• Nie Znaleziono Wyników

Some Remarks Concerning English Ambiquous Nominal Clauses and Their Relative and Interrogative Equivalent sin Polish

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Some Remarks Concerning English Ambiquous Nominal Clauses and Their Relative and Interrogative Equivalent sin Polish"

Copied!
13
0
0

Pełen tekst

(1)

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S _________________________ FOLIA LINGUISTICA >9, 1988

Januea Zielirteki

SOME REMARKS CONCERNING ENGLISH AMBIGUOUS NOMINAL CLAUSES AND THEIR RELATIVE

AND INTERROGATIVE EQUIVALENTS IN POLISH

B e f o r e a t t e m p t i n g a n y a n a l y s i s o f a m b i g u o u s n o m i n a l e , i t i s n e c e s s a r y t o w o r k o u t a p o s s i b l y e x h a u s t i v e s e t o f c o n t r a s t s b e t w e e n n o m i n a l r e l a t i v e s (n r) a n d d e p e n d e n t q u e s t i o n s ( d r) i n b o t h t h e l a n g u a g e s c o m p a r e d . T h e t w o o f t e n b e i n g i d e n t i c a l i n f o r m , i t i s n o t a l w a y s e a s y t o d e t e r m i n e t h e s y n t a c t i c s t a t u s o f a g i v e n n o m i n a l c l a u s e w i t h o u t i t s c o n t e x t . I n s o m e c a s e s , t h e s u b o r d i n a t i n g p r o n o u n m ay s u f f i c e t o d e ­ t e r m i n e t h e s t a t u s o f a g i v e n n o m i n a l c l a u s e . F o r i n s t a n c e , R. Q u i r k g i v e s t h e f o l l o w i n g c o m m e n t : "W hether, i f , who a r e n o t u s e d f o r t h e n o m i n a l r e l a t i v e t y p e , t h e p r o n o u n s e n d i n g i n - e v e r i n q u e s t i o n - w o r d i n t e r r o g a t i v e c l a u s e s " 1 . T h e P o l i s h l a n g u a g e r e v e a l s a s i m i l a r c h a r a c t e r i s t i c o f d e p e n d e n t i n t e r r o g a t i v e c l a u s e s , i . e . c z y , w h i c h c a n n e v e r b e u s e d i n n o m i n a l r e l a t i v e s . T h e P o l i s h p r o n o u n k t o , h o w e v e r , c o r r e s p o n d i n g t o who i n E n ­ g l i s h i s o f t e n u s e d i n n o m i n a l r e l a t i v e c l a u s e s . T h i s m ay b e a c c o u n t e d f o r b y t h e f a c t t h a t t h e r e i s a d i v e r g e n t r e l a t i o n b e t w e e n E n g l i s h w h o ever, w h i c h e x p r e s s e s b o t h d e f i n i t e a n d u n i ­ v e r s a l m e a n i n g , a n d P o l i s h k t o a n d k to k o l w ie k . L i k e i n E n g l i s h , P o l i s h c o m p o u n d r e l a t i v e p r o n o u n s ( u n i v e r s a l ) k to k o lw ie k a n d c o ­ k o lw ie k n e v e r o c c u r i n d e p e n d e n t q u e s t i o n . A n o t h e r f e a t u r e o f P o l i s h n o m i n a l r e l a t i v e s i s o b s e r v e d b y Z . U r b a r i c z y k . A l t h o u g h w h a t h e s a y s r e f e r s t o c l a u s e s b e g i n n i n g R . Q u i r k , S . G r e e n b a u m , G. L e e c h , J . S v a r t n i k ,

(2)

w i t h t h e p r o n o u n o o , h i s c o m m e n t s a r e a l s o v a l i d f o r o t h e r t y p e s o f n o m i n a l r e l a t i v e s . T h e f i r s t p a r t o f t h e f r a g m e n t d e a l s w i t h t h e e a r l i e r s t a g e s o f t h e d e v e l o p m e n t o f t h e P o l i s h l a n g u a g e : o o , r o z p o c z y n a j ą c e p y t a n i e z a w i s ł e , n i e m o g ł o s i ę ł ą c z y ć z p a r t y k u ł ą - ż e , - ż e , t o , z k t ó r y m i s i ę c z ę s t o ł ą c z y ł o oo w z g l ę d n e . Q . . . ] D z i ś n a o d w r ó t w z m a c n i a s i ę p y t a n i e z a r ó w n o w p r o s t j a k i z a w i s ł e , t y m i p a r t y k u ł a m i b ą d ź r a z e m , b ą d ź k a ż d ą z o s o b n a , a n i e m o ż n a i c h d o d a ć d o oo w z g l ę d n e g o " . U n f o r t u n a t e l y , s u c h c o n ­ s t r u c t i o n s ' a r e r a t h e r r a r e , a n d t h e r e f o r e c a n n o t h e l p t o d i s ­ t i n g u i s h t h e t w o t y p e s o f c l a u s e s i n P o l i s h . I n E n g l i s h , t h e r e a r e n o e q u i v a l e n t s o f s u c h c o n s t r u c t i o n s . A c c o r d i n g t o R. Q u i r k , a n a l y s i s o f t h e f u n c t i o n o f a g i v e n c l a u s e i n a s e n t e n c e m ay a l s o b e h e l p f u l i n d e t e r m i n i n g t h e r e ­ l a t i v e o r i n t e r r o g a t i v e q u a l i t y o f a n o m i n a l c l a u s e . T h e e x a m ­ p l e s h e g i v e s s h o w t h a t " W H - i n t e r r o g a t i v e c l a u s e s c a n f u n c t i o n 3 a s a d j e c t i v a l c o m p l e m e n t s " : ( 1 ) . 1 w a s n ' t c e r t a i n w h o s e h o u s e I w a s i n . N i e b y ł e m p e w i e n , w c z y i m j e s t e m d o m u . ( 2 ) S h e w a s n ' t s u r e w h a t h e d i d . N i e b y ł a p e w n a , c o o n z r o b i ł . W h i l e b o t h E n g l i s h a n d P o l i s h n o m i n a l r e l a t i v e s c a n n e v e r f u n c t i o n a s a d j e c t i v a l c o m p l e m e n t s , d e p e n d e n t q u e s t i o n s i n t h e t w o l a n g u a g e s c a n n o t b e i n d i r e c t o b j e c t s a n d o b j e c t c o m p l e m e n t s . As i t w a s m e n t i o n e d e a r l i e r , P o l i s h a n d E n g l i s h n o m i n a l r e ­ l a t i v e s a n d d e p e n d e n t q u e s t i o n s may b e g i n w i t h f o r m a l l y t h e s a m e s u b o r d i n a t o r s . T h e p r o n o u n s o p e n i n g P o l i s h n o m i n a l r e l a t i v e s , h o w e v e r , d i f f e r f r o m t h e i r i n t e r r o g a t i v e c o u n t e r p a r t s i n t h a t n e i t h e r d o t h e y h a v e a n y a n t e c e d e n t s i n t h e m a i n c l a u s e , n o r i s i t p o s s i b l e t o i n s e r t t h e m t h e r e w i t h o u t t h e i r b e c o m i n g u n ­ g r a m m a t i c a l . H e n c e , t h e p r a c t i c a l t e s t t o d i s t i n g u i s h t h e s e c o n ­ s t r u c t i o n s i n P o l i s h may b e t h e a c t u a l p r e s e n c e o r o n l y Che p o s s i b i l i t y o f i n s e r t i n g a n a p p r o p r i a t e p r o n o u n i n t o t h e m a i n c l a u s e 4 . I t o f t e n h a p p e n s t h a t t h e s e p r o n o m i n a l a n t e c e d e n t s a r e 2S. U r b a ń c z y k , Z d a n ia r o z p o c z y n a n e w yrazem " c o " w j ę z y k u p o l ­ s k i m , Kraków 1939. 3 q u i г к a n d o t h e r s , o p . c i t . , p. 735. 4 s . J o d ł o w s k i , p o d s ta w y p o l s k i e j s k ł a d n i , Warszawa 1976, pp. 1 8 4 - 1 8 5.

(3)

e l l i p t e d , e s p e c i a l l y i n c a s e s w h e r e t h e t w o p r o n o u n s a r e i n t h e N o m i n a t i v e o r A c c u s a t i v e 5 . I n o r d e r t o m a k e s u r e t h a t a g i v e n c l a u s e i s a r e l a t i v e n o m i n a l , a n a p p r o p r i a t e p r o n o u n m ay b e i n s e r t e d . I f t h e r e s u l t a n t s e n t e n c e i s g r a m m a t i c a l a n d o f t h e s a n e m e a n i n g , t h e c l a u s e m u s t b e c l a s s i f i e d a s r e l a t i v e . T h e f o l l o w i n g l i s t g i v e s t h e m o s t common p a i r s o f p r o n o u n s f u n c ­ t i o n i n g a s a n t e c e d e n t s ( l ) a n d r e l a t i v e p r o n o u n s t h e m s e l v e s :

CO

t e n ( 2 ) k t o t e n k t ó r y t o c o t a k i j a k i t a k j a k t a m g d z i e w t e d y k i e d y T h e t e s t d e s c r i b e d a b o v e r e f l e c t s a t t h e . s a m e t i m e a n im ­ p o r t a n t d i f f e r e n c e b e t w e e n P o l i s h n o m i n a l r e l a t i v e s a n d t h e i r E n g l i s h e q u i v a l e n t s , w h i c h a r e n o t p r e c e d e d b y a n y a n t e c e d e n t s . S u c h c o m b i n a t i o n s a s th o s e who o r th o s e w h ic h , w h i c h m i g h t b e c o n s i d e r e d s i m i l a r t o t h e p a i r s o f P o l i s h p r o n o u n s we h a v e m e n ­ t i o n e d , a r e n o t c l a s s i f i e d i n t h e p r e s e n t p a p e r a s c h a r a c t e r ­ i s t i c o f n o m i n a l r e l a t i v e s , b u t r a t h e r o f a t t r i b u t i v e c o n s t r u c ­ t i o n s . B e s i d e o t h e r f a c t o r s , c e r t a i n s e m a n t i c f e a t u r e s m a y h e l p t o d e t e r m i n e w h e t h e r a g i v e n c l a u s e i s r e l a t i v e o r i n t e r r o g a t i v e . F i r s t l y , i t t h e c l a u s e i s c o n c r e t e i n m e a n i n g , i t i s c e r t a i n l y a n o m i n a l r e l a t i v e . T h i s a p p l i e s t o P o l i s h a n d E n g l i s h : ( 1 ) He e a t s w h a t I b u y f o r h i m . _ . ч , . c o n c r e t e , - r e l a t i v e On j e ( t o ) , c o mu k u p u j ą . ( 2 ) T h e y a s k e d me w h a t h e e a t s . . . . . . . a b s t r a c t - i n t e r r o a a t i v e Z a p y t a l i m n i e , с о o n j a d a . S e c o n d l y , t h e m e a n i n g o f t h e p r e d i c a t e o f t h e m a i n c l a u s e may b e d e c i s i v e . A s J . K o c k r e m a r k s " D o u b t i s o n l y p o s s i b l e w h e n t h e c l a u s e i s d e p e n d e n t o n s o m e w o r d i n v o l v i n g n a r r a t i o n , u t t e r a n c e , p e r c e p t i o n , r e m e m b r a n c e , k n o w l e d g e , w h i l e t h e c l a u s e

(4)

i s a l w a y s i n t e r r o g a t i v e a f t e r a w o r d i n v o l v i n g q u e s t i o n , d o u b t , u n c e r t a i n t y , c u r i o s i t y 6 . T h e t h i r d t y p e o f n o m i n a l - r e l a t i v e - c l a u s e - i d e n t y f y i n g c r i t e ­ r i a l i e s t h e f i e l d o f p h o n o l o g y . T h e r o l e o f s u p r a s e q m e n t a l s i n t h e i d e n t i f i c a t i o n o f E n g l i s h n o m i n a l r e l a t i v e c l a u s e s i s p a r t i a l l y e x p l a i n e d b y 0 . J e s p e r s e n ; " [ . . . ] t h e p r o n o u n i n a d e ­ p e n d e n t q u e s t i o n may h a v e , s t r o n g s t r e s s a n d n u c l e u s t o n e " , w h i l e " t h e r e l a t i v e p r o n o u n i s a l w a y s w e a k l y s t r e s s e d . S . U r - g b a r î c z y k c o m m e n t s o n t h e s a m e p r o b l e m i n P o l i s h i n t h e f o l l o w ­ i n g w a y : "W m o w i e o d z n a c z a j ą s i ę p y t a n i a z a w i s ł e ( w p o r ó w n a n i u z e z d a n i a m i w z g l ę d n y m i ) s p e c j a l n ą m e l o d i ą i e w e n t u a l n y m p r z y c i s k i e m n a c o , k t ó r e g o n i e m o ż e b y ć w z d a n i u w z g l ę d n y m . T h i s i s a l s o t r u e o f t h o s e n o m i n a l c l a u s e s w h i c h a r e i n t r o d u c e d b y o t h e r p r o ­ n o u n s . R. P . S t o c k w e l l , P . S c h ä c h t e r , В. H. P a r t e e s u g g e s t i n s e r t ­ i n g t h e p h r a s e " t h e a n s w e r t o t h e q u e s t i o n " b e t w e e n t h e m a i n a n d t h e d e p e n d e n t c l a u s e t o i d e n t i f y d e p e n d e n t q u e s t i o n ' ^ . I n c a s e o f E h g l i s h a m b i g u o u s n o m i n a l c l a u s e s , t h e t e s t , u n f o r t u n a ­ t e l y , c a n o n l y b e u s e d t o c o n f i r m t h a t o n e o f t h e t w o i n t e r ­ p r e t a t i o n s o f a ®gi.ven n o m i n a l c l a u s e i s a d e p e n d e n t q u e s t i o n , A m o r e c o n v e n i e n t t e s t w h i c h c o n s i s t s i n p a r a p h r a s i n g t h e s e n t e n c e i n q u e s t i o n i n t o t h e f o r m I f . , . , t h e n . . . w a s p r o p o s e d b y R. L e e s ' T h e t e s t w i l l b e p r e s e n t e d i n t h e c o u r s e o f t h e p a p e r . F i n a l l y , i t i s v e r y o f t e n t h e c o n t e x t t h a t e n a b l e s u s t o d e c i d e w h e t h e r a g i v e n c l a u s e i s a m b i g u o u s o r n o t : To p e r c e i v e t h e d i s t i n c t i o n o e t w e e n a RN a n d a DQ i n t e r p r e t a t i o n o f E n g l i s h a m b i g u o u s n o m i n a l c l a u s e s i s n o t a l w a y s e a s y , a s t h e s t r u c t u r ­ a l d i f f e r e n c e s i n v o l v e d h e r e v e r y o f t e n r e s u l t i n v e r y s u b t l e d i f f e r e n c e s i n m e a n i n g . I t i s i n t e r e s t i n g t o s e e how E n g l i s h 6 J . К о с к , E n g li s h R e l a t i v e P r o n o u n s , Lund 1897. 7 0. J e s p e r s e n , A Modern E n g li s h Grammar o n H i s t o r i c a l P r i n c i ­ p l e s , P a rc I I I , Vol. I t , London 1909-1949, A l l e n and Unwin,

g

U r b a ń c z y k , o p . c i t . 9

I b i dem.

’° R. P. S с о с k w e 1 1, P. S с h a с h t e r , B. H. P a r t e e , The M ajor S y n t a c t i c S t r u c t u r e s o t E n g l i s h , New York 1968.

R. L e e s , The Grammar o f E n g l i s h N o m i n a l i z a t i o n s, Bloomington 1960, R e s e a r c h C e n t e r in A n th ro p o l o g y , F o l k l o r e and L i n g u i s t i c s .

(5)

c l a u s e s o f t h e t y p e u n d e r d i s c u s s i o n a r e r e a l i z e d i n P o l i s h . C o n s i d e r t h e f o l l o w i n g e x a m p l e s : D Q /R N /1 Y ou h a v e t o e x p l a i n t o u s w h a t y o u d o . P a r a p h r a s e : RN/ 1 I f y o u d o X t h e n e x p l a i n X t o u s . D Q/ 1 I f y o u d o X t h e n e x p l a i n t o u s t h a t y o u d o X. RQ/ l a M u s i s z n a m w y t ł u m a c z y ć - , c o r o b i s z . RN/ l a M u s i s z n a m w y t ł u m a c z y ć , t o c o r o b i s z . T h e t w o d i f f e r e n t m e a n i n g s o f t h e E n g l i s h s e n t e n c e a r e a - c h i e v e d i n P o l i s h b y n e a n s o f t h e p r e s e n c e a n d / o r a b s e n c e o f t h e p r o n o u n " t o " f u n c t i o n i n g a s a n a n t e c e d e n t . T h e s e n t e n c e i n w h i c h t h e a n t e c e d e n t i s p r e s e n t i s a r e l a t i v e n o m i n a l , w h i l e t h e o n e w i t h o u t i t i s u n d o u b t e d l y a d e p e n d e n t q u e s t i o n . . T h e n e x t s e n t e n c e t o b e a n a l y s e d w a s g i v e n b y R. G r a v e r a s a n e x a m p l e o f a n o m i n a l r e l a t i v e c l a u s e : D Q /R N /2 T h e t e a c h e r t e s t e d t h e s t u d e n t s t o s e e i f t h e y r e -1 2 m e m b e r e d w h a t t h e y h a d l e a r n e d T h e c h o i c e , h o w e v e r , d o e s n o t s e e m t o b e v e r y f o r t u n a t e . I t i s c l e a r t h a t t h i s c l a u s e may a l s o f u n c t i o n a s a d e p e n d e n t q u e s ­ t i o n . T h u s , t w o P o l i s h c o u n t e r p a r t s a r e a s c r i b e d t o t h e E n g l i s h s e n t e n c e : D Q / 2 a N a u c z y c i e l t e s t o w a ł u c z n i ó w , a b y s p r a w d z i ć , c z y p a m i ę ­ t a j ą , c z e g o s i ę u c z y l i . R N / 2 b N a u c z y c i e l t e s t o w a ł u c z n i ó w , a b y s p r a w d z i ć , c z y p a m i ę ­ t a j ą t o , c z e g o s i ę u c z y l i . C o n t e x t : 2 a T h e t e a c h e r w a n t e d t o k n o w i f t h e s t u d e n t s r e m e m b e r e d t h e t o p i c s o f t h e l e s s o n s t h e y h a d a t t e n d e d . 2 b T h e t e a c h e r w a n t e d t o k n o w i f t h e s t u d e n t s h a d a s s i m i ­ l a t e d t h e c o n t e n t s o f t h e s e l e s s o n s . T h e v e r b to im a g in e a l s o b e l o n g s t o t h e c l a s s o f v e r b s t h a t may b e f o l l o w e d b y b o t h r e l a t i v e n o m i n a l s a n d d e p e n d e n t q u e s ­ t i o n s : D Q / R N /3 I c a n ' t i m a g i n e w h a t may h a p p e n . D Q / 3 a N i e m ogę s o b i e w y o b r a z i ć , c o s i ę m o ż e z d a r z y ć . R N / 3 b N i e m o g ę s o b i e w y o b r a z i ć t e g o , c o s i ę m o ż e z d a ­ r z y ć .

B. D. G r a v e r , A dvanced E n g lis h P r a c t i c e , London 1976 , Oxford

(6)

When we c o m p a r e t h e t w o v a r i a n t s o f t h e s e n t e n c e i n p a r a ­ p h r a s e , t h e d i f f e r e n c e b e c o m e s c l e a r e r : 3 a I f s o m e t h i n g i s t o h a p p e n , t h e n I d o n ' t k n o w w h a t i t i s . 3b I k n o w t h a t s o m e t h i n g i s t o h a p p e n , b u t I d o n ' t k n o w w h a t i t i s l i k e . F i n a l l y , t h e v e r b s to remember a n d t o f o r g e t may a l s o c a u s e d i f f i c u l t y a s r e g a r d s t h e r e c o g n i t i o n o f c l a u s e s f u n c t i o n i n g a s t h e i r o b j e c t s : Ü Q /R N /4 I d o n ' t r e m e m b e r w h a t h e s a i d . D Q / 4 a N i e p a m i ę t a m , c o p o w i e d z i a ł . R N / 4 b N i e p a m i ę t a m t e g o , c o p o w i e d z i a ł . P a r a p h r a s e d v e r s i o n : 4 a I f h e s a i d X, t h e n I d o n ' t r e m e m b e r t h a t h e s a i d X. 4b I f h e s a i d X, t h e n I d o n ' t r e m e m b e r X. D Q /RN /5 I f o r g o t w h a t I s h o u l d h a v e b r o u g h t . D 3 / 5 a Z a p o m n i a ł e m , c o p o w i n i e n e m b y ł p r z y n i e ś ć . 1 Ы /5 Ь Z a p o m n i a ł e m te g o , c o p o w i n i e n e m b y ł p r z y n i e ś ć . P a r a p h r a s e d v e r s i o n : 5 a I f I s h o u l d h a v e b r o u g h t X, t h e n I f o r g o t t h a t I s h o u l d h a v e D r o u g h t X. 5 b I f I s h o u l d h a v e b r o u g h t X, t h e n I f o r g o t X. T h e e x a m p l e s d e s c r i b e d i n t h e f o l l o w i n g p a r t o f t h e p a p e r w i l l s h o w o t h e r c h a n g e s , b e s i d e s t h e i n s e r t i o n o f a n t e c e d e n t s , t n a t t a k e p l a c e i n t h e p r o c e s s o f r e n d e r i n g o f a n E n g l i s h am­ b i g u o u s s e n t e n c e i n t o P o l i s h : D Q /R N /6 T h e y a s k e d ire w h a t I d i d n o t k n o w . D Q / 6 a Z a p y t a l i m n i e , c z e g o n i e w i e d z i a ł e m . R N / 6 b Z a p y t a l i m n i e o t o , c z e g o n i e w i e d z i a ł e m . C o n t e x t : 6 a T h e y w a n t e d t o t e l l h i m e v e r y t h i n g h e s h o u l d know a b o u t t h e o f f i c e h e w a s t o b e t h e d i r e c t o r o f . 6 b T h e y g a v e h i m j u s t t h e q u e s t i o n t h e a n s w e r t o w h i c h iie d i d n o t k n o w . T h e t w o P o l i s h e q u i v a l e n t s o f t h e E n g l i s h a m b i g u o u p s e n t e n c e d i f f e r i n m o r e t h a n o n e r e s p e c t . N o t o n l y i s t h e a n t e c e d e n t t o i n s e r t e d i n t o t h e m a i n c l a u s e , b u t a l s o t h e p r e p o s i t i o n о i s p l a c e d b e f o r e t h a t p r o n o u n . T h e a n t e c e d e n t i n s u c h c l a u s e s may, n e v e r b e e l l i p t e d . A n o t h e r e x a m p l e :

(7)

D Q /R N /7 He t o l d me w h a t h e w a n t e d . 1 3 D Q / 7 a P o w i e d z i a ł m i , c z e g o c h c i a ł R N / 7 b P o w i e d z i a ł mi t o , c o c h c i a ł . P a r a p h r a s e d v e r s i o n : 7 a I f h e w a n t e d X, t h e n h e t o l d me t h a t h e w a n t e d X. 7b I f h e w a n t e d t o t e l l me X, t h e n h e t o l d me X. I n t n i s c a s e , b e s i d e s t h e a d d i t i o n o f t h e a n t e c e d e n t " t o " , t h e r e i s a l s o a c h a n g e o f c a s e , i . e . t h e A c c u s a t i v e o f t h e . r e ­ l a t i v e p r o n o u n i s c h a n g e d t o G e n i t i v e . T h i s i s d u e t o t h e n a t u r e o f t h e v e r b " c h c i e ć " , w h i c h , w h e n f o l l o w e d b y a n o u n o f p r o n o u n a s i t s o b j e c t , r e q u i r e s t h e g e n i t i v e c a s e . A n o t h e r p h o n e m e n o n o b s e r v e d i n P o l i s h i s t h e d i f f e r e n t i a t i o n b e t w e e n t w o m e a n i n g s a n d , c o n s e q u e n t l y , t w o s t r u c t u r a l i n t e r ­ p r e t a t i o n s o f a n E n g l i s h a m b i g u o u s s e n t e n c e c o n t a i n i n g a n o m i ­ n a l c l a u s e b y m e a n s o f t h e p e r f e c t / i m p e r f e c t c o n t r a s t . To b e m o r e p r e c i s e , t h e c o n t r a s t t i s o n l y e m p l o y e d t o e m p h a s i z e t h e d i f ­ f e r e n c e , w h i c h may b e i l l u s t r a t e d o n t h e b a s i s o f o n e o f t h e s e n t e n c e s we h a v e a l r e a d y d i s c u s s e d : D Q / 2 a N a u c z y c i e l t e s t o w a ł u c z n i ó w , a b y s p r a w d z i ć , c z y ;.a - m ię ta j ą , c z e g o s i ę u c z y l i . R N / 2 b N a u c z y c i e l t e s t o w a ł u c z n i ó w , , a b y s p r a w d z i ć , c z y za ­ p a m i ę t a l i t o , c z e g o s i ę u c z y l i . T h e f o l l o w i n g d i s c u s s i o n w i l l b e c o n c e r n e d w i t h s e n t e n c e s o f t n e t y p e g i v e n b y R. L e e s . T h i s i s how h e c o m m e n t s u p o n s u c h s t r u c t u r e s : " [ . . . ] a s e n t e n c e l i k e : I k n o w w h a t h e k n o w s , i s a m b i g u o u s ; t h e Q u e s t i o n - W o r d F a c t i v e N o m i n a l h a s a m e a n i n g . l i k e t h a t o f : t л I f h e k n o w s X , t h e n I k n o w X" L e t ' s s e e h o w t h e s e t w o i n t e r p r e t a t i o n s w o u l d b e r e n d e r e d i n t o P o l i s h : D Q /R N /8 I k n o w w h a t h e k n o w s . 1 3 . . . 9 " P o w i e d z i a ł m i, co c h c i a ł " i s a l s o p o s s i b l e . The s e n t e n c e may be e i t h e r a r e l a t i v e nominal whose a n t e c e d e n t has been e l l i p t e d , o r a depend­ e n t q u e s t i o n . The c o n t r a s t betw een с о and c zeg o i n th e d e p e n d e n t q u e s t i o n v a r i a n t o f t h e s e n t e n c e i s as f o l l o w s : со ( t h e pro noun d e n o t e s a c t i v i t y ) - C h c i a ł j e ś ć . He wan ted t o e a t . c ze g o ( t h e pronoun r e f e r s t o an o b j e c t ) - C h c i a ł c h l e b a . He wanted some b r e a d ,

14 r

(8)

D Q / 8 a W ie m , c o o n w i e . R N / 8 b Wiem t o , c o o n w i e .

H o w e v e r , t h i s i s n o t a l l . Two m o r e e q u i v a l e n t s may b e a s ­ s i g n e d t o t h i s s e n t e n c e . T h e r e a s o n f o r t h i s i s t h e f a c t t h a t t h e v e r o to know i t s e l f may b e a m b i g u o u s , i . e . i t may b e r e ­ a l i s e d i n P o l i s h a s e i t h e r \ j i e d z i e d o r z n a d 15 d e p e n d i n g o n t h e c o n t e x t i n v o l v e d , h e n c e , t h e r e m a i n i n g t w o p o s s i b i l i t i e s a r e : D Q / 8 c W ie m , с о o n z n a . RW/8d Znam t o , с о o n z n a . T h e n e x t e x a m p l e r e p r e s e n t s a s e n t e n c e i n w h i c h t h e c l a u s e i n q u e s t i o n i s i n t r o d u c e d b y t h e p r o n o u n w hose. A l t h o u g h i t i s u s u a l l y i n t e r r o g a t i v e i n n o m i n a l c l a u s e s , s o m e c a s e s m ay b e f o u n d w h e r e whose h a s t h e f u n c t i o n o f a r e l a t i v e p r o n o u n . T h e a m b i g u i t y o f t h e s e n t e n c e b e l o w h a s b e e n c o n f i r m e d b y a t l e a s t o n e n a t i v e s p e a k e r : D Q /RN /9 I k n o w w h o s e h o u s e t h i s i s . D Q / 9 a W ie m , c z y j t o j e s t dom. R N / 9 b Znam te g o , c z y j t o j e s t d o m . I t i s n e c e s s a r y t o m e n t i o n , h o w e v e r , t h a t t h e m o s t common w a y o f e x p r e s s i n g t h e m e a n i n g o f 9 b w o u l d b e t h e f o l l o w i n g : " I kn o w t h e p e r s o n w h o s e h o u s e t h i s i s " . T n e f o l l o w i n g t w o c a s e s o f a m b i g u i t y i n E n g l i s h n o m i n a l c l a u s e s e n t e n c e s a r e d i f f e r e n t f r o m t h o s e p r e s e n t e d s o f a r , i . e . t h e a m b i g u i t y i n v o l v e d h e r e d o e s n o t o n l y c o n c e r n t h e DQ/RN c o n t r a s t , b u t a l s o t h e c o n t r a s t b e t w e e n t w o d i f f e r e n t n o m i n a Ł r e l a t i v e c l a u s e s e n t e n c e s i n P o l i s h a n d t h e c o r r e s p o n d i n g E n ­ g l i s h n o m i n a l c l a u s e s e n t e n c e . C o m p a r e : D Q /R N /10 We f o u n d w h a t t h e y h a d e x p e c t e d . R t J / l O a Z n a l e ź l i ś m y t o , c z e g o o n i s i ę s p o d z i e w a l i . R N / 1 0 b D o w i e d z i e l i ś m y s i ę te g o , c z e g o o n i s i ę s p o d z i e w a ­ l i . A D Q - i n t e r p r e t a t i o n o f 11 i s a l s o p o s s i b l e : DQ/ 1 0 с D o w i e d z i e l i ś m y s i ę , c z e g o o n i s i ę s p o d z i e w a l i . P a r a p h r a s e d v e r s i o n : 1 0 a I f t h e y h a d e x p e c t e d X , t h e n we c a m e i n t o p o s s e s ­ s i o n o f X. 1 0 b I f t h e y h a d e x p e c t e d X, t h e n we c a m e t o k n o w X. I j I d e n t i c a l verb d e l e t i o n i s a ll o w e d o n l y i n r e l a t i v e n o m i n a l s . For ex­ ample, "Wiem, to со on" o r "Znam to со on".

(9)

1 0 c I f t h e y h a d e x p e c t e d X, t h e n we c a m e t o k n o w t h a t t h e y h a d e x p e c t e d X. L i k e to f i n d ', t h e v e r b to le a r n may a l s o b r i n g a b o u t am­ b i g u i t y i K N /1 1 We h a v e n o t y e t l e a r n e d w h a t we s h o u l d k n o w . F M / l l a N i e d o w i e d z i e l i ś m y s i ę j e s z c z e te g o , c o p o w i n n i ś m y w i e d z i e ć . R N / l l b N i e n a u c z y l i ś m y s i ę j e s z c z e te g o , c o p o w i n n i ś m y w i e d z i e ć . Two i n t e r r o g a t i v e i n t e r p r e t a t i o n s o f t h e s e n t e n c e may a l s o b e p o s t u l a t e d : D Q / l l c N i e d o w i e d z i e l i ś m y s i ę j e s z c z e , c o p o w i n n i ś m y z n a ć . D Q / l l d N i e d o w i e d z i e l i ś m y s i ę j e s z c z e , c o p o w i n n i ś m y w i e ­ d z i e ć . T h e d i f f e r e n c e i n m e a n i n g b e t w e e n 1 1 a a n d l i b may b e c l a r i ­ f i e d b y c o m p a r i n g t h e t w o P o l i s h v e r b s : d o w ie d z i e ć się. a n d n a u - a z y ć s i ę , w h i c h c o r r e s p o n d , t o to l e a m i n E n g l i s h . W h i l e t h e f o r m e r r e f e r s t o b e in g in fo r m e d , t h e l a t t e r i s c o n n e c t e d w i t h g a in in g know ledge. I n c a s e o f a n i n t e r r o g a t i v e i n t e r p r e t a t i o n , t h e a m b i g u i t y o f t h e s e n t e n c e l i e s i n t h e v e r b o f t h e d e p e n d e n t c l a u s e , b e c a u s e t h e v e r b to knou may c o r r e s p o n d e i t h e r t o w i e d z i e ć o r t o z n a ć , t h e m e a n i n g o f t h e v e r b i n t h e m a i n c l a u s e b e i n g l i k e t h a t o f 1 1 a . On t h e w h o l e , t h e P o l i s h l a n g u a g e p o s s e s s e s a f o r m a l s y s t e m o f a n t e c e d e n t s t h a t s e r v e t o d i s c r i m i n a t e b e t w e e n r e l a t i v e n o m ­ i n a l a n d d e p e n d e n t q u e s t i o n i n t e r p r e t a t i o n s o f s u c h E n g l i s h n o m i n a l c l a u s e s t h a t may b e u s e d a s e i t h e r r e l a t i v e o r i n t e r ­ r o g a t i v e , d e p e n d i n g o n t h e c o n t e x t i n v o l v e d . W h e r e v e r a d o u b l e i n t e r p r e t a t i o n o f a n E n g l i s h n o m i n a l c l a u s e s e n t e n c e i s a v a i l ­ a b l e , t h e a n t e c e d e n t o f i t s n o m i n a l r e l a t i v e e q u i v a l e n t m u s t n o t b e e l l i p t e d . I n c o n c l u s i o n , a f e w r e m a r k s may b e m a d e a s r e g a r d s s o m e v i e w s o n t h e c r i t e r i a o f d i f f e r e n t i a t i o n b e t w e e n r e l a t i v e Dom­ i n a i s a n d d e p e n d e n t q u e s t i o n s i n P o l i s h . F o r e x a m p l e , S . J o d ł o w s k i s t a t e s t h a t "w p o ł a . c z e n i a c h w z g l ę ­ d n y c h b a r d z o c z ę s t o p o m i j a s i ę z a i m e k z a p o w i a d a j ą c y " . As r e g a r d s t h e r e l a t i v e / i n t e r r o g a t i v e d i s t i n c t i o n , h e i s o f t h e o p i n i o n t h a t : " w y s t ę p u j ą c e t u ( i . e . i n d e p e n d e n t q u e s t i o n s ) n a c z e l e

(10)

w y p o w i e d z e ń p o d r z ę d n y c h С - . . ] t y m s i ę r ó ż n i ą - o d t a k s a m o b rz m ią ­ c y c h z a i m k ó w w z g l ę d n y c h , ż e w w y p o w i e d z e n i a c h n a d r z ę d n y c h n i e ma­ j ą ż a d n y c h z a p o w i e d n i k ó w , a n i i c h t a m n i e m o ż n a s e n s o w n i e w s t a -. , „ 1 6 w i ć W h i l e t h e f i r s t s t a t e m e n t i n c o r r e c t l y i m p l i e s t h a t p r o n o m i ­ n a l a n t e c e d e n t s may o r may n o t b e u s e d i n r e l a t i v e n o m i n a l s w i t h ­ o u t a n y i n f l u e n c e o n t h e g r a m m a t i c a l i t y o f t h e s e c o n s t r u c t i o n s , t h e l a s t r e m a r k i n t h e s e c o n d q u o t a t i o n i s r a t h e r c o n t r o v e r ­ s i a l , b e c a u s e w h e t h e r a g i v e n c l a u s e i s a r e l a t i v e n o m i n a l o r a d e p e n d e n t q u e s t i o n c a n n o t a l w a y s b e d e t e r m i n e d b y m e a n s o f i n ­ s e r t i n g a n a p p r o p r i a t e a n t e c e d e n t i n t o t h e m a i n c l a u s e . As t h e e x a m p l e s p r e s e n t e d s o f a r s h o w , s u c h a n i n s e r t i o n may b e p o s s i ­ b l e a n d y e t t h e c l a u s e i n q u e s t i o n m ay n o t b e a r e l a t i v e n o m ­ i n a l . F o r m ś t a n c e , i t i s p o s s i b l e t o i n s e r t a n a n t e c e d e n t i n t o t h e f o l l o w i n g s e n t e n c e : Z a p o m n i a ł e m , c o p o w i n i e n e m b y ł p r z y n i e ś ć . As a r e s u l t we o b t a i n : Z a p o m n i a ł e m t e g o , c o p o w i n i e n e m b y ł p r z y n i e ś ć J o d l o w s k i ' s r e q u i r e m e n t i s f u l f i l l e d , b e c a u s e t h e s e n t e n c e we o b t a i n e d " m a k e s s e n s e " . T h e c l a u s e i n q u e s t i o n , h o w e v e r i s n o t a r e l a t i v e n o m i n a l . I n s e r t i o n o f a n a n t e c e n d e n t i n t o a s e n ­ t e n c e o f t h i s t y p e t r a n s f o r m s t h e d e p e n d e n t q u e s t i o n i t c o n ­ t a i n s i n t o a r e l a t i v e n o m i n a l . U n l i k e S . J o d ł o w s k i , P . B ą k d o e s n o t a p p r o v e o f t h e e x i s ­ t e n c e o f d o u b t f u l c a s e s : " Z d a n i a p o d r z ę d n e r o z p o c z y n a j ą c e s i ę o d z a i m k ó w w z g l ę d n y c h , n a z y w a m y w z g l ę d n y m i i p o t y c h z a i m k a c h zaw ~ 1 8 s z e m ożem y j e b e z b ł ę d n i e r o z p o z n a ć " . U n f o r t u n a t e l y t w o o f t h e e x a m p l e s h e g i v e s a r e i n o p e n c o n t r a d i t i o n w i t h t h e a b o v e s a - t e m e n t , i . e . t h e f o l l o w i n g s e n t e n c e s , w h i c h h a v e b e e n d e s c r i b e d b y B ąk a s c o n t a i n i n g r e l a t i v e c l a u s e s a r e , i n f a c t , g o o d e x a m ­ p l e s o f d e p e n d e n t i n t e r r o g a t i v e c o n s t r u c t i o n s : . 19 N i g d y n i e w i a d o m o , с о s i e m o ż e p r z y t r a f i ć 2 0 N i e w i e m , c z y ] a t o s p r a w a l b J o d ł o w s k i , o p . c i t . ' 7 These t wo s e n t e n c e s c o r r e s p o n d t o th e two i n t e r p r e t a t i o n s o f E n g l i s h " I f o r g o t what I sh o u l d have brought".,

1 g

P. B ą k , Gramatyka ję z y k a p o l s k i e g o , Warszawa 1977.

One o f th e p o s s i b l e v e r s i o n s may be t h e f o l l o w i n g : "What may happen i s not known".

20 '

(11)

T h e r e a s o n f o r t h i s i s t h e f a c t t h a t b o t h w i a d o m o a n d w i e -2 1 d z i e ć " may n o t b e f o l l o w e d b y a r e l a t i v e n o m i n a l O u r p r e v i o u s d i s c u s s i o n h a s s h o w n t h a t t h e u s e o f a n t e c e ­ d e n t s i n c e r t a i n t y p e s o f P o l i s h n o m i n a l r e l a t i v e s i s o b l i g a t o ­ r y . T h e i r o c c u r r e n c e i n o t h e r c a s e s s e e m s t o b e i n t e r e s t i n g e n o u g h t o j u s t i f y a s l i g h t d e v i a t i o n f r o m t h e m a i n i n t e r e s t o f t h i s p a p e r . T h e s e n t e n c e s t o b e a n a l y s e d d o n o t i n v o l v e a m b i g u ­ i t y , b u t t h e y m ay b e h e l p f u l i n f o r m u l a t i n g a f e w o t h e r c o n ­ d i t i o n s t h a t g o v e r n t h e u s e o f a n t e c e d e n t s i n P o l i s h n o m i n a l r e l a t i v e c l a u s e s . C o m p a r e t h e f o l l o w i n g s e n t e n c e s : N o m i n a l R e l a t i v e C l a u s e s ( 1 ) I w a n t t o d o w h a t I l i k e . C h c ę r o b i ć ( t o ) , c o m i s i ę p o d o b a . ( 2 ) G i v e i t t o w h o e v e r y o u w a n t . A ) D a j ( t o ) ( t e m t t ) , k o m u c h c e s z . B ) D a j t o ( t e m u ) , k o m u k o l w i e k c h c e s z , C ) D a j t o ( t e m u ) , komu t y l k o c h c e s z . D ) D a j t o ( t e m u ) , kom u b ą d ź c h c e s z . ( 3 ) T a k e w h a t y o u w a n t . Weź ( t o ) , c o c h c e s z . f ( 4 ) T a k e w h a t e v e r y o u w a n t . A ) Weź ( t o ) , c o k o l w i e k c h c e s z . B ) Weź ( t o ) , c o t y l k o c h c e s z . C ) Weź ( t o ) , c o b ą d ź c h c e s z . D e p e n d e n t I n t e r r o g a t i v e C l a u s e s ( 5 ) I k n o w w h a t y o u w o u l d l i k e t o d o . Wiem t o , c o c h c i a ł b y ś r o b i ć . ( 6 ) I d o n ' t k n o w w ho y o u w a n t t o g i v e i t t o . * N i e w ie in t e g o , komu c h c e s z t o d a ć . ( 7 ) T e l l me w h a t y o u w a n t t o t a k e . * P o w i e d z m i t o , c o c h c e s z w z i ą ć . 21 To be p r e c i s e " w ie d z i e ć " may be f o l l o w e d by a r e l a t i v e no m inal i f th e dep en d en t c l a u s e a l s o c o n t a i n s t h i s v e r b or a v erb s i n i l a r in m ea n in g .

(12)

A p a r t f r o m t h e f a c t t h a t t h e s e e x a m p l e s s h o w a b s o l u t e i m ­ p o s s i b i l i t y o f i n s e r t i n g a n t e c e d e n t s i n t o s e n t e n c e s c o n t a i n i n g d e p e n d e n t q u e s t i o n s , t h e y a l s o r e v e a l a c e r t a i n r e g u l a r i t y i n t h e o c c u r r e n c e o f a n t e c e d e n t s i n d i f f e r e n t t y p e s o f P o l i s h n o m ­ i n a l r e l a t i v e s . W h i l e a l l P o l i s h s e n t e n c e s w i t h n o m i n a l r e l a t i v ­ e s o f d e f i n i t e m e a n i n g may b e p r e c e d e d b y a p p r o p r i a t e a n t e c e ­ d e n t s , t h o s e o f t h e u n i v e r s a l t y p e b e h a v e i n a d i f f e r e n t w a y . T h e r e s e e m s t o b e a r e g u l a r p a t t e r n i n t h e u s e o f a n t e c e ­ d e n t s i n P o l i s h r e l a t i v e n o m i n a l s e x p r e s s i n g u n i v e r s a l m e a n i n g . T h u s , a s e n t e n c e l i k e 2C i s g r a m m a t i c a l . T h e p r o n o u n temu may b e e l l i p t e d a c c o r d i n g t o w h a t i s s t a t e d b y t h e g e n e r a l r u l é . A s e n t e n c e l i k e 2 B , o n t h e o t h e r h a n d , i s u n g r a m m a t i c a l b e c a u s e o f t h e p r e s e n c e o f t h e a n t e c e d e n t i n t h e m a i n c l a u s e . A s e n t e n c e o f t h e t y p e r e p r e s e n t e d b y 2D i s a l s o u n g r a m m a t i c a l . I n c a s e o f .■o, s i m i l a r l y , b o t h s e n t e n c e s i n w h i c h t h e r e l a t i v e p r o n o u n i s o f t h e f o r m : x - k o h j i e k , o r f o l l o w e d b y bądź a r e u n g r a m m a t i c a l . I n s e r t i o n o f a n a n t e c e d e n t i n s u c h c a s e s w i l l a l w a y s r e s u l t i n a n u n g r a m m a t i c a l s e n t e n c e . O n l y s e n t e n c e s l i k e 4 B , i . e . t h o s e i n w h i c h t h e r e l a t i v e p r o n o u n i s f o l l o w e d b y t y l k o a r e g r a m m a ­ t i c a l ( t h e a n t e c e d e n t i s o p t i o n a l ) . T h i s f a c t may p r o b a b l y b e a c c o u n t e d - f o r i n t e r m s o f d i f f e r e n t d e g r e e s o f i n d i f f e r e n c e o f c h o ic e , e x p r e s s e d b y t y l k o a s o p p o s e d t o - k o l w i e k a n d b ą d ź , t h e l a t t e r t w o e x p r e s s i n g a s o m e w h a t h i g h e r d e g r e e o f t h i s f e a t u r e . U n i w e r s y t e t Łódzki Zakład Języ k a A n g i e l s k i e g o J a n u s z Z i e l i ń s k i

UWAGI NA TEMAT WIELOZNACZNYCH ANGIELSKICH ZDAŃ NOMINALNYCH I ICH WZGLĘDNYCH ORAZ PYTAJNO-ZALEŻNYCH ODPOWIEDNIKÓW

W JĘZYKU POLSKIM

A r ty k u ł z a w i e r a próbę a n a l i z y wybranych problemów zw iązan ych z r e a l i z a ­ c j a w j ę z y k u p o l s k i n t a k i c h a n g i e l s k i c h zdań r z e cz o w n ik o w y c h , k t ó r y c h w i e l o z n a ­ c z n o ś ć wynika z fo rm a ln ej i d e n t y c z n o ś c i pewnych rze cz ow n ik ow ych zdań względ nych o r a z p y t a ń z a l e ż n y c h . W j ę z y k u p o l s k i m w i e l o z n a c z n o ś ć t e g o typu w y s t ę p u j e

(13)

st os u n k ow o r z a d k o , c o z w ią za n e j e s t z fa k t e m , że z a p o w i e d n i k i w z d a n ia c h w z g lę d n y c h z r e g u ł y n i e s ą o p u s z c z a n e .

N i e t y l k o s y s t e m za p o w ie d n ik ó w , a l e r ó w n ie ż in n e c ec h y s k ł a d n i t y c h zdań mogą b y ć pomocne w i d e n t y f i k a c j i p o l s k i c h rze cz ow n ik ow ych zdań w z g lęd n y ch o - r a z p y t a ń z a l e ż n y c h . Jako p r z y k ł a d t y c h c e c h w y m ien ić można: przypadek zaim­ ka w p ro w a d z a ją ce g o , o b e c n o ś ć przyimka w z d a n iu głównym, k o n t r a s t m ięd zy do­ konaną i n ie d o k o n a n ą formą c z a s o w n i k a , a t a k ż e z n a c z e n i e cza s o w n ik a b ęd ą ceg o o r z e c z e n i e m z d a n i a g łó w n e g o .

W ś w i e t l e p rzyk ład ów p r z e d s t a w i o n y c h w n i n i e j s z y m a r t y k u l e wyd aje s i ę , że k r y t e r i a rozp ozn aw cze t y c h dwu typów zdań po d rz ędnych podawane p r z e z w i ę k ­ s z o ś ć p o d rę c zn ik ó w g r a m a ty k i p o l s k i e j n i e za w sze s ą w ł a ś c i w e .

Cytaty

Powiązane dokumenty

The aim of this paper is to examine some English loanwords from the semantic field music, extracted from selected Polish music magazines (both print media and digital media

= = = = NM= = = fn=EOKQUF=the=initial=trace=is=properly=governed=by=the=

2. First we prove the convexity of D.. Some remarks concerning elose-to-convex functions 49 In view of this fact, in order to determine D it is sufficient to solve the

If we consider this function on a double-sheeted Eiemann surface consisting of two unit discs with branch points 0, p, then the function will be single-valued. This Eiemann surface

Ewentualnie można też wnioskować, że zarów- no w kraju, jak i zagranicą poziom jest taki sam (niski), ale teza taka jest mało prawdopodobna, ponieważ autorka nigdy wcześniej

During the several decades of research investigating the processes and forms of transformation of social and demographic composition of inner city residents, the term

Sposób konstrukcji funkcji stopu analizy i jego wpªyw na efektywno±¢ analizy syntaktycznej, w szczególno±ci zmniejszenie ryzyka pomini¦cia w analizie istotnych rozwi¡za«

The final section contains considerations on the geometry of Orlicz–Lorentz spaces Λ p,w and their (metric) duals M ψ,w. Among other things, we prove that M ψ,w are never