R O C Z N I K I N A U K P R A W N Y C H T o m IX , z e s z y t 2 - 1999 S Y L W E S T E R K A S P R Z A K S V D L u b l i n R O L A S T O L I C Y A P O S T O L S K I E J W P O S Ł A N N I C T W I E M I S Y J N Y M K O Ś C I O Ł A
„Jak nigdy dotąd, K ościół m a dzisiaj m ożliw ość niesienia Ew angelii, ś w ia dectwem i słowem, do w szystkich ludzi i do w szystkich narodów. W id zę świt nowej epoki misyjnej
Jan Paweł II, kończąc sw o ją encyklikę m isyjną, w y p ow iedział wyżej u m ie szczone słowa, które są zarazem jego nauczaniem o m isjach jako B iskupa Rzymu, jako najw yższego praw odaw cy, a także ja k o czynnego głosiciela Słowa Bożego. Zagadnienie, jak ie teraz p o dejm ujem y, będzie p ró b ą ujęcia organizacji misyjnej działalności K ościoła w całej jeg o strukturze h iera rch icz nej począwszy od papieża, Stolicy A postolskiej, Kongregacji, Rad P apieskich i Papieskich Dzieł M isyjnych, K onferencji B iskupich, a skończ yw szy na odpowiedzialności misyjnej biskupów , kapłanów i zakonników , a także w ie r nych świeckich.
W tym m om encie naszych w stępnych roz w aża ń zdefiniujem y sam o pojęcie „Stolica A postolska”, a następnie w sk aż em y ja k a jest jej rola w m isyjnym posłannictwie Kościoła katolickiego. M ów iąc o K ościele katolickim trzeba mieć na uwadze to, że do K ościoła katolickiego n a le ż ą rów nież K atolickie Kościoły Wschodnie, które obecnie m a ją swój w łasny kodeks praw a k a n o nicznego, dlatego też istnieje potrzeba, by to zasygnalizow ać, a także zająć się ukazaniem prawa K atolickich K ościołów W sc h o d n ic h w zakresie nas inte resującym. W późniejszych uw agach zajm iem y się aspektem m isyjnym K a to li ckich K ościołów W schodnich.
1 J a n P a w e ł II, R e d e m p t o r i s m i s s i o , nr 9 2 , [w:] J a n P a w e ł II, E n c y k l i k i , K ra k ów 1 996, s. 4 60 .
P rzez Stolicę A p o sto lsk ą lub Stolicę Ś w iętą (Sedes Apostoiica) rozumie się w kodeksie praw a k anonicznego nie tylko B iskupa Rzymu, lecz także - o ile nie w ynika co innego z natury rzeczy lub z kontekstu - Sekretariat Stanu, Radę P ublicznych Spraw Kościoła, ja k również inne instytucje Kurii
Rzym-■y
skiej . T ak jest to p rzedstaw ione w kodeksie praw a kanonicznego w kanonie 361, ale obecnie nie istnieje ju ż R ad a Publicznych Spraw Kościoła, gdyż na podstaw ie konstytucji apostolskiej P a sto r bonus w 1988 roku została prze kształcona w d ru g ą sekcję S ekretariatu Stanu i nosi nazwę Sekcji Kontaktów z Państw am i. Sekcja druga Sekretariatu Stanu, m ów iąc najogólniej, zajmuje się m ię d z y n a ro d o w ą działa ln o śc ią Stolicy Świętej, utrzym ując stosunki z obcym i państw am i i organizacjam i m iędzynarodow ym i. A Sekcja Spraw O gólnych zajm uje się tym, co dotyczy codziennego posługiwania Ojca Ś w ię tego, zarówno w jego stosunkach z K ościołem pow szechnym , jak i z poszcze gólnym i urzędam i ku rialn y m i3. W łaśnie ze względu na autorytet papieski Kurii R zym skiej przysługuje jej m iano Stolicy Apostolskiej. W im ieniu papie ża i je g o p o w a g ą załatw ia ona spraw y K ościołów pełniących sw ą misję w świecie. Kuria R zym ska, jak o centralny urząd Kościoła, obejm uje ogół osób i instytucji, którym i posługuje się papież jak o Biskup Rzymu w zarządzaniu całym Kościołem . C hodzi nam je d y n ie o to, by wskazać rolę Stolicy A postol skiej, a nie o cały w ykład na tem at jej struktury organizacyjnej.
Pod zarząd Kurii R zym skiej, dla praw idłow ego realizowania działalności m isyjnej Kościoła, podlega K ongregacja E w angelizow ania Narodów, K ongre gacja dla K ościołów W sc h o d n ic h i Papieskie R ad y 4, do których należą: 1. P ontificium C onsilium ad Unitatem C hristianorum Fovendam; 2. Pontifi- cium C onsilium pro Dialogo inter R eligiones; 3. Pontificium Consilium pro Cultura, jak rów nież Papieskie D zieła M isyjne, które bezpośrednio podlegają K ongregacji E w angelizo w an ia Narodów . W kolejnych punktach obecnego o p ra co w an ia dokonam y om ó w ien ia podjętych zagadnień. Stolica A postolska jak o osoba m o raln a5 w k ościelnym porządku praw nym jest odpow iedzialna
2 K o d e k s P r a w a K a n o n i c z n e g o , kan. 36 1 ; por. T. P a w 1 u k, P r a w o k a n o n i c z n e w e d ł u g k o d e k s u J a n a P a w ł a II, t. II, O l s z t y n 1 986, s. 136; por. J. K r u k o w s k i , A d m i n i s t r a c j a ir K o ś c i e l e , Lub lin 1 9 8 5 , s. 165 n.; por. E. S z t a f r o w s k i, K u r i a R z y m s k a , W a r s z a w a
1981 , s. 1 1 0 -1 4 9 .
3 „ B i u l e t y n K A P ', nr 1 7 ( 3 2 0 ) , s. 3 0.
4 A d a J o a n n i s P a u l i P P . / / , C o n s t i t u t i o A p o s t o i i c a d e R o m a n a C u r ia (O re fo r m ie Kurii R z y m s k i e j ) , A A S 8 0 ( 1 9 8 8 ) , nr 7, s. 8 9 5 i 9 0 2 , 90 3 ; por. Z. G r o c h o 1 e w s k i. R e f o r m a K u r i i R z y m s k i e j , W a t y k a n 1 9 8 9 .
5 K P K , kan. 113 § 1 m ó w i , że: „ K o ś c i ó ł k a to lic k i i S to l i c a A p o s t o l s k a są o so b a m i m o r a l n y m i z s a m e g o u s t a n o w i e n i a B o ż e g o ”; por. J. O k o 1 o, The H o l y See : A M o r a ! P e r s o n the
za ew angelizację narodów. T a działalność Kościoła, której przew odniczy Stolica Apostolska, jest p odejm ow ana przez w szystkich członków Ludu B o ż e go. Aby lepiej zrozumieć rolę Stolicy Apostolskiej w organizacji działalności misyjnej Kościoła, należy w skazać czym jest w swej istocie Stolica A p o sto l ska. F unkcjonow anie Stolicy Apostolskiej m ożna przedstaw ić w potrójnym ujęciu, a mianowicie: 1. Papież z jego urzędem pełni w ładzę B iskupa R z y m skiego nad całym Kościołem. W ystępuje jako głow a K ościoła katolickiego i zarządca Stolicy św. Piotra (następca św. Piotra). 2. Papież razem z K u rią R zym ską, która ogniskuje wokół siebie dykasterie rzym skie i instytucje k o ś cielne. 3. Duchow a organizacja urzędu papieskiego. C hodzi tu o aspekt m o ralny osoby prawnej, ja k ą jest Stolica A p o sto lsk a 6.
W tych trzech aspektach ujęcia rzeczyw istości w ładzy najw yższej Kościoła dokonuje się ścisła w spółpraca na różnych płaszczyznach działalności K o ś cioła katolickiego, również na płaszczyźnie ew angelizacji narodów , w której to działalności biorą udział: papież, kongregacja, K ościoły partykularne i Papieskie D zieła Misyjne, które szczegółow o om ów im y. D ostrzegam y, że tej harmonijnej współpracy różnych urzędów Stolicy Apostolskiej przew odniczy papież, Biskup Rzymu, jako osoba m oralna. O roli następcy św. P iotra p o ucza nas przesłanie Soboru W a tykańskiego II w dekrecie m isyjnym A d gert-
tes, gdzie jest m owa o misyjnej odpow iedzialności za Kościół i jego ro z
p ow szechnianie w świecie, za co na pierw szym m iejscu odpow iedzialni są wszyscy biskupi wraz z papieżem; także dekret o pasterskich zadaniach bis kupów Christus Dom inus w skazuje na ścisłą w spółpracę B iskupa R zym u z Kolegium we w spom nianym za d an iu 7.
Kodeks Prawa Kanonicznego bardzo w yraźnie i je d n o zn a czn ie mówi: „Najwyższe kierow nictwo oraz koord y n a cja poczynań i działań, zw iązanych z dziełem m isyjnym i w spółpracą m isjonarską, należy do B iskupa R z y m s k ie go oraz Kolegium bisk u p ó w ” 8. W ażnym akcentem ukazującym rolę Stolicy
J u r i d i c u I N a t u r ę o f the I l o l y S e c in th e L i g h t o f th e P r e s e m C o d e o f C a n o n L a w , R o m a 19 90, s. 1 2 1 - 1 2 7 .
6 Z o b . O k o ł o , The I l o l y S e e , s. 1 5 1 - 1 5 5 .
7 Z o b . D M 38 (Pod k i e r o w n i c t w e m Piotra); D B 4. 8, 9, 10 (na te m at m i ę d z y i n n y m i - B i s k u p R z y m u i bisku pi, Kuria R z y m s k a ) ; por. J. D y d u c h, P r a w n y a s p e k t m i s y j n e j d z i a ł a l n o ś c i L u d u B o ż e g o , „ A n a le c t a C r a c o v i e n s i a ” , 1 9 ( 1 9 8 7 ) , s. 4 0 9 - 4 1 1 . 4 1 2 .
8 K PK , kan. 7 8 2 § 1: por. D y d u c h , art. cy t., s. 41 2 ; por. E. S z t a f r o w s k i , P r a w o k a n o n i c z n e w o k r e s i e o d n o w y s o b o r o w e j , t. I, W a r s z a w a 1 9 7 6 , s. 5 3 6 i 53 7 ; por. I n s t r u k c j a K o n g r e g a c j i E w a n g e l i z o w a n i a N a r o d ó w u s t a l a j ą c a p e w n e z a s a d y i n o r m y d o t y c z ą c e s t o s u n k ó w m i ę d z y o r d y n a r i u s z a m i m i e j s c a a i n s t y t u t a m i m i s y j n y m i , A A S 6 1 ( 1 9 6 9 ) , s. 2 8 1 - 2 8 7 , nr 2 5 6 0 / 5 i 2 5 7 2 / 13a, tłum . E. S z t a fr o w s k i .
A postolskiej w pro w a d zen iu działalności misyjnej przez Kościół wobec świata jest to, że w sp o m n ian a działalność Kościoła jest prow adzona jedynie na tere nach m isyjnych uznanych przez Stolicę A p ostolską9. W yraża to również ko deks K atolickich K ościołów W sc hodnic h w kan. 594, mówiąc że misyjnymi są te terytoria, które S tolica A postolska za takie u z n a 10. U stawodawstwo posoborow e, wierne ideom S oboru W a tykańskiego II, powołało nowy organ o charakterze kolegialnym , zw any Synodem b is k u p ó w " . Synod biskupów, b ędący niejako reprezentantem K olegium biskupów, został wezwany przez S obór do podjęcia spraw m isyjnych: „N iech synod biskupów uwzględni wśród spraw o ogólnym znaczeniu w szczególny sposób sprawę działalności m isyj nej, ja k o najw ażniejszego zadania K o śc io ła ” 12.
W m yśl tego, co zostało p o w iedziane w pow yższych uwagach, trzeba stwierdzić, że rola Stolicy Apostolskiej w organizacji działalności misyjnej jest ogrom na. W łaśn ie Stolica A postolska jest ośrodkiem jedności personalnej w inicjatywach m isyjnych, a także czynnikiem najw yższej władzy skierowanej na s k u tecz n ą w sp ó łp ra cę m isy jn ą w całym Kościele powszechnym i we w szystkich K ościołach partykularnych.
I. K O N G R E G A C J A E W A N G E L I Z O W A N I A N A R O D Ó W I K O N G R E G A C J A K O Ś C I O Ł Ó W W S C H O D N I C H
E w a ngelizac ja świata, ja k o naczelne zadanie Kościoła katolickiego, skiero w ana je st do ludów i narodów , które nie znają C hrystusa i nie przyjęły j e szcze chrztu. S k ierow ana je st ona rów nież do w spólnot kościelnych, gdzie nie m a jeszc ze organizacji eklezjalnej, zw łaszcza na terenach misyjnych, które jed n ak zostały uznane przez S tolicę A postolską. „Za ewangelizację narodów jest odpow ied z ia ln a S tolica Apostolska, która działa poprzez specjalną dykas- terię Kurii rzym skiej, a m ianow icie przez K ongregację Ewangelizowania N arodów . W s p o m n ia n a dykasteria dawniej nosiła nazw ę Kongregacja Roz- k rz ew iania W ia ry ” 13.
9 Z o b . D y d u c h , art. c y t., s. 4 1 0 .
10 C o d e x C a n o n u m E c c l e s i a r u m O r i e n t a l i u m , T y p i s P o l y g l o t t i s V a tica n is 199 0, kan. 594: „Territoria m i s s i o n u m sunt , q u a e S e d e s A p o s t ó l i c a ut talia a g n o v i t ”.
" P a u l i P P VI , M o t u pro pri o A p o s t ó l i c a S o U i c i t u d o , 15 IX 1965, A A S 5 7 ( 1 9 6 5 ) , s. 7 5 5 - 8 0 0 .
12 D e k r e t m i s y j n y A d g e n t e s , nr 3 1.
W związku z kolegialnością podkreśla się dzisiaj, że rów nież poszczególni biskupi powinni z jak n ajw iększą g o rliw o ś cią w spółpra cow ać ze Stolicą A p o stolską w ew angelizow aniu narodów. O be cn ie zajm iem y się om ów ieniem Kongregacji R ozkrzew iania W iary, jej struktury, krótkiej historii, a także celów i zadań, jakie stawia przed n ią S tolica A postolska i o których m ó w ią dokumenty Kościoła. Kongregacja E w a n g elizo w an ia N arodów , czyli R o z k rz e wiania W iary (Congregatio pro G entium E v ange liz atione seu de P ropaganda Fide) jest ściśle zw iązana z d ziałalnością m isy jn ą Kościoła. M ówiąc o p o d ej mowaniu wysiłków, zm ierzających do p ow ołania centralnego organu dla spraw misji katolickich, trzeba w spom nieć dzieło karmelity T o m asza od J e z u sa pt. D e procuranda salute om nium g e n t i u m , opublik o w an e w 1613 roku. W tym właśnie opracowaniu autor naszkicow ał strukturę i zadania przyszłej Kongregacji R ozkrzew iania W i a r y 14. K o n g re g acja ta jest dykasterią Kurii rzymskiej, pow stałą ok. pierwszej połow y XVII wieku. Czasy, w których dojrzewała idea przyszłej kongregacji m isyjnej, ch a rakteryzow ały się w ielkim dynam izm em misyjnym. M ożna się o tym przekonać z historii misji. Dla misji katolickich otwierały się w ów czas p odw oje Chin i D alekiego W schodu. W A m eryce Łacińskiej Hiszpanie i P ortugalczycy posiadali przywilej p a tro n a tu, na mocy którego ew angelizow ali tam tejszą ludność. N owe tereny m isyjne znajdowały się także wzdłuż zachodnich w ybrz eży Afryki. Nie ulega w ą tp li wości, że otwierające się now e perspektyw y pracy misyjnej nie pozostaw ały bez w pływu na pobudzenie ducha m isyjnego. W raz z tym zjaw iskiem zaczęła się zarysowywać coraz pilniejsza potrzeba instytucji kościelnej, której z a d a niem byłoby koordynowanie całej działalności misyjnej, grom adzenie środków m aterialnych oraz pomoc w zaspokajaniu najbardziej koniecznych potrzeb, które z dnia na dzień pojawiały się na terenach p row a dzonych misji. D o d a t kowym czynnikiem przem aw iającym za pow staniem takiej instytucji były nasilające się z czasem trudności zw iązane z patronatem , w ykorzystyw anie działalności misyjnej do celów ekspansji kolonialnej oraz dotkliw y brak fo r macji kleru tubylczego, czyli rodzim ego, na terenie m is y jn y m 15. Trzeba
sz a w a 197 6, s. 5 3 6 - 5 3 7 ; por. D M 2 9, 2 8 ( o g ó l n a o r g a n i z a c j a i rola K o n g r e g a c j i E w a n g e l i z o w a nia N a r o d ó w ) .
14 „ A n n u ar io P o n t if ic io " , Librería Ed itric e V a t i c a n a 1 9 9 8 , s. 1205 (sk ła d o s o b o w y K o n g r e gacj i E w a n g e l i z o w a n i a N a r o d ó w . Pre fe kt Kard. J ó z e f T o m k o , a tak ż e s. 1840: w ty m m i e j s c u u m i e s z c z o n o hist o ri ę i z a dania tej K o n g r e g a c ji); z o b . S z t a f r o w s k i , K u r i a R z y m s k a , s. 151.
Z o b . T. W o j d a. K o n g r e g a c j a ds. E w a n g e l i z a c j i N a r o d ó w , K u r i a R z y m s k a , „ L ' O s s e r - vatore R o m a n o " , 199 3, nr 8 - 9 . s. 5 2 - 5 3 .
przyznać, że K o ngre gacja E w angelizo w an ia Narodów, jako centralny organ rozciągający swoje zw ierzchnictw o nad zadaniem ew angelizacyjnym Kościoła katolickiego w świecie, została p o w o ła n a stosunkow o późno.
Próbę utw orzenia w spom nianej K ongregacji podejm ow ali papieże Pius V (1566-1572), G rzegorz XIII (1572-1585), K lem ens VIII (1592-1598). Po kilku próbach kolejnych papieży proces jej pow staw ania doprowadził do końca i utw orzył ją, w Uroczystość O bjaw ie n ia Pańskiego, w dniu 22 VI 162216, dopiero papież G rz egorz XV na m ocy bulli Incrutabili divinae Providentiae
a rcano ja k o centralny i naczelny organ m isyjny i erygował j ą jako R adę Roz-
krz ew iania C hrześcijańskiego Im ienia („Sacrum Consilium Christiano Nomini P r o p a g a n d o ”) 17. Inaczej m ożna j ą nazw ać „C ongregado de Propaganda F id e ” (K ongregacja R ozkrz ew iania W iary). Nowej kongregacji papież w yzna czył podw ójny cel: szerzenie wiary, głoszenie Ewangelii i nauki katolickiej na terenach m isyjnych oraz troskę o doprow adzenie do jedności z Kościołem praw o sław n y m i protestanckim . „P ropaganda F ide”, będąc podobnie jak w szystkie inne dykasterie narzędziem w ręku papieża, miała ułatwić zarządza nie K ościołem , zw łaszcza na terenach objętych m isjami. Z tej racji Grzegorz XV nadał kongregacji cały szereg szczególnych przywilejów, a mianowicie zapew nił o d p o w ied n ią osobow ość p ra w n ą i środki do utrzym ania oraz udzielił jej pełnej i nieograniczonej w ładzy nad p rz eogrom ną ju ż wtedy aktyw nością m isy jn ą Kościoła. N ow o p ow stała kongregacja rozpoczęła sw oją pracę od naw ią zy w a n ia ścisłych i regularnych kontaktów z nuncjuszam i, biskupami, przełożonym i generalnym i instytutów za konnych oraz wielom a innymi osoba mi, które uczestn iczą w pracach m isyjnych. Na podstaw ie zebranego m ateria łu i informacji o rz ecz yw istym obrazie misji oraz różnych sugestii, dośw iad czeń i przem yśleń wielu ludzi, a zw łaszcza jej pierw szego, pełnego dyn am iz mu sekretarza, F rancesco Ingoli, zostały opracow ane liczne dekrety i instruk cje, których zasadniczy ch a rak ter ilustrują następujące decyzje: a) Całkowite od erw an ie działalności misyjnej od kolonializm u; b) O dsunięcie misjonarzy od polityki i handlu; c) W p ro w ad ze n ie odpow iedniej formacji duchow ej i in telektualnej dla m isjonarzy; d) R ozw ijanie formacji kleru rodzimego; e) D o stosow anie pracy misyjnej do kultury i zw yczajów terenu m i sy jn e g o 18. R o z po rz ąd ze n ia te m iały w ielk ą wagę, w wielu przypadkach bowiem oczyszczały m isje i działalność K ościoła na tym polu z krzyw dzących podejrzeń, uw ypu
16 Z o b . P a w 1 u k, d z. c y t . , s. 1 5 0 - 1 5 2 .
17 Z o b . E. S z t a f r o w s k i , W s p ó ł p r a c o w n i c y p a p i e ż a »■ p a s t e r s k i m p o s ł u g i w a n i u , W a r s z a w a 19 79, s. 183.
klając ich wym iar duchow o-religijny, oraz nakreślały jasn y program pracy misyjnej zarówno kongregacji, ja k i sam ych m isjonarzy. N a dowód swojej troski o rozwój misji kongregacja ju ż od pierw szych lat swojego istnienia i funkcjonow ania zajęła się także o rg anizow aniem kolegium m isyjnego, k tó rego zadaniem miała być form acja kleru prz y g o to w u ją ceg o się do pracy m i syjnej. W roku 1626 papież Urban VIII dokonał inauguracji kolegium m isy j nego, zw anego powszechnie „Collegio U rb a n o ” , i przyjął pierw szych d w u n a s tu studentów. Trzysta lat później, w roku 1926, „C ollegio U rb a n o ” otrzym ało n o w ą siedzibę na wzgórzu Janikulum.
Od pontyfikatu Piusa IX aż do 1917 roku była z n ią złączona K ongregacja zajm ująca się sprawami Kościołów W schodnich. W k odeksie z 1917 roku została utrzym ana nazwa: C ongregatio de P ro p ag a n d a F i d e 19. O b e c n ą jej nazw ę usankcjonow ała K onstytucja apostolska P aw ła VI R egim in i E cclesiae
U niversae z 1967 roku, która jedn o cz eśn ie d o k o n ała reform y Kurii R z y m
skiej. Paweł VI nadał jej pełniejszą n az w ę i dzisiaj ta kongregacja odnosi się do ew angelizacji n aro d ó w 20.
K ongregacją Ew angelizow ania N a rodów kieruje K ardynał Prefekt, mając do pom ocy sekretarza i podsekretarza. Z przydzielenia przez Ojca Świętego Kardynał Prefekt ma do pom ocy członków z urzędu, z nom inacji papieskiej i członków pom ocniczych (m cm bra adiuncta). K ongregacji służy pom oc doradcza ze strony zespołu kon su lto ró w 21. K ieruje ona p ra cą m isy jn ą na całym świecie oraz załatwia sprawy kościelne d o tyczące terenów m isyjnych, przy zachowaniu kompetencji innych dykasterii w zakresie spraw wiary, obrzędów, dyspens od m ałżeństw a n ied opełnionego, studiów uniw ersyteckich, kościelnych oraz spraw sądowych. W ra m a ch kongregacji funkcjonow ało wiele instytucji współpracujących w dziele m isyjnym , takich jak sekretariaty, kom isje i rady. Po ostatniej reform ie Kurii R zym skiej, dokonanej przez p a p ie ża Jana Pawła II konstytucją ap o sto lsk ą P a sto r bonus z 28 VI 1988 r o k u 22, w szystkie instytucje, takie jak: kom isje, sekretariaty i rady zostały zre d u k o wane tylko do Rad Papieskich, o których p ow iem y szerzej.
19 Z o b . P a w 1 u k, dz. c y t., s. 150. 20 Z o b . K r u k o w s k i , A d m i n i s t r a c j a w K o ś c i e i c , s. 77; por. A . R e u t e r, P a p s t P a u l VI u n d d a s M i s s i o n s r e c h t , „ N e u e Z e it s c h r i ft für M i s s i o n s w i s s e n s c h a f t ”, 3 6 ( 1 9 8 0 ) , nr 1, s. 5 8 - 6 3 . 21 Z o b . P a w 1 u k, dz. cy t., s. 150; por. K r u k o w s k i , A d m i n i s t r a c j a w K o ś c i e l e , s. 77; por. S z t a f r o w s k i , W s p ó ł p r a c o w n i c y p a p i e ż a , s. 127. 22 J o a n n e s P a u l i P P II, C o n st i t u t i o A p o s t o l i c a P a s t o r b o n u s , 28 V I 1 9 8 8 , A A S 8 0 ( 1 9 8 8 ) , s. 8 8 1 - 9 0 3 .
Po tych uwagach uaktualniających obecny stan urzędów Kurii Rzymskiej, p rzybliżym y bardziej cel i zadania Kongregacji E w angelizow ania Narodów, która obecnie z ra m ie nia Stolicy Apostolskiej poprzez trzy w spom niane w cześniej Papieskie R ady i po p rz ez Papieskie D zieła Misyjne kieruje całością prac ew an g elizacyjnych K o ścio ła katolickiego. K onstytucja apostolska papieża Paw ła VI Regim in i E cc lesia e U niversae o Kurii R zym skiej mówi o kom peten cjach K ongregacji przez nas om aw ianej. W edług konstytucji K ongregacja jest kom p eten tn a we w szystkich spraw ach misji, tw orzonych dla rozszerzania K rólestw a C hrystu so w eg o w szędzie, a więc do: 1. pow oływ ania, 2. zm ienia nia p otrzebnych tam osób, 3. w zakresie terytorialnych granic kościelnych, 4. prz edstaw iania osób, które by nim i kierowały, 5. w sprawie coraz skutecz niejszego zw iększania liczby m iejscow ego duchow ieństw a, któremu pow ierza łoby się z czasem w ażniejsze funkcje i kierow nictwo; kierow ania i układania w szelkiej działalności m isyjnej na całym świecie, tak co do sam ych głosicieli słowa, ja k i co do w spółpracy w szy s tk ich 23 na polu m isyjnym , rów nież w ier nych św ieckich. K o n g re g acja w sp o m a g a na podległych sobie terenach inicja tywę m isjonarską, p opiera pow o łan ia i duchow ość m isyjną - zapał i modlitwy w intencji misji, a także inform uje Lud Boży o sprawach m isyjnych. Podej m uje także obo w iąz ek w y c h o w an ia m łodzieży i przygotow ania alum nów w sem inariach. R oztacza troskę nad tym, co dotyczy odbyw ania synodów oraz zebrań konferencji biskupich. N a znac za w określonym czasie w izytacje, dzięki którym bardziej m o żn a poznać potrzeby tych terenów, jak i poważniejsze problem y misji, jak ie zaistn iały 24. Do tejże kongregacji należy troska o m is jo n arz y i przydzielanie ich w e dług pilniejszych potrzeb terenu; organizowanie i koordy n o w a n ie m isyjnej pom ocy, zw łaszcza przez pomoc personalną, a także poprzez Papieskie D z ie ła M isyjne25. K ongregacji Ewangelizow ania N arodów p o d le g a ją z racji określonego celu instytuty zakonne i m isyjne, ich e rygow anie na m isjach, szczególnie pracujące na terenach m isyjnych stow a rzyszenia św ieckie bez ślubów, sem inaria, studia, form acja intelektualna,
23 P a u 1 i PP. VI , C o n s t i t u ń o A p o s t o l i c a R e g i m i n i E c c l e s i a e U n i v e r s a e , A A S ( 5 9 ) 1 9 6 7 , s. 8 8 5 - 9 2 8 , R. IX, nr 8 2 , (E. S z t a f r o w s k i - t ł u m a c z e n i e z j ę z . ł a c i ń s k i e g o ) . 24 R E U 84 ; por. S z t a f r o w s k i , W s p ó ł p r a c o w n i c y p a p i e ż a , s. 128; t e n ż e, K u r i a R z y m s k a , s. 163; F. Z a p ł a t a, P o s t a n o w i e n i a p l e n a r n e g o p o s i e d z e n i a K o n g r e g a c j i E w a n g e l i z a c j i L u d ó w , 3 0 III—2 I V 1 9 7 1 , C T 4 2 ( 1 9 7 2 ) , fa sc . 2, je st to t łu m a c z e n i e d o k u m e n t u K o n g r e g ac ji, w k tó r y m j e s t m o w a o c e l u d z i a ł a l n o ś c i m i sy j n e j, o relacji K o ś c i o ł a p o w s z e c h n e g o do K o ś c i o ł ó w p art yk u la rn yc h i o s t o s u n k u K o n g r e g a c j i d o K o n fe r e n c ji B i s k u p ó w , s. 1 3 9 - 1 4 2 . 25 R E U 85; z o b . J o a n n e s P a u l u s . II, P a s t o r b o n u s , nr 9 1 , s. 8 8 3 ( p a p i e ż m ó w i o w s p ó ł p r a c y z P a p i e s k i m i D z i e ł a m i M i s y j n y m i ) .
szkoły katolickie i uniw ersytety26. O czyw iście, musi tu być u sza now ana kom petencja Kongregacji N auczania K atolickiego. K ongregacja E w a n g e lizowania Narodów posiada kom petencje w odniesieniu do tych spraw, które ich dotyczą jako misjonarzy, branych pojedynczo lub zespołow o, z z a c h o w a niem praw a Kongregacji K ościołów W sc hodnic h. P rzekazuje też Kongregacji Zakonów i Instytutów Świeckich oraz S tow arz yszeń Ż y cia A postolskiego sprawy, które dotyczą zakonników branych czy to pojedynczo, czy z e sp o ło wo, przy czym zachowuje moc specjalny przepis papieski w odniesieniu do instytutów na prawie p apieskim 27.
K ongregacja również zbiera odpo w ied n ie dane tak o w arunkach lokalnych poszczególnych regionów, jak i o sposobie m yślenia różnych grup ludzi, o metodach, jakie powinny być stosow ane w zadaniu ew angelizacyjnym . Chodzi tu o wnioski naukow e dotyczą ce działalności, ja k i w spółpracy m is jo narskiej28. Urząd adm inistracyjny zarządza finansam i, czyli dobram i m ateria l nymi kongregacji, pod kierow nictw em K a rd y n ała Prefekta, z za chow aniem obowiązku przedkładania sp raw ozdania n ależnego zarządow i spraw e k o n o micznych Stolicy Apostolskiej29. Sobór W atykański II uwypuklił praw dę o konieczności należytej organizacji działalności misyjnej: „Dlatego p ra c ą gło si cieli Ewangelii i po m o cą innych w iernych należy tak pokierow ać i tak je zespolić, aby na każdym polu działalności i w spółpracy misyjnej w szystko odbywało się w należytym p o rz ąd k u ”30. „D o kongregacji m isyjnej należy kierow anie i koordynowanie w całym św iecie sam ego dzieła ew angelizacji narodów i współpracy m isyjnej”31 z zach o w a n ie m kom petencji pozostałych dykasterii rzymskich. Zadania i cele kongregacji w sposób całościow y ujm uje w swej encyklice misyjnej Jan P aw eł II. P apież zestaw ia kongregację z in n y mi instytucjami, które zajm ują się działa ln o śc ią m isy jn ą Kościoła. K o n g re g a cja ta ma układać plan pracy ew angelizacyjnej, podaw ać m iarodajne w s k a zówki, zbierać i przekazywać inform acje, grom adzić oraz rozprow adzać śro d ki m aterialne, popierać pow ołania m isyjne, um iejętnie rozsyłać m isjonarzy i organizow ać współpracę w krajach m isyjnych. K o n g re g acja E w a ngelizow ania Narodów powinna być narzędziem adm inistracji, ja k i organem dynam icznego
26 Z o b . R E U 86; por. P a s t o r b o n u s , nr 8 8 - 9 0 , s. 8 8 2 ( s e m in a r ia , s z k o ł y i u n i w e r s y t e t y ) . 27 R E U 88; P a s t o r b o n u s , nr 8 5 . 28 R E U nr 90; P a s t o r b o n u s , nr 8 6. 29 Z o b . R E U 91; por. P a s t o r b o n u s , nr 9 2 . 20 Z o b . D ek re t m isy j n y A d g c n t e s , nr 2 8 i 2. 11 J a n P a w e ł Ił, E n c y k l i k a m i s y j n a R e d e m p t o r i s m i s s i o , nr 75; por. D y d u c h , art. c yt., s. 4 1 9 .
kiero w n ic tw a posługującym się naukow ym i m etodam i i uwzględniającym w spółczesne badania w dziedzinie teologii, metodologii i duszpasterstw a m isyjnego. W kierow aniu k o n g re g acją winni uczestniczyć, z głosem czynnym, przedstaw iciele biskupów z całego świata, jak również winna ona posiadać zespół fachow ych doradców , należycie prz ygotow anych i dośw iadczonych, poch o d z ący c h z róż nych k ra jó w 32. Do grona pracow ników Kongregacji E w a n g elizo w an ia N arodów n a le ż ą m iędzy innymi: konsultorzy, biskupi, k a płani, zakonnicy, zakonnice oraz świeccy, zarów no m ężczyźni, jak i kobiety. M u s zą się odznaczać b ieg ło ścią w spraw ach m isyjnych, roztropnością i od p o w iednim dośw iadczeniem . Są oni m ianow ani przez papieża na 5 lat. Do zespołu konsultorów n a le ż ą z urzędu przew odniczący Papieskich Rad.
Do szczególnych zadań K ongregacji Ew angelizow ania N arodów należy kiero w an ie i opieka nad P ap iesk im i Dziełam i M isy jn y m i3’. K om petencje tej kongregacji w w iększości pozostały aktualne do czasów obecnych, a p o tw ier dził je papież Jan P aw eł II k o n sty tu cją Pastor bonus, mówiąc w duchu nauki S oboru W atykańskiego II, że „dla w szystkich misji i dla całej działalności m isyjnej m a być je d n a tylko k om petentna dykasteria, m ianowicie K ongregacja R ozkrz ew iania W iary, która w całym świecie prowadziłaby i koordynow ała zarów no dzieło misyjne, ja k i w spółpracę m isyjną, nie naruszając jed n ak praw K ościołów W s c h o d n ic h ”34.
Z go d n ie z otrzym anym i przyw ilejam i K ongregacji ds. Ew angelizow ania N arodów podlega praw ie cała Afryka, duża część Azji, Filipiny, O ceania (bez A ustralii), ponad 80 spośród diecezji i w ikariatów obu Am eryk oraz kilka diecezji w Europie. K o n g re g acja m a obecnie pod opieką 18262 studentów w 185 w yż sz ych sem inariach d u chow nych i 47688 studentów w 467 niższych sem inariach. W służbie k o ngre gacji pracuje U niw ersytet Misyjny U rbanianum , kilka kolegiów dla studentów , w iele zgrom adzeń zakonnych, które działają na misjach. O w ocem pracy kongregacji jest rów nież kilka ostatnio o głoszo nych dokum entów , ja k e n c y k lik a Ja n a P aw ła II Redem ptoris missio i w ytycz ne dla księży pracujących na m isja c h 35. W skład kongregacji w c h o d zą m ię dzy innymi: Kom isja ds. R ew izji (postanow ień Synodów Biskupów, statutów konferencji biskupich z kra jó w m isyjnych, konstytucji m isyjnych stow arzy szeń życia apostolskiego i tych sem inariów , które p odlegają temu organowi),
32 A d g e n t e s , nr 2 9, 5; por. D y d u c h , art. c y t, s. 4 1 9 . 33 Z o b . D y d u c h , art. c y t . , s. 4 2 0 .
34 D e k r e t o m isy j n e j d z i a ł a l n o ś c i K o ś c i o ł a A d g e n t e s , nr 29; P a s t o r b o n u s , nr 8 5. 35 Z o b . W o j d a , art. c y t . , s. 5 3 .
Rada ds. Stosunków m iędzy K o ngre gacją a M iędzy n a ro d o w y m i U niam i W y ż szych P rzełożonych Z akonnych M ęskich i Żeńskich, N a jw yższy K om itet Papieskich Dzieł M isyjnych, M iędzyna rodow y O środek A nim acji M isyjnej. Prefektem K ongregacji jest od 27 m aja 1985 roku 74-letni kardynał słowacki Jozef Tom ko. W śród hierarchów -członków urzędu jest kardynał H enryk Gul- binow icz36.
P odsum ow ując om aw ian ie zagadnienia roli K ongregacji E w a n g elizo w an ia Narodów (jako centralnego organu o rga niz ow ania i ko o rd y n o w a n ia dzieła m isyjnego Kościoła), chcem y wskazać na d ru g ą dykasterię Kurii R zym skiej, która w wysiłkach m isyjnych Kościoła jest z n ią zw iązana, a m ianow icie chodzi nam tu o K ongregację K ościołów W schodnich. Nie m a potrzeby o m a wiać jej szeroko, a jedynie ograniczym y się do prz edstaw ienia krótkiej h isto rii oraz zasadniczych celów i zadań, które są specyficznym i cecham i, o d ró ż niającymi tę dykasterię Kurii R zym skiej od w cześniej om ów ionych.
A zatem trzeba podkreślić, że sprawy K atolickich K ościołów W sc h o d n ic h od daw na były załatwiane w Kurii R zym skiej przez w ydz ie lo n e urzędy. K o n gregacja zajm uje się w schodnim i obrządkam i katolickim i, czyli tymi lo k aln y mi Kościołami w schodnim i, które p ozostają w łączności z R zy m em , uznając zw ierzchnictwo papieża i zachow ując je d n o cz eśn ie swe obrzędy, zw yczaje, język liturgiczny itp. Początki tej dykasterii kurialnej sięgają 1573 roku, gdy papież G rzegorz XIII (1572-1585) utw orzył K ongregację do Spraw D o ty c z ą cych G reków (D e R ebus G raecorum ) w celu reform y zakonu bazyliańskiego oraz zajm ow ania się sprawam i w iernych obrządku bizantyńskiego i działania na rzecz pow rotu do K ościoła łacińskiego pozostałych chrześcijan w s c h o d nich.
Gdy na przełom ie X V II i XVIII wieku, a zw łaszcza w X IX wieku, zaczęły się m nożyć unie łacińsko-w schodnie, zaszła konieczność u tw orzenia specjal nego organu kurialnego, który zająłby się tymi sprawami. W ów czas to papież Pius IX ustanowił w dniu 6 stycznia 1862 r. K o ngre gację R o zkrzew iania Wiary ds. Obrządku W schodniego (C ongregactio de P ro p ag a n d a F ide pro Negotiis Ritus Orientalis), rozw iązując zarazem dykasterię u tw o rz o n ą przez K lem ensa XI w 1717 ro k u 37. Jako sam odzielny organ centralny Kurii R z y m skiej K ongregacja K ościołów W schodnich została ustanow iona i pow o łan a do
36 Z o b . „ B i u l e t y n K A I ” , nr 1 7 ( 3 2 0 ) , s. 31.
37 „ A n n u a r io P o n t i f i c i o ” , Libre ría E d itri ce V a t i c a n a 1 9 9 8 , s. 11 8 5 - tutaj zn a j d u j e się skład o s o b o w y tej K o n g r e g a c j i . P r e fe k t e m j e s t Kard. S ilv e st r i n i A c h i l l e . Z o b . s. 1 8 3 5 - 1 8 3 6 , w ty m m i e js c u p r z e d s t a w i o n o h is tori ę i z a d a n ia tej K o n g r e g a c j i . Por. „ B i u l e t y n K A I ”, nr
życia na m ocy M otu proprio D ei p ro videntia papieża Benedykta XV, dopiero w dniu 1 m arca 1917 roku. Została ona utworzona z sekcji wschodniej K on g regacji R o zkrzew iania Wiary. Sekcję tę powołał Pius IX, wspom nianą w cześniej k o n stytucją apostolską R om ani Pontifices z 6 stycznia 1862 roku, i nadał jej nazwę: S. C ongregatio de P ropaganda Fide pro Negotiis Ritus O rie n ta lis38. Z m iana w nazw ie tej kongregacji na liczbę m nogą została po d ykto w an a tym, że zw iększyła się liczba obrządków Kościoła Wschodniego. K o ngre gacja posiada tyle urzędów, ile jest obrządków K ościołów wschodnich u trzym ujących jedność ze S tolicą Apostolską. Tych obrządków jest pięć: aleksandryjski, antiocheński, bizantyjski, chaldejski i ormiański. Kongregacja posiada szerokie kom petencje co do osób, co do dyscypliny i co do obrząd ków , a także co do spraw m ieszanych, są to takie zagadnienia, które dotyczą o brządku K ościoła łacińskiego. K o m petenc je Kongregacji Kościoła W sc h o d niego poszerzył jeszc ze bardziej papież Pius XI dokum entem Sancta Dei
E cclesia z dnia 25 m arca 1938 roku. Pod tą n azw ą urząd ten przetrwał do
reform y kurialnej P aw ła VI, który — kierując się między innymi duchem soborow ego D ekretu o K atolickich K ościołach W schodnich - zmienił w 1965 roku w nazwie K ongregacji liczbę pojedynczą na mnogą. Podkreśla ona fakt istnienia nie jed n eg o , ale wielu katolickich K ościołów Wschodnich.
K o n g re g a c ją kieruje kardynał prefekt; jest nim od 24 m aja 1991 roku 74-letni włoski kardynał A chilles Silvestrini, a w jej skład w chodzą też P ry mas Polski kardynał J ó z e f G lem p i m etropolita w rocław ski kardynał Henryk G ulbinow icz. W latach 1981-1990 pracow nikiem jednej z sekcji był obecny biskup połow y W o jsk a Polskiego, gen. Sławoj Leszek Głódź, który obecnie je st jed n y m z k o n su lto ró w 39. Prefekt Kongregacji ma do pom ocy sekretarza i podsekretarza. Do reform y Kurii w 1967 roku na czele stał sam papież. C złonkam i kongregacji są w ybrani przez papieża kardynałow ie i patriarchowie w s c h o d n i40. K o ngre gacja K ościołów W schodnich zajm uje się następującymi sprawami:
a) d otyczącym i osób, dyscypliny czy też obrządków Kościołów W sc hod nich;
b) jej w sposób w yłączny p o d leg ają terytoria, na których większa część chrześcijan należy do o brz ądków wschodnich;
Z o b . S z t a f r o w s k i , K u r i a R z y m s k a , s. 6 5 - 8 0 ; por. P a w 1 u k, d z. cy t, s. 141; por. K r u k o w s k i , A d m i n i s t r a c j a w K o ś c i e l e , s. 72.
39 Z o b . „ B i u l e t y n K A P ’, nr 1 7 ( 3 2 0 ) , s. 3 0.
c) rozpatruje sprawy m ieszane, które m o g ą też dotyczyć Kościoła ła c iń skiego;
d) posiada jurysdykcję także nad katolikam i obrządku łacińskiego w ra z z całą hierarchią, dziełami, instytucjam i i stow arzyszeniam i pobożnym i;
e) na terytoriach Kościoła łacińskiego, poprzez swoich w izytatorów , o tacza opieką jeszcze nie zorganizow anych w iernych o brządku wschodniego;
f) kongregacja K ościołów W sc hodnic h m a w ładzę nad zakonnikam i o b rządku łacińskiego, którzy jako m isjonarze p rz e b y w a ją w re gionach, gdzie większość stanowią chrześcijanie obrządków wschodnich;
g) ma wszelkie uprawnienia, ja k inne k o n gregacje w stosunku do K ościoła łacińskiego, z w yłączeniem spraw, które są zastrzeżone innym dykasteriom , np: Sekretariatowi Stanu z jego sekc ją o g ó ln ą pra c u ją c ą bezpośrednio dla papieża, a także dla w ew nętrznych spraw K ościoła i z d ru g ą S ekcją do k o n taktów z Państwami; Kongregacji do Spraw K anonizacyjnych, P enitencjarii Apostolskiej, Trybunałom Stolicy A p o stolskie j41. K ongregacja ściśle w s p ó ł pracuje z Papieskimi Radami.
II. P A P I E S K I E R A D Y
Papieskie Rady są instytucjam i Kurii R zym skiej autonom icznym i w sw ych zarządach, ale w spółpracującym i bezpośrednio z K o n g re g a c ją E w a n g e liz o w a nia Narodów, jak rów nież z innymi kom petentnym i w zględem nich dykaste- riami. Dzięki nim Stolica A postolska m oże pełniej i skuteczniej prow adzić wysiłki Kościoła katolickiego zm ierzające - dzięki ścisłej w spółpracy innych organów i urzędów kościelnych - do o w oc nego ew ang elizo w a n ia naro d ó w pi'zez sw oją działalność misyjną. O becnie chc em y w skazać, że skuteczna praca Kościoła w jego m isyjnym dziele zależy od harm onijnej w spółpracy nie tylko na płaszczyźnie zarządzania K ościołam i partykularnym i i lokalnym i, ale jeszcze w większym stopniu przez ścisłą w spółpracę w ładz zarządzających na ich płaszczyźnie centralnej. C hodzi nam tu o Stolicę Apostolską, która f u n k cjonuje przez swoje urzędy, instytucje, czyli dykasterie Kurii Rzym skiej.
M usimy przyznać, że wiele się zm ieniło w obecnej sytuacji na p ła sz c z y ź nie centralnego zarządzania sprawam i m isyjnym i w K ościele katolickim .
R eform a Kurii Rzym skiej, której dokonał papież Paweł VI sw oją k o n s ty tu cją Regimini Ecclesiae Universae z roku 1967, u spra w niła zarządzanie m is ja
mi, tw orząc m iędzy innymi instytucje zw ane sekretariatami. Pierwszy sekreta riat p o w ołał do życia, jeszc ze na S oborze W atykańskim II (5 VI 1960 roku), Jan XXIII. M o w a tu o Sekretariacie Jedności Chrześcijan. Papież Paweł VI, ustanaw iając kom isje posoborow e, pozostaw ił wyżej wspom niany Sekretariat: „W celu rozw ijania kontaktów z tymi, których zdobi imię chrześcijan, a są jeszc ze odłączeni od Stolicy A p o sto lsk ie j”42. Drugi Sekretariat dla niechrześ cijan został pow ołany w dniu 19 V 1964 roku. Jest to już dzieło papieża P aw ła VI. T rzeci S ekretariat dla niew ierzących, założony 8 IV 1965 roku, dla o k az y w an ia otwartości i zrozum ienia, które w inniśm y żywić wobec w szyst kich ludzi43.
P otrzeba rów nież w spom nieć o tym, że rocznik papieski „A nnuario Pontifi c io ” z 1980 roku w yliczał kilka organów , które działały w ramach K o ngre ga cji E w a n g elizo w an ia N arodów . D la pełniejszego obrazu złożoności różnych instytucji i urzędów , kom isji i rad, chc em y je w tym miejscu wymienić:
1. K om isja teologii, duchow ości i anim acji misyjnej.
2. K o m isja rew izyjna — dla zatw ierdzania uchw ał synodów i Konferencji B iskupich na terenach misyjnych, a także statutów zakonnych.
3. D uszpasterska kom isja studiów - o pracow ująca duszpasterskie zasady i m etody dotyczące działalności i w spółpracy misyjnej.
4. K o m is ja katechezy i katechistów - za jm ująca się form acją i metodami katechetycznym i.
5. N ajw y ższa Rada, czyli kom itet kierow ania Papieskimi Dziełam i M i syjnymi.
6. R ada W y ż sza P apieskich Dzieł M isyjnych: R ozkrzew iania Wiary, Dzieła św. P iotra A postoła i Unii M isyjnej.
7. T rzy Sekretariaty G eneralne - w spom nianych wyżej Dzieł Papieskich. 8. R ad a W y ż sza P apieskiego D zieła D ziecięctw a.
9. M ięd zy n a ro d o w e C entrum P o budzania D ucha M isyjnego - powołane dekretem K ongregacji E w a n g elizo w an ia N arodów z dnia 31 V 1974 roku. W szystkie w sp o m n ian e Rady czy K om isje podlegały Kongregacji
Misyj-42 Z o b . S z t a f r o w s k i , W s p ó ł p r a c o w n i c y p a p i e ż a , s. 131.
43 R E U 92 ; z o b . P a w 1 u k, d z. c y t., s. 1 5 1 - 1 5 2 ; por. S z t a f r o w s k i , K u r i a R z y m sk a , s. 1 6 5 - 1 7 2 .
44 „ A n n u a r i o P o n t i f i c i o ”, Librería E ditri ce V a t i c a n a 1 99 8, s. 1 2 4 1 - 1 2 4 4 . Tutaj m i e ś c i się sk ła d o s o b o w y tej R a d y z P r e z y d e n te m Kard. E d w a r d C a s s i d y , a także histo ria tej R ady (s. 18 4 9 ). Z o b . S z t a f r o w s k i , K u r i a R z y m s k a , s. 1 6 1 - 1 6 2 .
T rzeba podkreślić, że papież Jan Paweł II dokonał kolejnej reform y Kurii Rzymskiej sw oją konstytucją a postolską P a sto r bonus z dnia 28 VI 1988 roku, w której nie ma ju ż m ow y o w szystkich w spom nianych wyżej insty tu cjach pracujących przy Kongregacji E w a ngelizow ania N arodów . Papież Jan Paweł II na miejsce trzech Sekretariatów pow ołał do życia Papieskie Rady.
a) Pierwsza z nich to Papieska Rada do Spraw Popierania Jedności C h rz e ś cijan (Pontificium Consilium ad Unitatem C hristianorum F ovendam ). Rada ta powstała w celu utrzym yw ania jedności ek um enicznej m iędzy ro z d zielo n y mi chrześcijanam i jako podstaw ow y organ K o ścioła katolickiego. O b o w ią z kiem jej jest roztropnie rozpoczynać i m ądrz e poprzez dzieło ekum eniczne doprow adzać do dialogu i do jedności rozdzielonych chrześcijan \
Ma również jako organ K ongregacji Ew angelizacji N arodów troszczyć się, aby postanow ienia Soboru W atykańskiego II, które d o ty c z ą spraw e k u m e n iz mu, były zastosow ane i w p row adzone w życie. Z ajm u je się następnie p ra w idłow ą realizacją zasad ekum enizm u, a także do niej należy spraw a w ła śc i wej interpretacji pryncypiów ekum enizm u, jak ie zostały za p ro p o n o w a n e 46. Rada Jedności Chrześcijan zw ołuje, popiera i k o ordynuje spotkania katolików , tak krajowe, ja k i m iędzynarodow e, zm ierzające do n aw iązania kontaktów z braćmi innych wspólnot chrześcijańskich. C hodzi tu też o dążenie do p o d trzym yw ania tej jedn o ści47.
Papież Jan Paweł II ukazuje kolejne zadania i w ytycz ne Rady; m ówi, że sprawą N ajw yższego Pasterza jest rozum na troska - w raz z braćm i K ościołów i w spólnot kościelnych, a także z tymi, którzy nie są w pełnej jedn o ści ze Stolicą A postolską - o p odejm ow anie rozm ów i spotkań ku polepszeniu p o czynań ekumenicznych. Rada ta także w yz nacz a obserw ato ró w katolickich na spotkania chrześcijańskie, zaprasza obserw atorów ze strony Braci odłączonych na katolickie spotkania, ilekroć w yda się to p ożyteczne dla ukazania doktryny teologicznej i elementów służących zb liże niu48. S praw y m ieszane są załat wiane przez Radę, na przykład sprawy w iary w p o roz um ie niu jed n ak z in nymi dykasteriam i, a w szczególności nie w chodząc w k om petencje K o n g re gacji Nauki W iary49. Rada papieska do popierania jedności chrześcijan w m om entach wielkich porozum ień podejm uje rozm ow y, których dokonuje
45 P a s t o r b o n u s , nr 135, s. 8 9 5 . 46 Z o b . ta m ż e , nr 136 § 1. 47 T a m ż e , nr 136 § 2. 48 T a m ż e , nr 136 § 3. 49 T a m ż e , nr 137 § 1.
K ościół W schodni, jed n ak nie bez porozum ienia z K ongregacją Kościołów W s c h o d n ic h 50.
P apież w swojej konstytucji mówi także o potrzebie istnienia komisji do dialogu z żydami, a także o podejm o w an iu w tej materii współpracy z innymi chrześc ijan a m i51. T a k a kom isja do dialogu z żydami ju ż obecnie istnieje52. N a jej czele stoi kardynał przew odniczący, który ma do współpracy sekretarza i podsekretarza. T a w łaśnie R ad a w imieniu całego Kościoła prow adzi rozm o wy i konsultacje teologiczne z innymi K ościołam i i wyznaniam i chrześcijań skimi na szczeblu centralnym . D zisiejsza R ada jest kontynuatorką Sekretariatu ds. Jedności C hrześcijan, u tw orzonego przez Jana XXIII na mocy jego Motu proprio Superno D e i nutu z 5 VI 1960 roku. Był to jeden z trzech p o w oła nych w ów czas o rga niz m ów p rzedsoborow ych, mających na celu jak najlepsze p rzygotow anie V aticanum II. Zadaniem tego Sekretariatu było naw iązywanie kontaktów i w spółpracy z chrześcijanam i innych w yznań i zaproszenie ich na Sobór. Papież postanow ił też, że w ram ach Sekretariatu będą dwie sekcje: je d n a zachodnia i druga wschodnia. Po zakończeniu Soboru Paweł VI nie tylko nie rozw iązał tej dykasterii, ale przeciw nie w ramach reform y kurialnej p otw ierdził jej istnienie i rozszerzył jej za dania53. O becną nazwę nadał jej p ap ież Jan Paweł II w 1988 roku. Od 22 X 1974 roku w łonie Sekretariatu, a o b ecnie Rady, działa K om isja do spraw Stosunków Religijnych z Judaiz m em , na której czele stoi p rz ew odnicz ący Rady, a jednym z konsultorów jest biskup S tanisław G ądecki z G niezna. P rzew odniczącym Rady jest od 12 XII 1989 roku 74-letni kardynał australijski Edw ard Idris Cassidy. Ponadto Rada m a h o norow e go p rz ew odnicz ące go w osobie 88-letniego kardynała holender skiego Johannesa W illebrandsa. W jej skład w c h o d zą też m.in. abp Henryk M uszyński z G niez na i bp Alfons Nossol z O p o la54.
b) D ru g a Rada Papieska, która jest zw iązana z K ongregacją Ewangelizacji N arodów , to P apieska R ad a do D ialogu M iędzyreligijnego (Pontificium Con- silium pro Dialogo inter R eligiones). Z ajm uje się ona tymi wszystkimi, którzy w p ra w d zie nie w y z n ają religii chrześcijańskiej, ale w yznają jakąkolw iek re- ligię lub kierują się przynajm niej zm ysłem re ligijnym 55. Celem jej pracy jest
30 T a m ż e , nr 137 § 2. 51 T a m ż e , nr 138; por. S y n o d B i s k u p ó w E u r o p y , D e k l a r a c j a (R. III, nr 7), s. 21 ( m o w a j e s t o p o tr z e b i e d i a l o g u z ż y d a m i ). 52 Z o b . „ L ’O s s e r v a t o r e R o m a n o " 19 96, nr 10, s. 4 3. 53 „ B i u l e t y n K A I ” , nr 1 8 ( 3 2 1 ) , s. 2 4 i 2 5. 54 T a m ż e , s. 2 5.
badanie i poznaw anie religii niechrześcijańskich i p row a dzenie z nimi d ia logu.
W K ościele współczesnym to zadanie jed n o cz en ia w dialogu różnych religii z chrześcijaństw em jest bardzo aktualne. Z drugiej jed n ak strony ta nowa sytuacja dla w ysiłków m isyjnych je s t pew nego rodzaju w yzw aniem . Rada ta nie tylko organizuje i popiera studium oraz bada nia dla osiągnięcia właściw ego mu celu, lecz rów nież inicjuje n aw ią zyw a nie kontaktów z n ie chrześcijanami dla osiągnięcia coraz w iększego w z ajem nego zrozum ienia. Te przedsięwzięcia Rada ma podejm ow ać ze w zględu na lu dzką godność oraz ze względu na dobro duchow e i m aterialne w spólnot niech rześc ija ń sk ic h 36.
Zadaniem Rady, według konstytucji Jana P aw ła II P a sto r b o n u s , je st p o szukiwanie m etod i dróg prow adzących do n aw iązania dialogu z n ie c h rz e ś cijanami. Chodzi w tych kontaktach i dialogu o to, aby chrześcijanie mogli poznać różne religie niechrześcijańskie i odw rotnie. P race p odejm ow ane przez Radę we w spom nianym zadaniu nie m o g ą naruszać kom petencji Kongregacji Nauki Wiary, Kongregacji K ościołów W sc hodnic h i K ongregacji E w a n g e liz o wania N a rodów 57. W następnym artykule konstytucji papież mówi o k o n ie c z ności pow stania komisji przy tej R adzie dla u trzym yw a nia kontaktów re lig ij nych z m uzułm anam i. Chodzi tu o inicjow anie i potęgow anie, a także r o z wijanie dialogu religijnego m iędzy m uzułm anam i i katolikam i, podejm ując w razie potrzeby także w tej dziedzinie w spółpracę z innym i chrześc ijan a m i58. Na czele tej Rady stoi kardynał przew odniczący, który m a do w spółpracy w iceprzew odniczącego i sekretarza. Poprzednikiem R ady był Sekretariat dla Niechrześcijan, ustanowiony przez P aw ła VI na m ocy breve P rogrediente
Concilio z 19 V 1964 roku. Pod o b e c n ą n a z w ą instytucja ta istnieje od czasu
w spomnianej reformy kurialnej Jana P aw ła II z 1988 roku. W ram ach tej dykasterii istnieje Kom isja do spraw Stosunków R eligijnych z M uzułm anam i, powołana 22 X 1974 roku przez P aw ła VI, a k ierow ana przez p rz ew o d n icz ą cego Rady. Od 27 V 1985 roku jest nim 65-letni kardynał nigeryjski Francis Arinze59.
c) Trzecia Rada nosi nazwę R ada P apieska do Spraw Kultury (Pontificium Consilium pro Cultura). Podstaw ow ym jej zadaniem jest koordynow anie i
skład o s o b o w y P a p ie s k ie j R a d y d o sp raw D i a l o g u M i ę d z y r e l i g i j n e g o z p r e z y d e n t e m Kard. A ri n ze Fran cis, a także krótka histo ria R a d y (s. 1 8 5 5 ) . Por. P a s t o r b o n u s , nr 159, s. 9 0 2 .
56 P a s t o r b o n u s , nr 160. 57 T a m ż e , nr 161. 58 T a m ż e , nr 162.
p row adzenie dialogu K ościoła ze światem zew nętrznym , szczególnie w dzie dzinie kultury, dzięki w spó łp ra cy w szędzie tam, gdzie to jest możliwe.
W dzisiejszym swoim kształcie R ad a łączy od 25 III 1993 roku dwie d aw niejsze dykasterie: w ła śc iw ą Radę, utw orzoną przez Jana Pawła II w dniu 20 V 1982 roku, i P a p ie s k ą R adę do Dialogu z N iew ierzącym i, istniejącą pod tą n a z w ą od re form y z 1988 roku, a bę d ą c ą kontynuacją Sekretariatu dla N iew ierzących, p o w ołanego przez P aw ła VI w dniu 9 IV 1965 roku. Śladem po łącz en ia tych dw óch róż nych R ad papieskich jest istnienie w łonie obecnej dw óch sekcji: W ia ra i K ultura oraz Dialog z Kulturami. Przy omawianej R adzie istnieje R ad a do spraw K oordynacji m iędzy A kadem iam i Papieskimi, staw iająca sobie za zadanie koordynow anie poczynań dziesięciu akademii p ap ie sk ic h 60. R ad a do S praw Kultury zabiega o to, by zbawcze orędzie E w a ngelii docierało do w s półcz esnych instytucji naukow ych, przejawiających często ducha n iew iary i lekce w aż ący c h religię, i sprzyjało ich coraz szersze mu otw ieraniu się na w iarę chrześcijańską, która współtworzy kulturę i naukę oraz stanowi źródło natch n ie n ia dla literatury i sztuki61. Rada w yraża troskę d u szp a ste rsk ą K ościoła w obec n iepokojącego zjaw iska zrywania więzów łą czących E w an g elię i kulturę. R ozw ija zatem badania nad problem em niewiary i obojętności religijnej, w y stępującym w rozmaitych postaciach w różnych kręgach kulturow ych; poszu k u je ich przyczyn i skutków w świetle wiary chrześcijańskiej, aby dostarczyć odpow iednich środków m ogących usprawnić działalność d u s zp a ste rsk ą K ościoła, zm ierzającą do ewangelizacji kultur i do inkulturacji E w a n g e lii62. D la ułatw ienia kontaktów Kościoła i Stolicy A pos tolskiej z intelektualistam i, R ada podejm uje inicjatywy m ające na celu na w iązanie dialogu m iędzy w iarą i kulturam i oraz między samymi kulturami. C z u w a także nad inicjatyw am i p odejm ow anym i przez różne instytucje koś cielne oraz służy p o m o c ą instytucjom w yznaczonym do tego przez K on ferencje E p is k o p a tó w 63. P apieska R ada naw iązuje dialog rów nież z tymi, którzy nie w ierzą w B oga lub nie w y z n ają żadnej religii, jeśli tylko w ykazują
60 „ A n n u a r io P o n t i f i c i o ” , Li brer ía E d itr ic e V a t ic a n a 19 98, s. 1 2 6 7 - 1 2 6 8 , tutaj zn ajduj e się sk ła d o s o b o w y P a p i e s k i e j R a d y d o sp ra w Kultu ry z P r e z y d e n te m Kard. Paul P o u p a r d e m , a tak ż e krótka histo ri a i za d a n ia tej R a d y (s. 1856) ; „ B i u l e t y n K A I ”, nr 1 8 ( 3 2 1 ), s. 26.
61 Z o b . M o tu pro pri o I n d e a P o n t i f i c a t e s N o s t r i o p o ł ą c z e n i u P a pies k iej R a d y ds. Kultury z P a p i e s k ą R a d ą d s. D i a l o g u z N i e w i e r z ą c y m i oraz o p r z e k s z ta ł c e n i u Pa pie sk ie j K o m is j i ds. Z a c h o w a n i a D z i e d z i c t w a A r t y s t y c z n e g o i H i s t o r y c z n e g o K o ś c i o ł a w P a p i e s k ą K o m is j ę ds. K o ś c i e l n y c h D ó b r K ultu ry ( z dnia 2 5 m a r c a 1 9 9 3 , d a n y w R z y m i e ) , „ L ' O s s e r v a t o r e R o m a n o ” 1 9 9 3 , nr 8 - 9 , s. 4. Jan P a w e ł II u t w o r z y ł R a d ę d o S p ra w Kultury. 62 M o t u pro prio I n d e a P o n l i f i c a i u s N o s t r i , nr 2, ta m ż e . 63 M o t u p ro pri o I n d e a P o n t i f i c a t e s N o s t r i , nr 3, ta m ż e .
chęć współpracy. O rganizuje zjazdy pośw ięc one tej problem atyce i u cz estn i czy w nich poprzez swoich ekspertów.
I. Papieska R ada ds. Kultury składa się z dwóch sekcji: 1. W iara i K u ltu ra; 2. Dialog z Kulturami. Sekcja W iara i K ultura będzie kontyn u o w ała d o tychczasow ą działalność Papieskiej R ady ds. Kultury. Sekcja Dialog z K u ltu rami będzie przedłużeniem Papieskiej Rady ds. D ialogu z N iew ierzącym i.
Na czele Rady stoi kardynał przew odniczący, od 19 IV 1988 roku jest nim 67-letni kardynał francuski Paul Poupard, który ma do w spółpracy w ic e p rz e wodniczącego i sekretarzy. Jednym z kardynałów , należących do Rady, jest Prymas Polski Kardynał J ó z e f G lem p, jej członkiem jest rów nież abp J ó z e f Życiński, a wśród świeckich jej konsultorów - reżyser K rz y s z to f Z a n u s si64.
II. Szanując statuty Papieskiej A kadem ii N auk oraz m ającej pow stać A k a demii N auk Społecznych, P apieska R ada ds. Kultury czuw a nad działa ln o śc ią Akadem ii Papieskich i koordynuje ich w spółpracę.
III. Papieska Kom isja ds. Z a c h o w an ia D z ie dzictw a A rtystycznego i H isto rycznego Kościoła będzie odtąd nosiła nazwę: Papieska K om isja do spraw Kościelnych D óbr Kultury. I chociaż zachow uje zakres kom petencji określony w artykułach 100-103 K onstytucji apostolskiej Pastor bonus, nie będzie n a le żeć do K ongregacji ds. D uchow ieństw a, lecz stanie się organizm em s a m o dzielnym, posiadającym własnego przew odniczącego, należącego do członków Papieskiej Rady do spraw Kultury, z k tó rą będzie utrzym yw ać regularne kontakty, m ające na celu zapew nienie obu dykasteriom zgodność celów i ow oc ną współpracę. B ędzie także konsulto w ała się z P ap iesk ą R a d ą do spraw Kultury w kwestiach dotyczących A kadem ii, których działalność rów nie ż należy do dóbr kultu ro w y ch 65. W syntetycznym zarysie ukazane zostały P a pieskie Rady, które sw oje zadania i cele łączą z pra cą K ongregacji E w a n g e lizowania Narodów. W następnym punkcie przedstaw im y pozostałe organy centralnego zarządu misjami przez S tolicę A postolską, to znaczy u każem y rolę Papieskich Dzieł M isyjnych.
III. P A P I E S K I E D Z I E Ł A M I S Y J N E I I C H R O L A
Kościół pow szechny w swym m isyjnym posłannictw ie w y p o saż o n y jest w odpow iednie środki oraz instrum enty dla skutecznej i szeroko rozw ijającej się
64 „ B i u l e t y n K A I ”, nr 1 8 ( 3 2 1 ), s. 26 .
działalności misyjnej. S w oim ew angelizacyjnym zasięgiem obejm uje granice jak najdalszych kultur i języków , aby E w angelia i świadectwo o niej były znane na całym świecie. T akie zadanie stoi przed Kościołem i wyrażać się pow inno w św iadectw ie indyw idualnym chrześcijan, którzy przez chrzest święty po w ię k s z a ją w spólnotę Ludu B ożego i zostają wezwani do udziału i popierania dzieła ew angelizacji.
K ościół otw arcie oczekuje na ow oce św iadectw a, które w yrażają się w d o b ro w o ln y m w y z naw aniu przyjętej religii. Jeśli człow iek innej religii, kultu ry czy j ę z y k a otw orzy się na n o w ą religię66, wtedy m ożna mówić o o w o cach ew angelizacji i rozpoczęciu dialogu z innymi religiami świata67. Bis kupi, którzy stoją na czele sw ych K ościołów partykularnych, m ają za zadanie popierać w szelkie środki, które prz y czy n iają się do rozwoju dialogu z innymi religiam i i działalności m isyjnej.
W tej części pracy chcem y zająć się om ów ieniem i przedstawieniem czte rech Papieskich Dzieł M isyjnych (Papieskie Dzieło R ozkrzew iania Wiary, Papieskie D zieło M isyjne św. Piotra Apostoła; Papieskie Dzieło Misyjne św iętego D ziecięctw a, Papieska Unia M isyjna Duchow ieństw a), które mają szczególne znaczenie w ich historycznym rozw oju dla wzrostu Kościoła w jego m isyjnym posłaniu ew an g e liz a c y jn y m 68. W spom niane Dzieła Misyjne m a ją sw oje statuty. S ą instytucjam i podlegającym i papieżowi, Stolicy A pos tolskiej, a szczególnie w cześniej om ów ionej Kongregacji Ewangelizowania N arodów . Papieskie D zieła M isyjne m ają swoje organy zarządzania, dyrektora generalnego i dyrektorów krajow ych w danych K ościołach partykularnych.
S obór W aty k a ń sk i II w dekrecie A d gentes przypomina, że dziełom tym należy się pierw szeństw o wśród innych, gdyż są „środkiem tak do wpajania katolikom od dzieciństw a ducha praw dziw ie pow szechnego i misyjnego, jak i do jego pobudzania; dla skutecznego gro m ad z en ia środków pom ocy na rzecz w szystkich misji w zależności od ich p o trze b ”69.
66 Z o b . J. M a s s o n, D e k r e t o d z i a ł a l n o ś c i m i s y j n e j K o ś c i o ł a ( K o m e n ta r z ) - na j ę z y k p o lsk i p r z e t ł u m a c z y ł W . K o w a l a k , P i e n i ę ż n o 1 9 6 8 , s. 1 3 4 n.; por. E N nr 2 4 i 2 6 oraz 18 i 19.
67 Z o b . E N 5 3 - d i a l o g z r e lig ia m i; D M 22; D R N 2 - g d z i e j e s t m o w a o sz a c u n k u K o ś c i o ł a k a t o l i c k i e g o w o b e c r e lig ii n ie c h r z e ś c i j a ń s k i c h .
68 Z o b . A. K o s z o r z, M i s y j n a d z i a ł a l n o ś ć K o ś c i o ł a , [w:] N a r z e c z p o s t a w y c h r z e ś c i j a ń s k i e j , W a r s z a w a 1 9 7 8 , s. 102; K an . 79 1 § 2 m ó w i o w y z n a c z e n i u kapłana dla popiera nia p o c z y n a ń m i s y j n y c h , a z w ł a s z c z a P a p i e s k i c h D z i e ł M i s y j n y c h , d l a te g o u zn a n o potr ze bę, by o m ó w i ć w t y m o p r a c o w a n i u h isto r ię i ro lę w s p o m n i a n y c h D z i e ł .
69 D M 3 8 i 29; por. K o s z o r z, dz. c y t, s. 102; w d e k r e c i e j e s t m o w a o P a p ie s k ic h D z i e ł a c h M i s y j n y c h .
Najbardziej charakterystyczną cechą w spom nianych Dzieł jest ich u n iw e r salizm. Zbierając fundusze u trzym ują one diecezje m isyjne, sem inaria d u chowne, niższe i wyższe, liczne nowicjaty, form acyjne dom y zakonne, tysiące stacji misyjnych i Kościołów , szkoły różnego typu, dom y pogodnej starości, szpitale, apteki dla biednych, leprozoria i przedszkola. Fundusze P apieskich Dzieł M isyjnych za pew niają biskupom m isyjnym m inim um e g z y s te n cji70. Stały się one instytucjami Kościoła pow szechnego i każdego K ościoła p a r tykularnego71.
Sobór W atykański II określił, iż dzieła te za jm u ją centralne m iejsce we współczesnej współpracy misyjnej. Jako oficjalny i pierw szorzędny instrum ent we współpracy m isyjnej podejm ow anej przez wszystkie Kościoły, Papieskie Dzieła M isyjne w spólnie tw o rz ą organ popierania działalności m isyjnej w Kościele. Wśród nich m ożem y wyróżnić: 1. Papieskie D zieło R ozkrz ew iania Wiary; 2. Papieskie Dzieło M isyjne św. Piotra Apostoła; 3. Papieskie Dzieło Misyjne Świętego Dziecięctwa; 4. P apieską Unię M isyjną D uchow ieństw a.
Dzieła te powstały z inicjatywy prywatnej we Francji. U trz y m u ją się j e d y nie z ofiar ludzi bezinteresow nych i z dobrej ich woli. R ealizują sw e cele dzięki pom ocy założonej grupy zelatorów i ze la torek72.
Konstytucja dogm atyczna o Kościele L um en gentium m ówi o P apieskich Dziełach M isyjnych jako organach popierania działalności misyjnej Kościoła. Są one świadectwem katolickości Kościoła, bo u tw ierd z ają w nim „więzy głębokiej wspólnoty co do bogactw duchow ych, pra co w n ik ó w apostolskich i doczesnych środków pom ocy. Są one uprzyw ilejow anym środkiem do u trzy mania łączności zarówno m iędzy poszczególnym i K ościołam i partykularnym i, jak i między każdym z nich a papieżem . P ierw szym i podstaw o w y m celem Papieskich Dzieł M isyjnych jest budzenie i pogłębianie uniw ersalnego ducha misyjnego wśród Ludu Bożego. Pierw sze trzy D zieła osiąg ają ten cel przez uzewnętrznienie żarliwości misyjnej w duchow ej i m aterialnej w spółpracy w dziele ewangelizacji. Dzięki nim powstaje też centralny fundusz solidarności chrześcijańskiej, który jest zużytkow any w zapro g ra m o w an y m św iadczeniu
70 Zo b. K o s z o r z, d z. cy t. s. 102.
71 Z o b . J. W o s i ń s k i, P a p i e s k i e D z i e ł a M i s y j n e - S t a t u ty . e x A e d i b u s S a c r a e C o n g r e - g a t i o n i s p r o G e n t i u m E v a n g e li z .a tio n e . 1 98 0, W a r s z a w a 1981 , s. 5; por. W . G ó r a I s k i, K o m e n t a r z d o P r a w a K a n o n i c z n e g o , t. Ili , s. 3 0, Lu blin 1 98 6. Kan. 79 1 § 2 m ó w i , iż w s p ó ł c z e ś n i e istniej e potrz eba na n o w o o b u d z e n i a ś w i a d o m o ś c i m i s y j n e j p o śr ó d ludzi w i e r z ą c y c h , g d y ż w raz z o g ó l n y m k r y z y s e m w a r to śc i d u c h o w y c h z a n i e d b a n o takż e s p r a w y m i s y j n e j w s p ó ł pracy p o p rz ez Pa pie sk ie D z i e ł a M i s y jn e , które o b e c n y P a p i e ż tak s t a n o w c z o p o l e c a i b ł o g o s ł a w i .
w zajem nej pom o cy we w szystkich potrzebach m isyjnych w obrębie Kościoła p o w s z e c h n e g o ”73.
S zcz ególnym zadaniem biskupa jest przede w szystkim popieranie Papies kich D zieł M isyjnych wśród wiernych. Tym D ziełom należy się słusznie p ierw sze miejsce, poniew aż p rzedstaw iają środki do aktywnej działalności m isyjnej. Dzięki nim świeccy w spółpracow nicy dzieła m isyjnego o praw dzi wie p o w s ze ch n y m i m isjonarskim usposobieniu starają się o środki dla okaza nia pom ocy m isjom , szczególnie tym, które jeszc ze nie są sam odzielne74. M ów iąc o roli P apieskich Dzieł M isyjnych w ielokrotnie podkreśla się, że biskupi m a ją dla nich znaleźć centralne i zasadnicze miejsce w realizacji ak tyw ności m isy jn e j75. Innym celem, który należy uw ażać za bardzo ważny, jest dostarczanie informacji o stanie i o potrzebach misji na wszystkich kon tynentach, a co się z tym wiąże, głębsze uśw iadom ienie członkom Kościoła potrzeby ich m odlitw y w intencji pow ołań m isyjnych, a także m odlitwy o um acn ia n ie ducha solidarności w dziele ew angelizacji świata.
P apieskie D zieła M isyjne, dlatego że ich znaczenie jest tak wielkie, współ p ra c u ją ściśle i bezpośrednio z sa m ą K o ngre gacją Ew angelizow ania Narodów. Do najw a żn iejszy c h zadań, jakie stoją przed Papieskim i Dziełami Misyjnymi, m o ż e m y zaliczyć: a) ew an gelizow a nie w ścisłym tego słowa znaczeniu wraz z p o m o c ą charytatyw ną, społeczną, ek o n o m ic z n ą i leczniczą, b) działalność, która p rz yczynia się do integralnego rozw oju narodów świata76 poprzez udzielanie pom ocy m łodym Kościołom dla zagw arantow ania ich sam ow ys tarczalności, zabieganie o harm onię w e w spółpracy z organizacjami, które d ziała ją charytatyw nie. K olejnym bardzo w ażnym zadaniem jest propagowanie m odlitw y, różnych jej form w intencji misji, a także prow adzenie współpracy z instytutam i m isyjnym i, które sw oją działalność kierują bezpośrednio ku roz w ojow i dzieła ew an g elizac ji77. Papieskie D zieła M isyjne m ają charakter w y ch o w aw cz y i o d d z ia ły w u ją na kształtow anie św iadom ości misyjnej wiernych św ieckich. U kazuje to, że ich pom oc m a charakter uniwersalny w otwarciu na m is je 78. P apieskie D zieła M isyjne są je d n ą z najważniejszych służb K o ś
73 K K 13; z o b . W o s i ń s k i, dz. c y t., s. 6. 74 Z o b . M a s s o n, dz. cy t., s. 135; por. S z t a f r o w s k i , Ku r i a R z y m s k a , s. 150 i 1 6 2 - 1 6 3 . 75 Z o b . M a s s o n, d z. c y t, s. 135. 76 Z o b . W o s i ii s k i, d z. cy t., s. 8 i 9; z o b . K K 17 i D B 6; J a n P a w e ł II, RM 84; E N 31; K D K 4 2. 77 W o s i ń s k i, d z. c y t, s. 8 i 9. 78 Z o b . t a m ż e , s. 10.
