Wyniki datowań termoluminescencyjnych osadów czwartorzędowych Kotliny Sądeckiej (Karpaty Zachodnie)

Grabovian and Sarmatian is shown to display the eastern featur.es. The range of the "Kosovian" concept better reflects major f eatures in development of strata in relation to the Bochenian (Upper Bochenian) - Grabovian" of the Łopuszka section (Fig. 1 A). The Anomalinoides -Elphidium reginum biofacies evidences paleogeographic connections with the east. Taking this into account it is concluded that the Łopuszka Wielka section reflects connections between the eastern and central Paratethys.

PE3K)ME

npoBeAeH reoJ10n1'-łeCKHi1 H cpayHHCTH'-łeCKHi1 aHaJ1H3 ABeHaAl..laTH pa3pe30B CKBa>KHH npo6ypeHHblX - c no11-HblM OT60pOM KepHa - feOJ10n1'-łeCKHM npeAnpHRTHeM a KpaKoae (Ta6111o11...1a I) a oKpeCTHOCTRX rnncoaoro Kapbepa nony w Ka Be11bKa (no11bCKHe BocTO'-IHble KapnaTbl, pHC. 1 ). OnpeAeneH B03pacT ocaAO'-IHblX cep1o1i1, a TaK>t<e cpa-1...11o1a11bHb1e "' TeKTOHHYeCKHe oTHoweHHR. H1o1>t<e YeTaep-THYHoro noKpoaa (pHC. 2) BblAeJleHbl: OTJlO>KeHHR HH>K-Hero capMaTa a cpal..IHH Anomalinoides dividens - Elphidium ·reginum, rpa6oB"bRHa „rpa6oae1.1Ko-6ory1.11o11...1K1o1e c1101o1" c 6110HCKOi1 cpa1...11o1ei1 B nOAOWBe (HaJlH'-IHe MeJlKHX

ABYX-CTBOpYaTblX MonmoCKOB "' TpaBORAHblX racTponOAOB c 6paKH'-IHblMH caol'.icTBaMH, Bu/imina insignis H Ap.). 60-xeH"bRHa - XOAeHHLIKOe 3BeHo = „XOAeHHLIKHe c1101o1" c cep1o1ei1 rJlHHHCTblX OTJlo>KeHHi1 c cpayHoi1 (Spiratella, Radiolaria, Globigerina - MaccaMH Nucula, Vermetus,

Ver-mes, oTOilHTbl pb16, 311eMeHTb1 rpa6oae1..4Koi1 cpayHbl), a TaK>t<e OTilO>KeHHR CTapwero MH01..4eHa.

B Koppe11RL.4HH c pa3pe30M rny6oKoi1 CKBa>KHHbl no-nywKa B. I nH BHAeH napaaBTOXTOHHbllA xapaKTep MH0-1..4eHa HCCJleAOBaHHoro palAoHa. 06pa~eHo BHHMaHHe Ha aHanonu1 TeKTOHH'-łeCKH-CTpaTHrpacpHYeCKOIA CTpyKTYPbl B pa3pe3e K)-C nonyWKl-1 B. "' 3arno61o11..4 OKOJlO TapHoaa (8, 10, 1).

OnpeAeneHbl aoCTO'-IHb1e csolAcTaa pa3pe3a: 6oxeH"bRH (aepxHHIA) - rpa6oB"bRH - capMaT"bRH. noHRTHe „KOCO-B"bRH" 11yywe OTo6pa>t<aeT cy~HOCTb pa3BHTHR oCaAKOB no oTHoweHHK> K „6oxeH"bRHY (aepxHeMy) - rpa6oB"bR-Hy'' nonywKH (pHC. 1, A). 61o1ocpa1..4HR Anomalinoides -Elphidium reginum Bb1pa>t<aeT na11eoreorpacp1o1YeCKHe CBR3H c BOCTOKOM. BblBOA: nony w Ka B. CBR3blBaeT TeppHTOpHK> BOCTO'-IHOro napaTeTHCa c TeppHTOpHelA 1..4eHTpa11bHOro napaTeT1o1ca.

JERZY BUTRYM. WITOLD ZUCHIEWICZ

Uniwersytet im. M. Curie-Skłodowskiej. Uniwersytet Jagielloński

WYNIKI

DATOWAŃ

TERMOLUMINESCENCYJNYCH OSADÓW

CZWARTORZĘDOWYCH

KOTLINY

SĄDECKIEJ

(KARPATY ZACHODNIE)

UKD 550.93 :535.377:551.312.3+551.311.33 + 552.512 :551.793(438- 35 Kotlina Sądecka)

Szczegółowe kartowanie utworów czwartorzędowych oraz geomorfologiczne w obrębie Kotliny Sądeckiej (ryc. 1, 2a, b) pozwoliło na wydzielenie szeregu stopni tarasowych, wiązanych z poszczególnymi piętrami czwartorzędu. Ko-relację wiekową tarasów umożliwiły badania sedymentolo-giczne pokryw tarnsowych i przykrywających utwory aku-mulacji rzecznej g.lin pylastych i pylasto-piaszczystych. Przeprowadzono ponadto korelację między tarasami Dunaj-ca i Popradu z systemami tarasów wydzielanymi na ob-szarze Słowacji oraz w Alpach (33, 34, 35). Wykonane ostatnio datowania bezwzględne pokryw deluwialnych i soliflukcyjnych pozwalają na uściślenie i potwierdze-nie wcześniej zaproponowanego schematu stratygraficznego. Wydzielono osiem stopni tarasów skalno-osadowych (ryc. 2a, b) z pięter: biber (wysokość cokołu 112 m), donau (85 -90 m), gi.inz (70 - 80 m), mindel I ( 45 - 52 m), mindel II (35-40 m), riss I (10-20 m), riss II (3-13 m), wi.irm ( - 3 do - 8 m) oraz poziomu tarasu z późnego glacjału i dwóch tarasów holoceńskich. Wymienione poziomy zostały skorelowane z tarasami Dunajca między zapadlis-kiem Dębno - Frydman (wschodnia część Kotliny Nowo-tarskiej) a Płaskowytem Rożnowskim (rejon Tabaszowej), jak również z systemem tarasów Popradu między Rytrem a Starym Sączem. Miąższość pokryw akumulacji rzecznej wynosi od 3 do 16 - 18 m, osiągając p.ajwyższe wartości dla tarasów z ostatniego glacjału i późnego glacjału.

Próby do datowania metodą termoluminescencji po-brano z wkładki mułowców we wczesnoczwartorzędowych zlepieńcach NW obrzeżenia Kotliny Sądeckiej oraz z po-kryw deluwialnych i soliflukcyjnych, wkraczających na utwmy facji korytowej tarasów z pięter mindel I i Il, riss I i Il oraz wistulianu. Lokalizację prób przedstawia ryc .. 1, a wyniki oznaczeń zestawiono w tab. II.

METODYKA

Analizy termoluminescencyjne próbek i wyliczenie wie-ku osadów wykonano w laboratorium TL Zakładu Geo-grafii Fizycznej Instytutu Nauk o Ziemi Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

Próbki poddano wstępnej preparatyce pole.gającej na wydzieleniu metodą sitową (na mokro) podstawowej frakcji ziarn 50-56 mikronów. Ziarna te następnie czyszczono za pomocą dezintegratora ultradźwiękowego (częstotli­ wość pracy 22 kHz, amplituda prędkości drgań 2 m sek-1 _),

w zależności od składu mineralnego i stopnia zanieczyszcze-nia próbki, od.8 do 12 minut. Zastosowanie ultradźwięków miało na celu oczyszczenie powierzchni ziarn kwarcu (minerału podstawowego do analiz TL i będącego natural-nym dozymetrem) wszelkich zanieczyszczeń mineralnych i organicznych.

Dla określenia wieku metodą termoluminescencyjną niezbędne jest zmierzenie dawki rocznej, określającej szyb-kość jonizacji kwarcu oraz dawki geologicznej, tj. całkowitej wielkości naturalnego napromienienia próbki. Roczną dawkę pochłoniętą napromienienia naturalnego mierzono w okresie 3 miesięcy, za pomocą dawkomierzy TL MTS-N (LiF, Mg, Ti). Wielkość tej dawki (w radach) wyliczano jako wartość średnią z pomiarów TL 9 dawkomierzy umieszczonych w każdej próbce. Dawkę geologiczną wy-liczano metodą addytywną przez porównanie naturalnej termoluminescencji próbki, z termoluminescencją części tej samej próbki dodatkowo sztucznie napromienionej kobaltem 6_{°Co, dawkami ekspozycyjnymi 10, 12 i 14 kR.}

Dawka geologiczna (w radach) stanowi wartość średnią z 40 pomiarów wysokości pików na krzywych TL. Wiek

próbki wyliczano ze stosunku dawki geologicznej do dawki rocznej.

Aparaturowy błąd pomiaru, stanowiący ok. 15% okreś­

lonego wieku próbki, wynika ze zsumowania błędów wskazań aparatury, rozrzutu czułości dawkomierzy,

do-kładności określenia dawki ekspozycyjnej sztucznego na-promienienia i rozrzutu wyników kolejnych pomiarów.

WCZESNOCZWARTORZĘDOWE UTWORY

RZECZNE

W dolinach lewobrzeżnych dopływów Dunajca na SW obrzeżeniu Kotliny Sądeckiej (Gostwica, Brzezna, Niskowa) odsłaniają się zlepieńce (ryc. 1, 2a, b) złożone

z otoczaków piaskowców i margli warstw łąckich, o roz-miarach do 40-50 cm, zawierające soczewki szarych

mu-łowców marglistych i drobnoziarnistych piaskowców o spoi-wie illitowo-węglanowym (ryc. 3, 4). Otoczaki są słabo

i średnio obtoczone, wykazując niski stopień wysortowa-nia. Zalegają one niezgodnie na utworach warstw łąckich,

jak również na słodkowodnych utworach karpatu i dolnego ·morawianu (Gostwica, Brzezna) oraz morskich osadach górnego morawianu (Niskowa - por. ryc. 1). Miąższość zlepieńców (stwierdzana w odsłonięciach) wynosi 20- 70 m. Imbrykacja otoczaków wskazuje . na transport z NW, a zatem z kierunku poprzecznego do obecnego biegu Dunajca. Utwory te stanowią cokół pokryw tarasowych z pięter mindel I i mindel Il.

N. Oszczypko (20, 21) wiązał omawiane osady z etapem sedymentacji stoku Domańskiego Wierchu na Podhalu, natomiast w pracy późniejszej (22) określił czas ich

de-Tabela ZESTAWIENIE OZNACZANYCH PRÓBEK

wiek TL aparaturowy miejscowość nr próbki

w latach błąd _± pomiaru _lat Barcynka Lub-452 749

ooo

112

ooo

Podegrodzie Lub-453 110

ooo

16

ooo

Płusy Lub-454 137

ooo

20000 Myślec Lub-455 100

ooo

15

ooo

Załubińcze Lub-456 476

ooo

71

ooo

Załubińcze Lub-457 390

ooo

58

ooo

Glinki Lub-458 80

ooo

12

ooo

pozycji na okres po zakończeniu ruchów fazy pasadeńskiej.

W. Zuchiewicz (34, 35) wiązał sedymentację zlepieńców

z interglacjałem biber-donau i uważał je za gruboklastyczne utwory stożków napływowych pra-Dunajca, deponowane w środowisku o podwyższonej energii, w warunkach

ożywienia ruchów tektonicznych. Ruchy te miały się

zaznaczać wzdłuż uskoków poprze~znych do strefy kon-taktu podjednostek sądeckiej i krynickiej płaszczowiny

magurskiej.

Próbkę do datowania metodą

TL

pobrano z mułowców

wypełniających kopalną rynnę erozyjną w zlepieńcach, usytuowaną na wysokości 27 ,8 m nad korytem Dunajca, tj. 5-6 m poniżej spągu pokrywy żwirowej z glacjału

mindel II (Sanu, ryc, 4). Uzyskany wiek osadu wskazuje na interglacjał kromerski (giinz-mindel, Artem, podlaski) lub początek zlodowacenia Nidy (mindel I, Elster, Helme, Oka I).

UTWORY STOKOWE

Sedymentacja pokryw soliflukcyjnych i deluwialnych towarzyszyła każdemu piętru glacjalnemu. Ze zlodowa-ceniami środkowopolskimi oraz pleniglacjałem zlodowa-cenia Wisły wiąże się akumulacja tzw. ,;lessów aluwial-nych" oraz pokryw soliflukcyjnych i proluwialnych, często zawierających florę dryasową (12, 25, 28). Wzmożona

akumulacja pokryw stokowych zaznaczała się również

w trakcie interpleniglacjalnego ocieplenia interstadiału

Paudorf (26) oraz w późnym glacjale (Allerod).

W obrębie Pogórza Łącko-Podegrodzkiego oraz na

północnym obrzeżeniu Beskidu Sądeckiego utwory glinias-to-pylaste i pylaste przykrywają miąższą warstwą pokrywy aluwialne z glacjałów Odry i Warty (riss I i II). Ich występo­

wanie w zbliżonej wysokości nad korytem Dunajca (20-35 m) umożliwia korelację zachowanych fragmentów pokryw tarasowych.

J. Dziewański i L. Starkel (7) uważają osady solifluk-cyjne i proluwialne, wkraczające na . aluwia za młodsze

stadium zlodowacenia środkowopolskiego (Warty).

We-dług opinii M. Klimaszewskiego (11) i J. Cegły (4) pokrywy proluwialne 'towarzyszyły schyłkowym okresom wszyst-kich glacjałów. Zdecydowana większość tych osadów wy-kazuje warstwowanie lub laminację, co świadczy o prze-myciu przez wody spływające po stoku. J. Cegła (4) otaz J. Cegła i M. Harasimiuk (5), w odróżnieniu od starszych

poglądów uznających omawiane gliny za utwory lessowe

Tabela II WYBRANE PARAMETRY UZIARNIENIA BADANYCH OSADÓW

Parametry Mediana Md= d50 mm Przeciętna średnica Mz ą, Wysortowanie So mm Odchylenie kwartylowe QD ą, Graficzne odchylenie standardowe

_s,"'

Skośność Sk mm Skośność kwartylowa Sk ą, Łączna skośność graficzna Sk, <$ Graficzna kurtoza Kg ą, Współczynnik nierówno-mierności uziarnienia u Wskaźnik lessowy L Wskaźnik uziarnienia Doeglasa QtMdQ3<$ L do.os-0.02 dponad 0,05 Barcynka Podegrodzie Lub-452 Lub-453 0,55 0,022 1,32 6,30 1,73 4,40 0,75 2,15 1,18 2 101 0,35 0,75 --0,56 1,12 0,48 0,06 0,93 681 569

Płusy Myślec Załubińcze Glinki Lub-454 Lub-455 Lub-456 Lub-457 Lub-458

0,075 0,024 0,025 0,043 0,245 4,40 6,00 5,90 4,90 1,10 3,00 2,89 3,32 2,18 6,32 1,55 1,55 1,70 1,10 2,70 2,60 -;- 2,34 28 76 80 41 65 0,35 0,45 0,60 0,00 -1,80 0,43 0,33 1,15 1,43 0,20 0,12 0,12 0,17 0,01 0,25 1,28 1,07 0,64 346 568 568 456 234 127

D

1

~10

_.

G1s

02

_.

~11

19

[._:;;::;.\(/il

3

~12

_{- 2 0}

I:~--=-

J 4 - 1 3 !-»-:„ ..

~„.::

:·.J

21

[illTI

5

~

.

.

14

ITiillI]22

~6

15

!Zl23

~7

ITIIIIIJ

16

IZJ24

~17

[Z]2s

e9

\ _.

Ryc. 2a. Mapa osadów czwartorzędowych Kotliny Sądeckiej i jej obrzeżenia (część południowa)

Osady rzeczne: 1 - piaski, gliny i żwiry oraz namuły

gliniasto--piaszczyste wypełniające dna małych dolin, 2 - piaski, żwiry

i gliny tarasów holoceńskich, 3 · - mułki i muły piaszczyste

staro-rzeczne, 4 - piaski i żwiry oraz gliny tarasów skalno-osadowych

i akumulacyjnych z późnego glacjału (LG) i z okresu pełni

ostat-niego zlodowacenia (W), 5 - żwiry, piaski i gliny tarasów

skalno--osadowych z glacjałów Odry i Warty, 6 - żwiry, piaski i gliny

tarasów skalno-osadowych z glacjałów Nidy i Sanu, 7 - żwiry

i piaski tarasów skalno-osadowych z glacjału Narwi, 8 - żwiry

i piaski tarasów skalno-osadowych z piętra otwockiego (Donau),

9 - żwiry i piaski tarasów skalno-osadowych z piętra Biber,

l O - wczesnoczwartorzędowe (interglacjał podlaski) zlepieńce.

Utwory mioc~skie: 11 - iłołupki i piaski z soczewkami lignitów

(karpat) oraz piaski i wapienie piaszczyste (baden). Pokrywy

zwietrzelinowe: 12 - gliny piaszczyste z dużą ilością ostrokrawę­

dzistego rumoszu, 13 - gliny piaszczyste z rumoszem, 14 - gliny piaszczyste, 15 gliny piaszczystoilaste i Hastopiaszczyste, 16

-gliny pylaste. Pokrywy deluwialne i proluwialne: 17 ·- gliny

pylaste z naciekami i drobnymi konkrecjami związków Fe i Mn

oraz piaski pylaste na utworach akumulacji rzecznej, 18 - gliny

soliflukcyjne i częściowo deluwialne z odłamkami piaskowców,

19 - gliny deluwialne piaszczyste, niekiedy z rumoszem. Koluwia: 20 osuwisk czynnych, 21 osuwisk martwych: 22

-osady stożków napływowych, 23 nisze osuwisk skalnych, 24

-nisze osuwisk skalno-zwietrzelinowych i zwietrzelinowych.

Kra-wędzie tarasów rzecznych: 25 do 3 m, 26 36 m, 27

-6-12 m, 28 - ponad 12 m wysokości

c:J1

[{;m%

i

'.

1

i2

r===:.=:r

3 1:::.::.:.::.:: ~4 ~ ~5 ~ ~6 r-:o::7J 7 ~

-8

o ~13 ~ ~14 ~15 ~ ~19 ~ G~~-}J20 ~22 1~123

[Q)24

·

lr-l2s

lrl26

~27

cz:::J2a

2km

Fig. 2a. Map of Quaternary deposits within the Nowy Sącz Basin

and its surroundings ( southern part)

Fluvial deposits: 1 - sands, loams, gravels and muds filling the bottoms of small valleys, 2 - sands, gravels and loams of Holocene terraces, 3 - muds and silts of oxbow-lakes and abandoned channels, 4 - gravels, sands and loams of Late Glacial (LG)

and Vistulian (W) terraces, 5 - gravels, sands and loams of the

Odranian and Wartanian terraces, 6 - gravels and sands of the Nidanian and Sanian terraces, 7 - gravels and sands of the

Narewian terraces, 8 ~ gravels and sands of the Otwockian

(Donau) terraces, 9. - gravels and sands of the Biber terrace,

10 - Early Quaternary (Cromerian, Podlasian) conglomerates.

Miocene (Karpatian-Lower Badenian) deposits: 11 - clayey shales, ·

sands containing ligiiitic lenses arid sandy l~estones.

Waste--cover deposits: 12 - sandy loams containing ~ large amount

of pebbles and debris, 13 - sandy loams containing angular debris, 14 - sandy foams, 15 - sandy-clayey loams, 16 - silty loams. Deluvial-proluvial deposits: 17 - sttongly cemented silty

loams containing Fe - Mn hardpans and nodules and· silty sands

overlying fluvial covers, 18 - solifluctioąal, partly deluvial loams,

containing debris, 19 - deluvial sandy loams with debris. Colluvia: 20 of active landslides, 21 of inactive landslides; 22 -ailuvial fans, 23 - scarps of rocky landslides and rockfalls, 24 - scarps of la_ndslumps and landslips. Scarps of river terraces

of relative altidues: 25 - up to 3 m, 26 - 3 -6 m, 27 - 6-12 m,

Ryc. 2b. Mapa osadów czwartorzędowych

Kotliny Sądeckiej i jej obrzeżenia (część północna). Objaśnlenia - por. ryc. 2a

% BARCYNKA

"°

% 80 % GLINKI % % 20 80

Fig. 2b. Map of Quaternary deposits within the Nowy Sącz Basin and its surroundings (northem part). For exp/anations - see

30 60 15

10

60 30

Fig. 2a.

Ryc. 3. Wybrane histogramy uziarnienia ana-/izowanych osadów

Fig. 3. Selected grain-size histograms of ana-lysed deposits

Ryc. 4. Stanowisko z interglacjału podlas-kiego w Barcynce (rejon Gostwicy) A - przekrój lewego zbocza potoku Bar-cynka w Gostwicy, B - profil utworów

wczesnoczwartorzędowych, l - otoczaki

skał fliszowych, 2 - otoczaki skał tatrzań­

skich, C - fragment odsłonięcia przedsta-wionego na ryc. A, l - głazy i głaziki,

2 - otoczaki skał fliszowych, 3 - żwiry

i piaski, 4 - piaski, 5 - piaski scemento-wane spoiwem illitowo-węglanowym, 6

-mułowce margliste, 7 - próba datowana

mnpm mu.l. 20 10 % _POOEGROOZIE 20 15 10 o _{$ł Vł} N ... ~ ~ s Q ~ ~s 0 c>0-o Cf~~ GOSTWICA 310• i.o i.o 20 20 % % _MYŚLEC % 80

"°

80 60 30 60 l+O 20 i.o 20 10 20 N ~da~g8gg_o CT O TL

Fig. 4. Site Barcynka (near Gostwica) oj the Cromerian (Podlasian) deposits

310

~o~~--'so'--~~1~00~~-1-sLo~~-2~00~~-2-sLo~~-3~0-o~~-3s4_o~-m--J

A - section of the left-hand side of the Barcynka valley, B - profile of Early Qua-ternary deposits, l - pebbles of flysch rocks, 2 - pebbles of Tatra rocks, C - fragment of the outcrop shown in Fig. A,. l - boul-ders, 2 - pebbles of flysch rocks, 3 - gra-vels and sands, 4 - sands, 5 - sands ce-mented by illite-carbonate matrix, 6 - marły

mudstones, 7 - sample dated by TL method

20 10 % i.o 30 20 10 40 30 20 PŁUSY % 80 60 i.o 20 o $ł1nN „O-§ó8:§Ę80 Oo ZAtUBINCZE % 80 60 I,/;) 20 $ł.,.~ ... cg.~--:Są:SSO o o0 oo~~ B 131

Podegrodzie -

Pt'usy

A =45° m n.O.

-

18,0

2

(2)

~ 3 "Vo'<l -q V I> At>t.

4

E2J

.

17,

o

5

o:o:•:

_{o o •} 6

a

7

-16,0 8

~

9

l~I

10

~

_~ 11

l&ee>el

15,0 14,0

Ryc. 5. Fragment odsłonięcia utworów z glacjału Warty (riss Il) w Plusach

l - gliny, 2 - pyły, 3 - rumosz ostrokrawędzisty, 4 - żwiry,

5 - otoczaki materiału lokalnego i tatrzańskiego, 6 - piaski,

7 - gleba, 8 - iły, 9 - mułki, 10 - naloty żelaziste, 11 -

to-czeńce ilaste. Trójkąt oznacza miejsce pobrania próbki Fig. 5. Outcrop of the Wartanian ( Riss Il) deposits at Plusy 1 - loams, 2 - silts, 3 - angular. debris, 4 - gravels, 5 - pebb-les of local and Tatra rocks, 6 - sands, 7 - soil coyer, 8 - clays, 9 - sandy silts, 1 O - ferrugineous hardpans and concretions, 11 - clay balls. The traingle denotes sample taken for TL dating

~1 l:v~v~l2 IV+j3 m _{150 m no NE:} 90 60 34 m n.O. 300° 70 32 60 30 50 40 30 24 20 22 _Pł'USY. 10 _{H LG?} 100 200 300 400 500 600 700 800

Ryc. 6. Przekrój przez dolinę Dunajca w Plusach-Podegrodziu

H - holocen, LG - późny glacjał, W - zlodowacenie Wisły,

M2 - zlodowacenie Sanu. Diagram składu petrograficznego:

1 - piaskowce, 2 - kwarcyty, 3 - granity. Pozostałe

objaśnie-nia - por. ryc. 5

900

drobnoziarnistego piasku, poziomo laminowanego. Wiek tych osadów wskazuje (80

±

12 ka BP) na akumulację

pokryw stokowych także we wczesnym wistulianie

(inter-stadiał Brorup, geoklimatochrona TMS 3/2 - por. 32).

Poniżej ujścia Słomki, na W od Podegrodzia, w Płusach,

na 14 m wysokości cokole skalnym zbudowanym z warstw beloweskich odsłaniają się utwory zaklasyfikowane uprzed-nio (34, 35) do piętra riss I. Są to pyły barwy siwej i

jasno-żółtej, silnie scementowane, przeławicone zbitymi glinami pylastymi i pylasto-piaszczystymi oraz warstewkami żwirów skał fliszowych i tatrzańskich. Częste są także konkrecje

węglanowe oraz nieuzbrojone toczeńce ilaste. Strop serii

budują zbite piaski bardzo drobnoziarniste oraz gliny pylaste. Profil omawianych osadów przedstawia się

na-stępująco:

14,0-14,5 m jasnoniebieska zbita glina pylasta z nalota-14,5-14,6 14,6-15,8 15,8-16,0 16,0-16,5 16,5 -16,8 mi limonitycznymi,

scementowany drobnoziarnisty piasek z drołr

nym żwirem kwarcytów (0,5 - 1 cm) oraz

ostrokrawędzistym rumoszem piaskowców, siwa zbita glina pylasta, ·

żółty piasek bardzo drobnoziarnisty z rzad-kimi otoczakami skał tatrzańskich i fliszo-wych, o średnicy 2 -4 cm do 4 - 5 cm, w

drobnym żwirze,

jasnoniebieski silnie zbity pył (TL 137

±

20 ka BP),

otoczaki o średnicy 4 --. 6 cm w bardzo drobnoziarnistym piasku,

16,8 - 17 ,2 jasnożółte scementowane gliny pylaste, 17 ,2 - 17 ,9 otoczaki o rozmiarach 3 -4 (do 8) cm, w

17,9-18,l 18,1-18,7

18,7-19,6 19,6-22,0

1000 1100

piasku bardzo drobnoziarnistym, rzadkie nieuzbrojone toczeńce ilaste,

zbita jasnożółta glina pylasta, zażelaziona, pocięta spękaniami subwertykalnymi,

tlokż\\:'.irowy w zbitym piasku drobnoziarnis-tym, w ·spągu otoczaki o średnicy 4 cm (do 8-12 cm), z nieregularnego kształtu toczeń­

cami ilastymi ( 5 - 1 O cm) oraz konkrecjami

węglanowymi. Otoczaki piaskowcowe silnie

spękane. Zaznacza się 1 O - 22 cm miąższości

soczewka zbitego piasku drobnoziarnistego z 3 cm wkładką drobnego żwiru,

piasek bardzo drobnoziarnisty, zbity, zbity żółty piasek ilasty,

m npm m.a..s.L. 450 440 430 420 410 43 m nD. 400 42 390 380 37 370 35 360 33 350 31 340 29 330 27 320 310 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 m

Fig. 6. Section across the valley of Dunajec at Plusy-Podegrodzie

H - Holocene, LG - Late Glacial, W - Vistulian, M2 -

Sa-nian. (Mindel Il). Diagram of petrographic composition: 1

sandstones, 2 quartzites, 3 granites, Other explanations -see Fig. 5

Glinki - Cegielnia Podegrodzie - P.tusy Łazy Fbdegrodzkie Zatubińcze Myślec 366 360 356 352 348 344 340 13 336 332 26 ~ ~4 r===lg ~

Ryc. 7. Wybrane P11Jfile litologiczne utworów czwartorzędowych

Kotliny Sądeckiej

- rumosz ostrokrawędzisty, 2 bloki, 3 otoczaki: a

-materiału lokalnego, b - materiału tatrzańskiego, 4 - żwiry,

5 - piaski, 6 - gliny, 7 - pyły, 8 - iły, 9 - mułki, 10 -

mar-gle, l l - naloty żelazisto-manganowe, 12 - toczeńce ilaste, 13

-konkrecje węglanowe, 14 - lokalizacja próbek TL

22,0- 26,0 zglinione piaski bardzo drobnoziarniste,

żółte.

Datowanie TL próbki pobranej z wysokości 16 m nad Dunajcem, 1,2 m poniżej spągu serii otoczakowej, skłania

do zaliczenia omawianych utworów do zlodowacenia Warty (riss Il, Lausitzer Kaltzeit, ~:lod. moskiewskie). Na NE od stanowiska w Płusach odsłaniają się 13 m

miąższości (22 - 35 m nad Dunajcem) utwory pylasto--piaszczyste, zawierające faunę ślimaków lessowych. Profil rozpoczyna się plastycznymi, lekko spiaszczonymi glinami barwy brunatnej, przykrytymi przez 4 m miąższości war-stwowane jasnożółte gliny pylaste. Malakofauna występuje

w piaskach pylastych w poziomie 26 - 32 m. W próbkach

pochodzących z wysokości 28 m dr M. Stworzewicz uprzej-mie oznaczyła następujące gatunki: Succinea ob longa

elon-gata, Pupil/a muscorum, Va/fonia pu/che/la, He/icel/a cf strata, a z wysokości 32 m: P. muscorum, S. oblonga e/ongata, V. costata oraz V. pu/chel/a. Badania prowadzone w rejonie Podegrodzia przez S.W. Alexandrowicza (1) wykazały dominację zimnolubnych form stepowych, w szczególności

Succinea blonga, Pupil/a muscorum, 'Vallonia, Cochlodina

i Vitrea.

Na lewym zboczu doliny Dunajca w Podegrodziu

(ryc. 6, 7) seria żwirowa z piętra riss I (Odry) jest przykryta przez 16 m miąższości pokrywę utworów pylastych i · pylasto--piaszczystych:

16,0- 16,5 m żółte gliny pylasto-piaszczyste, silnie

plas-16,5-17,0 17,0-19,5 19,5-20,0 20,0-21,0

tyczne,

drobny rumosz piaskowcowy w glinie piasz-czystej,

żółte gliny pylasto-piaszczyste, siwe iły plastyczne,

silnie zbite, plastyczne, żółte gliny pylaste, w stanie niezwietrzałym siwe, ze śladami

laminacji poziomej, mnD _mnD „.

-

.. 72 ~-~~ _~--:-:"""""- 84 EV

~-s:.:.-::

68 ·;.__·•-..:::::- 80 _R/W

:=-r....:

Młl/RI :-:-:2:>~

·--

64 76 ·:·~.-~s· 72 30

::::f

_~ 60 ... . "\" M 26 y::'·~. 56 .MU? 68 ..-...· 22 :..:..:.~ _... 52 64 18 48 60 / 14 44 Ml 10 40 a b Do:u o.1 • • b •o. g~o

0

o 2

~3

•

C Z J 5 WUZ16

B

-

7

IEłla

lfrl}łl

10 _{~;111 l6e~} r2

l"'c9:

8

81

13

Fig. 7. Se/ected litho/ogica/ profiles of Quaternary deposits of the

Nowy Sącz Basin

I - angular debris, 2 - blocks, 3 - pebbles: a - of the local

materiał, b - of the Ta~ra materiał, 4 - gravels, 5 - sands, 6 - loams, 7 - silts, 8 - clays, 9 - sandy clays, 10 - marls, 11 FeMn hardpans and concretions, 12 clay balls, 13

-carbonate concretions, 14 - samples taken for TL dating

21,0- 22,0 jasnożółte piaski bardzo drobnoziarniste, bezstrukturalne, z soczewkami silnie zbitej jasnosiwej gliny, przykryte przez mułki py-laste z nalotami limonitycznymi i 2 - 3 cm

miąższości wkładkami piasków pylastych, w stropie poziomo laminowane. Próbkę do datowania TL pobrano z wysokości 22 m nad Dunajcem, uzyskując wiek 11 O± 16 ka BP, co wskazuje na sedymentację w późnym

eemie s.l. lub na początku wczesnego

glacja-łu (Vistulian I),

22,0 - 22,5 siwe gliny pylaste zbite, poziomo lamino-wane, powierzchnie graniczne lamin zaże­

lazione,

22,5-26,0 jasnożółte piaski bardzo drobnoziarniste, miejscami poziomo laminowane oraz piaski pylaste z 20 cm miąższości soczewkami piasku drobnoziarnistego,

26,0- 31,0 w spągu piaski bardzo drobnoziarniste,

wy-żej - piaski pylaste i zbite pyły piaszczyste, 31,0- 32,0 żóhe gliny pylasto-piaszczyste, silnie

plas-tyczne.

Na południowym obrzeżeniu Kotliny Sądeckiej kilku-metrowej miąższości gliny pylasto-piaszczyste przykrywają serię żwirową stożka fluwioglacjalnego u zbiegu Dunajca i Popradu, o wysokości względnej 20 - 25 m. Gliny te

wykazują liczne ślady zaburzeń krioturbacyjnych (11). W dolinie Popradu, na aluwiach tarasu z piętra riss II (Warty) zalega 5-15 m miąższości seria scementowanych

ciemnożółtych piasków bardzo drobnoziarnistych, glinias-tych oraz glin piaszczysto-pylasglinias-tych o barwach żółtych

i brunatnych.

W obrębie prawego zbocza doliny Popradu· w Myślcu

(ryc. 7) odsłania się 16 m miąższości seria otoczaków o zdecy-dowanej przewadze piaskowców i kwarcytów nad silnie

-

VJ

~ Tabela III

Piętra 18₀ Wiek tys. Wiek tys. _{Europa NW NRD} Tarasy Cykle _{Polska Centralna Karpa ty - Kotlina Sądecka}

lat BP lat BP Alpy Renu lessowe

(24) (18, 27, 23, 15) (31, 32) (30, 9) (6, 8, 29) (3) (13, 14) (23, 31, 32, 15, 16) tys. lat BP nr próbki

l Flandrian Holocen Holocen A Holocen

Late Gł. Vistula 3 LV

-Denekamp KMSl YPV

32,9

2 Hengelo c: TMS 2/1 IPV

Moershoofd .~ _{Vistulian Wiirm} c:

53,35 "i)

_"'

LOW T B .~

'B

..c: 3 Odderade _';) u Vistula 2

"'

OPV ~ ;> KMS2 73,79. 4 Brorup TMS 3/2 80± 12 BP Lub-458 94,23 EV

5 Ammersfoort Vistula 1 100± 15 Lub-455

KMS3 110± 16 Lub-453

114,63

73._128 Eemian Eem R/W Ee mian

6 135,12 .

128-158 Saale 3 MTIV

c

Wartanian 137±20 Lub-454

7 158-208 Riigen Riss Lublinian

-o (; 8 Saalian ~ _{Saale 2} Cl) Treene Od rani an 208-277 Saale l MT III D 9 Domnitz M/R 10 c: Fuhne Il Holsteinian ·u t; 12 277-442

o

Holstein Opoczno

13 ::t: s. str. Mazovian ? zlod. 390±58 Lub-457

Radom 14

16 15 442-500 Elster Mindel II MT II Sanian 476±71 Lub-456

18 17 Elsterian

---20 19 500-605 687-748,5 -Voigstedt Ml/Mii E Malopolanian

-605'-690 748,5-810 Helme Mindel I MT I Nidanian

21 690-870 810-871 Cromerian Artem G/M Podlasian 749± 112 Lub-452

HT

22 870-920 Menapian Unstrut Giinz F Narewian

zwietrzałymi granitami, tworzących tłok żwirowy w

jasno-żółtym piasku średnio- i gruboziarnistym, miejscami

za-żelazionym. Seria ta, datowana na piętro mindel (południo­

wopolskie, Elstery, Oki - por. 33, 34, 35), spoczywa na 47-48 m wysokości cokole skalnym. Przykrywa ją

7 m miąższości warstwa zbitych, brunatnoczerwonych glin pylasto-piaszczystych, silnie spękanych. Próbka po-brana z wysokości 79 m nad Popradem określa czas de-pozycji utworów pylasto-piaszczystych na wczesny wistu-lian (KMS 3) bądź późny eem s.l. (100± 15 ka BP).

UWAGI KOŃCOWE

Omówione wyniki datowań termoluminescencyjnych osadów czwartorzędowych Kotliny Sądeckiej wskazują

na interglacjalny lub interstadialny (tab. III) charakteF utworów pylasto-piaszczystych i pylastych, przykrywają­

cych różnowiekowe serie aluwialne. Etapy wzmożonej

akumulacji pokryw stokowych zaznaczały się w inter-glacjale mazowieckim (Załubińcze) i eemskim (Płusy,

Podegrodzie, Myślec),

·a

także w interstadiale Brorup (Glinki). Na szczególną uwagę zasługują zlepieńce NW

obrzeżenia Kotliny Sądecki~i (Gostwica, Brzezna,

Nisko-wa), reprezentujące jedyne - obok iłów z Szaflar (2) -stanowisko osadów z 'interglacjału podlaskiego w Karpa-tach.

LITERATURA

1. A 1 ex a n dr o w i cz S.W. - Malakofauna osadów

czwartorzędowych w Karpatach. Program 95 Sesji

Nauk. Inst. Geol. Kraków 1980.

2. B i r k e n m aj e r K., S t u c h 1 i k L. - Early Plei-stocene pollen-bearing sediments at Szaflary, West Carpathians, Poland. Acta Palaeobot. 1975 nr 2. 3. Br u n n ac ker K. - Classification and stratigraphy of the Quaternary terraces of the Lower Rhine area. Rep. no 5 "Quaternary Glaciations in the Northern Hemisphere" IGCP 1979.

4. C e g ł a J. - Porównanie utworów pyłowych kotlin karpackich z lessami Polski. Ann. UMCS Sec. B 1963 V. 18.

5. C e gł a J., H ar a si m i u k M. - Niektóre właści­

wości fizyczne utworów pyłowych kotlin karpackich

i lessów wyżynnych. Ibidem 1969 v. 22.

6. Ce pe k A.G. - Stand und Probleme der Quartar-stratigraphie im Nordteil der DDR. Ber. Deutsch. Geol. Ges. Wiss. A - Geol. Palaont. 1967 v. 12. 7. Dziewa ń ski J„ Star k e 1 L. - Slope covers on the middle terrace at Zabrodzie upon the San. Stud. Geomorph. Carp.-Balc. 1967 v. 1.

8. Gł a z e k J„ H a r m o n R.S„ N o w a k K. -Uranium-series dating of the hominid-bearing travertine deposit at Bilzingsleben, GDR and its stratigraphic significance. Acta Geol. Pol. 1980 v. 30.

9. H a m me n T. van der, Wij m s t r a T.A., Z a g-w i j n W.H. - The floral record of the Late Cenozoic of Europe. The Late Cenozoic Glacial Ages. New Haven, Yale Univ. Press 1971.

1 O. K 1 i m a s z e w s k i M. - Polskie Karpaty Zachod-nie w okresie dyluwialnym. Acta Geogr. Univ. Wratisl. 1948 nr 7.

11. K 1 im as ze wski M. - The Carpathians. Guide--book of excursion, Vlth INQUA Congress, pt. 3, 1961.

12. K 1 im as ze wski M., Szafer W., Szafran

B., Urbański J. - Flora dryasowa w Krościenku

nad Dunajcem. Biul. Państw. Inst. Geol. 1950 nr 24. 13. Kuk 1 a G. Quaternary sedimentation cycle

-survey of Czechoslovak Quaternary. Pr. Inst. Geol.

1961 nr 34.

14. Kuk 1 a G. - The classical European glacial stages: correlation with deep-sea sediments. Trans. Nebrasca Acad. Sci. 1978 v. 6.

15. Li n d ner L. ·- Zarys chronostratygrafii

czwarto-rzędu regionu świętokrzyskiego. Kwart. Geol. 1980

nr 3.

16. Li n d ner L. - South-Polish glaciations (Nidanian, Sanian) in southern Central Poland. Acta Geol. Pol. 1982 V. 32.

17. M a r u s z c z a k H., R a c i n o w s k i R. - Dy-namika akumulacji eolicznej lessu młodszego w okolicy Lublina w świetle badań uziarnienia i składu minerałów ciężkich. Biul. Inst. Geol. 1976 nr 297.

18. M o n t fr a n s H.M. van - Palaeomagnetic dating in the North Sea Basin. N.V. Princo, Rotterdam 1971. 19. N o w a k J. - Charakterystyka uziarnienia utworów

pyłowych strefy krawędziowej północnej części Wyży­

ny Lubelskiej. Ann. UMCS Sec. B 1977 -·78 v. 32- 33. 20. Os z czy p ko N. - W sprawie wieku zlepieńców

z materiałem fliszowym w Kotlinie Sądeckiej. Kwart.

Geol. 1970 nr 4.

21. Os z czy p ko N. - Budowa geologiczna Kotliny

Sądeckiej. Biul. Inst. Geol. 1973 nr 271.

22. Os z czy p ko N., Wójcik A. - Utwory

czwar:-torzędowe Beskidu Sądeckiego między Wietrznicą a

Jazowskiem. Ibidem w druku.

23. R ó ż y c k i S.Z. - Od „Mocht" do syntezy straty-grafii plejstocenu Polski. Rocz. Pol. Tow. Geol. 1978 z.3-4.

24. S ha ck 1 et o n N.J„ Op dy k e N.D. - Oxygen isotope and palaeomagnetic stratigraphy of equatorial Pacific core V28 - 238: oxygen isotope temperatures and ice-volumes on a 105 _{year and 106 year scale.}

Quatern. Res. 1973 v. 3.

25. S o b o 1 e w s ka M., S ta t k e 1 L., Ś r o d oń A. - Młodszy plejstocen w Wadowicach. Folia Qua-ternaria 1964 v. 16.

26. S t a r k e 1 L. - Last Glacial and Holocene fluvial chronology in the Carpathian valleys. Studia Geomorph. Carpatho-Balcan, 1977 v 9.

27. Su g gat e R.P. - When did the Last lnterglacial end? Quatern. Res. 1974 v. 4.

28. Środo ń A., Star k e 1 L. - Pleistocene floras

in the river system of the Upper Vistula. Guide-book of excursion, Vlth INQUA Congress, pt. 3, 1961. 29. W i e g a n k F. - Palaeomagnetic dating and

correla-tion of Quaternary deposits in the GDR. Rep. 5 „Qua-ternary Glaciations in the Northern Hemisphere" IGCP 1979.

30. W o Id st e d t P. - Das Eiszeitalter, v. 1, 2nd ed. Ferdinad Enke, Stuttgart 1953.

31. W y s o c z a ń s k i - M i n k o w i c z T. - Ustalenie wieku jednostek klimatostratygraficznych w intergla-cjale Riss-Wiirm. Arch. Inst. Geofiz. PAN, Warsza-wa 1·979.

32. Wys o cz a ń ski - Mi n ko w i cz T. - Climato-stratigraphic subdivision of the last cool period (Vistu-lian). Quatern. Stud. 1982 nr 3.

33. Z u c hi e w i cz W. - The Late Neogene-Quater-nary tectonics of the Polish West Carpathians. Bull. INQUA Neotect. Comm. 1981 v. 4.

34. Z u c h i e w i c z W. - Qua ternary evolution of valley floors in the Dunajec drainage basin (Polish West Carpathians). Studia Geomorph. Carpatho-Balcan„ w druku.

35. Zuch ie w i cz W. - The Late Neogene-Quater-nary tectonic mobility of the Polish West Carpathians. A case study of the Dunajec drainage basin. Rocz. Pol. Tow. Geol., w druku.

SUM MARY

Seven thermoluminescent datings of alluvial and slope

deposits of the Nowy Sącz Basin (Polish West Carpathians)

have been made. The obtained results (cf. Table I) indicate

interglacial or interstadiał (Table Ili) character of

silty--sandy and silty deposits, covering various alluvial series. Main stages of accumulation of slope covers could be assigned to the Masovian and Eemian interglacials, as

well as to the Brorup interstadiał period. Special attention

should be given to Early Quaternary conglomerates

cropp-ing out on the NW margin of the Nowy Sącz Basin. These

conglomerates represent, besides the clays of Szaflary

(Pieniny Klippen Bełt), the second locality of the Podlasian

(Cromerian) deposits in the Polish Carpathians.

Translated by the Author

PE3K)ME

B 0Kar:1MneH111111 CoHAeTcKor:i KOTnOBlllHbl 6bino

npo-BeAeHo 7 TepMOfllOMlllHecueHUlllOHHblX AaT111poBaH111H pel.ł­

HblX Ili CKflOHOBblX OCaAKOB. nony'"łeHHble pe3ynbTaTbl

(Ta6n111ua I) yKa3b1Bat0T Ha Me>KneAHlllKOBblH 111n111

111HTep-CTaA111anbHblH xapaKTep nbin111cTo-necl.łaH111CTb1x 111

nb1n111c-TblX 0Tno>KeH111H np111Kpb1Bat0~111x annt0s111anbHb1e cep111111

pa3Horo B03pacn. 3Tanb1 ysen111l.łeHHOH aKyMynJ1u111111

cKno-HOBbtX no~pOBOB BblAen111n111cb B Ma30BeUKOM Ili 33MCKOM

Me>KneAHlllKOBlllJIX, a TaK>Ke B lllHTepcTaA111ane Eipiopyn.

Oco6eHHo lllHTepeCHbl KoHrnoMepaTbl C3 0Kar:1MneH111J1

CoHAeTCKOH KoTnOBlllHbl, npeACTasm1t0~111e co6or:1

eAMH-CTBeHHoe - KpoMe 111nos 1113 Wacpm1p - Haxo>KAeH111e

ocaA-KoB noAn.RcKoro (KpoMepcKoro) Me>KneA~lllKOBbR B

Kap-naTax.

WŁODZIMIERZ ŁAPOT

Uniwersytet Śląski

ZANALCYMIZOW ANE OSADY

GABRONOŚNE

KULMU SOWIOGÓRSKIEGO

Z JUGOWA (SUDETY)

UKD 549.673.1 :553.065.3 :541.8 :546.33 :552.5 + 552.321.5 + 551.243 :551.735.1(438-35 Jugów k. Nowej Rudy)

Rozprzestrzenione wśród gnejsów sowiogórskich,

izolo-wane płaty osadów dolnokarbońskich, wypełniające

za-padliska ograniczone w znacznej części dyslokacjami i

od-dzielone od siebie systemem zrębów i półzrębów, nazywane

są w literaturze dotyczącej osadów karbonu kulmem

sowio-górskim (8, 9, 11, 13, 14, 17, 18, 4, 5, 6). Jednym z tak

zachowanych płatów osadów dolnokarbońskich jest kulm

z Sokolca i Jugowa (ryc. 1). Jest on najbardziej wysuniętym

na południe i jednocześnie największym obszarem

wy-stępowania osadów dolnokarbońskich wśród gnejsów

sowio-górskich. Ciągnie się pasmem długości około dziewięciu

kilometrów, z południowego wschodu ku północnemu

zachodowi, od Dalkowa poprzez Sokolec, Jugów do Przy-górza.

W okolicy Jugowa wychodnie osadów dolnokarboń­

skich mają największą szerokość, wynoszącą ok. 1200 m,

podczas gdy w najwęższym miejscu nie przekraczają

nawet 100 m (na NW od Przygórza, na W od Sokolca).

W odróżnieniu od pozostałych wychodni osadów

dolno-karbońskich w Górach Sowich, obszar ten jest położony

w strefie graniczenia dwu, znacznie różniących się wiekiem

i przeszłością geologiczną, jednostek geologicznych, a

mia-nowicie między wspomnianą krą gnejsową Gór Sowich

i depresją śródsudecką. Osady kulmu sowiogórskiego

z Sokolca i Jugowa znajdują się jeszcze na obszarze kry

sowiogórskiej i są obcięte od strony południowo-zachod­

niej walną strefą dyslokacyjną południowo-zachodniej

kra-wędzi bloku sowiogórskiego (Sokolec - Srebrna Góra).

Ze strefą tą jest związane występowanie: kataklazytów,

mylonitów, gabr, serpentynitu, listwenitów, żył

kwarco-wych i barytokwarco-wych, mineralizacji związkami żelaza, miedzi

i ołowiu oraz podwyższone zawartości niklu i chromu

w pobliżu masywu serpentynitowego z Przygórza.

Zmyloni-tyzo'\vane i skataklazowane gnejsy sowiogórskie tworzą

trzy łuski o zrębowej budowie, oddzielające osady

dolno-karbońskie kulmu z Sokolca i Jugowa od górnokarboń­

skich osadów depresji śródsudeckiej ( 4).

Zgodnie z dotychczasowymi poglądami, fragmenty

po-krywy osadowej z Sokolca i Jugowa reprezentują zespół

136

osadów, obejmujących poziom Goniatites (Goa- Gop)

wizenu górnego (15, 16). Osady te można podzielić na

dwie wyraźnie indywidualizujące się grupy:

dolną - która obejmuje utwory ilasto-szarogłazowe

z wkładkami zlepieńców gabrowych, arkoz, wapieni, margli,

łupków węglistych, brekcji i zlepieńców śródformacyjnych.

górną - zlepieńców kwarcowych.

Występujące wśród utworów dolnej grupy osady

gabro-nośne są najbardziej charakterystycznym składnikiem

li-tologicznym kulmu sowiogórskiego, wyróżniającym go

pośród innych osadów dolnokarbońskich w Sudetach

(pomijając niewielkie wychodnie zlepieńców gabrowych

zaliczonych do górnego karbonu w okolicy Dzikowca

oraz gabronośne „zlepieńce z Wilczy", znane z obszaru

struktury bardzkiej, sąsiadującego z masywem

gabrowo--diabazowym Nowa Ruda-Słupiec).

Szczególnie miąższy zespół osadów gabronośnych

wy-stępuje w obszarze rozpościerającym się między Jugowem

i Przygórzem. Miąższość tych osadów jest tutaj oceniana

na blisko dwieście metrów (3). Z oceną tą należy się

nie-wątpliwie zgodzić. W opracowaniach dotyczących kulmu

sowiogórskiego osady gabronośne bywają najczęściej

nazy-wane zlepieńcami gabrowymi. Należy podkreślić, że jest

to bardzo duże uproszczenie i usprawiedliwione tylko

w opracowaniach ogólnych. Postuluje się używać określe­

nia osady gabronośne, ze względu na rzeczywisty stan

tych osadów.

Wychodnie zespołu osadów gabronośnych w obszarze

kulmu z Sokolca i Jugowa są ograniczone wyraźnymi

strefami dyslokacyjnymi i obecne występowanie ich na

powierzchni jest spowodowane czynnikami tektonicznymi

(dźwignięcie południowo-wschodniego skrzydła kulmu z

Sokolca i Jugowa wzdłuż systemów uskoków równoległych

NE - SW i NW - SE). W profilu litostratygraficznym

zajmu-ją one najniższe położenie wśród osadów dolnej grupy

kulmu z Sokolca i Jugowa.

Źródła materiału gabrowego, stanowiącego jeden z głów­

nych elementów składowych osadów gabronośnych, należy