516 В. Ignar-Golinowska, J. Kopczyńska-Sikorska
• ja k w w ojewództwie leszczyńskim, w którym specyfiką szkolnictw a je st zły stan techniczny dużej części placówek, przebiega proces dojrzew ania decyzji i działań sam orządów , prow adzących do popraw y tej sytuacji (na przykładzie m iasta Leszna i gminy L ipno);
• jak ie w w ojewództw ie suwalskim, w którym 80% szkół stanow ią szkoły wiejskie, prow adzone są działania m ające na celu doganianie poziom u cywilizacyjnego osią gniętego w innych regionach: instalow anie kanalizacji, oczyszczalni ścieków, zakła danie w odociągów, unow ocześnianie systemu ogrzew ania (n a przykładzie gminy Prostki);
• ja k gm ina M ielno w województwie koszalińskim spraw dza się w roli m ecenasa oświaty wiejskiej: opłaca uczniom posiłki w szkole, zajęcia na pływalni, gimnastykę korekcyjną, zajęcia baletow e, plastyczne, terapeutyczne z psychologiem ;
• o przeprow adzonej w szkole w K onstantynow ie Łódzkim batalii, m ającej na celu wyelim inow anie, spod podłogi sali gimnastycznej, szkodliwych m ateriałów ;
• na przykładzie szkoły z Warszawy, o poważnych kłopotach w zapew nieniu uczniom należytych w arunków , występujących nierzadko w dużych szkołach: zatłoczeniu, częstych aw ariach technicznych, dużej urazowości (częstych w ypadkach), niedostatku pom ieszczeń sportowych i pom ieszczeń do prow adzenia żywienia;
• że stw arzaniu bezpiecznych i higienicznych w arunków nauczania sprzyja ścisła w spółpraca p o rad n i medycyny szkolnej i pielęgniarek szkolnych z inspekcją sani tarn ą. T ak się dzieje w województwie wałbrzyskim.
W podsum ow aniu dyskusji sform ułow ano następujące w n i o s k i :
1. U trzym anie właściwych w arunków nauczania w szkołach związane je st z ciągłym wysiłkiem i pracą. W ym aga w zajem nego rozum ienia się i w spółdziałania dyrekcji placów ek z władzam i sam orządowym i. W ym aga inicjatywy w poszukiw aniu soju szników i sponsorów .
2. N ależy rozpow szechniać przykłady działania sam orządów lokalnych na rzecz utrzy m ania bezpiecznych i higienicznych w arunków nauczania. M ogą o ne przyczynić się do:
- uzm ysłowienia w ładzom lokalnym miejscowości, w których niedostatecznie dba się o w arunki nauki, że to one są gospodarzam i - na mocy ustawy prowadzą szkoły;
- wykorzystania przez nie, na swoich terenach, zaprezentow anych rozwiązań. 3. Z akłady służby zdrow ia skupione wokół szkół (poradnie medycyny szkolnej i stacje
sanitarno-epidem iologiczne) stanow ią istotne wsparcie w tych działaniach. Ich wza je m n a w spółpraca, wym iana inform acji i doświadczeń potęgują możliwości oddzia ływania n a środow isko szkolne.
4. Istnieje p o trzeb a w ydania przepisu obligującego do badania pow ietrza pod kątem zaw artości istotnych lotnych substancji toksycznych w pom ieszczeniach obiektów oświatowo-wychowawczych oddaw anych do użytku, zarów no nowo wybudowanych jak i po rem ontach.
Część II - Warunki i sposoby realizacji przez szkoły zwiększonej liczby godzin wychowania fizycznego
Tem atyka dyskusji nawiązywała do celu N arodow ego P rogram u Z drow ia b rzm iące go: „Zw iększenie aktywności fizycznej ludności”. Zw iększeniu aktywności fizycznej służy zam ierzenie stopniow ego zwiększania liczby godzin w f w szkołach, aż do 5 godzin tygodniowo obowiązkowych zajęć w roku 2000. W iadom o jed n ak , że w arunki do prowadzenia w f w wielu placów kach nie pozw alają na realizację naw et obecnych wymogów (3 godziny tygodniowo).
W ystąpiło czternastu dyskutantów , byli to pracownicy W ojew ódzkich Stacji S ani tarno-Epidem iologicznych i instytucji pedagogicznych. D o tem atu dyskusji u sto su n k o wano się w trzech płaszczyznach.
1. Podano przykłady inicjatyw lokalnych, popraw iających istniejącą infrastrukturę: • województwo szczecińskie. G m iny, nie posiadające możliwości popraw y istniejących
warunków, przew idują likwidację małych wiejskich placów ek i dow ożenie dzieci do szkół z d obrą bazą m aterialną. W wielu gm inach do prow adzenia zajęć w f z a a d a p towano niew ykorzystane obiekty i pom ieszczenia. B udow ane są sale gim nastyczne; • w województwie piotrkow skim nastąpiło ożywienie w budow nictw ie - o d d an o 34 sale
gimnastyczne, w budow ie je st 20 następnych sal;
• w województwie katow ickim zw rócono uwagę, by były u d o stęp n ian e szkołom m iej skie i zakładow e obiekty sportow e, z funduszów gmin kupow any je st sprzęt s p o rto wy, opłacana jest gim nastyka korekcyjna, zajęcia n a pływalni, wycieczki turystyczne, obozy.
2. Przedstaw iono przykłady działań kuratoriów oświaty, inspirujących nauczycieli wf do zrealizow ania zwiększonej liczby godzin:
• w województwach: piotrkow skim , szczecińskim, wrocławskim prow adzone są kursy i w arsztaty dla nauczycieli wychowania fizycznego;
• w Poznaniu organizow ane są konferencje, zespoły sam okształceniow e, w arsztaty metodyczne, konsultacje zbiorow e i indywidualne. Z ap ro p o n o w an o działania m ające na celu w alkę ze stresem , prow adząc w arsztaty z jogi, relaksacji oraz ćwiczeń oddechowych. Szkołom nie posiadającym bazy podsuw ane są rozw iązania polegające na łączeniu godzin wf w bloki w ielogodzinne, celem w ykorzystania boisk, hal sp o r towych w m iejscach odległych od bazy szkoły, czy też na prow adzenie zajęć sp o rto wych po lekcjach;
• w Z am ościu p ropaguje się szkolne imprezy rekreacyjno-zdrow otne, na których zw ra ca się uwagę na:
- łączenie aktywności fizycznej z upow szechnianiem zachow ań prozdrow otnych, - upow szechnianie wychowania fizycznego w śród wszystkich nauczycieli,
- hartow anie, przy w ykorzystaniu naturalnych w alorów przyrodniczych otoczenia szkoły,
- łączenie im prez rekreacyjnych z quizam i, obejm ującym i w iedzę z zakresu e k o lo gii, zdrow ia, higieny, historii, olimpizmu.
3- Podano przykłady realizacji zwiększonej liczby zajęć wf, przy niedoborze w szkołach odpow iednich przestrzeni i urządzeń:
• dwie godziny zajęć w f w tygodniu odbywa się po południu; uczeń w ybiera dyscyplinę sportu (rekreacji), k tó rą będzie upraw iał w aktualnym roku szkolnym (w następnym roku m usi wybrać inną form ę ruchu) (szkoła z K rosna);
518 В. Ignar-Golinowska, J. Kopczyńska-Sikorska N r 4 • dla zw iększenia k o ntaktu ucznia ze środow iskiem przyrodniczym dzieci bu d u ją na plaży i w p arku tory przeszkód i tory slalom ow e, wykorzystywane są n a lekcjach nietypow e przybory, np. balony, plastikow e butelki, chustki, apaszki, parasolki (szko ła z Sopotu);
• w ram ach zajęć wf, raz w m iesiącu, prow adzone są w arsztaty dotyczące kształtow a nia zachow ań prozdrow otnych, ze szczególnym uw zględnieniem profilaktyki uzależ nień (szkoła z W rocław ia);
• w ykorzystano fakt, że większość dzieci dojeżdża do szkoły row eram i - część zajęć w f o p a rta je st o zabawy i gry na row erach (szkoła wiejska z L ednogóry z okolic P oznania);
• szkoła, k tó ra określiła swój profil jak o ekologiczno-turystyczny realizuje rozszerzony p ro g ram z turystyki - organizuje się w spólne im prezy turystyczne dla dzieci i ro dziców itp. (szkoła w D łutow ie, województwo piotrkow skie);
• zw iększoną liczbę godzin wf realizuje się zim ą poprzez upraw ianie łyżwiarstwa, a latem p oprzez zajęcia na łyżworolkach (szkoła w Tom aszow ie, województwo piotrkow skie).
W podsum ow aniu dyskusji sform ułow ano następujące w n i o s k i :
1. Poniew aż m am y do czynienia z dram atycznym niedostatkiem bazy, nie je st możliwe w ypełnienie wszystkich godzin w f zajęciam i ruchowymi, prow adzonym i w sposób tradycyjny - w salach gimnastycznych, na boiskach itp.
2. S topniow e zw iększenie liczby godzin w f (zgodnie z ustawą, do 5 godzin tygodniowo w 2000 r.) je st szansą n a włączenie się na tych zajęciach do procesu prom ocji zdrowia p oprzez kształtow anie postaw społecznych i zachow ań prozdrow otnych.
3. Szkoły p ró b u ją wywiązać się ze zwiększonych wymogów poprzez: a) w ykorzystanie naturalnych w arunków teren u otaczającego, b) w ykorzystanie własnej aktywności dzieci i rodziców,
c) poszerzenie tradycyjnej oferty program ow ej o now e elem enty kultury fizycznej. 4. Powyżej w yszczególnione inicjatywy należy jak najszerzej rozpow szechniać.
Część III - Wypadkowość dzieci i młodzieży w szkołach i innych placówkach oświatowych
M o d e ra to r - m gr inż. Jolanta Olejko
T em atyka dyskusji nawiązywała do celu N arodow ego P rogram u Z drow ia, brzm iące go: „Z m niejszenie częstości wypadków, szczególnie drogow ych”.
W ypadki, urazy i zatrucia uznaje się za je d e n z najpilniejszych do rozwiązania problem ów zdrow otnych dzieci i młodzieży. Szacuje się, że rocznie w g rupie wiekowej 7-18 lat zdarza się 1,4-1,8 min wypadków i urazów wymagających pom ocy medycznej. N ajczęstszym i m iejscam i wypadków tej części populacji jest szkoła.
W ystąpiło sześciu dyskusantów. Każdy z nich przedstaw ił swój p u n k t w idzenia i pod ję te działania w zakresie zapobiegania wypadkowości. A o to synteza ich wystąpień:
• D z i a ł a n i a p o d j ę t e w c e l u z a p o b i e g a n i a i z m n i e j s z e n i a l i c z b y w y p a d k ó w d z i e c i w s z к o ł а с h . N a teren ie wojew ództw a ciecha now skiego stw orzono Ciechanow skie K onsorcjum Z drow ia, realizujące długofalowy p rogram (1993-2014), m ający na celu podniesienie stanu zdrow ia społeczeństwa, m iędzy innymi poprzez działania zapobiegające wypadkowości i łagodzeniu ich skutków . W śród zadań szczegółowych na pierwszym miejscu znalazł się program
N r 4 Sprawozdanie z konferencji 519 zwiększenia bezpieczeństw a w szkołach i placów kach oświatowo-wychowawczych. W ram ach realizacji pro g ram u nagłaśniano tem atykę w m ediach, organizow ano system atyczne szkolenia nauczycieli w zakresie profilaktyki w ypadków i urazów oraz um iejętności rozpoznaw ania zagrożeń, a także w zakresie udzielania pierw szej p o mocy; szkolono rów nież innych pracow ników szkół. Zw iększono liczbę dyżurów nauczycielskich w czasie przerw , w świetlicach i stołów kach oraz w innych m iej scach, w których wypadki i urazy zdarzały się często. Prow adzono edukację dzieci, młodzieży i rodziców w zakresie bezpiecznych zachowań.
Sytuacja w szkołach popraw iła się. Liczba wypadków zm niejszyła się ogółem o 15%. U znano, że rezultat ten osiągnięto dzięki szczególnem u zaangażow ani sam orządów w popraw ę w arunków bezpieczeństw a w szkołach. Z a d an iem najważniejszym jest edukacja nauczycieli.
• P o r a d n i c t w o d l a n a u c z y c i e l i d o t y c z ą c e z a p o b i e g a n i a w y p a d k o m w s z k o l e . O d 1994 r. redagow any je st w K rakow ie d o d a tek do m iesięcznika „A test - och ro n a pracy”, zatytułowany „B H P w szkole”. D o d a te k ten, oprócz konspektów lekcji o tem atyce bhp zaw iera zestawy p o rad dla dyrektorów szkół na tem at dokonyw ania przeglądów technicznych obiektów szkół, bezpiecznych wakacji, bezpieczeństw a dzieci i młodzieży w szkole i poza szkołą, bezpieczeństw a w trakcie zajęć sportow ych, rekreacji i upraw iania turystyki.
• U d o s k o n a l a n i e m e t o d y k i s z k o l e ń n a u c z y c i e l i . N a kursach w Szczecinie nauczyciele zapoznają się między innymi z tzw. m eto d ą oceny ryzyka, k tóra służy określeniu środków pozwalających osiągnąć najwyższy możliwy poziom bezpieczeństw a, odpow iedni do stanu wiedzy, techniki i ograniczeń.
• Z o r g a n i z o w a n i e m i a s t e c z k a r u c h u d r o g o w e g o p r z y j e d n e j z w i e j s k i c h s z k ó ł . N ajw ażniejszą spraw ą je st nabycie przez dzieci praktycznej um iejętności, właściwego zachow ania się w ruchu drogowym czy ulicznym. Szkoła w Konopnicy położona jest przy ruchliwej trasie W arszaw a-K atow ice. Pow odem p o d jęcia inicjatywy było występow anie na tej trasie dużej liczby wypadków, zagrożenie nimi dzieci w drodze do szkoły i ze szkoły. W m iasteczku ruchu drogow ego dzieci ćwiczą um iejętności bezpiecznego zachow ania na drogach; p rzeprow adzane są eg zaminy na k artę row erow ą; planuje się przeprow adzenie elim inacji w ojewódzkich do ogólnopolskiego turnieju wiedzy o bezpieczeństw ie ruchu drogowego.
• Z b a d a ń p r z e p r o w a d z o n y c h p r z e z I n s t y t u t M a t k i i D z i e c k a w W a r s z a w i e wynika, że urazom częściej ulegają dzieci k tóre czują się o sa m o t nione w szkole; k tóre czują się obciążone nauką; k tó re rano, w m om encie wyjścia do szkoły są zm ęczone; k tó re czują się bezradne; k tóre są niezadow olone z w łasnego wyglądu. Należy więc prow adzić intensywną pracę opiekuńczo-wychowawczą, k tóra pow inna być tak sam o w ażna jak praca dydaktyczna; należy stw arzać w szkole przyjazną atm osferę.
W podsum ow aniu dyskusji sform ułow ano następujące w n i o s k i :
!• Z agrożenia wypadkowe występujące w szkołach m uszą być elim inow ane p oprzez prow adzenie system atycznej, wielotorow ej działalności profilaktycznej.
2- Na wszystkich szczeblach adm inistracji rządowej i sam orządow ej w inna obowiązywać koordynacja działań zm ierzających do zapobiegania w ypadkom dzieci i młodzieży. Podejm ow anie rozw iązań organizacyjnych oraz systemowych pow inno m ieć m iejsce
520 В. Ignar-Golinowska, J. Kopczyńska-Sikorska
w szkołach i innych placów kach oświatowych, przy aktywnym zaangażow aniu organu prow adzącego szkołę, kadry pedagogicznej i adm inistracyjnej oraz rodziców. K onferencję zam knęła prof. Jadwiga Kopczyńska-Sikorska, k tó ra przypom niała hasło U N IC E F : „Największym bogactw em narodów je st zdrow ie ich dzieci” i podziękowała wszystkim, którzy zabierając głos przyczynili się do osiągnięcia celów konferencji. B . I g n a r - G o l i n o w s k a , J . K o p c z y ń s k a - S i k o r s k a
SAFE AND HYGIENIC CONDITIONS OF LEARNING AS INDESPENSABLE ELEMENTS OF ELEMENTARY SCHOOLS’ FUNCTIONING - A REPORT OF THE
CONFERENCE Summary
The conference was organized in Warsaw on the 14th of November 1997, by the Main Section of School Hygiene of the Polish Society of Hygiene. 202 people took part in the conference. They represented following institutions: a sanitary inspection, a health care service, academy institutes, pedagogical institutions, community councils. The purpose of the meeting was to point out and widespread local initiatives and ideas, appearing in various regions of Poland, that concern the following topics: 1: improvement of health conditions in schools, 2) improvement of conditions and realization’s methods of increased number of physical training lessons in schools (a gradual increase from 3 hours a week at the present time to 5 in the year 2000), 3) providing actions to minimize the number of accidents among children and adolescents.
There were panel discussions concerning the problems mentioned above. Many conclusions were formulated as the result of the discussion, out of which the most important are:
ad 1) Maintaing the conditions of proper education demands cooperation between schools’ headquarters and community councils and an initiative in seeking allies and sponsors. Examples of the activities of community councils to maintain proper safe and hygienic conditions in education should be propagated. These examples can be applied in another areas.
ad 2) There is a dramatic shortage of facilities. Schools try to fulfil the increased requirem ents by: utilizing elements of natural environment, profiting from the spontaneous activity of children and parents, extending a traditional curriculum offert by new elements of physical culture. Increasing the number of physical training classes gives a chance to create social attitudes during these classes and health behaviour.
ad 3) Accident risk in schools should be eliminated by earring out a systematic, many-sided and preventive activity. The coordination of actions should exist on all levels of local and national administration. In schools decisions concerning organizational solutions should be taken up, with the active involvement of headquarters, teachers, administrative workers and parents.
