Geometria i ewolucja wybranych struktur solnych z obszaru Niżu Polskiego w świetle danych sejsmicznych

(1)

Geometria i ewolucja wybranych struktur solnych z obszaru Ni¿u Polskiego

w œwietle danych sejsmicznych

Piotr Krzywiec

1

Geometry and evolution of selected salt structures in the Polish Lowlands in the light of seismic data. Prz.

Geol., 57: 812–818.

A b s t r a c t. Permo-Mesozoic Mid-Polish Trough formed eastern segment of the Southern Permian Basin, within which thick series of the Upper Permian (Zechstein) evaporites, including rock salt, have been deposited. During subsidence phase the presence of thick salt series led to regional decoupling between sub-salt basement and supra salt Mesozoic sedimentary cover, and to development of various salt structures. Evolution of salt pillows and diapirs was genetically related to activity of the basement fault zones. The Goleniów, Dzwonowo-Cz³opa, Damas³awek, Mogilno, K³odawa and Lubieñ salt diapirs have been analyzed using conventional seismic reflection data acquired during petroleum exploration, and — in case of Damas³awek and Lubieñ diapirs — shallow high-resolution seismic data. Interpretation of available seismic data gave new insight into geometry of these salt structures, finally shaped during Late Cretaceous-Palaeogene inversion of the Mid-Polish Trough and partly modified during younger (Neo-gene-Quaternary) phases of their tectonic activity.

keywords: reflection seismics, salt diapirs, salt pillows, Mid-Polish Trough

Permsko-mezozoiczny basen polski tworzy³ wschodni segment systemu epikontynentalnych basenów osadowych zachodniej i centralnej Europy. Osady permu (³¹cznie z mi¹¿szymi cechsztyñskimi ewaporatami) i mezozoiku, zdeponowane w osiowej czêœci basenu, zwanej bruzd¹ œródpolsk¹, osi¹gnê³y mi¹¿szoœæ wielu kilometrów. W póŸ-nej kredzie–paleogenie bruzda œródpolska uleg³a inwersji (por. Dadlez, 1998; Scheck-Wenderoth i in., 2008). W trak-cie rozwoju pomorskiego i kujawskiego segmentu bruz-dy œródpolskiej du¿e znaczenie mia³a tektonika solna (szczegó³owe omówienie i szerszy spis literatury — por. Krzywiec, 2002a, b, 2004). Obecnoœæ mi¹¿szych cechsztyñskich ewaporatów w sp¹gu wype³nienia osado-wego bruzdy œródpolskiej doprowadzi³a do wystêpuj¹cego w regionalnej skali zjawiska mechanicznego odspojenia mezozoicznej pokrywy osadowej od podcechsztyñskie-go pod³o¿a oraz powstania uskoków, fa³dów, a tak¿e poduszek i diapirów solnych, genetycznie zwi¹zanych ze strefami uskokowymi (pocz¹tkowo aktywnymi jako uskoki normalne, a nastêpnie — na etapie inwersji base-nu — jako uskoki odwrócone) w obrêbie pod³o¿a pod-cechsztyñskiego (Krzywiec, 2006a, b; Krzywiec i in., 2006).

W niniejszym artykule zosta³y zaprezentowane przyk³ady obrazu sejsmicznego wybranych struktur sol-nych po³o¿osol-nych w ró¿sol-nych czêœciach bruzdy œródpolskiej (ryc. 1). Celem artyku³u nie jest jednak szczegó³owa anali-za tektoniki solnej w rejonach, z których pochodz¹ poszczególne przyk³ady sejsmiczne, a jedynie krótkie omówienie oraz zilustrowanie ró¿nic w wykszta³ceniu i — bardzo ogólnie zarysowanej — ewolucji poszczególnych struktur solnych. Szczególn¹ uwagê zwrócono na ostatnie etapy aktywnoœci struktur solnych (póŸna kreda–keno-zoik), gdy¿ te w³aœnie etapy maj¹ najwiêksze znaczenie w analizach wspó³czesnej i przysz³ej aktywnoœci tekto-nicznej struktur solnych, co z kolei ma kluczowe znaczenie w kontekœcie budowy podziemnych zbiorników na

wêglo-wodory czy te¿ sk³adowisk materia³ów radioaktywnych (por. Czapowski i in., 2006).

Dotychczas zaprezentowano wiele publikacji zawie-raj¹cych wyniki interpretacji danych sejsmicznych obra-zuj¹cych struktury solne z Ni¿u Polskiego (np. Dadlez & Marek, 1969, 1974; Dziewiñska i in., 2001; Dadlez, 2001, 2005; Wagner i in., 2002). Publikacje te pod wieloma wzglêdami siê ró¿ni¹, jednak mo¿na wskazaæ jeden ich wspólny mianownik — wysady solne wyinterpretowane na podstawie danych sejsmicznych w znakomitej wiêkszoœci maj¹ doœæ regularne œciany, na ogó³ nieprzewieszone. Tego typu geometria struktur solnych jest po czêœci odbiciem ich faktycznej budowy geologicznej, jednak w wielu przypad-kach jest efektem innego podejœcia autorów tych publikacji do problemu reaktywacji struktur solnych w kompre-syjnym polu naprê¿eñ, co w przypadku struktur solnych z obszaru Ni¿u Polskiego zasz³o w trakcie inwersji bruzdy œródpolskiej (póŸna kreda–paleogen). Istotnym elementem jest równie¿ jakoœæ danych sejsmicznych jako takich — wiele starszych publikacji by³o opartych na danych sej-smicznych istotnie gorszej jakoœci ni¿ obecnie dostêpne dane, wczeœniej szczególnym problemem by³o poprawne obrazowanie bardzo stromych, pionowych b¹dŸ przewie-szonych fragmentów struktur solnych. Nawet nowsze dane by³y jednak w niektórych przypadkach interpretowane w doœæ odmienny sposób, czego powodem by³o ró¿ne podejœcie do zagadnienia wp³ywu inwersji bruzdy na struk-tury solne (por. Dadlez, 2005; Krzywiec, 2006b, c).

Przyjêty tu ogólny model rozwoju struktur solnych na obszarze Ni¿u Polskiego zak³ada ich inicjacjê i przynajm-niej czêœciowy wzrost na etapie triasowo-jurajskiej eks-tensji i subsydencji (por. Jackson & Vendeville, 1994; Withjack & Callaway, 2000; Dooley i in., 2005) oraz póŸ-nokredowo-paleogeñsk¹ reaktywacjê w trakcie kompresji i inwersji (por. Kockel, 2003; Hudec, 2004; Kukla i in., 2008).

Wybrane struktury solne w obrazie sejsmicznym Wysad solny Goleniów (ryc. 2; por. Dadlez, 2001; Krzywiec, 2006a; Krzywiec i in., 2006) znajduje siê w pó³-nocno-zachodniej czêœci bruzdy œródpolskiej, w pobli¿u

1

Pañstwowy Instytut Geologiczny — Pañstwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; piotr.krzywiec@

(2)

KOSZALIN SZCZECIN POZNAÑ BYDGOSZCZ TORUÑ £ÓD WARSZAWA GDYNIA GDAÑSK GORZÓW WLKP. ZIELONA GÓRA 16 00_{° '} 17 00_{° '} 18 00_{° '} 15 00_{° '} 14 00_{° '} 54 00_{° '} 53 30° ' 53 00_{° '} 52 30° ' 52 00° ' 54 30_{° '} 16 00_{° '} 17 00_{° '} 18 00_{° '} 15 00_{° '} 54 00_{° '} 53 30° ' 53 00° ' 52 30_{° '} 52 00° ' 54 30_{° '} 19 00_{° '} 20 00_{° '} 21 00_{° '} 19 00_{° '} 20 00_{° '} 21 00_{° '} 0 100km poduszki solne salt pillows

czêœciowo przebite struktury solne pierced salt diapirs

w pe³ni przebite struktury solne fully pierced salt diapirs niesolne struktury antyklinalne non-salt anticlines

hipotetyczne strefy uskokowe w pod³o¿u podcechsztyñskim (Krzywiec i in., 2006, Krzywiec, 2006a)

hypothetical fault zones within the pre-Zechstein basement (Krzywiec et al., 2006, Krzywiec, 2006a)

(Dadlez & Marek, 1998; Lokhorst, 1998, zmodyfikowane i uproszczone) (Dadlez & Marek, 1998; Lokhorst, 1998, modified and simplified)

Ryc. 1. Struktury solne Ni¿u Polskiego: 1 — wysad solny Goleniowa (ryc. 2), 2 — struktura solna Dzwonowo-Cz³opa (ryc. 3), 3 —

wysad solny Damas³awek (ryc. 4), 4 — wysad solny Mogilno (ryc. 5), 5 — wysad solny K³odawa (ryc. 6), 6 — wysad solny Lubieñ (ryc. 7)

Fig. 1. Salt structures of the Polish Lowland: 1 — Goleniów salt diapir (Fig. 2), 2 — Dzwonowo-Cz³opa salt diapirs (Fig. 3),

3 — Damas³awek salt diapir (Fig. 4), 4 — Mogilno salt diapir (Fig. 5), 5 — K³odawa salt diapir (Fig. 6), 6 — Lubieñ salt diapir (Fig. 7)

Rokita IG-1 Moracz IG-1

cechsztyn Zechstein trias Triassic jura Jurassic kreda Cretaceous pod³o¿e podcechsztyñskie sub-Zechstein basement 0 1 2 TWT [sec] TWT[sec] 0 1 2 S N 2 km

wysad solny Goleniów Goleniów salt diapir

poduszka solna Rokita Rokita salt pillow

strop pod³o¿a podcechsztyñskiego

top of the sub-Zechstein basement

strop cechsztynu top of Zechstein strop triasu top of Triassic strop jury top of Jurassic

syntektoniczne osady górnokredowe

Upper Cretaceous syn-tectonic deposits

uskoki

faults

otwór wiertniczy

borehole

Rokita IG-1

Ryc. 2. Wysad solny Goleniów. Lokalizacja — patrz ryc. 1 Fig. 2. Goleniów salt diapir. See Fig. 1 for location

(3)

Szczecina, i ze wzglêdu na tak¹ lokalizacje jest on rozwa-¿any jako potencjalny kawernowy magazyn wêglowodo-rów. Wysad ten jest struktur¹ asymetryczn¹, której po³udniowo-zachodnia œciana zosta³a zinterpretowana jako oparta o uskok odwrócony. Geometria wysadu Gole-niów oraz lokalnie zredukowana mi¹¿szoœæ utworów gór-nokredowych ponad jego szczytem wskazuj¹ na kompresyjn¹ reaktywacjê wysadu w trakcie inwersji bruz-dy œródpolskiej, podobnie jak w przypadku struktury solnej Oœwino (Krzywiec, 2002b). Obserwowana istotna asyme-tria wysadu solnego Goleniów oraz dowody na jego sto-sunkowo niedawn¹ aktywnoœæ tektoniczn¹ sugeruj¹, ¿e konieczna jest szczegó³owa analiza ewolucji geologicznej i obecnej stabilnoœci geodynamicznej tego wysadu przed podjêciem decyzji o budowie podziemnego magazynu.

Struktura solna Dzwonowo-Cz³opa jest to skompli-kowany system po³¹czonych genetycznie wysadów (ryc. 3). Zaprezentowana interpretacja obrazuje strome, czêsto przewieszone œciany obu wysadów oraz wystêpowanie w obrêbie utworów triasowych przewieszek solnych (por. Krzywiec, 2006b). Tego typu geometria, odmienna od przyjmowanej w innych modelach (Dadlez, 2001, 2005), jest zgodna z podobnymi interpretacjami struktur solnych z obszaru Niemiec (Kockel, 2003; Hudec, 2004; Kukla i in., 2008), wg których w triasie dochodzi³o do ekstruzji soli na dno zbiornika morskiego. Ekstruzje te by³y nastêpnie zasy-pywane przez m³odsze osady, a ca³a powsta³a w ten spo-sób struktura solna uleg³a kompresyjnej reaktywacji (por. Kukla i in., 2008, fig. 5.3.8). Model ten odpowiada interpretacji zaproponowanej wczeœniej dla wysadu K³oda-wa (por. Krzywiec, 2004, fig. 7 i 8). Ponad obydwoma wysadami solnymi, w obrêbie utworów górnej kredy, s¹ wyraŸnie widoczne lokalne niezgodnoœci k¹towe i reduk-cje mi¹¿szoœci, wywo³ane reaktywacj¹ i wzrostem wysa-dów w trakcie inwersji bruzdy œródpolskiej (Leszczyñski, 2002; Krzywiec, 2006b).

Wysad solny Damas³awek (ryc. 4) jest zlokalizowany w ci¹gu struktur solnych o biegu NW-SE, do których nale-¿y równie¿ wysad Wapna (por. Jaworska & Ratajczak, 2008). Wysad Damas³awek przebi³ siê prawie do samej powierzchni, cechuj¹ go strome, czêœciowo przewieszone œciany (ryc. 4A). Widoczne w jego otoczeniu lokalne zmia-ny mi¹¿szoœci w obrêbie utworów triasu i przede wszyst-kim jury dokumentuj¹ aktywnoœæ tej struktury solnej na etapie ekstensji i subsydencji bruzdy œródpolskiej. W oto-czeniu wysadu Damas³awek (ryc. 4A) nie rejestruje siê zmian mi¹¿szoœci w obrêbie utworów górnej kredy, jednak zaznaczaj¹ siê one bardzo wyraŸnie ponad poduszk¹ soln¹ Janowca. Tego typu zmiany mi¹¿szoœci utworów górnej kredy dokumentuj¹ póŸnokredowy etap aktywnoœci tekto-nicznej w tym rejonie. Na rycinie 4B zaprezentowano p³ytki, wysokorozdzielczy profil sejsmiczny, wykonany ponad wysadem Damas³awek w zwi¹zku z planami lokali-zacji w jego obrêbie sk³adowiska odpadów radioaktyw-nych (Krzywiec i in., 2000). Profil ten z du¿¹ dok³adnoœci¹ obrazuje stropow¹ czêœæ wysadu, jego kredowy (zachowa-ny jedynie szcz¹tkowo) i kenozoicz(zachowa-ny nadk³ad. Obecna struktura stropu wysadu solnego Damas³awek jest efektem mioceñskiej lokalnej subsydencji, której towarzyszy³a depozycja wêgli brunatnych, a nastêpnie plioceñskiej i m³odszej inwersji, po³¹czonej z ostatnimi fazami wzrostu wysadu solnego (Jarosiñski & Krzywiec, 2006; Jarosiñski i in., 2009). Wysokorozdzielcze dane sejsmiczne œwiadcz¹, ¿e wysad ten mo¿e byæ nadal aktywny i dlatego nale¿y go poddaæ szczególnie skrupulatnym badaniom w zwi¹zku z planami ulokowania w nim sk³adowiska odpadów radio-aktywnych.

Wysad solny Mogilno (ryc. 5; Soko³owski, 1966; Wil-kosz, 2006) jest o tyle szczególn¹ struktur¹ soln¹, i¿ w jego obrêbie znajduje siê czynna kopalnia soli oraz podziemny magazyn gazu. Na rycinie 5 jest pokazana

po³udniowo-cechsztyn Zechstein trias Triassic jura Jurassic kreda Cretaceous kenozoik Cenozoic pod³o¿e podcechsztyñskie sub-Zechstein basement SW NE 0 1 2 0 1 2 2 km TWT [sec] TWT [sec]

wysad solny Dzwonowo Dzwonowo salt diapir

wysad solny Cz³opa Cz³opa salt diapir

poduszka solna Trzcianka Trzcianka salt pillow

strop mezozoiku

top of Mesozoic

uskoki

faults

Ryc. 3. Wysady solne Dzwonowo-Cz³opa (Krzywiec, 2006b, zmodyfikowane). Lokalizacja — patrz ryc. 1 Fig. 3. Dzwonowo-Cz³opa salt diapirs (Krzywiec, 2006b, modified). See Fig. 1 for location

®

Ryc. 4. Wysad solny Damas³awek (A — g³êboki regionalny profil sejsmiczny, B — p³ytki wysokorozdzielczy profil sejsmiczny).

Lokali-zacja — patrz ryc. 1

Fig. 4. Damas³awek salt diapir (A — deep regional seismic profile, B — shallow high-resolution seismic profile). Location see Fig. 1 Ryc. 5. Wysad solny Mogilno. Lokalizacja — patrz ryc. 1

(4)

TWT [sec] TWT [sec] TWT [sec] TWT [sec] 0 1 2 3 0 1 2 3 0 0,25 0,50 0,50 0 0,25 0,50 0,50 SW SW NE NE 2 km 200 m strop pod³o¿a podcechsztyñskiego

Upper Cretaceous syn-tectonic deposits uskokifaults

otwór wiertniczy

borehole

Damas³awek-22

Damas³awek IG-11 Damas³awek IG-1 Damas³awek IG-5 Damas³awek GEO-11 Damas³awek IG-9 Damas³awek GEO-1 Damas³awek GEO-12

strop czapy anhydrytowo-gipsowej top of thegypsum-anhydritecap rock

strop kredy

top of Cretaceous

strop miocenu

top of Miocene

pok³ady mioceñskich wêgli brunatnych

Miocene lignite seams

syntektoniczne osady jurajskie

syn-tectonic Jurassic deposits

wysad solny Damas³awek Damas³awek salt diapir poduszka solna Janowiec

Janowiec salt pillow

A B miocen Miocene pliocen + czwartorzêd Pliocene + Quaternary

?

cechsztyn Zechstein trias Triassic jura Jurassic kreda Cretaceous kreda Cretaceous czapa gipsowo-anhydrytowa gypsum-anhydrite cap-rock kreda Cretaceous pod³o¿e podcechsztyñskie sub-Zechstein basement Damas³awek-22

wysad solny Mogilno Mogilno salt diapir

cechsztyn Zechstein trias Triassic jura Jurassic kreda Cretaceous kenozoik Cenozoic pod³o¿e podcechsztyñskie sub-Zechstein basement 0 1 2 3 0 1 2 3

strop kredy

top of Cretaceous

syntektoniczne osady triasowe

syn-tectonic Triassic deposits

SW NE 2 km TWT [sec] TWT [sec] 4 5

(5)

-wschodnia czêœæ wysadu, zobrazowana na profilu sej-smicznym wykonanym w 1978 r. i poddanym reprocessin-gowi w 1997 r. Struktura solna Mogilno w tym fragmencie to czêœciowo przebity wysad solny, przykryty od góry utworami najwy¿szego triasu i m³odszymi. W porównaniu z innymi interpretacjami (Dadlez, 2001) na rycinie 5 jest widoczna jedna zasadnicza ró¿nica — wysad Mogilno cha-rakteryzuje siê wystêpowaniem przewieszek solnych, roz-winiêtych w obrêbie utworów triasowych. Mechanizm ich powstania by³ zapewne podobny jak w przypadku struktu-ry Drawno-Cz³opa i wi¹za³ siê z ekstruzj¹ soli na dno zbiornika triasowego. Dane sejsmiczne nie s¹ dobrej jako-œci, jednak rejestruj¹ lokalne redukcje mi¹¿szoœci utworów górnej kredy w kierunku wysadu, co dowodzi jego reakty-wacji w trakcie inwersji bruzdy œródpolskiej. W kenozoiku strop wysadu podlega³ lokalnej subsydencji po³¹czonej z depozycj¹ wêgli brunatnych (Wilkosz, 2006), chocia¿ centrum tej lokalnej strefy subsydencji znajdowa³o siê na pó³nocny zachód od umiejscowienia omawianego profilu sejsmicznego.

Wysad solny K³odawa (ryc. 6; a w³aœciwie wa³ solny Izbica Kujawska-K³odawa) to najbardziej spektakularna struktura solna na Ni¿u Polskim, w obrêbie której nadal funkcjonuje podziemna kopalnia soli w K³odawie. W seg-mencie kujawskim bruzdy œródpolskiej, w rejonie K³oda-wy, intensywna ekstensja i zuskokowanie pod³o¿a doprowadzi³y do powstania najpierw poduszki solnej, a nastêpnie (w póŸnym triasie) diapiru solnego (Burliga, 1996), który ekstrudowa³ na dno basenu. Skomplikowana ewolucja strukturalna utworów solnych K³odawy w triasie jest udokumentowana wyraŸnymi zmianami mi¹¿szoœci utworów triasowych, widocznymi w jej otoczeniu. Ekstru-zja soli na dno zbiornika triasowego doprowadzi³a do powstania znacznych rozmiarów przewieszki solnej, która nastêpnie zosta³a zasypana przez m³odsze osady triasu i jury (Krzywiec, 2004). Model ten, istotnie odmienny od wczeœniej publikowanych interpretacji (Wagner i in., 2002), zosta³ ostatnio u¿yty do wyt³umaczenia budowy geologicznej struktur solnych z obszaru basenu pó³nocno-niemieckiego (Kukla i in., 2008). W trakcie inwersji bruz-dy œródpolskiej wysad solny K³odawa zosta³ znacznie

przebudowany, przewieszka solna wraz z nadk³adem tria-sowym i jurajskim zosta³a sfa³dowana, natomiast na po³udniowy zachód od wysadu, w zachowanej pokrywie górnokredowej widaæ lokaln¹ redukcjê mi¹¿szoœci, która dokumentuje syninwersyjny etap wzrostu tego wysadu (por. Leszczyñski, 2000).

Na pó³nocny wschód od wa³u solnego Izbica Kujaw-ska-K³odawa znajduj¹ siê dwa niewielkie wysady solne Lubieñ i £aniêta (ryc. 1), o zdecydowanie mniejszej sze -rokoœci ni¿ wysokoœci (ryc. 7). W otoczeniu wysadu Lubieñ widaæ bardzo charakterystyczn¹ niezgodnoœæ k¹tow¹ w obrêbie górnego triasu (ryc. 7A); jej powstanie by³o zwi¹zane z wysklepieniem poduszki solnej i erozj¹ stropowej (przegubowej) czêœci antykliny rozwiniêtej w utworach triasu przykrywaj¹cych cechsztyn. Utwory naj-wy¿szego triasu i jury charakteryzuj¹ siê du¿o bardziej regularnym rozk³adem mi¹¿szoœci. W otoczeniu tego wysadu widaæ poddarcie warstw triasowych i jurajskich, powsta³e na ostatnim etapie jego aktywnoœci, najprawdo-podobniej w trakcie ich kompresyjnej reaktywacji podczas inwersji bruzdy œródpolskiej. Brak osadów kredowych w otoczeniu tego wysadu nie pozwala jednak na bezpoœred-ni¹ analizê tego etapu jego aktywnoœci. Ostatnio w trakcie badañ z³ó¿ wêgli brunatnych ponad wysadem Lubieñ zebrano wysokiej rozdzielczoœci p³ytkie dane sejsmiczne, które bardzo precyzyjnie zobrazowa³y najp³ytsze otocze-nie i nadk³ad tego wysadu (Kasiñski i in., 2009). Na ryciotocze-nie 7B s¹ widoczne warstwy jurajskie, uniesione po obu stro-nach wysadu, których strop jest zwi¹zany z bardzo wyra-Ÿn¹ powierzchni¹ niezgodnoœci k¹towej, wystêpuj¹c¹ poni¿ej utworów kenozoiku. Ponad samym wysadem zaznacza siê bardzo wyraŸnie niecka tektoniczna, ograni-czona przez uskoki zakorzenione w czapie i w samym wysadzie. W obrêbie tej niecki utwory oligocenu maj¹ znacznie zwiêkszon¹ mi¹¿szoœæ. Takie lokalne centrum subsydencji by³o zwi¹zane z depozycj¹ wêgli brunatnych, podobnie jak w przypadku omówionego wysadu Damas³awek. Jednak¿e w odniesieniu do wysadu Lubieñ nie rejestruje siê w zasadzie ¿adnych objawów kenozoicz-nej i neotektoniczkenozoicz-nej czy te¿ wspó³czeskenozoicz-nej reaktywacji i lokalnej inwersji. 0 1 2 3 0 1 2 3 Wojszyce IG-3 Wojszyce IG-3 G³ogowiec IG-1 Wojszyce IG-1A Wojszyce IG-4

wysad solny K³odawa K³odawa salt diapir

poduszka solna Wojszyce Wojszyce salt pillow

SW NE TWT [sec] TWT [sec] 2 km cechsztyn Zechstein trias Triassic jura Jurassic kreda Cretaceous trias Triassic jura Jurassic pod³o¿e podcechsztyñskie sub-Zechstein basement uskoki faults otwór wiertniczy borehole

Ryc. 6. Wysad solny K³odawa. Lokalizacja — patrz ryc. 1 Fig. 6. K³odawa salt diapir. See Fig. 1 for location

(6)

Wnioski

Jak pokazano na przyk³adzie wybranych struktur sol-nych, wyniki analiz nowych b¹dŸ powtórnie przetworzo-nych daprzetworzo-nych sejsmiczprzetworzo-nych, uwzglêdniaj¹ce najnowsze interpretacje genetyczne struktur solnych, pozwalaj¹ na zaproponowanie nowych, genetycznie znacznie bardziej wiarygodnych modeli budowy i ewolucji geologicznej tych struktur. Modele te czêsto znacznie odbiegaj¹ od pre-zentowanych w przesz³oœci. Oznacza to, ¿e w przypadku wykonania nowych badañ sejsmicznych poszczególnych struktur solnych nale¿y siê liczyæ ze znacznymi zmianami pogl¹dów dotycz¹cych ich geometrii i ewolucji geolo-gicznej. Mo¿e to mieæ zasadnicze znaczenie podczas oce-ny ich obecnej i przysz³ej stabilnoœci, co z kolei jest nies³ychanie wa¿nym problemem w kontekœcie budowy w obrêbie struktur solnych podziemnych zbiorników na wêglowodory b¹dŸ te¿ sk³adowisk odpadów radioaktyw-nych.

Literatura

BURLIGA S. 1996 — Implications for early basin dynamics of the Mid-Polish Trough from deformational structures within salt deposits in central Poland: Kwart. Geol., 40: 185–202.

CZAPOWSKI G., BURLIGA S., KASIÑSKI J.R., KRZYWIEC P., POLECHOÑSKA O., TOMASSI-MORAWIEC H., WILKOSZ P. & WRÓBEL G. 2006 — Geologia niezagospodarowanych permskich wysadowych struktur solnych na obszarze Ni¿u Polskiego — aktualny stan wiedzy. Prz. Geol., 54: 302–303.

DADLEZ R. 1998 — Epikontynentalne baseny sedymentacyjne w Pol-sce, od dewonu po kredê — zale¿noœci rozwoju od budowy skorupy krystalicznej. Pr. Pañstw. Inst. Geol., 165: 17–30.

DADLEZ R. 2001 — Przekroje geologiczne przez bruzdê œródpolsk¹. Pañstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.

DADLEZ R. 2005 — South-western boundary of the Mid-Polish Trough — new seismic data from the Oœwino-Cz³opa Zone (NW Poland). Geol. Quart., 49: 471–480.

DADLEZ R. & MAREK S. 1969 — Styl strukturalny kompleksu cechsztyñsko-mezozoicznego na niektórych obszarach Ni¿u Polskiego. Kwart. Geol., 3: 543–565.

DADLEZ R. & MAREK S. 1974 — General Outline of the Tectonics of the Zechstein-Mesozoic Complex in Central and Northwester Poland. Biul. Inst. Geol., 274: 11–140.

oligocen Oligocene neogen + czwartorzêd Neogene + Quaternary cechsztyn Zechstein trias Triassic jura Jurassic kreda Cretaceous jura Jurassic jura Jurassic czapa gipsowo-anhydrytowa gypsum-anhydrite cap-rock pod³o¿e podcechsztyñskie sub-Zechstein basement 0 1 2 3 0 1 2 3 0 0,25 0,75 0,50 0 0,25 0,75 0,50 A B Lubieñ-10 Lubieñ-9

wysad solny Lubieñ Lubieñ salt diapir

TWT [sec] TWT [sec] TWT [sec] TWT [sec] SW SW NE NE 2 km 300 m strop pod³o¿a podcechsztyñskiego

uskoki faults otwór wiertniczy borehole Lubieñ-10 strop oligocenu top of Oligocene

Rys. 7. Wysad solny Lubieñ (A — g³êboki regionalny profil sejsmiczny, B — p³ytki wysokorozdzielczy profil sejsmiczny). Lokalizacja

— patrz ryc. 1

(7)

DADLEZ R. & MAREK S. 1998 — G³ówne uskoki, antykliny solne i niesolne. [W:] Dadlez R., Marek S. & Pokorski J. (red.) Atlas paleoge-ograficzny epikontynentalnego permu i mezozoiku w Polsce

(1 : 2 500 000). Pañstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. DOOLEY T., McCLAY K.R., HEMPTON M. & SMIT D. 2005 — Salt tectonics above complex basement extensional fault system: results from analogue modelling. [In:] Dore A.G. & Vinning B.A. (eds.) Petroleum geo-logy: North-West Europe and global perspectives — Proceedings of the 6th Petroleum Geology Conference. The Geological Society, London: 1631–1648. DZIEWIÑSKA L., MAREK S. & JÓWIAK W. 2001 — Przekroje sejsmiczno-geologiczne przez wa³ kujawski i gielniowski (skala 1 : 100 000). Biul. Pañstw. Inst. Geol., 398: 5–22.

HUDEC M. 2004 — Salt intrusions: time for a comeback? [In:] 24th Annual GCSSEPM Foundation Bob F. Perkins Research Conference “Salt — Sediment Interactions and Hydrocarbon Prospectivity: Con-cepts, Applications and Case Studies for the 21stCentury”. Houston, Texas, 5–8.12.2004: 119–132.

JACKSON M.P.A. & VENDEVILLE B.C. 1994 — Regional extension as a geologic trigger for diapirism. Geol. Soc. Amer. Bull., 106: 57–73. JAROSIÑSKI M. & KRZYWIEC P. 2006 — Zapis zmian re¿imów tek-tonicznych wokó³ wysadów solnych w Polsce na przyk³adzie struktury „Damas³awek”. Prz. Geol., 54: 305.

JAROSIÑSKI M., POPRAWA P. & ZIEGLER P.A. 2009 — Cenozoic dynamic evolution of the Polish Platform. Geol. Quart., 53: 3–26. JAWORSKA J. & RATAJCZAK R. 2008 — Budowa geologiczna struktury solnej Wapna w Wielkopolsce. Pr. Pañstw. Inst. Geol., 190. KASIÑSKI J., KRZYWIEC P., CZAPOWSKI G., KIJEWSKA S., SATERNUS A., URBAÑSKI P., WRÓBEL G. & PAPIERNIK B. 2009 — Perspektywy wystêpowania wêgla brunatnego w s¹siedztwie wysa-dów solnych na Ni¿u Polskim. Centralne Archiwum Geologiczne, Warszawa, temat nr 21.5600.0601.00.0.

KOCKEL F. 2003 — Problems of diapirism in northern Germany. Geologos, 6: 57–88.

KRZYWIEC P. 2002a — Mid-Polish Trough inversion — seismic examples, main mechanisms and its relationship to the Alpine-Carpathian collision. [In:] Bertotti G., Schulmann K. & Cloetingh S. (eds.) Conti-nental collision and the tectonosedimentary evolution of forelands. European Geosciences Union Stephan Mueller Sp. Publ. Series, 1: 151–165. KRZYWIEC P. 2002b — Oœwino structure (NW Mid-Polish Trough) — salt diapir or inversion-related compressional structure? Geol. Quart., 46: 337–346.

KRZYWIEC P. 2004 — Triassic evolution of the K³odawa salt structure: basement-controlled salt tectonics within the Mid-Polish Trough (central Poland). Geol. Quart., 48: 123–134.

KRZYWIEC P. 2006a — Triassic-Jurassic evolution of the NW (Pome-ranian) segment of the Mid-Polish Trough — basement tectonics vs. sedimentary patterns. Geol. Quart., 51: 139–150.

KRZYWIEC P. 2006b — Structural inversion of the Mid-Polish Trough (NW and central segments) — lateral variations in timing and structural style. Geol. Quart., 51: 151–168.

KRZYWIEC P. 2006c — Triassic-Jurassic evolution of the Pomeranian segment of the Mid-Polish Trough — basement tectonics and sedimen-tary patterns — Reply. Geol. Quart., 50: 491–496.

KRZYWIEC P., JAROSIÑSKI M., TWAROGOWSKI J., BURLIGA S., SZEWCZYK J., WYBRANIEC S., CZAPOWSKI G., ZIENTARA P., PETECKI Z. & GARLICKI A. 2000 — Geofizyczno-geologiczne badania stropu i nadk³adu wysadu solnego Damas³awek. Prz. Geol., 48: 1005–1014.

KRZYWIEC P., WYBRANIEC S. & PETECKI Z. 2006 — Budowa tektoniczna pod³o¿a bruzdy œródpolskiej w oparciu o wyniki analizy danych sejsmiki refleksyjnej oraz grawimetrii i magnetyki. [W:] Krzy-wiec P. & Jarosiñski M. (red.) Struktura litosfery w centralnej i pó³noc-nej Polsce — obszar projektu POLONAISE’97. Pr. Pañstw. Inst. Geol., 188: 107–130.

KUKLA P.A., URAI J.L. & MOHR M. 2008 — Dynamics of salt struc-tures. [In:] Littke R., Bayer U., Gajewski D. & Nelskamp S. (eds.) Dynamics of complex intracontinental basins. The Central European basin system. Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg: 291–306. LESZCZYÑSKI K. 2000 — The Late Cretaceous sedimentation and subsidence south-west of the K³odawa Salt Diapir, central Poland. Geol. Quart., 44: 167–174.

LESZCZYÑSKI K. 2002 — Late Cretaceous inversion and salt tecto-nics in the Koszalin-Chojnice and Drawno-Cz³opa-Szamotu³y zones, Pomeranian sector of the Mid-Polish Trough. Geol. Quart., 46: 347–362. LOKHORST A. (ed.) 1998 — NW European gas atlas. Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen TNO, Utrecht [CD ROM]. SCHECK-WENDEROTH M., KRZYWIEC P., ZÜLKE R., MAY-STRENKO Y. & FRIZHEIM N. 2008 — Permian to Cretaceous tecto-nics. [In:] McCann T. (ed.) The geology of Central Europe, vol. 2: Mesozoic and Cenozoic. Geological Society, London: 999–1030. SOKO£OWSKI J. 1966 — Rola halokinezy w rozwoju osadów mezo-zoicznych i kenomezo-zoicznych struktury Mogilna i synklinorium mogileñ-sko-³ódzkiego. Pr. Inst. Geol., 50.

WAGNER R., LESZCZYÑSKI K., POKORSKI J. & GUMULAK K. 2002 — Paleotectonic cross-sections through the Mid-Polish Trough. Geol. Quart., 46: 293–306.

WILKOSZ P. 2006 — Ewolucja geologiczna i kinematyka struktury solnej Mogilna. Prz. Geol., 54: 307.

WITHJACK M.O. & CALLAWAY S. 2000 — Active normal faulting beneath a salt layer: An experimental study of deformation patterns in the cover sequences. Amer. Assoc. Petrol. Geol. Bull., 84: 627–651. Praca wp³ynê³a do redakcji 12.12.2008 r.