View of Introduction

ROCZNIKI HUMANISTYCZNE Tom LXII, zeszyt 10 – 2014

PRZEDMOWA

⬎ᶨ斐宕妨炻⯙㗗⣂ᶨ᷒奪⮇ᶾ䓴䘬䨿㇟ˤ

Wielojzyczno wiata nie od dzi jest wyzwaniem dla ludzkoci. Wspó-czenie niepokoimy si, e globalizacja doprowadzi do wymarcia wielu ków, niekiedy caych ich rodzin. Naukowe obserwacje zmian w sytuacji jzy-kowej wiata i procesów ginicia poszczególnych jzyków prowadz do kata-stroficznych wizji o grocej ludzkoci jzykowej monokulturze, a nawet o grobie wyginicia polszczyzny1. Badacze kultury, wród nich szczególnie etnolingwici, podkrelaj, e z kadym gincym jzykiem ginie wana czstka zapisanego w nim dowiadczenia naszych przodków2. Dominacja jzyków wiatowych w rónych i – jak si wydaje – coraz liczniejszych dziedzinach ludzkiej aktywnoci uniemoliwia take wielu mieszka com wiata pene uczestnictwo w yciu politycznym, zamyka dostp do lepszej pracy i dóbr materialnych oraz odcina od penego uczestnictwa w yciu kulturalnym. Z do-ranego, praktycznego punktu widzenia wielojzyczno jest wic postrzegana jako ródo problemów. To si zgadza z biblijnym spojrzeniem na wielo-jzyczno jako kar za pych mieszka ców staroytnego kraju Szinear (Rdz 11, 1-9).

_{Przysowie chi skie, fonetycznie: xué yì mén yyán, jiù shì du yí ge gunchá shìjiè de}

chunghu, w wolnym tumaczeniu: nauka jzyka obcego otwiera jeszcze jedno okno na wiat.

1

Z oczywistych powodów nie mog tu przedstawia szczegóów ani przytacza argumen-tów stron. Zainteresowanych odsyam do artykuu J.S. Bienia O „pierwszym rozbiorze polsz-czyzny”, Radzie Jzyka Polskiego i normalizacji („Prace Filologiczne” 48(2003), s. 33-62). Korzystam z wersji elektronicznej tekstu dostpnej pod adresem: http://bc.klf.uw.edu.pl/135/1/ JSB-PTJ02e.pdf [dostp: 30.12.2014].

2

Por. np. S. K r z e m i e - O j a k, Futurologowie o przyszoci jzyka (szkic do obrazu), w: Przyszo jzyka, red. S. Krzemie -Ojak, B. Nowowiejski, Biaystok 2001, s. 18-19; por. S. G a j d a, Prognostyczna (nie)moc jzykoznawcy, tame, s. 36-39.

Dzieje ludzkoci znaj dwa sposoby radzenia sobie z wielojzycznoci wiata. Pierwszy – wydaje si, e nowszy3 – to mniej lub bardziej udane próby tworzenia jzyków sztucznych, z których tylko bardzo nieliczne, m.in. wola-pik (volapük) i esperanto, znalazy szerszy krg uytkowników4. Drugi to uczenie si i nauczanie jzyków obcych. W odlegej przeszoci – w natural-nym rodowisku, w bezporednim kontakcie ze spoecznociami posuguj-cymi si innymi jzykami. Wraz z powstaniem szkó pojawio si i nauczanie jzyków obcych, z pocztku na uytek warstw wyksztaconych – dworów, dy-plomacji, kocioów itp. Krg uczcych si i nauczajcych stale si powik-sza. Dzieje nauczania jzyków obcych same w sobie mog nam wiele powie-dzie o tym, jak zmieniao si spojrzenie na istot jzyka, jak zmieniay si oczekiwania wobec szkoy w tym zakresie5. Wtedy te musiaa zrodzi si glottodydaktyka, któr tu rozumiemy zarówno jako zestaw praktycznych umiejtnoci nauczania jzyka obcego, jak i tych umiejtnoci teoretyczne za-plecze. W XX wieku glottodydaktyka staa si wan dziedzin jzykoznaw-stwa stosowanego6. Z oczywistych powodów najwicej uwagi powicono na-uczaniu jzyków wiatowych. Zainteresowanie dydaktyk nauczania jzyków mniej rozpowszechnionych przyszo póniej.

Powoujc nowy, glottodydaktyczny numer „Roczników Humanistycz-nych”, kierujemy si przekonaniem, e w nadchodzcych latach i dziesiciole-ciach uczenie si i nauczanie jzyków obcych bdzie coraz waniejsz czci dziaa edukacyjnych. By sprosta zwizanym z tym wyzwaniom, nie mona

3

W Polsce jzyki sztuczne kojarzymy z Ludwikiem Zamenhofem i esperanto (XIX w.). Udokumentowana historia tych jzyków liczy jednak co najmniej 900 lat. Za jeden z najstar-szych uchodzi lingua ignota Hildegardy z Binden. Zob. A. O k r e n t, In the Land of Invented Languages, New York 2007, s. 11. Tam te (s. 141-157) lista 500 waniejszych jzyków sztucznych.

4

Zob. np. M. S u s s k i n, Paninterlingua. Powszechny jzyk midzynarodowy, Warszawa 1990. Esperanto byo nauczane w KUL. Lektorem tego jzyka by Andrzej Koakowski. Zob. S. B l a c h a, Studium Jzyków Obcych – Lektoraty, w: Ksiga jubileuszowa 50-lecia Katolic-kiego Uniwersytetu LubelsKatolic-kiego. Praca zbiorowa wydana w rocznic 50-lecia istnienia uczelni, red. S Kunowski i in., Lublin 1969, s. 259. Dodajmy, e Biblioteka Uniwersytecka KUL po-siada najbogatsze zbiory esperanckie w Polsce. Zob. I. W y s z o w s k a, T. J  d r y s i a k, Dzie-dzictwo kulturowe Ludwika Zamenhofa – idea przeszoci czy przyszoci?, „Turystyka Kultu-rowa” 2014, nr 6, s. 79.

5

Zob. np. M. C i e  l a, Dzieje nauki jzyków obcych w zarysie, Warszawa 1974.

6

O wyodrbnieniu si jzykoznawstwa stosowanego, w tym glottodydaktyki zob. F. G r u -c z a, Origin and development of Applied Linguisti-cs in Poland, w: Towards a History of Linguistics in Poland. From the early beginnings to the end of the 20th century, red. E.F.K. Koerner, A. Szwedek, Amsterdam–Philadelphia 2001, s. 53100; W. W i l c z y s k a, A. M i -c h o s k a - S t a d n i k, Metodologia bada w glottodydakty-ce. Wprowadzenie, Kraków 2010.

poprzesta na dotychczasowej wiedzy o nauczaniu jzyków obcych, zwaszcza e zmieniajce si warunki ycia, rozwój technik audiowizualnych i narzdzi komunikacyjnych, w tym narzdzi do nauki na odlego, stawiaj przed na-uczycielami jzyków nowe wymogi, zarówno gdy chodzi o umiejtnoci prak-tyczne, jak i ich teoretyczne oswojenie.

W Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawa II naucza si jzyków obcych od czasu powoania uczelni do ycia w 1918 roku. W tym okresie zmieniy si i metody ksztacenia, i struktury organizacyjne odpowiedzialne za nauczanie jzyków obcych, zmieniay si wreszcie nauczane jzyki. Wszyst-kie te zmiany byy odpowiedzi na spoeczne zapotrzebowanie, wynikay z dostosowywania do ustawowych wymogów odnonie do organizacji i po-ziomu ksztacenia w uczelniach polskich, wreszcie w latach komunizmu byy uniwersytetowi narzucane z powodów politycznych. Mamy wic prawo przy-puszcza, e osignicia w zakresie nauczania jzyków obcych zainteresuj naszych kolegów z innych orodków naukowych w Polsce i poza jej grani-cami.

Trudno wyliczy wszystkie jzyki, których obecnie naucza si w Katolic-kim Uniwersytecie LubelsKatolic-kim Jana Pawa II. Wspomnijmy wic jedynie, e obecnie mona uczy si jzyków obcych, podejmujc studia z zakresu filolo-gii klasycznej (acina, greka), neofilolofilolo-gii (filologia angielska, germa ska, ni-derlandzka7, roma ska, sowia ska), sinologii (jzyk chi ski). Na wielu kie-runkach studiów, nie tylko na studiach filologicznych, prowadzi si nauczanie rónych jzyków, czasem rzadko nauczanych i wykadanych w Polsce, które stanowi integraln cz programu danego kierunku studiów, np. studenci filologii angielskiej mog poznawa niektóre jzyki celtyckie (irlandzki, wa-lijski), studenci filologii sowia skiej mog uczy si jzyka ukrai skiego, studenci teologii maj okazj poznawa klasyczny jzyk hebrajski oraz biblij-n grek itp.

Wreszcie, kilka tysicy studentów KUL uczy si jzyków obcych na lekto-ratach, które organizuje i prowadzi Studium Praktycznej Nauki Jzyków Ob-cych, zaoone w 1953 roku8. Gównym zadaniem Studium jest nauczanie jzyków obcych klasycznych i nowoytnych na rónych poziomach. Zajcia

7

S. B o g a e r t s, A trudny ten jzyk belgijski?, „Przegld Uniwersytecki” 26(2014), nr 1 (147), s. 18; http://www.kul.pl/files/66/przeglad/PU_147_www.pdf

8

S. B l a c h a, Studium Jzyków Obcych, s. 259-262; E. B o r k o w s k a (oprac.), Studium Praktycznej Nauki Jzyków Obcych, w: Ksiga pamitkowa w 75-lecie Katolickiego Uniwer-sytetu Lubelskiego. Wkad w kultur polsk w latach 1968-1993, red. ks. M. Rusecki, Lublin 1994, s. 640-643.

prowadzone s zarówno ze studentami stacjonarnymi, jak i zaocznymi. Cz z nich ma form e-learningow. Program nauczania jest zgodny z wytycznymi Europejskiego Systemu Opisu Ksztacenia Jzykowego. W biecym roku aka-demickim studenci mog poznawa 7 jzyków nowoytnych (angielski, arab-ski, francuarab-ski, hiszpa arab-ski, niemiecki, rosyjarab-ski, woski), 2 jzyki klasyczne (a-ci ski, grecki) oraz w ramach zaj fakultatywnych jzyk chi ski. Studium wspólnie z Fundacj Rozwoju Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego powo-ao równie Akademickie Centrum Jzykowe, które dziaa na rzecz rodowi-ska akademickiego, a take spoecznoci lokalnej, oferujc rónego rodzaju kursy jzykowe (obecnie dostpne s kursy 13 jzyków, w tym m.in. japo ski, niderlandzki, norweski). Studium jest Centrum Egzaminacyjnym TELC (The European Language Certificates). Natomiast w styczniu 2015 roku rozpoczyna dziaalno Centrum Egzaminacyjne Jzyka Chi skiego HSK (Hàny Shupíng Koshì).

Nauczanie jzyków stao si take przedmiotem naukowej refleksji podczas konferencji, które odbywaj si w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Na przykad, z dawniejszych wspomnijmy o konferencji Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego Niezwyky ucze – indywidualne potrzeby edukacyjne w na-uce jzyków obcych (Lublin 6-8 wrzenia 2010 r.), której wspóorganizatorami byy KUL i UMCS9. 28 maja 2012 r. Instytut Filologii Roma skiej zorga-nizowa konferencj Dlaczego zota rybka czasem jest czerwona. Sów kilka o ró nicach kulturowych i ich znaczeniu dla nauki jzyków obcych10. W czerw-cu 2014 r. odby si w KUL II Midzynarodowy Kongres Nauczycieli Jzyka Francuskiego (sprawozdanie publikujemy na stronach 166-168), a we wrzeniu konferencja Nauczanie jzyka polskiego jako obcego. Tradycje i innowacje, której wspóorganizatorem obok Katedry Jzyka Polskiego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz Szkoy Jzyka i Kultury Polskiej KUL byo Stowarzyszenie „Bristol” Polskich i Zagranicznych Nauczycieli Kultury Polskiej i Jzyka Polskiego jako Obcego.

Katolicki Uniwersytet Lubelski odegra i odgrywa szczególnie wan rol w nauczaniu jzyka polskiego jako obcego. W 2014 roku witowalimy 40- -lecie istnienia Szkoy Jzyka i Kultury Polskiej dla Studentów Zagranicznych. Jest to jedna z najstarszych placówek tego typu w Polsce11. W

9

Sprawozdanie publikuje „Neofilolog” 2011, nr 36, s. 335-336.

10

Materiay pokonferencyjne: Ró nice kulturowe a nauczanie jzyka obcego, czyli dlaczego zota rybka czasem jest czerwona, red. A. Kocjan, Lublin 2013.

11

Zob. K. B a j k o w s k a, Dziaalno Szkoy Letniej Kultury i Jzyka Polskiego KUL 1974-1989, Lublin 2005, praca magisterska napisana pod kierunkiem ks. prof. dra hab.

Ry-nych przez Szko kursach jzyka wzio udzia wielu studentów, byli wród nich profesorowie, tumacze, dziaacze instytucji kulturalnych, politycy i dy-plomaci. Pod patronatem szkoy i przede wszystkim na jej potrzeby powsta wany podrcznik do nauki jzyka polskiego pt. Wród Polaków Brygidy Rudzkiej-Ostyn i Zofii Goczoowej12. Jego miejsce zajmuje dzi Polski jest cool Ewy Piotrowskiej-Roli i Marzeny Porbskiej13. Równoczenie Maria aszkiewicz i Wiola Próchniak przygotowuj podrcznik jzyka polskiego dla dzieci polonijnych14.

Obecni i byli pracownicy naukowi i dydaktyczni Szkoy, a take Katedry Jzyka Polskiego, bior aktywny udzia w yciu naukowym, w dziaalnoci Pa stwowej Komisji Powiadczania Znajomoci Jzyka Polskiego jako Ob-cego15. Wykadali bd wykadaj w uniwersytetach zagranicznych (Henryk Duda w Ottawie i w Tokio, Agnieszka Karolczuk w Toronto, Iwona Lewan-dowska w Paryu, Beata Kuak w szwajcarskim Fryburgu, Wiola Próchniak w Bloomington, Agnieszka Stryjecka w Rzymie). Organizuj równie i prowa-dz studia podyplomowe oraz kursy doksztacajce w zakresie nauczania j-zyka polskiego jako obcego (drugiego) dla nauczycieli polonijnych w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie (sprawozdanie publikujemy na stronach 176-179)16. „Na polonistyce jzyk polski to nie tylko jzyk ojczysty”17. Od roku aka-demickiego 2006/2007 w Instytucie Filologii Polskiej KUL funkcjonuje spec-jalizacja glottodydaktyczna, w ramach której studenci filologii polskiej i wszyst-kich neofilologii przygotowuj si do nauczania jzyka polskiego jako obcego. Natomiast od roku akademiciego 2013/2014 pracownicy Katedry Jzyka Pol-skiego KUL prowadz specjalny lektorat jzyka polPol-skiego dla studentów z Chin,

szarda Dzwonkowskiego SAC (mps Archiwum KUL). Zob. te C. R u t a, 40. edycja letnich kursów jzyka polskiego na KUL, „Przegld Uniwersytecki” 25(2013), nr 4 (144), s. 13-14; http://www.kul.pl/files/66/przeglad/PU_144_www.pdf

12

Wród Polaków. Podrcznik jzyka polskiego dla cudzoziemców, cz. 1-2, Lublin 1977-1988.

13

Polski jest cool. Seria do nauki jzyka polskiego jako obcego na poziomie A1, Lublin 2012.

14

Tu równie mona mówi o pewnej tradycji. Prof. Wadysaw Makarski wyda bowiem przez laty Baw si z nami. Podrcznik do nauki jzyka polskiego do szkó polonijnych (cz. 1, Lub-lin 1999).

15

Zob. W. M a k a r s k i, Egzamin ze znajomoci jzyka polskiego jako obcego z perspek-tywy przewodniczcego komisji egzaminacyjnych, „Jzyki Obce w Szkole” 2013, nr 3, s. 23-25.

16

O tych studiach zob. te: W. P r ó c h n i a k, Komu potrzebny jest jzyk polski, czyli KUL w Chicago. O podyplomowych studiach w zakresie nauczania jzyka polskiego jako obce-go/drugiego z elementami nauczania kultury polskie, „Przegld Uniwersytecki” 25(2013), nr 4 (144), s. 15-16; http://www.kul.pl/files/66/przeglad/PU_144_www.pdf

17

Tak zatytuowaa swój artyku o polonistycznej glottodydaktyce Agnieszka Karolczuk („Przegld Uniwersytecki” 26(2014), nr 1 (147), s. 12-13; http://www.kul.pl/files/66/prze glad/PU_147_www.pdf).

którzy w ramach umowy z Yangtze Normal University (Chángjing shfàn xuéyuàn) w Chongqing studiuj w KUL dziennikarstwo, zarzdzanie i filo-logi angielsk.

Powyszy, z koniecznoci ograniczony do wybranych kwestii, przegld nie ma charakteru kompleksowego studium dziejów nauczania jzyków obcych, nauczania jzyka polskiego jako obcego (drugiego) czy wreszcie rozwoju glottodydaktyki w KUL. Próbujemy pokaza jedynie, e idea powoania no-wego czasopisma, powiconego akwizycji jzyków, nie wzia si znikd, lecz wynika z dowiadcze i potrzeb rodowiska.

Powoujc do ycia 10. zeszyt „Roczników Humanistycznych”, nie zamie-rzamy bynajmniej wypenia go jedynie tekstami autorstwa pracowników i wspópracowników naszego Uniwersytetu. Nauka rodzi si nie tylko z wa-snych docieka , ale take, a moe przede wszystkim, z wymiany myli i do-wiadcze . Przedstawiajc pierwszy numer pisma, zapraszamy do wspópracy wszystkich zainteresowanych.

Henryk Duda Katedra Jzyka Polskiego KUL