Wieża Babel : poezye

/ ' O

f

s *

/

/

W Ł A D Y SŁ A W TRZCIŃSKI

W IEŻA BABEL

1899

U S T Ó P

M A T K I M O J E J

S K Ł A D A M .

Z GŁĘBI DUCHA

W I E Ż A B A B E L .

Dusza — to wieża Babilonu: W głębi jej tysiąc słychać gwarów I tysiąc wznosi się sztandarów D o wieczystego piękna tronu.

I niezliczone uczuć tony Idą w nieładzie i natłoku, Jak fale w górskim gdzieś potoku A lb o orkanu wir szalony. Dusza poety — niewolnica, Uczucie srogim dla niej panem, I próżna walka z tym tytanem, Co ją biczuje i zachw yca... R ozum nie starczy dla natchnienia I niezbadanych praw żywota,

W ię c duch, jak w klatce, wciąż się miota W otchłaniach prawdy i złudzenia.

B E Z D R O Ż E .

Szatan, z piekielnych zbiegły bram, Przed moim stoi progiem ,

K ied y w natchnieniu sam na sam Z Przedwiecznym gadam B o g ie m ...

B óg na mem czole kładnie d łoń, Jak tęcza zórz świetlana,

Gdy w chwili zwątpień lecę w toń Zwodniczych m ów szatana...

I chodzę tak rozwianą mgłą I staję śród bezdroża, B o nie opuszcza mnie ni zło, N i hojna łaska Boża.

Śród nienawistnych sobie sił N a krzyżu mam konanie:

Szatan m ię rozpiął, gw oździe w bił, A B óg m i dał w ytrw anie...

D U C H M Ó J .

Jam nie boleści krwawy bóg, A tylko boży sługa: Orzę mą glebę jako pług, A skiba m oja długa.

Jam nie zwątpienia czarny cień, A tylko dziecię w ie k u :

W ierzę, lecz tęsknię w noc i w dzień I nie mam na to leku.

Jam nie kwilący wiosny ptak, A tylko dusza młoda, K tórą pociąga niebios szlak I m órz bezdenna woda.

Jam nie zepsucia zgniły kwiat, A tylko syn tej ziem i, K tóry w m iłosny leci świat Z wichrami wiosennemi.

6 W Ł A D Y S Ł A W T R Z C IŃ S K I

Jam nie burzyciel dawnych wiar, A tylko iskra B oża,

Co nowych świtów niesie dar I świeci śród bezdroża.

Jam nie przedwiecznej prawdy m oc A le krzyż na rozdrożu

Dla tych, co błądzą w ciemną noc N a życia szumnem m o rzu ...

W P O R A N K U Ż Y C I A .

W poranku życia, jak we śnie, K roczyłem wiotką marą, K ochała tylko matka mnie, Pieszcząc piosenką starą.

Dzień za dniem płynął, życia gwar Uderzał w piersi moje,

Myślą owładnął jakiś czar, A sercem n iep ok oje...

Biegłem za prądem dziwnych sił Bez opamiętali prawie — M łodzian pierwiosnki białe śnił I patrzał w świat ciekawie. Chylił się błękit d o mych n óg , T w orzył się cud p o cudzie : K och a ć mnie uczył wielki B ó g , A nienawidzieć ludzie. . .

Z Ż A L E M P O G L Ą D A M ,

Z żalem poglądam w ludzki tłum , Idący gdzieś bez drogi,

Bez jasnych dni, bez jasnych dum , Piekielnej pełen trwogi.

Serce uderza w jeden ton I czarne chwile mierzy, Jak pogrzebowy, cichy dzwon

Z kościelnej, starej w ieży... Ziemia usuwa się z pod nóg, N ad głow ą pustka szara,

W duszy nie mieszka żaden B óg , A w sercu żadna wiara.

N ieczu łość patrzy z bladych lic, Chwile bez celu biegą, W ierzym y tylko w jedno nic, Dążymy d o n ic z e g o ...

Z Ł O T E K R Ę G I .

Cicho i jasno na nieba sklepieniu, Zda się, w przestrzeni nic się nie porusza, Milczący tonę w natury milczeniu I w dal bezdenną patrzy moja dusza. . . W id z ę w błękitnem , milczącem przestworzu N a falach światła życie naszej ziemi, Co idzie, płynie, jak fale na m orzu, Chwila za chwilą kręgami złotem i. . . W tym nieskończonym nad głow ą błękicie, T o nie pustkowia zimne oceany,

T o naszych dziejów ruchome odbicie, Płynące w bezdeń wieczystą bez zm iany... I ja, i m oje stęsknione oblicze

I myśli chyżych niepochwytne fale, Lecim y wszyscy w kręgi tajemnicze, B y w nieskończonym zatonąć krysztale. A m oże kiedyś duch m ój, w ciele skryty,

Gdy się rozstanie z tym ziemskim popiołem N a fali światła uleci w błękity

W Ł A D Y S Ł A W T R Z C IŃ S K I I O

I pozostanie wiecznem blasku k ołem ; M oże nie jedna chyża myśl ziemicy Poleci za mną i dogoni w pędzie, A powróciwszy lotem błyskawicy, Jedną tęsknotą za mną tęsknić będ zie; Jak ja dziś myślą oddalone wieki

Gonię przez nieba bezbrzeżne otchłanie I rosą Bożą om ywam pow ieki,

Z E J D4 P O S I E W Y .

N ie schylę czoła przed waszym bożyszczem, Piekielną marą,

Niech lepiej serce m oje będzie zgliszczem, Czystą ofia rą ...

I nie wyciągnę drżącego ramienia D o tego boga,

Za którym idzie aniołów zwątpienia R zesza przemnoga;

B o mnie B óg inny otulił swej szaty R ąbk i białem i,

I duch mnie inny, czysty a skrzydlaty W iedzie p o ziemi.

M ój B óg mnie m ó w i: łącz myśli z nadzieją, Serce z m iłością,

Duchem leć wyżej, kędy zorze tleją Ponad lu d zk ością ... Ciemno mi ranek dzisiejszy połyska

1 2 W Ł A D Y S Ł A W T R Z C IŃ S K I

B o przez popioły idę i zwaliska D o m ego życia;

Przez p opiół idę spalonych K ainów , Judaszów marnych

I po zwaliskach barbarzyńskich czynów I duchów czarn ych ...

Id ę i widzę nad szumiącą rzeszą Jak iskry płyną,

Z których się blaski p o niebie rozwieszą, A ciemnie zgin ą ...

Dalekie świty, za głębokie ciemnie I noc za głucha,

L ecz dzień nastanie, jakiś głos tajemnie Szepce d o ucha;

Nadejdzie doba, gdy z wiatrem ulecą O d ziarna plewy,

Nad czarnym łanem blaski zórz zaświecą, Zejdą p osiew y...

Bądź pozdrowiona, zbawicielko świata, Z nieśmiertelnego uwita promienia, M iłości święta, potężna, skrzydlata, Umiłowana matko wszechistnienia! Za tobą idę życiową ścieżyną Przez ciemne noce i strome urwiska, K ę d y , jak rzeki, łzy pokoleń płyną I dawnych świątyń czernieją zwaliska. Stwórca mi ciebie dał za przewodnicę, B y głosić światu bratnie miłowanie, D ał niezwalczoną d o świtów tęsknicę, Przez którą w idzę przyszłości zaranie. Skrzydła mi twoje dał i lot szeroki, Bym ponad ludźmi leciał, jak łabędzie, I dał hart duszy twardszy od opoki N a to, co by ło, i na to, co będzie. Tak id ę ! Żadna siła mnie nie zmoże, Bom siłą świata potężny i dumny, Id ę , by z grobu wyswobadzać zorze, A konających nie puszczać d o trumny...

C O B Ę D Z I E — Ś W I E C I .

Niezmienną koleją losu Przez nockę ciemną Poszedłem , słuchając głosu , Co drżał nade mną.

Blaski mi złote migocą W tajnej oddali

I brzegi wspomnieniem złocą Ubiegłej fa li...

W ciąż jako stado gołębi Dzień za dniem le c i:

Co jest — pustkowiem duch ziębi, C o będzie — ś w ie c i...

W W I Ę Z I E N I U .

Okna zasnute siecią krat, W ilg o ć zczerniałych murów, Daleki szumny, wielki świat, Daleka toń lazurów.

Pragnienie, jak fontanny zdrój, W e własną pierś opada, N a chyżych myśli długi zwój M yśl własna odpowiada.

W dzień woda, chleb — więzienia dar Niezmienny i znajomy,

W nocy — zdwojonej ciszy czar, P od głow ą wiązka słomy.

Zazdroszczę wolnym ludziom stąd, Gdy myśli w świat wynurzę: M oje więzienie — szczupły kąt, A ich więzienie d u ż e ...

W C H W I L I S M U T K U .

W iruje w życiu m oja dusza, Jako w otchłani pełnej sromu;

N ie m ów ię nigdy, nic, nikom u, Jaka się we mnie myśl porusza.

B o naga prawda, gdy się zbliża I woła wszystko po imieniu, Czuję się w bólu i cierpieniu, Jakby mnie przybił kto do krzyża.

Nas od życiowych uczą świtów Ukrywać prawdę wedle w oli, A szept występku i swawoli D o bohaterskich wznosić szczytów.

Czyny głupoty i próżności Okrywać maską przekonania, A zgniłe orgie wyuzdania Chować pod skrzydła niewinności.

W I E Ż A B A B E L 1 7

W ię c nie powiadam nic, nikom u, Jakie się w e mnie budzą szumy, B oby wrzaskliwe rzekły tłumy, Żem się z waryatów wyrwał dom u !

J E D N O S T A J N O Ś Ć .

Jednostajności tego św iata! T y ś mi straszniejszą od konania, O d b oju , gdzie brat zdradza brata, O d najdzikszego wyuzdania!

Jednostajności — wieczny wrogu M yśli, uczucia i natchnienia! Czego na moim siedzisz progu, Jak srogi anioł potępienia?

O , jeśli jednostajna rzeka Błogości płynie dla nas w niebie, T o jednakowy los nas czeka I w blaskach raju i w E re b ie !

N I E W O L N I C T W O .

B óle i wady naszej duszy P łyną nam w e krwi od pokoleń, Żadna potęga ich nie skruszy, Próżno czekamy z nich wyzwoleń.

Już nad kolebką, jak straszydła, Czekają bóle i cierpienia, B y w niewidzialne schwytać sidła Siłę mych zm ysłów i natchnienia.

N apróżno w oli zw ę się panem I tęsknię w życia tym O g rojcu : Niem a schronienia przed tyranem, C o przyszedł do mnie p o praojcu.

Bom ja ogniwem w tym łańcuchu, C o łączy z sobą pokolenia I w nieprzepartym idzie ruchu O d ranka świata i istnienia.

2 0 W Ł A D Y S Ł A W T R Z C IŃ S K I

I tak bez prawa własnej w oli, Jako niewolnik idę w pętach, P óki ból życia nie przeboli, W wieczystych kryjąc się odmętach.

N I C W I Ę C E J . . .

Kwitnij, kwitnij, mój zielony gaju,

W blaskach zorzy, w złotych barwach tęcz, Dźw ięcz fujarko, jak skowronek w maju I ty, strugo, w ciemniach leśnych dźw ięcz!

Jak świat starą, ale wiecznie nową Pieśń słowiczą w serce m oje lej, Niechaj lipa szumi ponad głow ą, A ty, wiosno, śmiej się d o mnie, śm iej!

W ięcej życie nic mi dać nie może T ylko słońcem rozmarzoną b łoń , Pieśń słowiczą i różane zorze, I dziewiczą aksamitną d ł o ń !

I nie żądam o d życia nic więcej, Prócz zapomnień na żale i ból I rozkosznej pieszczoty dziewczęcej, Pieśni czystej i kwiecistych p ól!

B Ł Ę D N E K O Ł A .

Czasem ze wspom nień, jak trujące żmije, W yrzucam chwile goryczy złowieszcze, Pragnę odczuwać, że na now o żyję I dawną wiarą serce m oje pieszczę.

A le niestety! d o rajskiego cienia Niewinnych myśli wzbroniona mi d ro g a : W sercu już inne ozw ały się drżenia, Dusza w innego uwierzyła B o g a . . .

Czasem w pustynię uciekam od ludzi, K ę d y B óg tylko m odłów ziemi słucha, M y ś lę : tu nikt mi serca nie ostudzi I nikt p olotów nie obniży ducha.

A le niestety! próżny trud i praca, B o z tą natury cudną epopeją Dusza bezwiednie d o ludzi powraca, Ludzkiego szczęścia pojąc się n a d zieją ...

L E C I D U S Z A . . .

Leci dusza w gwiaździste sklepienia, Ponad światem w niezmierzoną dal, Pośród ścieżek niezmiennych istnienia, Pośród czasu niewstrzymanych fal.

Niepochwytne chyżej myśli loty X zagadek nieprzebyta noc Idą ku mnie falami tęsknoty Jako gorzkich', czarnych zwątpień m oc.

N a ziemicę p ó jd ę , na rodzoną, N a d ąbrow ę ciem ną, kwietną b ło ń , Niechaj spokój zejdzie w drżące łono, Niechaj chmurną wypogodzi skroń.

Na blask łąki pójdę i na ciszę, W dal rozwieję roje smutnych d u m , Niech do pieśni duch mój ukołysze Leśna struga i dąbrowny szu m !

Z A J A S N4 . G W I A Z D ą .

Za jasną gwiazdą dążyłem w dal siną Przez życie moje,

Za m oją wiarę niezłom n ą, jedyną Staczając boje,

Za ten ideał, co się g o schwyciło Z matczynej pieśni,

Za to, co moim blizkim drogie było, Co się nie prześni;

Za wielkie słow o, co nam zeszło z nieba, Jak promień bosk i,

Za tych, dla których zbrakło słońca, chleba Śród szarej w ioski. . .

A los mnie za to obdarzył sowicie Przyjaźnią Matki,

K tóraby za mnie oddała swe życie I sił ostatki;

M atką, dla której jestem jed n o dziecię Przez życia d rogę,

W IE Ż A B A B E L

Nad którą nie mam przyjaciela w świecie I m ieć nie m ogę.

A jej modlitwa taka dziwnie tkliwa, Tak pała szczerze,

Tak, idąc z serca, niebiosa odkrywa, Że ja w nią w ierzę... I jeśli w górze są te wielkie siły,

Co bóle koją,

T o ja zbawienia czekam u mogiły Przez M atkę m o ją ... K ie d y modlitwa własna taka pusta,

Jak wicher z łanu,

Błogo, gdy można ch oć przez matki usta M odlić się P a n u !...

O D W I E C Z N A D R O G A .

T en wielki Mocarz ludzkiej duszy, Co cicho skonał na Golgocie,

W cierniowym wieńcu, w krwawym pocie, P ośród sromoty i katuszy;

T en , co miłością świat oplata, Żyw y z pokoleń w pokolenia, Uczy, że życie — marność świata, A śmierć — to wrota d o zbawienia. . . Czy za tą bramą B óg w koronie W jasności swojej nas powita, Czy wieczny spokój nas owionie I nikt o grzechy nie zapyta, — Jednaka dla nas w tern pociecha, Gdy myśl przygniata rozpaczliwa, Śmierć nam zbawieniem się uśmiecha I duch się ku niej w lot porywa. W abi ku sobie kusicielka, Gdy wyczerpane pragnień zdroje, Gdy na myśl pada ciemność wielka,

W I E Ż A B A B E L

A duszą władną niepokoje. Gdy serce w yschło w dzikim boju, Pragnienie życia nie ozłaca, D o m ogilnego mkniem spokoju, Jak ten, co d o ojczyzny wraca. Jak ćma, co ginie śród płomienia,

G dy ku światłości lot swój nagnie, Szukamy w wiecznym śnie schronienia, By nie zaginąć w życia bagnie. . . Tak zawieszeni w mgle błękitów I wirujący w błędnem kole, Pragniemy nowych dusz rozświtów A lb o zapomnień na n ied ole. . .

L A G O M A G G I O R E .

R ozchw iałem skrzydeł moich lot W wieczorną cichą porę Nad A lpy aż po morski brzeg I nad L ago Maggiore.

N ie śmiałem słowa puścić z ust, B łękitów skrzydłem trącić, N ie śmiałem myśleć ani chcieć, B y ciszy tej nie zmącić.

Jako spragniony gołąb mknę N ad toń jeziora szklaną,

Nurzam się w ciszę, chwytam czar I piję w oń różaną.

Takbym rozkoszy nektar pił Od zmroku aż d o świtu, L ecz na San Carlo cichy dzwon Obudził m ię z zachw ytu ...

3 2 W Ł A D Y S Ł A W T R Z C IŃ S K I

Zeszła zaduma, jako cień, B y serca żar uśmierzyć — Słyszę modlitwy, dzwony, śpiew I pragnę wierzyć, w ie r z y ć ...

W duszy jako natchnienia wiew Spokojność idzie błoga,

A śród natury cudnych fal Bezwiednie szukam B o g a ...

Z N E A P O L U .

I.

Nad Neapolem błękit drży, Niezacieniony mgłami, Serce się p o i, dusza śni Brylantowemi snami.

Cicha, miłosna dźwięczy pieśń N a ciepłych ust koralach I , jak jaskółka, puszcza lot P o niezmąconych falach.

Upojeń słodkich niosą dar P ó ł rozchylone róże

I niknie, niknie ciemna m yśl, Że są na świecie b u rz e ...

II.

P ośród kaktusów, pośród palm M iłosne szepty słyszę, Przechodzę wolno, jako cień,

S irocco mną kołysze. . .

Słońca gorący spływa blask I drażni do kochania, P o żyłach biega wrząca krew, N a trawkę m ięką skłania...

I jakieś dreszcze biorą mnie W objęcia niepojęte — Pragnę pieszczoty, drżących ust I dolce f a r niente...

III.

Zwątpienia, bóle, cichy żal W ylata z duszy ptakiem I dalej, dalej w niebios toń Błękitnym niknie szlakiem.

Czuję, że wspomnień cały rój, Co się nade mną błąka, W upojeń ciepłej niknie mgle, W cichą niepamięć w sią k a...

S irocco p oi, łechce wciąż,

K rew burzy się goręcej I marzyć, kochać, pieścić chcę, A c h ! co raz więcej, w ięcej. . .

IV .

W upajającej woni róż K oły szę wzrok na fali, Chwila za chwilą now y czar Tęczuje i krysztali...

I żadna siła, żadna m oc N ie wyrwie m ię z u p o je ń , Z ciepłych, lubieżnych serca snów I duszy dziwnych r o je ń ...

T ylko ustami szukam ust, M iłości i pieszczoty,

A ż się przepełni ogniem żądz R ozkoszy puhar z ło ty ...

V.

Bez dźwięku m owy, szmeru słów Źrenicą pałającą

M ów im y sobie tysiąc dziw Tak ciepło, tak gorąco!

P o co nam słowa, próżny g w a r! Serc lutnia nastrojona,

H ym n czarodziejski niesie nam I pieśń Anakreona.

Dziewicze puchy, naga pierś Pieszczotne budzą drżenie, A c h , bliżej, bliżej — jeden dech, W jedno się zlać istnienie!...

K rew przyspieszona ogniem żądz Świadom ość w ogniu pali I wszystkie zmysły w jeden żar Połączą i krysztali.

38 W Ł A D Y S Ł A W T R Z C IŃ S K I

Z fali na falę, ja ko łó d ź , Nad upojenia tonią,

Z ustami usta, z piersią pierś Ruchom e ognie g on ią . . .

Bez dźwięku mowy, szmeru słów , Źrenicą pałającą

M ów im y sobie tysiąc dziw Tak ciepło, tak g o r ą c o !...

VI.

R óżow e blaski wysłał świt D o ziemi na podsłuchy, Czy już umilkły gwary serc, Czy puhar żądz już suchy.

Czarowną rosą leje znów Nektarów strumień boski, Z pam ięci, z myśli w cichą dal Odsuwa życia troski.

Znów niebo, ptaszę, fala, kwiat Prastare nucą pieśni — Chwytaj miłości krótki czas, B o prześni się — ach! p rześn i...

I znów od świtu aż po zmrok Pieszczoty wir nie spocznie, T ylk o pożądań płonie stos Co chwila mocniej, m ocn iej. . .

VII.

Serce się pali, życie wre, K rew ogniem się porusza Przy tej marzącej pieśni fal P od stopą W ezu w iu sza...

N ic nie rozgania marzeń, snów, N iedola serc nie gniecie, B o głos natury szepce wciąż, Że m iłość jest na świecie.

»Mniejsza, czem ciało okryć mam W purpury czy w łachmany, B o mnie okrywa palmy cień I słońca blask świetlany.

Mniejsza, co będ ę dzisiaj ja d ł, Pragnienie czem ugaszę: P od falą leży cały skarb, A w morzu wszystko nasze.

W I E Ż A B A B E L

Najpotężniejszy życia czar, Najmilszy zdrój kojący L eży na ustach lubej mej I na jej piersi drżącej...

Niech cały świat w szalony wir W nieznaną leci drogę — Jam król nad falą, świata król, B o kochać wiecznie m ogę!«

Z W E N E C Y I .

I.

Leciuchna w locie jako wiatr, Skrzydlata nieś mnie barko W prost do weneckich starych bram, D o fiiazza d i S a n M a rco .

Gdzie wiek za wiekiem , dzień za dniem O płytę granitową

Fala uderza, pluska, drży, A wiecznie jednakowo.

Czyli za dożów ciężkich chwil Płynęła krew różowa, Fala pluskała, jako dziś, A zawsze jednakowa.

Czy Tiziana ujrzał świat Z blaskami zórz nad g ło w ą , Fala, jak dzisiaj, drżała wciąż Półsennie, jed n a k ow o...

W I E Ż A B A B E L 4 3

Czy, jak świetlany czysty duch, P o ziemi szedł Canova, Fala się tłukła w twardy brzeg W ciąż zimna, jednakowa.

T ylk o duch ludzki jako ptak, Jako różowa chmura, Leci i zdobi skrzydła swe Coraz w jaśniejsze p ió ra ...

T ylk o duch ludzki dzień za dniem Pom yka w dal tęczow ą,

Choć fala chłodna pluska, drży Przez wieki jed n a k ow o...

II.

Błyszcząca, mięka, letnia noc Tysiącem gwiazdek mruga, Przez kanał, jak cudowny most, Srebrzysta leży smuga.

Cisza dokoła — miasto śpi, T ylko z wyniosłej wieży Czasem spokojnie, jak przez sen, Godzinę dzwon uderzy.

N a placu cisza, lekkim snem Błękitne drżą głębiny,

T ylk o gdzieś zdała idzie dźwięk Marzącej mandoliny.

A lb o przechodni jaki cień W y szepce : b u o n a sera , L ub się rozleje srebrny głos Piosenki gondoliera.

W I E Ż A B A B E L

A nad tą ciszą siwy czas Potężnem skrzydłem wieje

I puszczyk gdzieś z kościelnych nisz T rzepocąc się zaśmieje.

B o nim palący serca ból Czarowna noc ukoi, Już ranek wrzący, życia wir

Za mgłą przejrzystą sto i...

Za chwilę zniszczą srebrny most Poranku chłodne dłonie, A pieśń natchniona, marzeń rój W życiu, jak w mgle, u ton ie...

O, krótki, krótki złudzeń czas, Natchnienia nitka rwie się, B o rzeczywistość chwyta sny I w szarą otchłań niesie.

L ecz nim poranku wrzawa, krzyk D źw ięk mandoliny zgłuszą,

Chwytam czar nocy, marzeń blask Rozkołysaną d u sz ą ...

III.

Stanąłem cichy, drżąca dłoń Zakryła m oje o c z y ;

N a moście westchnień cały rój, A z proga krew się to cz y ...

W strzymałem od dech, a mój duch Poleciał w czasy ow e,

K ied y tu zbrodnia, jako król, W znosiła dumną głow ę.

K ied y gwałt, przemoc, jako gad, Pełzały pośród świata,

A co godzina ofiar tłum Umierał w ręku kata. . .

Lecz cały w lęku wracam znów, Z łona wybucha łkanie,

N a pierś, odchodząc, kładę krzyż I szepcę: chroń nas, Panie ! . . .

IV .

Dalej od ludzi, bliżej fal, Co chłodem na mnie dyszą, Niech rozpaloną m oją skroń Uśmierzą i uciszą.

N a L ido jako delfin mknę W leciuchnej sam gondoli, B y ukołysać burze dum I ból mej ludzkiej doli.

Znowu z naturą sam na sam N a pełne biegnę morze, Gdzie z duszą m oją gada Bóg, A w sercu świecą zorze.

I wierzę w siłę, drżącą w nas, Utkaną z boskiej szaty, C zuję, żem tęcza, światło, duch I biały ptak skrzydlaty...

W O D L O C I E .

P o ś wiecie lecę, ja ko ptak, Z natury wdziękiem gadam, T o ponad A lp y wznoszę lot, T o ponad morze spadam . . .

T o jako orzeł patrzę z gór N a migocące miasta, Gdzie namiętnym, jako żar, Uśmiechem drży niewiasta. T o płynę m ewą z obcych w ód Nad włoskiem gdzieś jeziorem — N a sercu lekko, w duszy blask Tęczow ym lśni kolorem.

I wszystkie czary chwytam wnet, Jako sen , co się prześni,

N a lutnię ducha, wspomnień sieć, N a złotą nitkę p ieśn i. . .

BLIŻEJ NA T UR Y

I.

W I T A J C I E M I !

W itajcie rai łąki, witajcie mi bory! Kaskado srebrząca się, witaj!

W skrześ duch mój zbolały, rozbity i chory, Skąd wracam d o ciebie — zapytaj! W itajcie m i, kwiecia stubarwne gromady, Co B óg was otula i strzeże,

Niech wrócę d o waszej kojącej biesiady, Niech wasze wyszepcę p a cierze!... Leciałem daleko za szczęściem przez grody, Gdzie szumi, jak mrowie, tłum ludzi, Szukałem ukojeń, szukałem sw obody I zd roju , co skroń m i ostudzi...

Tam b y łem , gdzie świątyń kopuły złocone W niebiosa wpatrują się szare,

A tłumy przeżyte, spróchniałe, zgnębione Obłudne spalają ofiary.

Tam byłem , gdzie prawa skrzydłami trzepocą, Gdzie czołga się g łó d , jak pantera,

52 W Ł A D Y S Ł A W T R Z C IŃ S K I

Tam byłem , gdzie prawda, gwałcona przemocą, N a łożu Prokrusta umiera.

Gdzie rozpacz i przesyt od mroku d o świtu D o śmierci wyciąga ramiona,

Gdzie piosnka, nim dojdzie przeźrocza błękitu, Usycha i milknie i k o n a ...

Tam byłem goniony zapałem m łodości, Jak motyl schwytany przez burze, Tam objął me serce chłód gorzkiej żałości, Jak szron, co upada na r ó ż e ...

Jak syn marnotrawny, na łono przyrody Powracam bez żalu i troski,

D o rosy, do kwiecia, do słońca, d o wody, Gdzie serce okrywa duch b o s k i... Witajcie mi łąki, witajcie mi bory, Kaskado srebrząca się, w itaj!

W skrześ duch mój zbolały, rozbity i chory, Skąd wracam — już więcej nie p yta j! . . .

T Y Ś M O J A O B R O N A ! . . . I I .

Naturo kwiecista, tyś moja ob ron a ! Nie rzucaj mnie w otchłań przesytu,

Gdzie serce próchnieje, gdzie duszy m oc kona, Gdzie niema ni zorzy ni świtu.

Nie rzucaj mnie w otchłań, gdzie lutnia pieśniarza Bezduszną odzywa się nutą,

Gdzie świeżość wiosenną dech zgniły zaraża, Pierś chwyta w o ń , śmiercią zatrutą... Nim życie upłynie, jak złota nić z motka, A duszę śmierć z ciała wypłoszy, Nim czara zachwytu wychyli się słodka, Daj wonnej, daj świeżej rozkoszy.

Niech dłonią zbrodniarza nie sięgam po kwiaty, Gdy pierś rozłamana i pusta,

Niech pieśń leci czysta, jak duch mój skrzydlaty, A żądzą rozkoszy drżą usta.

Nie zrywaj przedwcześnie strun złotych upojeń Z tej lutni okrytej k w ia tłh i,

5 4 W Ł A D Y S Ł A W T R Z C IŃ S K I

N iech róże uwiędną śród pieśni i rojeń I wspomnień owiną się snami.

Gdy nektar wysączy się boski z amfory, Niestartej przedwcześnie na pyły, Niech pieśni polecą za góry, za bory, A duch niech wspomina, że b y ły ... Niech kwiecie uwiędłe rozpaczą nie dyszy, Przesytem nie kala serc lu d zi,

L ecz jako krzyż sielski w cmentarnej zaciszy Westchnienie w przechodniu o b u d z i... Naturo kwiecista, tyś m oją obroną! Nie rzucaj mnie w otchłań przesytu, Lecz z duszą świetlaną i pieśnią natchnioną, Przez życie wiedź w głębie b łę k itu ...

III.

N I E Ż Ą D A M .

Nie żądam od ludzi słów marnej pociechy, Gdy sercem owładnie tęsknota,

N ie koją mych- b ólów łaskawe uśmiechy, Ni uczuć kłamanych p o z ło ta ...

P ołożę me skrzydła na lasy, na góry, Pierś drżącą przytulę d o ziemi I słuchać tak będ ę szeptania natury, Czar chwytać ustami d rżącem i... I cicha tęsknota, w te szepty wpleciona, Poleci ode mnie daleko,

W otchłani wspomnienia zastygnie i skona Za siódmą gdzieś górą i r z e k ą ...

Z otuchą niech d o mnie tłum ludzki nie spieszy, Gdy mara przygniata zwątpienia.

B o wiary nie wskrzesi oziębła dłoń rzeszy, N i chłodne spółczucia w estchnienia... Polecę na góry i stanę na szczycie

5 « W Ł A D Y S Ł A W T R Z C IŃ S K I

W noc bożą i ciemną i głuchą, Gdzie potok piorunów wiruje w błękicie, Tam serce okryję o tu c h ą ...

Gdy ziemia drżeć będzie śród grom ów odgłosu, Jak zbrodniarz w przedśmiertnej katuszy, Tam Boga odczuję śród świata chaosu I wiara powróci d o duszy...

Nie żądam od ludzi napojów kojących, Gdy gorycz d o życia się wkradnie B o w kubkach złotemi winami kipiących Obłuda ukrywa się na d n ie ...

K w ieciste doliny, dąbrowy, jeziora W dal nęcą mnie siłą tajemną —

Tam pójdę pod skrzydłem srebrzystem wieczora, Dziewico, ty ze mną bądź, ze m ną!

N a ustach powabnych, na piersiach jedwabnych Gorycze się zmienią w nektary...

Daj, dziewczę, pieszczoty! upojeń płyn złoty D o życia spragnionej lej czary! . . .

IV .

G D Y B Ę D Ę U M I E R A Ł

Gdy będę umierał w marzonym spokoju, Jak ptaszka o wiośnie skrzydlata,

T o niech dusza ze mnie wybiegnie przy zdroju, Jak w oń , co od kwiecia ulata.

Jak szmer, co od leśnej oddziela się strugi, P o listkach chwiejących się płynie, W ton echa się zmienia niknący a długi, Z błękitem się łączy i ginie.

Gdy jasnym rumieńcem zapali się zorza, A rosą zasrebrzy się trawa,

Niech z pieśnią duch z ciała odejdzie w przestworze^ Jak cicha ostatnia oktawa.

A odłam granitu złożony na grobie, Niech ludziom ni światu nie będzie K u żadnym napisom , złoconej ozdobie — Murawa g o wieńcem obsiędzie.

W Ł A D Y S Ł A W T R Z C IŃ S K I 5 *

B o jeśli nie dosyć będzie mej mogiły, B y dać nieśmiertelność tej skale,

T o mchy niech ją kryją jako dawniej kryły I ros czystych zdobią o p a le !

J A M D O L I N I E W O L N I K .

V.

Jam doli niewolnik i uczuć mych sługa I sługa mej wiary w te świty, Co jako tęczowa, iskrząca się smuga, G łębokie rumienią błękity.

A duch mój — niewolnik tajemnej tej chwili, Co wzięła go z głębi przestworza

I jako kwiat polny do dusz bratnich chyli, I kłoni w tę stronę, gdzie z o rz a ... A dała mi skrzydła natura d o lotu N ad zorzy i świtu purpury,

Bym widział i czekał ludzkości powrotu Świadomie a bliżej natury.

Kazała przenikać serc ludzkich tęsknotę I słuchać przyszłości szeptania,

I czuć, idąc cicho przez życia G olgotę, Zbliżanie się chwil Zm artw ychw stania!...

VI.

P O T Ę Ż N A M Y Ś L N A S Z A .

Potężna myśl chyża, potężna myśl złota, G d y ogniem się bożym rozpali,

Olbrzym i duch ludzki, co w niebios mknie wrota, Olbrzym i, bo m yśmy tak mali!

Potężna ludzkości z postępem biesiada, C o naprzód potrąca i wabi,

Potężny głos czasu, co wiekiem o włada, Potężny, bo m yśmy tak słab i! Bez celu to życie, bez celu tłum szary W cmentarne podąża gdzieś bramy, Bez celu łez tyle, bez celu ofiary, Bez celu, b o my go nie znam y!

L eć duszo płomienna nad światy, za światy, A gdy cię duch pustki wypłoszy,

Zniż lot twój ku ziem i, na łąk i, na kwiaty — Tam szukaj kojącej rozk osz y !

Śród wdzięku natury, śród cudów ziemicy, Jak róża rozkwitnie twe serce,

W IE Ż A B A B E L

R ozp yli się żałość, jak cień bladolicy, N a kwiatów bogate kobierce.

Gdy rozpacz pochwyci w przemocy ramiona, A śmierć się uśmiechnie z oddali,

Pieszczoty twej słodkiej dziewoja spragniona N iech duszę mdlejącą o ca li. . .

W o ń kwiatów, blask zorzy, upojeń zdrój boży I ciche płomienne pieszczoty

W e wianki tęczowe okryją twą głow ę I dadzą spokoju dzień złoty.

VII.

T O M O R Z A P I O S E N K A . . .

Szum fali, plusk w ody i wichru gwizdanie W pierś m oją, jak w lutnię uderza — T o morza piosenka, to w ieków szeptanie, T o fala tak fali się zw ierza. . .

Zbielały fal grzbiety, wiatr leci jak strzała, I budzi uśpione m órz tonie,

Już pianą nadbrzeżna okryła się skała, Już bryzgi mi lecą na skronie. . . Jak delfin do fali przytulam się łonem I z morzem się razem kołyszę,

I z pianą się ślizgam p o morzu spienionem, I żyję tą burzą i dyszę.

Blask gromu wezbrane odm ęty krysztali, A bryzgi tęczami oplata,

Jak łabędź na żywej kołysze się fali, Coś z burzą mnie łączy i brata.

P ył wodny i piana skał brzeżnych nie wzruszy, W głąb pójdzie i tam się ukoi —

W I E Ż A B A DEL 63

L e ć falo, jak mewa, a struny mej duszy N iech twoja piosenka nastroi...

L e ć wichrze szalony, pioruny niech biją, N iech głos ich głębina usłyszy:

P o burzy, po grom ach, gdy wicher się skryje Tak błog o powracać d o ciszy! . . .

V III.

P O R A N E K .

Zbudziło mnie ze snu stukanie dzięcioła I szmery półsennej przyrody,

I w rosie porannej kąpiące się zioła, I dźwięczny w pobliżu szum wody. Jak stado g ołęb i, w niebiosa przeczyste M gły poszły wstęgami białem i, A głosy poranku, jak piosnki srebrzyste P o kwiatach biegają i ziemi.

Nim słońce przybędzie z dalekiej krainy, Już błądzą odblaski różowe

I gonią noc szarą z dąbrownej gęstwiny, I w rosy się kryją tę c z o w e ...

Dzień idzie! Dzień idzie, bo płonie szczyt góry, Tłum dźw ięków w ypływ a z ukrycia,

I kwietna ziemica wysyła w lazury H ym n czysty, potężny hymn życia! . . .

I X .

P R Z Y J D Ź , P I E Ś N l !

Przyjdź, pieśni miłosna, ty życia m istrzyni! N a falach kwitnącej przyrody,

D o serca m ojego wybranej świątyni, D o życia ubogiej zagrody.

M yśl moja cię szuka śród nocy pomroku I w złotym promieniu jutrzenki,

I w cichej dąbrowie, i w srebrnym potoku, I w dźwiękach zbłąkanej p iosenki!

S O N E T Y

W I T A M W A S !

W itam was, którzy ze mną czuwacie w pom roku, Myślami zawieszeni na niebios krysztale,

Słuchający śród ciszy przytłumione żale T ych , co bez echa giną w życiowym p otoku ;

I was m yśli, w płomiennym idące natłoku, Jak wzburzonego morza niezwalczone fale,

I ciebie piękna, dobra jasny ideale, I ciebie, śród lazuru niknący o b ło k u !

W itajcie, o chleb marny walczące miliony, I ty prawdo, żyjąca sama z sobą w Kłótni, I wy, którym los twardy od m ów ił obrony;

W szyscy, co tu żyjecie dum ni, chociaż smutni, Jak różnymi d o duszy przemawiacie tony,

D A J C I E M I N I E B I O S G R O M U . . .

Dajcie mi niebios gromu, płomieni wulkanu, Żebym głębie mej duszy odzwierciedlił jasno, Dajcie mi orlich skrzydeł, bo na ziemi ciasno, G dy pragnę z myślą pędzić lotem huraganu!

Słowa — blade promienie, co przez mur tumanu N im przenikną, już w drodze zimnieją i gasną; Nasz lot — to ruch polipa, co skorupą własną Przygnieciony umiera w mętach oceanu.

Szkoda tych iskier ognia, co nim dotkną lodu Już je chmura przykrywa, jak deska grobowa, A coby żyć pragnęło — umiera od ch ło d u !

A c h ! gdyby schwytać blaski, nim je mgła pochowa, G dyby nas koncha ciała nie gniotła za m łodu , G dyby dzieje serc naszych opisać bez sło w a !

M A T K O M E G O I S T N I E N I A . . .

Matko mego istnienia, matko moich losów, Ziem io szara, pokryta cierniami i g łog iem ! Rzuciłaś mnie samotnie przed wieczności progiem, Jak obłok między ziemią i tęczą niebiosów. ..

Czekam śród ludzi tłumu dla duszy odgłosów, Lecz niema dla mnie echa w odm ęcie złowrogim, I leżą czarne pola, jak dawniej, odłogiem, N ie wschodzi dla mnie trawa chlebodajnych kłosów.

L ecz rzucając me losy na życia wichury, Zdmuchnęłaś, matko, welon zwątpienia ponury I w przyrodzie kazałaś szukać odpocznienia ..

W ię c czerpię spokój, siłę w objęciach natury, Z jej zdrojów życiodajnych uśmierzam pragnienia, R an y leczę tęczową kroplą up ojenia...

W Y P O G O D Ź T W O J E C Z O Ł O !

W y p og od ź twoje czoło, na którem spoczywa Zwątpienie, jako obłok zwiastujący burze,

N ie wierz temu, że w gaju zw iędły wszystkie róże, Że pozostały tylko piołun i pokrzywa!

R ozw esel twe oblicze, które ból okrywa, Jak słońce, gdy go chmura spotyka w lazurze, N ie wierz temu, że prawda zamarła w naturze, Ż e piękno z ziemi naszej na wieki od pływ a!

N ie wierz temu, że serce ludzkie skołatane W alką o chleb powszedni, życie, prawo bytu, N ie odżywa, gdy spotka uroki wiośniane!

Daj nadzieję spoczynku, daj promienie świtu, A pójdzie z tobą rzesza, jak fale wezbrane, W krainę piękna, dobra, d o marzeń zenitu!

b ą d ź b ł o g o s ł a w io n a

,

.

W ich er zdmuchnął mi z czoła chmurą, co drzemała Jako zgryzoty mara, jak tęsknoty cienie,

I dziękowałem burzy za życia zbawienie, B o dusza skołatana cierpieniem om dlała. . .

Błyskawica z przed oczu ciemności rozwiała, C o gnębiły, jak przesyt i jako zwątpienie — Błogosławiłem burzę za duszy wskrzeszenie, B o w ciemni, jako w grobie, powolnie konała. . .

Gdy huragan przeleciał, ścichły grom ów bicia, Gwiazdy zabłysły, miesiąc wyszedł z chmur powicia — Jakże błogiemi były uśmiechy p rzyrody!

O, bądź błogosławiona, burzo m ego życia, Co jako kwiatom polnym życiodajną w o d ę , Darzyłaś duszy sp ok ój, a myśli sw obodę 1

S Z A Ł .

(Przed obrazem Podkowińskiego).

N a rumaku szalonym bez uzdy i siodła,

W pleciony w grzywę konia, jako w pęk płomieni. Ponad wąwozy, góry i grudy kamieni

L eciałem , kędy m iłość gorąca m ię wiodła.

Zakrwawiona ostroga wciąż rumaka bodła, Pędzimy lotem ptaka, w jeden dech złączeni, Nad nami namiętności gwiazda się czernieni, A purpurowy ranek maluje swe godła.

W zapomnieniu, ustami spieczonemi żarem, N a poły rozwartemi upojenia czarem, Chwytam fale powietrza w pierś rozkołysaną;

Przyćmione oczy patrzą w jakąś dal nieznaną, B ól w objęciu rozkoszy nieświadomie tonie — Piekło i niebo w jednem spotkały się łonie !

J E S I E Ń I D Z I E .

N a skrzydłach, tęczowem i barwy nakrapianych, P o niezmąconych szlakach niebieskiego morza, Z całym rojem m oty li, w różach rozkochanych, Uleciała czarowna wiosna gdzieś w przestworza.

Poszło bogate lato, kędy świeci zorza, Sypiąc w koło klejnoty ze źródeł świetlanych, Podścieliwszy pod stopy złotokłose zboża — Ziszczenie snów uroczych i marzeń wiosnianych.

Jesień id z ie ! L iść zeschły odleciał z topoli I wnet na mokrej glebie na wieki już zaśnie: T o zwiastun niknącego i życia i w o li!

O słonko! Zaświeć jeszcze choć na chwilę jaśniej, Zbudź wiosenne zachw yty... O, jakże to boli, G dy serce życia pragnie, a życie już gaśnie!

C I S Z A W I E C Z O R N A .

Łagodne, miękie, ciche, wiosenne w ieczory ! W ietrzyk skrył się w gęstwinie i zmienił się w ciszę, I żadnym listkiem drzewa już nie zakołysze — A n ioł spokoju dłonie p ołożył na bory.

Rum iany miesiąc wyszedł na odwieczne tory I zda się, że ruch jeg o śród niebiosów słyszę, Oddechem przytłumionym senna ziemia dysze, W net wystąpi na wschodzie rumieniec Aurory.

I przed oczami ducha wspomnienia półsenne Przechodzą pośród ciszy długiemi szeregi, Jak po spokojnej wodzie białe mgły wiosenne. . .

I nikt ich nie zatrzyma, daremne zabiegi, Idą jak przyjaciele m łodości niezmienne, A t złotą czarę marzeń napełnią po brzegi.

J E S T E Ś B Ó S T W E M .

K o b ie to ! Jesteś bóstw em , nieba szatą białą, W której możesz duch ludzki tulić jak dziecinę, W znosząc go oskrzydlona w słoneczną dziedzinę — Jesteś aniołem cnoty i dobroci chwałą!

A le jesteś szatanem, zimną, nagą skałą, Gdy w duszy wyhodujesz bezwstydu gadzinę, A samolubstwa wątłą snując pajęczynę Jesteś przekleństwem świata, ludzkości zakałą!

P o promieniach twej duszy, czystych jak łza matki, Biega człowiecze myśli ponad chmur powicie, Zbierając serca spokój, jak na łące k w iatki...

I w ciemniach twojej duszy, skalanego życia, Giną, jako w bagnisku, nadziei ostatki, K on ają ideały, gasną wiary śn icia...

P O C O Z W Ą T P I E N I E ?

Jeżeli w sercu biją pełne życia zdroje, A dusza w niekłamane puszcza się porywy, Jeżeli czar m iłości otacza nas żyw y —

P o co rozpaczy bóle, zwątpień niepokoje ?

Jeżeli, jak poranku różanego zwoje,

Zycie darzyło wiarą w jutra dzień szczęśliwy, Jeżeliś nie spróchniały, jak pień robaczywy —

P o co przesytu jęk i i narzekań roje?

K t o zgadnie jutra brzaski ? P o mglistym wieczorze P o natłoku złych m yśli, co cierpieć zniewala, K t o wie, czy nie zabłysną promieniste zorze. . .

Szczęścia naszego zmienna i kapryśna szala, Zawieszona, jak wstęga na sine przestworze, W aży się w ręku tego, co słońca zapala!

J E S T J E D E N S Ę D Z I A .

Ja nie chcę słów spółczucia, wyrazów pociechy, B o mnie spółczucie b o li, a pociecha gnębi, N ie m ogę łez wylewać, b o mnie łza w yziębi, Nie chcę wzdychać pokutnie za spełnione grzechy

Niech moja duma wzbudza złośliwe uśmiechy T y c h , co marzą wylecieć, jak stado g o łę b i, Prosto na łono raju, ch oć m ęt z ducha głębi

W ciska ich w błoto życia i kala oddechy!

Jest jeden srogi sędzia, co występnych gniecie, I mieszka w serca m ego wybranej dziedzinie — T o sumienie-spowiednik, niebios drogie d zie cię ...

T o stworzyciel zgryzoty, której złe nie minie, T o bóg sprawiedliwości rozsianej po świecie, I jemu w duszy mojej buduję świątynie!

J E S T E Ś P O T Ę G Ą .

T y potęgo ludzkości, królow o stworzenia, K tóra sercem odczuwasz ruchy gwiazd w błękicie, Co czujesz, jakiem tętnem bije ludzkie życie, K obieto, zejdź jak anioł bożego natchnienia!

W ładczyni nad przepaścią ludzkiego sumienia, W idząca okiem serca każdej duszy śnicie, Tworząca raj na ziemi w miłosnym zachwycie, K obieto, rozwiń białe skrzydła wybawienia!

Niech u stóp twych tęczują m iłości kryształy, Płosząc mary zwątpienia, bóle niepokoju, Niech pod wieszczą twą dłonią rosną id ea ły ! . . .

T y umiesz spokój czerpać z życiowego zdroju I tłum ić wyuzdane namiętności szały, I jedna b y ć rozjemcą śród krwawego b o ju ...

S Z A R A G O D Z I N A .

Byw a w życiu godzina w m gły cienie ujęta, Jak ta chwila wieczorna niewyraźna, szara,

Gdy się nutą tęsknoty odzyw a pieśń stara I w dal wylata smętna, dziwna, niepojęta.

W ted y m yśl, jako korab’ gdy kotwica zdjęta, A żagiel poszarpany m igoce jak mara, Płynie po morzu zdarzeń, jak marna ofiara, W błędnych kołach życiowych, jak w grobie zamknięta;

A lb o leci bezwiednie od ziemi w błękity

I zda się z niebios krańca w nieskończoność wkroczy, Gdzie świat cały przyszłości w mgłach leży sp ow ity;

W o k o ło się unosi śpiew jakiś proroczy, O ko w idzi w ciemności promieniste szczyty, I wszystkie sny ludzkości tłoczą się przed oczy ...

C Z Y N I E D O S Y Ć ? . . .

Czy nie dosyć w dzień patrzeć na te ciężkie rany, Co, jak robaki, toczą tyle nędzy ziem i?

Czy nie dosyć oczami błądzić skrwawionemi P o tym tłumie, co z głodem bojuje znękany?

Gdybym m ógł, to z piosenki usnułbym sutanę I osłonił smaganych wichrami zimnymi I obdarzyłbym głodnych kioskami żytnimi, Gdybym m ógł w kłosy zmienić struny poszarpane!

Lecz nie m ogę, i cierpię, i śród nocnej ciszy, K ied y ucho uśpionych ję k ó w nie usłyszy,

W złudzeniu leków szukam, w ciemności wytchnienia;

B o gdybym w pasmo życia, co zwątpieniem dyszy, N ie wplatał złotej nitki marzeń i złudzenia, T o b y się w ję k rozpaczy zmieniły me p ien ia!

Ł Z A B O L E Ś C I .

Precz ode mnie, łzo marna, ty ziemi krwawico, Płynąca wielką rzeką p o dziejowym łanie ! T y światu chmurą ściemniasz każde dnia zaranie, T y ludzi ze snu budzisz marą bladolicą.

Precz ode mnie, łzo krw aw a! Niechaj mi nie świecą T w oje blaski niknące, jak ciche konanie,

Promienie duch gnębiące, jak boże skaranie, Ognie, rozpaczy czarnej drżące błyskaw icą!

Tyś wiecznym ludzi w rogiem , i jak skorpiona, Co piekącymi jady pielgrzyma zaraża, Pragnę ciebie wyrzucić z głębi m ego ło n a ...

Bądź przeklęta trucizno, co bóle rozżarza, Co w szponach twych odrazu ofiara nie kona, B o zwolna ją prowadzisz d o śmierci ołtarza!

M Ó W I Ą Z E S T W Ó R C Ą .

K ied y burza szaleje, a piorun z łoskotem R ozryw a czarne chmury i do dołu zgina, K ied y ziemia, jak zbrodniarz, cała drżeć zaczyna, Przykryta ciemnej nocy posępnym namiotem,

Gdy owinięta chmury ołowianej splotem Ostatnie jęki światu leśna szle gęstwina, Gdy huragan dąb stary jak kłos żytni ścina I zieloną koronę z czarnem miesza błotem -—

W ted y sp okój, jak anioł stróż, skrzydły białemi, Otula duch m ój, niosąc daleko od ziem i, A blaskami niebiosów oczy rozpromienia,

Usta m oje uświęca słowam i B ożem i, Zda się, że blasków duszy ciało nie ocienia, Że cichem sercem m ów ię ze Stwórcą istnienia 1

S T R Z E C H A R O D Z I N N A .

I.

Czy widzisz wieś, odzianą w poranne purpury, I jeziora spokojne, kryształowe tonie,

Co niebios błękit cały mieszczą w swojem łonie, A nocą przeglądają złotych gwiazdek chóry ?

T o p o lę , co spokojnie wystrzela d o góry, I wiosny białem kwieciem okryte jabłonie, I mchem porosłą strzechę w ogrodów koronie, P od stopą w ód przeźrocze, nad głow ą lazury ?

T o m oje niebios krańce, kwiecisty świat cały, T o moja stara strzecha, obszar łąk wspaniały, Co się złotego słońca otoczył promieniem 1

Bo sam je pogrążyłem w miłości kryształy, Ozłociłem m ojego dzieciństwa wspomnieniem, W błękity otuliłem mej duszy natchnieniem!

I I .

G dy jak łódka, rzucona w nieznane bezdroża, Błądziłem na błękitów włoskich oceanie, L ub bezsenną źrenicą spotykał świtanie, Sterując łód ź zachwytu pośród kw iatów m orza;

L ub gdy z alpejskich szczytów promienista zorza Złote wianki sypała na m oje spotkanie

I jak młodzieńcze lica m iłości wyznanie Rum ieńcem okrywała jezior sennych łoża —

W szęd zie i zawsze ze mną wspomnienia ptak złoty Leciał i patrzał w duszę oczami tęsknoty

I wabił ku ojczyźnie rodzinnym spokojem ;

W k o ło mnie otaczały niewidzialnym rojem : M oja wieśniacza strzecha i wioska i cmentarz, Szepcąc c ich o : Pielgrzym ie! czy o nas pamiętasz ?

III.

Z rodzinnej mojej ziem i, ze znanego pola Leciałem w kraj daleki za szczęściem i sławą, Jak skrzydlate motyle, co wieczną zabawą

Snują jedną nić życia, lekką jak swawola.

Marzone sny i baśnie, nieugięta wola K ierowały, jak łodzią, szaloną wyprawą, K roczyłem w dal bez końca, okryty kurzawą, W idziałem , gdzie głód walczy, gdzie bluźni niedola.

Poszedłem — gdzie się słońca pochyliła głowa, W róciłem — skąd poranny blask czerpią niebiosa, Stanąłem — gdzie mój dom ek i moja d ąbrow a;

I ujrzałem tu skarbiec sławy niespożyty, Ujrzałem, że się szczęście za góry nie chowa, Ź e najdroższy kęs ziemi własną łzą omyty.

Z Ł U D A .

Lubię złudę, co w skrzydła pochwycą ogniste I unosi w kraj piękny dla oka, jak tęcza, Co za swoją znikomość blaskiem się w ywdzięcza I do stóp twoich schyla nieba przeźroczyste.

L ubię obrazy w blasku księżyca srebrzyste, Gdy mgła biała, subtelna, jak przędza pajęcza, Wzlatując, jako ptaszę, do niebios obręczą, W abi cię pieszczotliwie w przestworza wieczyste.

N ie lubię złudy, gdy się w świat idei wkrada I na lodach buduje zamki tajemnicze,

Z których każdy z kolei w pyły się rozpada,

A nowy fałsz, odziany w blaski prawd zwodnicze, Jak zwycięzca na dawnych zwaliskach zasiada

N A S Z C Z Y C I E .

Stoję na białym szczycie, gdzie mroźna dłoń chmury Nie dosięga i m ego nie zasmuca c z o ła ;

W id z ę stąd szerzej, niźli wzrok bystry sokoła, W yżej, niźli nade mną rozpięte lazury.

U moich stóp sinieją doliny i góry, Daleki obszar morza i nadbrzeżne sioła,

Gdzie stoję — słońce świeci, tam — już zmrok ponury, T u życie, tam znużenie panuje dokoła.

T ak na obszarach życia; kto potęgą ducha W zn iósł się nad poziom tłumu, nad ciemne doliny, Ponad chmury złych losów do szczytów krainy,

T ego jasność ogarnia, spokój i otucha, Ten czuje tętno w ieku, dawnych haseł słucha I pierwszy wita słońce ze swojej wyżyny!

N A J E Z I O R Z E .

Odtrąciłem łód ź wiosłem od skalnych wybrzeży I już po mokrej fali podróż się zaczyna — Przede mną od księżyca srebrna droga leży, A za mną białej piany wije się ścieżyna.

Czas płynie szybko, szybko! Za chwilą godzina Umknie chyżo, nim łódka w drugi brzeg uderzy, Naglę sam siebie, wiosło silniej toń rozcina, Fala kłębiąc się za mną aż pod łód k ę bieży ...

Niema chwili spoczynku, ch oć m oże potrzeba, Cicho zmęczony miesiąc usuwa się z nieba I ostatnimi blaski żegna podróżnika,

Złocista moja droga blednie i zanika,

Za chwilę będzie w k oło i głucho i ciemno — Ulata czas, a długa wędrów ka przede m n ą !

P R Z Y J Ś C I E M I Ł O Ś C I .

Spłynęła d o mnie piękna, jak różane zorze, Promienna, czysta, jako poranek majowy, Biała, ja ko lilija, od stóp aż do głowy, A tak tęczowo jasna, jak natchnienie Boże.

Jak senny biały łabędź na cichem jeziorze, Drzemała dusza moja, nie znając tej m owy Miłosnej, co przede mną odkryła świat nowy, A serce nigdy, nigdy zapomnieć nie może.

Ocknąłem się, gdy zeszła, czując, że ramiona Jak orzeł mam skrzydlate, a do m ego łona Spłynęły sił nieznanych płomienne p o to k i.. .

I odleciałem cicho raz pierwszy w ob łok i, R az pierwszy podsłuchałem archanielskich głosów I skrzydłami natchnienia dosięgłem niebiosów !

P Ó K I N A S D Z I E L I Ł P R O M I E Ń . . .

Póki nas dzielił jeszcze promień z nieba szczytu I szliśmy jak dwie białe lilie z ukrycia, P ókim serca dziewicy nie usłyszał bicia — Byłem spokojny pośród niemego zachwytu.

P óki mi usta lubej nie błysły śród świtu, Jak puhar win cypryjskich gotów d o wypicia, P ókim z oczu now ego nie wyczytał życia — B yłem spokoju pełen śród marzeń błękitu.

K ied y płomienny oddech uczułem na skroni I usta za ustami w bezwiednej p ogon i, I serce drżące z m ojem , i dłoń ciepłą w d łoni,

W ted y świat cały zniknął w rozżarzonej toni, Cała krew rzeką ognia do g łow y uciekła — I przez podw oje raju wkroczyłem d o p iek ła . . .

U C I C H Ł Y S E R C A , , .

Ucichły przyspieszone serca kołatania

W naszych sercach, co drżały jeszcze upojeniem I miodowej rozkoszy świeżem przypomnieniem, I dźwiękiem urywanych zaklęć i wyznania.

Luba moja przede mną już się nie osłania N i listkiem winorośli ani brzozy cieniem I tylko pyta ciepłej dłoni uściśnieniem, Czy ten szał wróci jeszcze przed chwilą skonania

Usteczka roztulone, jak do całowania, E chow o powtarzają skargi i kochania,

Jak strumyk przez pogodną biegący d ą b row ę. . .

Ciszej i ciszej płyną te serca szeptania, A ż d o mej piersi drżącej przytuliwszy g ło w ę , Umilkła — wzrokiem dalszą prowadząc rozm owę

C O L O S E U M .

Świątynia dzikich zabaw i krwawych rycerzy, C o nieśli ciżbie życie z wzniesionemi czoły, Stoi wieki i dotąd nie runie w popioły, Chociaż taka jej dola dawno się należy.

Zimne dreszcze przejmują, a dusza nie wierzy, Ż e nad tym barbarzyńcą latały anioły, Ż e g o niebieskie gromy nie zdarły na poły, A szczątków nie zaniosły d o L ety wybrzeży.

Dzielą nas od tych czasów dziejowe tumany, Jednak to samo słońce świeci ludziom z nieba I ten sam miesiąc wschodzi nad ziemią rumiany..

B o g o w ie ! czy się znowu krwią ma znaczyć gleba, Czy p o to sterczą jeszcze te omszone ściany, B y świat krzyknął jak d aw niej: igrzyska i ch leba!.

C H W I L A C Z U W A N I A .

Chcę myśl jakąś przewodnią w ydobyć z mej głowy, Pragnę myśleć o jednem , lecz próżne starania — Jakiś czar niepojęty w koło m ię osłania,

Chęć łamie się bezsilna, jak maszt okrętowy.

Gdy wicher się rozigra i chwyta w okow y W szystko, co spotka w drodze; tak chwila czuwania Śród cichej letniej nocy pragnienia rozgania, Tęczuje, jako pryzmat promień księżycowy.

M yśl rozbita, jak jasnych promieni gromada, Bryzgami spada w szafir życia i wszechświata, Jak rosa, co nim dotknie kwiecia, już opada,

I znowu we mgłach białych ponad ziemią lata, A ż ją porannych blasków złocista kaskada L ub drużyna zefirów pochwyci skrzydlata. . .

N A D M O R Z E M .

W zrok zagłębia się w olno w przejrzystej oddali, Gdzie niebo chwyta ziemię w błękitów ramiona, Jak nurek, co się rzuca, gdzie g łąb’ niezmierzona, Szukając na dnie morza pereł i korali.

M yśl, jak mewa, szybuje ponad grzbietem fali I leci tam, gdzie kwitnie kraina wyśniona, Gdzie nie znajdzie — z własnego wysnuwa ją łona, Jak pająk, gdy mu sidła obca dłoń obali.

Razem z myślą i wzrokiem coraz śmielej, śmielej N a skrzydłach wyobraźni przelatam przestrzenie — N a duszy coraz jaśniej, a w sercu w eselej. . .

Zda się , że z morską falą żyję nieskończenie, P łynę gdzieś w bezgraniczność z marzenia potokiem — I jawa i złudzenie łączą się przed o k ie m . . .

K O C H A M L U D Z I .

E nulla stringo e tutto ’ 1 raondo abbraccio.

Petrarka.

Nie mam kogo uścisnąć, chociaż świat wspaniały Kocham i pragnę ludzi przygarnąć d o łona, Pragnę pochwycić wszystkich w przyjaźni ramiona I podnieść ponad ziem ię, ja ko orzeł biały.

Pragnę poruszyć duchy, by w miejscu nie stały, Powiedzieć, że jest przyszłość jasna, co nie skona, Że jest 'Ziemka ojców krwią i łzą zroszona, N a której jeszcze serca i siły zostały.

A jednak nie mam serca, co zadrży wraz z mojem Przyjaźnią, której twarda dola nie ostudzi, Co do dalekich celów zechce iść przebojem ;

Co nim różana zorza ze snu się o b u d zi, Ujrzy ją i powita wiarą i s p o k o je m .,. N ie mam kogo uścisnąć, chociaż kocham ludzi!

N O W Y R O K .

Odszedł blady z przesytu, zmęczony rok stary, Za nim drogą wieczności poszły bez szemrania N a życiowym ołtarzu spalone ofiary:

Ł z y rozpaczy, radości, nadziei, błagania.

Jak demon piękny, niosąc zwycięstwa sztandary, Idzie rok nowy, jasny, i światu odsłania N ow ych nadziei błogich kryształowe cza ry : P otęg i, sławy, uciech, rozkoszy, kochania. . .

I świat, widząc młodzieńca okrytego blaskiem, W ita now ego zbawcę wesołym oklaskiem, I nowych pragnień roje z nadziejami społem

Szle za tym kusicielem, demonem - aniołem , K tóry, gdy mu ofiary ułożą p od nogi, Odejdzie, jakby nie b y ł, w wiekuiste d r o g i...

W I D Z I A Ł E M . . .

W id ziałem , kiedy strzała zdradziecko puszczona Dosięga orlę w locie, kędy pływ a chmura, Jak orlę pada, brocząc we krwi własnej pióra,

I jak pogląda w oczy wroga, zanim skona.

W idziałem , jako siła dzika, niezwalczona K rzyw dzi ludzi otwarcie zimna i ponura, W idziałem , jak się śmiercią zakańcza tortura, K ied y d o skrzywdzonego nie spływa obrona.

W idziałem , kiedy dusza czysta, nieskalana Odkrywa się, jak koncha, co skarb w sobie mieści, Oczekując spółczucia z wieczora do rana,

I jak potem , odarta z praw ludzkich i części, K ryje się przed spółczuciem i okiem profana I ginie bez szemrania, łamiąc się w boleści!

S E R C A M I D A J C I E . . .

Serca, serca m i dajcie, bo przedwcześnie zginę I klątwę na was rzucę w godzinie konania, Uproszę u niebiosów siłę zmartwychwstania I wrócę niepokoić dusz waszych głębinę.

Przebojem opanuję sumienia dziedzinę, Zgryzotą wam od zmroku będę d o świtania, A w uszach waszych wiecznie drgać będą wezwania Serca, serca mi dajcie, bo w otchłań p o p ły n ę !

A jeśli jaka dusza, łaknąca spokoju,

Sięgnie p o złotą czarę w zapomnień świątyni — Upiorem stanę w progu i nie dam n a poju !

Niechaj ofiary składa cierpienia bogini,

Niechaj, jak ja śród świata, usycha przy zdroju, Niechaj z pragnienia ginie, jak Hagar w pustyni!

B Y Ł C Z A S . . .

B ył czas rozsłowiczony rzewnie, błog o - smutnie, Epoka odrodzenia p o zimowej m roczy... Natrętna m iłość wszystkim zaglądała w oczy, Strojąc ptasim poetom złotostrune lutnie.

K r ólow ę pszczół w błękicie otaczają trutnie, A m or po kwietnej ziemi jak zwycięzca kroczy, Słow ik w krzaku ze skóry mało nie wyskoczy, Deklamując miłosne z lubą bałamutnie.

Stanąłem i słuchałem tych słowiczych bredni, Lecz p o chwili krytyczne ułożywszy dane I słysząc każdy sonet takim, jak uprzedni,

W ydałem o słowiku sądy niezachwiane: Umie kochać i marzyć, zapał niepośledni, A le treść jak świat stara, rymy oklepane.

I J A M P O E T A !

N ikt mnie nie kocha, żaden duch człowieka, Jak strąconego z niebiosów anioła,

K ażdy ode mnie z przestrachem ucieka, Jakby coś czytał w fałdach m ego czoła.

Nikt mnie nie lubi i tylko zdaleka, Jak skazanego obchodzi dokoła, Nikt pragnień serca sercem nie docieka, Nikt do biesiady swojej nie zaw oła!

I cierniem moja nabijana droga, N ikt serca krwawej rany nie ostudzi, Id ę i w każdym widzieć muszę w ro g a !

I jam poeta! Jam ten, co za ludzi Idzie przebojem do samego B o g a ! Jam ten, co duchy ludzkie ze snu budzi!

D O Ś W I T U I D Ę . . .

D o świtu m ego idę wciąż, Choć wiecznie źle p ojęty ; T o w żalu wiję się, jak wąż, T o padam , jak dąb ścięty...

Nie dziw, że gdy mnie srogi los Gniótł od kolebki prawie, Żałością dźwięczy serca głos, A oczy patrzą łza w ię!

N ie dziw, że serca mego żar I duszy kryję śnicia,

Że pośród przykrych życia mar N ie błogosław ię ży cia !

Słyszę w e wspomnień szarej mgle, Jak się nić życia przędzie, Jak starsi ludzie m ówią m n ie:

W Ł A D Y S Ł A W T R Z C IŃ S K I

106

A lb o poważny, siwy klech, Badając m ię surowo,

W palących oczach czyta grzech X smutnie kiwa g ło w ą . . .

L ub jak jedyny w świecie brat, Spijając wino przednie, N a cały marzeń moich świat R z e k ł jedno słow o : brednie ! . . .

Samotnie szukam moich dróg Ze światem wciąż w rozterce, Id ę — gdzie wiedzie mnie mój B óg I m oje drżące serce.

Sam do niebieskich stukam bram, Śród ludzi duch wyklęty, I d o mych świtów idę sam I wiecznie źle p o j ę t y ! ...

Ś R Ó D N O C Y .

Coraz szersze błękity, Coraz głębiej zmrok pada, Coraz dalsze gór szczyty, Gwiazd jaśniejsza gromada. Zawieszona w przestrzeni W aży się nocy szata, W alka świateł i cieni Brzaski dzienne w yzw ala. . . Zwolna blask się przelewa Od zachodu d o wschodu, Lazur w złoto przywdziewa P ośród gwiazd k orow od u . . . Dolina w e śnie tonie, A już na szczycie góry Przedświtu drżące dłonie Rozw iesiły purpury... I nakształt tego szczytu, C o w blaskach się porusza, Z tęsknoty d o zachwytu Przechodzi moja dusza . . .

N A Ł O N I E N A T U R Y . . . N a łonie natury Kwiecistej a hojnej, Tonącej w purpury, W kolory tęcz strojnej, N a miękkiej pościeli Z m chów leśnych i kwiatów, Gdzie stokroć się bieli Śród róż aromatów, N a złotych fal grzbiecie Upojeri, marzenia, K oły sze się dziecię W ieszczego natchnienia. T o harfa złocista, Zakuta w kształt ciała, N a której przeczysta Pieśń dźwięczy i pała, I świeci jak rosa, I błyszczy jak złoto, I łączy niebiosa

W I E Ż A B A B E L 109

Z tą ziemską tęsknotą. . . Nad cienie złej d oli, N ad wszystko, co gnębi, N ad wszystko, co boli, Nad wszystko, co ziębi, W yry w a się ptakiem N ad ziem ię, daleko,

Gdzie mlecznym — h e n ! szlakiem W ieczności dnie cieką.

I skrzydły białemi Piosenka nieznana Powraca d o ziem i, Jak łza nieskalana, Znów do tej natury, Kwiecistej a hojnej, Tonącej w purpury, W kolory tęcz strojnej. . .