z y n ić , i r o z k a z u j m i. P o d d a ję się c h ę  tn ie w s z y s tk ie m u , czeg o o d e m n ie żą d a s z. P ra g n ę w s z y s tk o p r z y ją ć , co na m n ie d o p u śc isz. D a j m i t y l k o p o z n a ć T w o ją ś w ię tą w o lę . A m e n .

G d y ju ż D u c h Ś w ię ty u ż y ź n i g le b ę s e r c u c z e s tn ic z ą c y c h w k r ę g u b ib l ij n y m n a p r z y ję c ie z ia r n a S ło w a B ożego, c z y ta się te k s ty b ib lijn e z n a jb liż s z e j n ie d z ie li, z a c h o w u ją c k r ó t k ą p rz e r w ę p o k a ż d y m c z y ta n iu (po p ie r w s z y m czy ta n i u c z y ta się E w a n g e lię , a d o p ie ro n a k o ń c u je s t c z y ta n ie d ru g ie ).

P o c z y ta n ia c h p ro w a d z ą c y to s p o tk a n ie d a je k o m e n ta r z b ib lijn y do p o sz c z e g ó ln y c h te k s tó w , p a m ię ta ją c o d w ó c h p o d s ta w o w y c h p r a w a c h i n t e r p r e ta c j i P is m a Ś w ię te g o d la litu r g ii: p ra w o je d n o ś c i ta je m n ic y C h r y s tu s a o b u T e s ta m e n tó w i c a łe j h is to r ii z b a w ie n ia o ra z w y n ik a ją c e z te g o d ru g ie p ra w o n a k a z u ją c e u k a z y w a ć p e łn y s e n s te k s tu . T e n p e łn y se n s m o ż n a o d d a ć ty lk o w te d y , g d y o d k r y je się w te k ś c ie b i b lijn y m c z te ry w y m ia r y : h is to ry c z n y , c h ry s to lo g ic z n y , c h r z e ś c ija ń s k i (e k le z jo lo g iczn y ) i e s c h a to lo g ic z n y . W y m ia r h i s t o r y c z n y u k a z u je p ie r w o tn y sen s te k s tu , tz n . je g o z n a c z e n ie d la p ie r w s z y c h a d re s a tó w . W y m ia r c h r y s t o l o g i c z n y te k s tó w S ta r e g o T e s ta m e n tu o d k r y w a m y r o z p a t r u j ą c je w św ie tle w y p e łn io n e j ju ż w N o w y m T e s ta m e n c ie ta je m n ic y C h r y s tu s a . D o w y m ia r u c h r z e ś c i j a ń s k i e g o i e k le z jo lo g ic z n e g o d o c h o d z im y u k a z u ją c z w iązek d a n e g o te k s tu z a k tu a l n y m ż y c ie m c h r z e ś c ija n o ra z z ż y c ie m K o śc io ła . W ty m c e lu n a le ż y u k a z a ć te k s t ja k o B oże w e z w a n ie z b a w c z e d la w ie r n y c h o b e c n y c h t u t a j i te r a z o ra z z w ią z e k te k s tu z m is te r iu m a k tu a l n ie s p r a w o w a n y m w li tu r g ii i z m is te r iu m c a łe g o K o śc io ła , u rz e c z y w is tn ia ją c y m s ię w h is to rii k a ż d e g o p o k o le n ia . W re s z c ie d o s trz e c tr z e b a w y m ia r e s c h a t o l o g i c z n y , tz n . u jr z e ć , w ja k i sp o só b te k s t b ib lijn y w s k a z u je n a p rz y s z ło ść , w k tó r e j w s z y s tk o się w y p e łn i, co Bóg o d p o c z ą tk u z a p la n o w a ł.11

D o p ie ro po ta k im k o m e n ta r z u , p o sz c z e g ó ln i u c z e s tn ic y o d c z y tu ją B oże w e - zw ajnie ja k o s k ie r o w a n e do sie b ie „ d z is ia j” i „ te r a z ” , a z k o le i, o d p o w ia d a ją n a n ie w fo r m ie m o d litw y (d z ię k c z y n ie n ie , u w ie lb ie n ie B oga, p rz e p ro s z e n ie , p rq s b y ) o ra z w ciszy z a s ta n a w ia ją s ię n a d sw o ją o d p o w ie d z ią d a w a n ą ży cie m

10 W . G ł o w a : P r z y g o to w a n ie k a n d y d a tó w do p o s łu g i le k t o r s k ie j i f o r 

m a c ja le k to r ó w , C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 54 (1984) z. 3, s. 79— 80.

11 F r . B l a c h n i c k i , L itu r g ia ja k a z b a w c z y dialog, w : L it u r g i k a ogól

(7)

w n a jb liż s z y m czasie. Z a k o ń c z e n ie m s p o tk a n ia je s t p o le c e n ie się M a tc e N a j ś w ię ts z e j i w e z w a n ie p o m o c y p a tr o n a d n ia .

P r z y k ł a d e m ta k ie g o m o d lite w n o - r e f le k s y jn e g o s p o tk a n ia ze S ło w e m B o ży m , n ie c h b ę d z ie „ W ig ilia p rz e d I N ie d z ie lą W ielk ieg o P o s tu ” (R ok A ) : 12

1. M o d l i t w a d o D u c h a Ś w i ę t e g o : „ D u c h u Ś w ię ty , p rz y jd ź , p r o s im y ” . 2. O d c z y t a n i e t e k s t ó w b i b l i j n y c h z l N ie d z ie li W ielk ieg o P o s t u (R ok A): R d z 2, 7— 9; 3 ,1 — 7; M t 4,1— 11; R z 5,12— 19. 3. K o m e n t a r z b i b l i j n y : a) C z y ta n ie z K się g i R o d z a ju (2, 7— 9; 3 ,1 — 7) je s t w y ją tk ie m z n a js ta r s z e j c z ę śc i t e j k się g i, z w a n e j ja h w is ty c z n ą , o p o w ia d a ją c y m o s tw o r z e n iu , w y n ie s ie n iu i u p a d k u c z ło w ie k a . O p o w ia d a n ie to s p o rz ą d z o n o o k o ło X w ie k u p rz e d C h ry s tu s e m . P is a r z p o s łu ż y ł się t u t a j ję z y k ie m o b ra z o w y m i p o d ró ż n y m i o b r a z a m i w y ra z ił tr e ś c i te o lo g ic z n e . T a k im o b ra z e m je s t o b ra z B o g a -G a rn c a - rz a , le p ią c e g o z p r o c h u z ie m i lu d z k ie c iało . A u to r b ib lijn y k r e ś lą c t e n o b ra z n ie m ia ł z a m i a r u u czy ć, że c z ło w ie k z o s ta ł u le p io n y z ziem i, a le c h c ia ł u k a z a ć e le m e n t m a t e r i a ln y w c z ło w ie k u i je g o c a łk o w itą z a le żn o ść o d B oga. J a k n a c z y n ie g lin ia n e za le ż y o d g a r n c a r z a , k tó r y je u le p ił („ B ia d a te m u , k to s p ie r a s ię ze sw o im tw ó rc ą , d z b a n o w i sp o m ię d z y d z b a n ó w g lin ia n y c h ! C zy p o w ie g lin a te m u , co ją k s z ta łtu je : «C o robisz?»·, a lb o jeg o d zieło p o w ie m u : «N ie z d a ra » .” — Iz 45,9), ta k sa m o c z ło w ie k z a w d z ię c z a s w o je is tn ie n ie c a łk o w ic ie P a n u B ogu.

T c h n ie n ie p rz e z B oga c z ło w ie k o w i „w jeg o n o z d rz a tc h n ie n ia ż y c ia ” to n ic in n e g o ja k p rz e k a z a n ie m u d u sz y n ie ś m ie r te ln e j. W p ra w d z ie i z w ie rz ę ta m a j ą „ d e c h ż y c ia ” , a le „ tc h n ie n ie ż y c ia ” u c z ło w ie k a je s t d la n ie g o n ie ty lk o ź ró d łe m ż y c ia zm y sło w eg o , a le i d u c h o w e g o (m y śle n ie , c h c e n ie ), k tó r e g o z w ie rz ę ta n ie p o s ia d a ją . P r z e k a z a n e p rz e z B o g a c z ło w ie k o w i „ tc h n ie n ie ż y c ia ” d a je m u w y ż sz o ść n a d z w ie rz ę ta m i i c z y n i go o b ra z e m B oga (p o r. R d z 1,26).

O g ró d n a W sc h o d z ie je s t s y m b o le m szczęścia. D rz e w o ż y c ia s y m b o liz u je n ie ś m ie rte ln o ś ć . M iało o no p o d tr z y m y w a ć ży cie c z ło w ie k a . N a to m ia s t „ d r z e w o p o z n a n ia d o b r a i z ła ” s y m b o liz u je w ie d z ę u n iw e r s a ln ą , w s z e c h w ie d z ę w ł a ś c iw ą ty lk o B o g u . P ie r w s i ro d z ic e z o s ta li z o b o w ią z a n i do te g o , b y n ie ro ś c ili so b ie p r e t e n s ji do p o s ia d a n ia w ie d z y r ó w n e j w ie d z y S tw ó rc y . Z e r w a n ie i z je d z e n ie o w o c u z „ d rz e w a p o z n a n ia d o b r a i z ła ” w y r a ż a m y ś l, iż A d a m i E w a p o w o d o w a n i p y c h ą u z n a li, że d o r ó w n u ją B o g u p o d w z g lę d e m m ą d ro ś c i. N ie w ie m y , n a c z y m p o le g a ł g rz e c h p ie r w s z y c h ro d z ic ó w , a le w ie m y n a p e w n o , że b y ł to czy n , w k tó r y m p o s ta w ili s w o ją o g ra n ic z o n ą m ą d ro ś ć p o n a d m ą d r o śc ią B o g a, s ta w ia ją c e g o im w y m a g a n ia m o r a ln e . O s ta tn im o b ra z e m je s t w ą ż r a js k i, b ę d ą c y li te r a c k im sy m b o le m s z a ta n a .

b) E w a n g e lis ta M a te u s z (4,1— 11) u k a z u je C h r y s tu s a P a n a n a p u s ty n i. Z a n im n a s z Z b a w ic ie l ro z p o c z ą ł p u b lic z n ą d z ia ła ln o ś ć , u d a ł s ię n a p u s ty n ię , a b y t a m p rz y g o to w a ć się do t e j s w o je j z b a w c z e j m is ji. P u s t y n ia je s t m i e j s c e m p r z e b y w a n ia d e m o n ó w i sił w ro g ic h P a n u B ogu, a ró w n o c z e ś n ie m i e j s c e m b lis k o ś c i B oga. C zas p r z e b y w a n ia C h r y s tu s a n a p u s t y n i „ c z te rd z ie ś c i d n i i c z te rd z ie ś c i n o c y ” je s t s y m b o lic z n y i p r z y p o m in a c z te rd z ie s to d n io w y p o b y t M o jż e sz a n a g ó rz e S y n a j (W j 21,18) o r a z c z te rd z ie s to le tn ią w ę d r ó w k ę I z r a e la p rz e z p u s ty n ię . B ib lia c zęsto p o s łu g u je s ię m o ty w e m p o d d a w a n ia p ró b ie lu d z i p o w o ła n y c h do w y ją tk o w y c h z a d a ń (A d a m , A b ra h a m , n a r ó d w y b ra n y ). T re ść p o k u s J e z u s a św ia d c z y d o b itn ie , że M a te u s z n a w ią z u je do p r ó b y n a r o d u w y b r a n e g o n a p u s ty n i.

12 K o m e n ta r z b ib lij n y i h o m ile ty c z n o - litu r g ic z n y do n ie d z ie ln y c h i ś w ią  te c z n y c h c z y t a ń m s z a ln y c h . C y k l A , p r a c a z b ió r, p o d re d . b p a J . S t r o b y ,

W a rs z a w a 1975, 71— 78; K o m e n ta r z e b ib lijn e do c z y t a ń m s z a ln y c h . R o k A , p r a  c a z b ió r, p o d r e d . J . H o m e r s k i e g o , L u b lin 1981, 32— 37.

(8)

B I U L E T Y N L I T U R G IC Z N Y P ie r w s z a p o k u s a d o ty c z y ła z a s p o k o je n ia g ło d u p rz e z c u d o w n e p r z e m ie n ie n ie k a m ie n i w c h le b . C h r y s tu s o d rz u c a t ę p o k u sę , m ó w ią c , że p o k a rm e m d la c z ło w ie k a n ie je s t ty lk o c h le b , a le ta k ż e „ k a ż d e sło w o , k t ó r e p o c h o d z i z u s t B o ż y c h ” . W b re w o c z e k iw a n iu w ie lu I z r a e litó w m is ją C h r y s tu s a ja k o M e s ja s z a n ie b y ło z a s p o k o je n ie m a t e r ia ln y c h lu d z k ic h p o tr z e b , a le p r z e k a z a n ie n a u k i o w o li B ożej. I z r a e l w c z a sie g ło d u n a p u s t y n i b u n to w a ł s ię p r z e c iw k o B o g u , C h r y s tu s n a to m ia s t z n o si g łó d z n ie z ło m n y m z a u f a n ie m B ogu. D r u g a p o k u s a ta k ż e m ia ła z w ią z e k z c u d o tw ó rc z ą m o c ą J e z u s a C h ry s tu s a . S z a ta n p o d s u w a Z b a w ic ie lo w i m y ś l, b y r z u c ił się w dół z n a r o ż n ik a ś w ią ty n i i w te n s p o s ó b d o w ió d ł, czy s p e łn i się n a N im o b ie tn ic a P is m a , z g o d n ie z k tó r ą B óg p o ś le sw o ic h a n io łó w , b y o p ie k o w a li się ty m i, k tó r z y M u u f a j ą (Ps 91,11— 12). P o d c z a s w ę d r ó w k i p rz e z p u s ty n ię , Iz r a e lic i w y m u s ili n a B o g u c u d w y p ły n ię c ia w o d y ze s k a ły , g ro ż ą c , że g d y ic h p r a g n ie n ie n ie z o s ta n ie z a s p o k o jo n e , p r z e s ta n ą w ie rz y ć w o b e c n o ść B oga w ic h obozie (W j 17 ,1 —7). C h r y s tu s o d r z u c a ją c tę p o k u sę , p rz y p o m n ia ł, że P is m o ś w ię te z a k a z u je w y s ta w ia ć B oga n a p ró b ę , cz y li b e z w z g lę d n ie ż ą d a ć od N iego rzeczy , k tó r y c h n ie o b ie c a ł ( P w t 6,16). R ó w n o c z e ś n ie w r a z z o d rz u c e n ie m te j p o k u s y n a sz Z b a w ic ie l o d r z u c ił id e ę M e s ja sz a , k tó r y w e d łu g o c z e k iw a ń ż y d o w sk ic h m ia ł d o k o n a ć j a k ie g o ś w id o w isk o w e g o w y c z y n u n a p o tw ie r d z e n ie sw e g o p o s ła n n ic tw a .

W tr z e c ie j p o k u s ie s z a ta n , za u z n a n ie jeg o w ła d z y n a d ś w ia te m (pokłon) o b ie c a ł J e z u s o w i w s z y s tk ie k r ó le s tw a z ie m i. O d rz u c a ją c t ę p o k u s ę i p o w o łu ją c się n a s ło w a P is m a Ś w ię te g o : „ P a n u B o g u s w e m u b ę d z ie sz o d d a w a ł p o k ło n i J e m u s a m e m u s łu ż y ć b ę d z ie sz ” ( P w t 6,13), C h r y s tu s p rz y p o m n ia ł, że ty lk o B ó g je s t P a n e m ś w ia ta i J e m u się n a le ż y n a jw ię k s z a cześć i u w ie l b ie n ie . W id o c z n a je s t t u t a j ta k ż e w y ż sz o ść J e z u s a C h r y s tu s a n a d I z r a e le m , k tó r y c h o c ia ż b y ł n a r o d e m w y b r a n y m i u m iło w a n y m p rz e z B oga, to je d n a k w! c ią g u w ie k ó w w ie le r a z y s p r z e n ie w ie rz y ł się te m u n a k a z o w i o d d a w a n ia czci B o g u i czcił b ó s tw a p o g a ń s k ie . c) S w . P a w e ł w ty m f r a g m e n c ie li s t u do R z y m ia n (5,12— 19) d o k o n u je p o r ó w n a n ia m ię d z y A d a m e m — n a tu r a l n y m o jc e m w s z y s tk ic h lu d z i (p rz e z n ie go p rz y s z e d ł n a ś w ia t g rz e c h , a z n im śm ie rć , k tó r e j w sz y sc y p o d le g a ją ; g rz e c h p ie r w o r o d n y p o z b a w ił p ie r w s z y c h ro d z ic ó w d a r u n ie ś m ie rte ln o ś c i; k a ż d y c z ło w ie k p o p e łn ia ją c y g rz e c h y o so b iśc ie s t a je się p o n ie k ą d o d p o w ie d z ia ln y z a ś m ie rć , k tó r a p o g rz e c h u p ie r w o r o d n y m to w a rz y s z y lu d z k ie m u b y to w a n iu ; g ro ź n ie js z a je s t ś m ie rć d u c h o w a , k tó r a o d r y w a c z ło w ie k a o d B oga, je d y n e g o ź r ó d ła ży cia ) a C h r y s tu s e m — G ło w ą o d k u p io n e j lu d z k o ś c i (p rz e z C h r y s tu s a p rz y s z ło u s p r a w ie d liw ie n ie ze w s z y s tk ic h g rz e c h ó w , a w r a z z n im ż y cie w ie c z n e ).

S tw o rz e n ie , u p a d e k i O d k u p ie n ie — oto e ta p y c z ło w ie k a , L u d u B ożego w d łu g ie j h is to r ii z b a w ie n ia . K o śc ió ł — N o w y L u d B oży, p rz e z n a c z o n y do z b a w ie n ia i w ie c z n e g o ż y c ia z B o g iem , n ie je s t w o ln y o d p o k u s . A le G ło w ą K o śc io ła j e s t C h ry s tu s , k tó r y z w y c ię ż y ł s z a ta n a . D la te g o k a ż d y o c h rz c z o n y ju ż m a u d z ia ł w ty m C h r y s tu s o w y m z w y c ię stw ie , a z E u c h a r y s t ii c z e rp ie m o c do s w o ic h c o d z ie n n y c h z w y c ię s tw , do o d rz u c a n ia w s z e lk ic h p o k u s złego d u c h a . 4. O d c z y t a n i e B o ż e g o w e z w a n i a : B óg u c z y n a s d z is ia j:

— C a ły c z ło w ie k (jego c ia ło i d u sz a ) p o c h o d z i o d B oga.

— N ie z w y k ła d o b ro ć B oża o b d a r o w a ła c z ło w ie k a w ie lk im i d a r a m i: szczęście w y n ik a ją c e z ż y c ia w p r z y ja ź n i ra z e m z B o g ie m (p r z e b y w a n ie w ty m s a m y m o g ro d z ie , co i Bóg) n ie ś m ie rte ln o ś ć (d rz e w o ży cia ) i m ą d ro ś ć (d rz e w o p o z n a n ia d o b re g o i złego).

—' G rz e c h p ie r w s z y c h ro d z ic ó w (p y c h a i c h ę ć u n ie z a le ż n ie n ia s ię o d S tw ó rc y ) p o z b a w ił ic h p r z y ja ź n i z B o g ie m i d a r u n ie ś m ie rte ln o ś c i, a ta k ż e zn iszczy ł w n ic h h a r m o n ię p o m ię d z y c ia łe m i d u c h e m (w z ię ła ic h w n ie w o lę p o ż ą d li w o ść c ia ła , o czu i p y c h a ).

(9)

60

B I U L E T Y N L IT U R G IC Z N Y

— C h r y s tu s P a n p rz e z s w o je p o s łu s z e ń s tw o B ogu p rz y w ró c ił c z ło w ie k o w i d a r p r z y j a ź n i ze s w o im S tw ó rc ą i o tw o rz y ł m u d ro g ę do sz c z ę śc ia w ie c z n e g o .

B óg ż ą d a :

— b y n ie p a k to w a ć z ż a d n ą p o k u s ą (E w a), a le j e od r a z u o d rz u c a ć (C h ry s tu s P a n ),

— a b y n a p o k u s ę s p r z e d a n ia się za p ie n ią d z e , o d p o w ia d a ć j a k C h r y s tu s : „Id ź p re c z , s z a ta n ie ! J e s t b o w ie m n a p is a n e : P a n u , B ogu s w e m u , b ę d z ie sz o d d a w a ł p o k ło n i J e m u s a m e m u s łu ż y ć b ę d z ie s z ” .

— b y n a p ie r w s z y m m ie js c u s ta w ia ć S ło w o Boże, a n a d r u g im d o p ie ro c h le b n o w sz e d n i.

5. O d p o w i e d ź n a B o ż e w e z w a n i e w fo r m ie m o d litw y :

P rz e w o d n ic z ą c y w z y w a w s z y s tk ic h do m o d litw y s ło w a m i: M ó d lm y się. W szy scy w s ta j ą i po k o le i m o d lą się (d z ię k c z y n ie n ie , u w ie lb ie n ie , p r z e p ro s z e n ie , p ro ś b y ), n a p r z y k ła d ta k i m i s ło w a m i:

— D z ię k u j e m y C i, B o że , za T w o je g o S y n a J e z u s a C h r y s tu s a , p r z e z k tó r e g o

z n is z c z y łe ś g rz e c h i n a n o w o o tw a r łe ś n a m n ieb o .

— P ro ś b y :

R e fre n : Z m iłu j się, P a n ie , bo je s te ś m y g rz e szn i, i p s a lm 51 (50), 3— 4a. 5—5 a .l4 i 17 (L M II, s. 20).

— P a n ie B o że, s p r a w , a b y ś m y n ig d y n ie u le g li p o k u s ie . T w ó j S y n , J e z u s

C h r y s tu s , n ie c h b ę d zie d la n a s s iłą w c h w ili p o k u s .

—· O jc ze n a sz, k tó r y ś je s t w n ie b ie , ś w ię ć się im ię T w o je , p r z y j d ź K r ó le s tw o

T w o je , b ą d ź w o la T u io ja ja k o w n ie b ie , ta k i n a zie m i... i n ie w ó d ź n a s n a p o k u s z e n ie , ale n a s z b a w o d e złe g o .

6. C h w i l a c i s z y n a z a s ta n o w ie n ie się n a d o d p o w ie d z ią n a to d z is ie jsz e B oże w e z w a n ie , k tó r ą n a le ż y d a w a ć s w o im ż y c ie m :

T e r a z n a le ż y o b m y ś le ć i zło ży ć B ogu k o n k r e tn e p o s ta n o w ie n ia (k to ś m o że je w y p o w ie d z ie ć g ło śn o ja k o p ro p o z y c ję ) n p .: — W k a ż d e j p o k u s ie p o m y ś lę o C h r y s tu s ie k u s z o n y m n a p u s ty n i i p o p ro s z ę G o o p o m o c w z w y c ię ż e n iu s z a ta n a . ■— R a z w m ie s ią c u b ę d ę p rz y s tę p o w a ł do s a k r a m e n t u p o k u ty , a p ó ź n ie j ja k n a jd ł u ż e j do K o m u n ii św ., a b y z E u c h a r y s tii c z e rp a ć s iłę do w a lk i z s z a t a n e m . — Z a r a z p o g rz e c h u c ię ż k im p ó jd ę do s p o w ie d z i ś w ię te j, a b y n ie b y ć w n ie w o li u s z a ta n a . — P r z y j d ę d o d a tk o w o , w d z ie ń p o w s z e d n i n a M szę ś w ię tą , a b y p o d z ię k o w a ć P a n u B o g u , p rz e z J e z u s a C h r y s tu s a , za o d k u p ie n ie m n ie z g rz e c h ó w i p r z e z n a c z e n ie do n ie b a . 7. P o l e c e n i e s i ę w o p i e k ę M a tc e B o żej: P o d T w o ją ob ro n ę... J e ż e li ta k ie m o d lite w n o - r e f le k s y jn e c z u w a n ie p rz e d k a ż d ą n ie d z ie lą s t a n ie się s t a łą p r a k t y k ą w p a r a f ii, w te d y u c z e s tn ic y ty c h s p o tk a ń b ę d ą c o ra z b a r d z ie j w z b o g a c a ć sw o je g o d u c h a i ró w n o c z e ś n ie je d n o c z y ć s ię z B ogiem i p o m ię d z y so b ą, a to je s t is to tą ż y c ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o . Z d ro w y p o k a rm , ja k i b ę d ą c z e rp a ć ze s to łu S ło w a B ożego, b ę d z ie d la n ic h ź ró d łe m m o c y do d a w a n ia ś w ia d e c tw a B ogu n ie ty lk o w s w o je j m a łe j g ru p ie , a le w sz ę d z ie ta m , g d z ie B óg p o śle ic h z o d p o w ie d n im z a d a n ie m .

k s . W ła d y s ła w G ło w a , P r z e m y ś l

II . C Z Ę S T O T L IW O Ś Ć S P R A W O W A N IA E U C H A R Y S T II

T a je m n ic a E u c h a r y s tii i je j s p r a w o w a n ie je s t o ś r o d k ie m c a łe g o życia c h rz e ś c ija ń s k ie g o K o ścio ła, m ie js c o w y c h w s p ó ln o t o ra z p o sz c z e g ó ln y c h w ie r n y c h (K K 3; 7; 11; 26; 28; K L 2; 41; 47; D B 15; 30; D K 2; 5— 8; 13— 14; 18) h 1 Z ob. J . C h a r y t a ń s k i , E u c h a r y s tia c e n tr u m ż y c ia c h r z e ś c ija ń s k ie g o ,

A K 75(1983) t. 101, 391— 405; R. R a k , E u c h a r y s tia w ż y c i u c h r z e ś c ija ń s k im ,

(10)

W s z y s tk ie s a k r a m e n t y ś w ię te s k ie r o w a n e są k u E u c h a r y s tii i d la te g o z z a s a d y p r z y jm u j e się je w c z a sie M szy św . W n ie j z a w ie r a się ź ró d ło n a sz e g o u ś w ię c e n ia i o n a je s t je d n o c z e ś n ie n a jd o s k o n a ls z ą f o r m ą o d d a n ia czci B ogu. D la te g o K o śc ió ł u z n a je E u c h a r y s tię za ź ró d ło i sz c z y t c a łe g o ż y c ia c h rz e ś c i ja ń s k ie g o : , z E u c h a r y s tii ja k o ze ź ró d ła s p ły w a n a n a s ła s k a i z n a jw ię k s z ą s k u te c z n o ś c ią p rz e z n ią d o k o n u je się u ś w ię c e n ie c z ło w ie k a w C h r y s tu s ie i to u w ie lb ie n ie B oga, k tó r e je s t c e le m w s z y s tk ic h d z ie ł K o śc io ła ” (K L 10). O d n o w io n a p o S o b o rz e W a ty k a ń s k im I I li tu r g ia M szy św . w y m a g a św ia d o m e g o , c z y n n e g o i p o b o ż n e g o u d z ia łu w n ie j c a łe g o z g ro m a d z e n ia (K L 11; 14). O d n o w a li tu r g ii n ie s p r o w a d z a się je d n a k je d y n ie do z m ia n y o b rz ę d ó w , z a s tą p ie n ia d a w n y c h k sią g li tu r g ic z n y c h n o w y m i, lecz m a p o le g a ć g łó w n ie n a p rz e m ia n ie m e n ta ln o ś c i d u c h o w n y c h i św ie c k ic h , n a w n ik n ię c iu w je j w e w n ę tr z n e tr e ś c i, o d k r y c iu te o lo g ii s p r a w o w a n y c h o b rz ę d ó w o ra z o d p o w ie d n im do te g o s ty lu c e le b ra c ji. D la te g o p ro c e s o d n o w y li tu r g ii m a c ią g le tr w a ć , a b y je j u c z e s tn ic y c o ra z p e łn ie j d o s trz e g a li w n ie j z b aw cze d z ia ła n ie B oga i ź ró dło je d n o ś c i w C h ry s tu s ie w s z y s tk ic h w ie rz ą c y c h .2

S p o ś ró d ró ż n y c h f o r m ż y c ia litu rg ic z n e g o K o ścio ła, w ię k sz o ść w ie rn y e n u c z e s tn ic z y n a jc z ę ś c ie j w E u c h a ry s tii, zw ła sz c z a n ie d z ie ln e j i św ią te c z n e j. R ó w n ie ż p o s łu g a k a p ła ń s k a w ię k sz o ś c i d u s z p a s te rz y o g ra n ic z a s ię w te d n i g łó w n ie do s p r a w o w a n ia E u c h a r y s tii. D o k u m e n ty N a u c z y c ie lsk ie g o U rz ę d u K o śc io ła ta k ż e p o le c a ją c z ę ste c e le b ro w a n ie E u c h a ry s tii. P o w s ta ją w z w ią z k u z ty m p y ta n i a : J a k i e są o b ie k ty w n e k r y t e r i a c z ę sto tliw o śc i E u c h a ry s tii? C zy c e le b r a c ja E u c h a r y s tii m u s i m ie ć m ie js c e zaw sz e i w k a ż d y m z g ro m a d z e n iu w ie r n y c h ? W o p a rc iu o p r a k t y k ę K o śc io ła d o ty c z ą c ą s p r a w o w a n ia E u c h a r y s tii w r ó ż n y c h o k re s a c h je g o d z iejó w , a r t y k u ł n in ie js z y je s t p r ó b ą o d p o w ie d z i n a te p y ta n ia . B IU L E T Y N ' L I T U R G IC Z N Y 0 1 1. O d n ie d z ie ln e j do c o d z ie n n e j E u c h a ry s tii S p r a w u ją c E u c h a r y s tię K o śc ió ł w y p e łn ia p o le c e n ie C h r y s tu s a d a n e A p o s to ło m p o d c z a s O s ta tn ie j W ie c z e rz y : „T o czy ń c ie n a m o ją p a m i ą tk ę ” (Ł k 22, 19.:. J e d n a k n a p o d s ta w ie P is m a Ś w ię te g o N ow ego T e s ta m e n tu tr u d n e je s t b liż sz e o k re ś le n ie c z ę sto tliw o śc i s p r a w o w a n ia P a m ią tk i P a n a . R ó w n ie ż p iś m ie n n ic tw o w c z e s n o c h rz e ś c ija ń s k ie (I— I I I w .) n ie d o s ta rc z a n a m je d n o z n a c z n y c h in f o r m a c ji d o ty c z ą c y c h c z ę sto tliw o śc i z g ro m a d z e ń e u c h a ry s ty c z n y c h n a j s ta r s z y c h g m in c h rz e ś c ija ń s k ic h .3 F a k te m je d y n ie p e w n y m , p o tw ie r d z o n y m ta k p r z e z P is m o Ś w ię te , ja k i n a js ta r s z ą p is a n ą tr a d y c ję K o śc io ła , je s t s p r a w o w a n ie E u c h a r y s tii w n ie d z ie lę . O z g r o m a d z e n iu n a E u c h a r y s tię w n ie d z ie lę m ó w ią D z 20 ,7 — 12: „W p ie r w s z y m d n iu po sz a b a c ie , k ie d y z e b ra liś m y się n a ła m a n ie c h le b a ...” o ra z 1 K o r 16,2: „ N ie c h a j p ie rw s z e g o d n ia ty g o d n ia k a ż d y z w a s o d ło ży w e d łu g teg o , co u z n a za w ła śc iw e , żeb y r.ie z a rz ą d z a ć z b ió re k d o p ie ro w te d y , k ie d y p rz y b ę d ę ” . J e d n a k w D z ie ja c h A p o s to ls k ic h je s t ró w n ie ż te k s i, k tó r y p o z w a la p rz y p u s z c z a ć , że ta k ż e w c ią g u ty g o d n ia g ro m a d z o n o się n a s p r a w o w a n ie E u c h a ry s tii: „ T r w a li o n i w n a u c e A p o sto łó w i w e w s p ó ln o cie, w ła m ą n iu c h le b a i w m o d litw ie . W ie lb ili B oga, a c a ły lu d o d n o sił się do n ic h ż y c z liw ie , P a n zaś p rz y m n a ż a ł im c o d z ie n n ie ty c h , k tó r z y d o s tę p o w a li z b a w ie n ia ” (Dz 2, 42.46).

S z c z e g ó ln e z n a c z e n ie d la K o śc io ła p o s ia d a ła je d n a k n ie d z ie ln a E u c h a r y s tia z r a c j i w s p o m in a n ia te g o d n ia Z m a r tw y c h w s ta n ia C h ry s tu s a . D la w s p ó ln o t c h rz e ś c ija ń s k ic h w c z a sa c h a p o s to ls k ic h , a n a s tę p n ie w I I —I I I w . s p r a w o w a

2 Z ob. J . M i a z e k , E u c h a r y s tia : o fia ra — k u l t — o b rzą d , A K 75 (1983) t. 101, 315— 335; W. H a n c , E u c h a r y s tia —· s a k r a m e n ta ln y m z n a k i e m je d n o 

ści, ta m ż e , 349— 365.

3 P o r. R. T a f t , D ie H ä u fig k e it d e r E u c h a r s tie im L a u f d e r G e sc h ic h te , C o n c iliu m 18(1982) 86— 95.

(11)

B IU L E T Y N L I T U R G I C Z N Y

n ie E u c h a r y s tii je s t n ie r o z e rw a ln ie z w ią z a n e p rz e d e w s z y s tk im ze ś w ię to w a n ie m n ie d z ie li ja k o D n ia P a ń s k ie g o . Ś w ia d c z y o ty m św . J u s t y n ( f o k . 167) w n a s t ę p u ją c y sp o só b u z a s a d n ia ją c u tr w a lo n y ju ż z w y c z a j n ie d z ie ln y c h z g ro m a d z e ń e u c h a ry s ty c z n y c h : „ Z g ro m a d z e n ia zaś n asze, o d b y w a ją się w d n iu s ło ń c a d la te g o , że je s t to p ie rw s z y d z ie ń , w k tó r y m Bóg, p rz e tw o r z y w s z y c ie m n o ś c i o ra z p r a m a te r ię , u c z y n ił ś w ia t, a ta k ż e p o n ie w a ż w ty m w ła ś n ie d n iu z m a r tw y c h w s ta ł J e z u s C h r y s tu s n a s z Z b a w ic ie l” .4 Ś w ię to w a n ie n ie d z ie li a ż do 321 r . p o le g a ło p rz e d e w s z y s tk im n a s p r a w o w a n iu w ty m d n iu E u c h a r y s tii.

P ie r w s z e w z m ia n k i o g ro m a d z e n iu się n a E u c h a r y s tię w c ią g u ty g o d n ia s ię g a ją p rz e ło m u I I — I I I w . W c z a sa c h T e r t u l i a n a ( t 220) w ie r n i w A f r y ce k o ń c z y li p o s t s ta c y jn y w ś ro d y i p ią t k i c e le b r a c ją E u c h a r y s tii.5 S w . С y - p r i a n ( t 258) w s p o m in a ju ż o c o d z ie n n y m c e le b ro w a n iu E u c h a r y s tii p rz e z k a p ła n ó w .6 P r a k t y k a t a n ie b y ła je d n a k jesz c z e p o w sz e c h n a . D o p ie ro ś w . A u g u s t y n ( t 430) p is z e o c o d z ie n n e j E u c h a r y s tii w w ie lu w s p ó ln o ta c h ja k o ro z p o w s z e c h n io n y m ju ż z w y c z a ju . O d V w . m o ż n a w ię c m ó w ić ju ż o p o w s z e c h n y m z w y c z a ju K o śc io ła Z a c h o d n ie g o p o le g a ją c y m n a s p r a w o w a n iu E u c h a r y s tii k a ż d e g o d n ia ty g o d n ia .7 W y ją te k s ta n o w ił o k re s W ie lk ie g o P o s tu , k ie d y p o c z ą tk o w o c e le b ro w a n o E u c h a r y s tię je d y n ie w n ie d z ie le , n a s tę p n ie w ś r o d y i p ią tk i, p o n ie d z ia łk i (od V w .), w to r k i i so b o ty (VI—V II w.), a n a j p ó ź n ie j — d o p ie ro od V III w . — ta k ż e w c z w a r tk i.8

C z ę sto tliw o ś ć s p r a w o w a n ia E u c h a r y s tii m ia ła śc isły z w ią z e k z k s z ta łto w a n ie m się r o k u i k a le n d a r z a litu r g ic z n e g o n a k a z u ją c e g o lu b z a k a z u ją c e g o je j c e le b r a c ji o ra z z ró ż n y m i f a k t a m i i w y d a r z e n ia m i w ż y c iu b ą d ź c a łe g o K o śc io ła , b ą d ź te ż ty lk o p e w n e j g ru p y w ie r n y c h (s ta tio , ro c z n ic a n a r o d z in d la n ie b a m ę c z e n n ik a , p o g rz e b , c h o ro b a , m a łż e ń stw o ). N a p o d k re ś le n ie z a s łu g u je r ó w n ie ż s a m a m o ty w a c ja s p r a w o w a n ia E u c h a r y s tii. W ra z z p o w s ta n ie m p r a k t y k i c o d z ie n n e j E u c h a ry s tii, m o ty w e m je j s p r a w o w a n ia n ie b y ła is to tn a w a r to ść M szy św . ja k o u tr w a l e n ie z b a w c z e j o fia ry C h r y s tu s a i je j s a k r a m e n t a l n e u o b e c n ie n ie , ile r a c z e j z e w n ę tr z n a o k a z ja , w a ż n a d la w ie r n y c h (g ru p y lu b n a w e t je d n o s tk i), k tó r a d o m a g a ła się E u c h a r y s tii n a d a ją c je j p rz e z to ś w ią te c z n y i u ro c z y s ty c h a r a k te r .8

P o w s ta n ie M szy w o ty w n y c h b y ło n a s tę p n ą p rz y c z y n ą c z ęsteg o s p r a w o w a n ia E u c h a r y s tii.10 O d w c z e sn e g o śre d n io w ie c z a z a c z y n a p o ja w ia ć się zw y c z a j c e le b r o w a n ia E u c h a r y s tii w o k re ś lo n e j p rz e z w ie r n y c h in te n c ji (v o tu m ), n a j  c z ę śc ie j c e le m o tr z y m a n ia o d B o g a ' w y s łu c h a n ia p r z e d k ła d a n e j M u p ro ś b y . P o w s ta ły w ię c n o w e m o ty w y s p r a w o w a n ia E u c h a ry s tii, a w z w ią z k u z ty m n o w a p o b o ż n o ść e u c h a r y s ty c z n a p o le g a ją c a n a s z u k a n iu w o fie rz e C h r y s tu s a s k u te c z n e j p o m o c y w tr u d n y c h s y tu a c ja c h ż y c io w y c h z a ró w n o p o sz c z e g ó ln y c h w ie rn y c h , ja k i c a łe j m ie js c o w e j w s p ó ln o ty (c h o ro b a , g łó d , p o w ó d ź, z a ra z a , w o jn a , s u s z a , tr z ę s ie n ie z ie m i itp.). N ie k ie d y u w z g lę d n ia n o ta k ż e b a r d z ie j d u c h o w e m o ty w y (d z ię k c z y n ie n ie , p ro ś b a o o d p u sz c z e n ie g rzech ó w ), lecz g łó w n ie k o n c e n tr o w a n o się n a p ro ś b a c h d o ty c z ą c y c h d o c z e sn e j p o m y ś ln o śc i. T r z e b a je d n a k p rz y z n a ć , że p r a k t y k a M szy w o ty w n y c h ś w ia d c z y ła o s iln e j w ie rz e w s k u te c z n o ś ć o f ia r y e u c h a r y s ty c z n e j, a ta k ż e w y n ik a z p e w n e j w iz ji te o 4 M . M i c h a l s k i , A n to lo g ia lite r a tu r y p a tr y s ty c z n e j, W a rs z a w a 1969, t. 1, z. 1, 153. , 5 T e r t u l i a n , W y b ó r p is m , W a rs z a w a 1970, 124. 8 św . C y p r i a n , L is ty , W a rs z a w a 1969, 165. 7 R. T a f t , a rt. c y t., 87— 88; A. A d a m , P a s to r a l-litu r g is c h e s H a n d le x i k o n , F r e i b u r g 1980, 349. 8 В. M o k r z y c k i , M e ta n o e ite . N a w r a c a jc ie się, K r a k ó w 1976, 14—15. 9 R . T a f t , a rt. c y t., 89.

10 S. M a r s i 1 i, T eo lo g ia d e lla c e le b ra zio n e d e ll’E u c a ris tia , w : A n a m n e 

sis. E u c a ris tia : te o lo g ia e sto ria d e lla c e le b r a z io n e (red . S. M a r s i l i i in.),

(12)

lo g ic z n e j ż y c ia lu d z k ie g o . O p ie ra ła się n a p rz e k o n a n iu , że B óg je s t b lis k o czło w ie k a i jeg o s p r a w , d la te g o n a le ż y p ro s ić o J e g o z b a w c z ą in te r w e n c ję , a b y c z ło w ie k — d o ś w ia d c z a n y p rz e z ró ż n e p rz e c iw n o ś c i i tr u d n o ś c i ży c io w e — n ie u t r a c i ł w ia r y i m iło ś c i B oga, a p r z e z to n ie zesz e d ł z d ro g i w io d ą c e j do z b a w ie n ia .11 J e d n a k te g o r o d z a ju p o b o ż n o ść m s z a ln a p ro w a d z iła n ie r z a d k o d o w y p a c z e ń w p o jm o w a n iu E u c h a ry s tii, s p r o w a d z a ją c ją c zęsto do r o li n ie z a w o d n e g o ś r o d k a , za p o m o c ą k tó r e g o m o ż n a o d B oga o tr z y m a ć s p e łn ie n ie sw o ic h p r a g n ie ń . P r a g n ie n ie o tr z y m a n ia ła s k M szy św . w r ó ż n y c h ż y c io w y c h p o tr z e b a c h d o p ro w a d z iło n ie ty lk o do p o w s ta n ia M szy w o ty w n y c h , a le ta k ż e d o n a d u ż y ć w p o s ta c i tzw . s e r ii m s z a ln y c h w o k re ś lo n y c h in t e n c ja c h .12 2. O d E u c h a r y s tii w e w s p ó ln o c ie do M szy p r y w a tn y c h

K o śc ió ł p ie r w s z y c h w ie k ó w n ie z n a ł s p r a w o w a n ia E u c h a r y s tii b e z u d z ia łu w ie r n y c h . N ie d z ie ln a i ś w ią te c z n a E u c h a r y s tia g ro m a d z iła w je d n e j c e le b r a c ji c a łą m ie js c o w ą sp o łe c z n o ść w ie rn y c h . Z w y k le ta k ie m u z g r o m a d z e n iu e u c h a r y s ty c z n e m u p rz e w o d n ic z y ł b is k u p w o to c z e n iu p re z b ite r ó w , d ia k o n ó w , le k t o r ó w i in n y c h n iż s z y c h s to p n ie m m in is tró w . T a k s p r a w o w a n a E u c h a r y s tia b y ła n ie ty lk o z n a k ie m je d n o ś c i K o ścio ła, a le ta k ż e t ę je d n o ś ć b u d o w a ła . R ó w n ie ż k ie d y E u c h a r y s tię s p r a w o w a n o w d n i p o w s z e d n ie z o k a z ji ró ż n y c h o k o lic z n o śc i n p . p rz y c h o ry m , w d n iu z a w a r c ia m a łż e ń s tw a itp . u d z ia ł p r z y n a jm n ie j części m ie js c o w e j w s p ó ln o ty (ro d z in a , g o ście w e se ln i) b y ł z w y c z a jn ą p r a k t y k ą K o ścio ła.

P o c z ą tk i m sz y p r y w a tn y c h s ię g a ją c z a só w k a r o liń s k ic h (V III— I X w .), a ic h ź ró d e ł n a le ż y sz u k a ć w z w y c z a ja c h m o n a s ty c z n y c h k la s z to ró w f r a n k o ń sk ic h . N a js ta r s z e w s p ó ln o ty m n ic h ó w , t a k n a W sch o d zie, ja k i n a Z a ch o d zie, n ie m ia ły c o d z ie n n e j E u c h a r y s tii. J e d y n ie w n ie d z ie le i ś w ię ta m n is i u c z e s t n ic z y li w e M szy św . s p r a w o w a n e j w k o śc ie le p a r a f ia ln y m . S y tu a c ja t a k a i s t n ia ł a je s z c z e za c z a só w św . B e n e d y k t a (f 547). M n isi b o w ie m z z a sa d y n ie m ie li św ię c e ń k a p ła ń s k ic h . D o p ie ro z c z a se m (od V I I I w .), k ie d y n a Z a c h o d z ie p o w s ta ła p r a k t y k a u d z ie la n ia św ię c e ń k a p ła ń s k ic h ta k ż e m n ic h o m i k ie d y lic z b a m a ją c y c h św ię c e n ia c ią g le w z r a s ta ła , a z a n ik ła d a w n a p r a k t y k a k o n c e le b ry , p o w s ta ł z w y c z a j tz w . m s z y p r y w a tn y c h . M n is i k a p ła n i p r a g n ę li b o w ie m s p e łn ia ć f u n k c j e w y n ik a ją c e ze św ię c e ń , w ś r ó d k tó r y c h szcze g ó ln e m ie js c e z a w sz e z a jm o w a ło s p r a w o w a n ie E u c h a r y s tii.1« W z o ru ją c się n a k o ś c io ła c h ty t u la r n y c h R z y m u o ra z n a ś w ią ty n ia c h w lic z b ie u c z ę sz c z a n y c h p rz e z p ie lg rz y m ó w s a n k t u a r ia c h , ta k ż e w o k a z a ły c h z w y k le k o ś c io ła c h k la s z to rn y c h b u d o w a n o lic z n e b o c z n e o łta r z e k u czci św ię ty c h i p r z y n ic h c o d z ie n n ie c e lb r o w a n o E u c h a r y s tię , n a w e t b e z u d z ia łu lu d u . O d V I I I w . co d z ie n n a c e le b r a c ja E u c h a r y s tii je s t ju ż d la m n ic h a k a p ła n a p r a k t y k ą p o w s z e c h n ą . Z w y c z a j te n p r z y ję li n a s tę p n ie k a p ła n i d ie c e z ja ln i.14

N a p o w s ta n ie m s z y p r y w a tn y c h m ia ł w p ły w ró w n ie ż p o w s ta ły w V III w . z w y c z a j s k ł a d a n ia w k la s z to r a c h o f ia r y z p ro ś b ą o a p lik o w a n ie M szy św . za g rz e s z n ik ó w , o o d p u s z c z e n ie im g rz e c h ó w . D o tą d is tn ia ła b o w ie m je d y n ie p r a k t y k a p o le g a ją c a n a p ro s z e n iu m n ic h ó w o m o d litw ę P s a lm a m i, a b y B óg o d p u ś c ił g rz e c h y p o k u tn ik o m . K le r y k a liz a c ja k la s z to ró w p rz y c z y n iła się d o teg o , że z a c z ę to p ro s ić ró w n ie ż o M szę św . w ty c h in te n c ja c h . D o ch o d ziło d o p e w n e g o r o d z a ju k o n tr a k tu , u m o w y m ię d z y p o k u tn ik ie m a p r z y jm u ją c y m o f ia rę (p ie n ią d z e ) k a p ła n e m , k tó r y z o b o w ią z y w a ł się do c e le b ro w a n ia M szy św . w in t e n c ji o k re ś lo n e j p rz e z o fia ro d a w c ę . W t e n sp o só b p o w s ta ły s ty p e n d ia 11 T a m ż e , 85— 86. 18 T a m ż e , 88— 89. 13 R. T a f t , a rt. c y t., 90; zob. A. A n g e n e n d t — T. A. S c h n i t - k e r . D ie P r iv a tm e s s e , L J 33 (1983) 76— 89. 14 A. A d a m , dz. cyt., 430.

(13)

m s z a ln e , k tó r e s ta ły się ź ró d łe m u tr z y m a n ia d la w ie lu d u c h o w n y c h . P r a k t y k a ta w y k o r z y s ty w a n a b y ła c zęsto p rz e z lu d z i z a m o ż n y c h , k tó r z y w te n s p o só b „.k u p o w ać” m o g li ła s k i M szy św . W te d y ta k ż e p o w s ta ły tz w . fu n d a c je m s z a ln e .15 W re sz c ie tr z e c ią p rz y c z y n ą p o w s ta n ia p r y w a tn y c h M szy św . b y ł z w y c z a j k la s z to r n y p o le g a ją c y n a c e le b ro w a n iu lic z n y c h M szy z a z m a r ły c h w s p ó łb r a c i k a p ła n ó w (n a w e t do 100 w c ią g u r o k u ) .16

3. O d je d n e j do w ie lo k r o tn e j E u c h a r y s tii teg o sam e g o d n ia

P o c z ą tk o w o E u c h a r y s tię s p r a w o w a n o ty lk o je d e n r a z d z ie n n ie , ta k ż e w n ie d z ie le i św ię ta . U c z e s tn ic z y ła w n ie j c a ła w s p ó ln o ta , tz n . d u c h o w ie ń s tw o i w ie r n i św ieccy . J e ś li o b e c n y b y ł w n ie j b is k u p , o n p rz e w o d n ic z y ł c e le b r a c ji, p re z b ite r z y k o n c e le b ro w a li z n im , a d ia k o n i i p o z o sta li m in is trz y o r a z l u d p e łn ili w ła ś c iw e so b ie f u n k c je . T a k s p r a w o w a n a E u c h a r y s tia b y ła rz e c z y w iś c ie z n a k ie m o b ja w ia ją c y m K o śc ió ł h ie r a rc h ic z n ie z o rg a n iz o w a n y i z je d n o c z o n y w m iło ś c i w o k ó ł C h r y s tu s a i J e g o o fia ry . O b o w ią z y w a ła w te d y m ilc z ą c a z a s a d a , że w ty m s a m y m k o śc ie le , n a ty m s a m y m o łta rz u , s p r a w u je s ię E u c h a r y s tię je d e n r a z d z ie n n ie .17 D o p ie ro w V w . p o ja w ia się z w y c z a j w ie lo k r o tn e g o c e le b ro w a n ia E u c h a r y s tii w ty m sa m y m k o śc ie le i te g o sa m e g o d n ia . W p ły n ę ły n a to p rz y c z y n y n a t u r y p ra k ty c z n e j. C z y n io n o to w te d y , g d y m ie js c e z g ro m a d z e n ia litu r g ic z n e g o n ie m o g ło je d n o ra z o w o p o m ie śc ić w s z y s t k ic h c z ło n k ó w d a n e j w s p ó ln o ty . P a p ie ż L e o n W . ( t 461) p o tw ie r d z a z w y c z a j rz y m s k i, że je ś li w ie r n y c h je s t t a k d u żo , że n ie p o m ie sz c z ą się w ś w ią ty n i, c e le b r u je się p o w tó rn ie , a le z w y k le c z y n ił to in n y k a p ła n (poza R z y m e m p ra w d o p o d o b n ie b y ła to b i n a c j a ) 18. N a u w a g ę z a s łu g u je te o lo g ic z n e u z a s a d n ie n ie te j p r a k t y k i: o b e c n o ść w s p ó ln o ty w y m a g a E u c h a r y s tii, d la te g o je j p o w tó r n e c e le b ro w a n ie u z a s a d n io n e je s t ty lk o w te d y , g d y je s t o b e c n a w s p ó l n o ta . k tó r a p r a g n ie w n ie j u c z e stn ic z y ć . P r a k t y k a w ie lo k r o tn e g o s p r a w o w a n ia E u c h a ry s tii te g o s a m e g o d n ia m ia ła n a s tę p n ie z w ią z e k z p o w s ta n ie m m szy p r y w a tn y c h i m s z y w o ty w n y c h .19 A b y z a d o ść u c z y n ić p ro ś b o m w ie rn y c h 0 M szę św . w o k re ś lo n e j in te n c ji, n ie k ie d y z a c h o d z iła p o tr z e b a je j p o w tó r n e go c e le b ro w a n ia teg o sa m e g o d n ia . I s to tn y m n o v u m p o ja w ia ją c y m s ię w ty m c z a sie je s t to, że c o ra z czę śc ie j t e n s a m k a p ła n s p r a w u j e E u c h a r y s tię n a w e t w ie le r a z y w c ią g u je d n e g o d n ia . O d s tę p s tw o od o b o w ią z u ją c e j w K o ściele 1 p r z y p o m in a n e j p rz e z lic z n e s y n o d y z a sa d y , że k a p ła n c e le b r u je je d e n r a z d z ie n n ie , s ta w a ło się c o ra z c z ęstsze. W p ły n ę ła n a to ta k ż e p r a k t y k a s k ła d a n ia o f i a r p rz e z w ie r n y c h p ro s z ą c y c h o M szę św . w o k re ś lo n e j p rz e z n ic h in te n c ji (s ty p e n d ia m s z a ln e ) o ra z tzw . f u n d a c je m s z a la n e .

B yć m o że is tn ie ją c y ju ż od c zasó w G r z e g o r z a W . ( t 604) p re c e d e n s tr z y k r o tn e g o c e le b ro w a n ia E u c h a r y s tii w d z ie ń N a ro d z e n ia P a ń s k ie g o n ie b y ł b e z w p ły w u n a p o w s ta ją c ą p r a k t y k ę w ie lo k r o tn e g o s p r a w o w a n ia M szy św . te g o s a m e g o d n ia . To, co m o ż liw e je s t je d n e g o d n ia , m o ż liw e je s t ta k ż e w in n e d n i 20 P o n o w n e c e le b ro w a n ie M szy św . m u s ia ło b y ć je d n a k u z a s a d n io n e j a k ą ś r a c j ą d o sta te c z n ą , a n a w e t k o n ie c z n o śc ią . W i l h e l m D u r a n d u s (t1 2 9 5 ) p o d a je p r z y k ła d y ta k ic h k o n ie c z n o śc i: ca u sa n e c e s s ita tis — n p . p r z y u m ie r a ją c y m ; c a u sa h o n e s ta tis — je ś li w a ż n a o so b isto ść c h c e w e M szy św . u c z e s tn ic z y ć ; c a u sa u tilita tis — d la p ie lg rz y m ó w , gości, n o w o ż e ń c ó w , w k o  śc io ła c h , w k tó r y c h n ie m a d ru g ie g o k a p ła n a .21 16 L . E i s e n h o f e r , H a n d b u c h d e r L itu r g ik , F r e ib u r g 1933, t. 2, 11; A . A n g e n e n d t — T. A. S c h n i t k e r , a r t. c y t., 80. • L. E i s e n h o f e r , d z. c y t., 11. ' S. M a r s i l i , d z. c y t., 79— 80; L . E i s e n h o f e r , dz. c y t., 20. 18 L. E i s e n h o f e r , dz. c y t., 22. 19 T a m ż e , 10. 26 T a m ż e , 23. 21 T a m ż e .