Tom IV, zeszyt 1 — 2008
JAROS+AW BUBI+O
POSTEDPOWANIE W SPRAWACH GOSPODARCZYCH PO NOWELIZACJI KODEKSU POSTEDPOWANIA CYWILNEGO
WYBRANE ASPEKTY PRAKTYCZNE
1. UWAGI OGÓLNE
Ustawicznie podejmowane s Da dziaPania maj Dace na celu zwieDkszenie efektyw-nos´ci s Dadownictwa powszechnego m.in. poprzez racjonalizacjeD przebiegu posteD-powania cywilnego, a w szczególnos´ci przyspieszenie posteDposteD-powania w sprawach gospodarczych. Jakos´c´ i czas s Dadowego rozstrzygania sporów w sprawach gos-podarczych – zasadniczego elementu w szerszym procesie dochodzenia i zaspo-kajania na drodze prawnej wierzytelnos´ci powstaPych w zwi Dazku z prowadzon Da dziaPalnos´ci Da gospodarcz Da – stanowi w opinii wielu ekspertów jeden z istotnych skPadników „otoczenia” gospodarki1. DPugos´c´ i stopien´ uci Daz_liwos´ci tego
proce-su w sposób istotny wpPywaPy na warunki rozwoju i funkcjonowania przedsieD-biorczos´ci. Postulaty usprawnienia i skrócenia czasu trwania posteDpowan´ s Dado-wych w sprawach gospodarczych byPy zgPaszane juz_ od dPuz_szego czasu m.in. przez s´rodowiska skupiaj Dace przedsieDbiorców.
Zamierzone przez ustawodawceD usprawnienie i przyspieszenie posteDpowa-nia w sprawach gospodarczych przeprowadzone zostaPo w postaci uchwalonej w dniu 16 listopada 2006 r. ustawy o zmianie ustawy – Kodeks posteDpowania
Dr JAROS+AWBUBI+Oa asystent Katedry Prawa Cywilnego i PosteDpowania Cywilnego
WydziaPu Zamiejscowego Nauk Prawnych i Ekonomicznych Katolickiego Uniwersytetu Lubel-skiego Jana PawPa II w Tomaszowie Lubelskim; adres do korespondencji: ul. MarszaPka J. PiPsudskiego 67/97, 22-400 Zamos´c´; e-mail: rezonans0@op.pl
1S. D a l k a, Poste%powanie w sprawach gospodarczych przed s %
adami powszechnymi, „Palestra” 1990, z. 1, s. 40; T. M i s i u k, Rozpoznawanie i rozstrzyganie spraw gospodar-czych, „Palestra” 1990, z. 1, s. 27; T. W i s´ n i e w s k i, Poste%powanie w sprawach gospo-darczych, Kraków 1997, s. 18.
cywilnego oraz innych ustaw2, któr Da Prezydent RP podpisaP 7 grudnia 2006 r., a która weszPa w z_ycie 20 marca 2007 r.
Tres´c´ dokonanej noweli jest bardzo obszerna i wielow Datkowa, obejmuje bowiem zmiany natury terminologicznej, porz Dadkowej oraz techniczno-organi-zacyjnej. Nowe rozwi Dazania konkretyzuj Dac dotychczas obowi Dazuj Dace przepisy oraz usuwaj Dac te, które spowalniaPy przebieg posteDpowania, nios Da jednak takz_e ze sob Da rozliczne zagroz_enia.
2. ZMIANA POJEDCIA PRZEDSIEDBIORCY ORAZ SPRAWY GOSPODARCZEJ
Poza kodeksem posteDpowania cywilnego3nowela zmienia równiez_ ustaweD
z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez s Dady spraw gospodarczych4.
Uaktualnia mianowicie w art. 1 tego aktu nazweD s Dadu wojewódzkiego, zmie-niaj Dac j Da na s Dad okreDgowy, a ponadto do zakresu spraw gospodarczych dodaje sprawy o nadanie klauzuli wykonalnos´ci tytuPom egzekucyjnym, którymi s Da orzeczenia s Dadu gospodarczego prawomocne lub podlegaj Dace natychmiastowe-mu wykonaniu albo ugoda zawarta przed tym s Dadem, wyP Dacza natomiast z tego katalogu sprawy o podziaP maj Datku wspólnego pomieDdzy byPymi wspólnikami spóPki cywilnej5. Zmianie podlega równiez_ ustawa z dnia 2
lip-ca 2004 r. o swobodzie dziaPalnos´ci gospodarczej6. Mianowicie celem
zmia-ny jest doprecyzowanie skutków zaniedban´ w przedmiocie braku aktualizacji miejsca zamieszkania i adresu dla doreDczen´ przez osobeD fizyczn Da wpisan Da do Ewidencji DziaPalnos´ci Gospodarczej. W takim przypadku korespondencjeD nalez_y obecnie pozostawic´ w aktach ze skutkiem doreDczenia zgodnie ze zmie-nionym art. 139 § 3 k.p.c.7 Znowelizowane przepisy id Da tutaj z pomoc Da
wie-2Dz. U. z 2006 r., Nr 235, poz. 1699. 3
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks poste%powania cywilnego(Dz. U. z 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zm.), dalej cyt.: k.p.c.
4Dz. U. z 1989 r., Nr 33, poz. 175 ze zm.
5Sprawy te beDd Da rozpoznawane w posteDpowaniu nieprocesowym przez wydziaPy cywilne,
tak jak wszystkie inne sprawy „dziaPowe” (por. postanowienie SN z dnia 15 listopada 1990 r., II CZ 169/90, OSP 1991/7-8, postanowienie SN z dnia 30 wrzes´nia 1977 r., III CRN 76/77, OSNCP 1978/7, poz. 115.).
6Dz. U. z 2004 r., Nr 173, poz. 1807 ze zm.
7Nowelizacja nie zmienia co do zasady tres´ci przepisu, uwzgleDdniaj Dac jedynie jako
miej-sce wpisu przedsieDbiorców obok rejestru przedsieDbiorców, w Krajowym Rejestrze S Dadowym, takz_e ewidencjeD dziaPalnos´ci gospodarczej.
rzycielom, wprowadzaj Dac instytucjeD zasteDpczego doreDczania pism przedsieDbior-com, co wskazuje na równoprawne traktowanie wszystkich podmiotów zajmu-j Dacych sieD prowadzeniem dziaPalnos´ci gospodarczezajmu-j. W ten sposób brak aktua-lizacji adresu przez niesolidnego dPuz_nika w rejestrze gospodarczym nie beDdzie stanowiP juz_ przeszkody w sprawnym dochodzeniu roszczen´ przed s Dadem8.
PojeDcie sprawy gospodarczej zostaPo zdefiniowane dwukrotnie: w art. 2 ustawy o rozpoznawaniu przez s Dady spraw gospodarczych9 oraz art. 479(1)
k.p.c. Zakres regulacji zawarty w ustawie jest jednak bardziej ogólny, niz_ ten okres´lony w art. 479(1) k.p.c.10 Wynika to z faktu, iz_ art. 479(1) k.p.c. de-finiuje tylko te sprawy gospodarcze, które s Da rozpoznawane w posteDpowaniu odreDbnym uregulowanym w czeDs´ci i ksieDdze pierwszej tytule VII dziale IVa k.p.c. Z kolei sprawy gospodarcze zdefiniowane w art. 2 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez s Dady spraw gospodarczych mog Da byc´ rozpoznawane w róz_nych posteDpowaniach s Dadowych, w odreDbnym posteDpowa-niu procesowym b Dadz´ w posteDpowaposteDpowa-niu nieprocesowym11.
Znowelizowane przepisy procedury cywilnej ukazuj Da takz_e now Da definicjeD przedsieDbiorcy. W rozumieniu art. 4792znowelizowanego k.p.c. jest to osoba
fizyczna, prawna albo jednostka organizacyjna niebeDd Daca osob Da prawn Da, której ustawa przyznaje jednak zdolnos´c´ prawn Da. Osoba taka lub jednostka powinna prowadzic´ we wPasnym imieniu dziaPalnos´c´ gospodarcz Da lub zawodow Da. Prze-pisów dziaPu o posteDpowaniu w sprawach gospodarczych nie beDdzie sieD nato-miast stosowac´ w sprawach dotycz Dacych dziaPalnos´ci wytwórczej osób fizycz-nych w rolnictwie w zakresie upraw rolfizycz-nych oraz chowu i hodowli zwierz Dat, ogrodnictwa, warzywnictwa, les´nictwa i rybactwa s´ródl Dadowego, a takz_e wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaz_y posiPków domowych i s´wiad-czenia w gospodarstwach rolnych innych usPug zwi Dazanych z pobytem
turys-8W tym s´wietle, w interesie kaz_dego przedsieDbiorcy beDdzie moz_liwie szybka aktualizacja
danych adresowych w rejestrach gospodarczych. PrzedsieDbiorcy, którzy nie dopilnuj Da obowi Daz-ków aktualizacyjnych, mog Da zostac´ naraz_eni na utrateD moz_liwos´ci obrony s´rodkami zaskarz_enia.
9T. W P o d y k a, Ustawa o rozpoznawaniu przez s %
ady spraw gospodarczych, PiP 1990, z. 3, s. 16.
10 Ewentualne w Datpliwos´ci moz_e budzic´ kwestia wPas´ciwos´ci s Dadów gospodarczych po
zaprzestaniu prowadzenia przez przedsieDbiorceD dziaPalnos´ci gospodarczej na gruncie art. 4791
§ 1 zd. 2 k.p.c., w kontrapunkcie do przepisów rozporz Dadzenia Ministra Sprawiedliwos´ci z dnia 27 wrzes´nia 2001 r. w sprawie utworzenia s Dadów gospodarczych (Dz. U. 2001, Nr 116, poz. 1247).
11J. M o k r y, Poje%cie sprawy gospodarczej, PiP 1990, z. 7, s. 59; T. N a w o r s k i,
tów. Ponadto ustawodawca uchyla przepis art. 4797 k.p.c. stanowi Dacy, iz_ w posteDpowaniu przed s Dadem gospodarczym zdolnos´c´ s Dadow Da maj Da takz_e przedsieDbiorcy, beDd Dacy jednostkami organizacyjnymi, niemaj Dacymi osobowos´ci prawnej, utworzonymi zgodnie z przepisami prawa, jez_eli ich przedmiot dzia-Pania obejmuje prowadzenie dziaPalnos´ci gospodarczej12.
3. ZMIANY LEGISLACYJNE
Nowelizacja wskazuje przede wszystkim jasn Da reguPeD kolizyjn Da, która w przypadku ewentualnego zbiegu przepisów z zakresu posteDpowania odreDb-nego w sprawach gospodarczych z przepisami innych posteDpowan´ odreDbnych, nakazuje przyznac´ pierwszen´stwo stosowania przepisom dotycz Dacym posteDpo-wania gospodarczego. Tak wieDc w odniesieniu do spraw gospodarczych, prze-pisy innych posteDpowan´ odreDbnych znajd Da zastosowanie jedynie wówczas, gdy nie pozostaj Da one w sprzecznos´ci z przepisami posteDpowania odreDbnego w sprawach gospodarczych. Zapewni to jednolitos´c´ procedowania w sprawach gospodarczych, z uwzgleDdnieniem róz_nic wynikaj Dacych z innych posteDpowan´ odreDbnych: nakazowego, upominawczego b Dadz´ uproszczonego.
Nowelizacja wyP Dacza ponadto moz_liwos´c´ wytoczenia powództwa wzajem-nego, polegaj Dacego na tym, z_e pozwany przedsieDbiorca wysteDpuje z wPasnym roszczeniem przeciwko powodowi w ramach juz_ tocz Dacego sieD posteDpowania. W dotychczas obowi Dazuj Dacym stanie prawnym powództwo wzajemne dopu-szczalne byPo wówczas, gdy zachodziP zwi Dazek mieDdzy obiema sprawami i pozwany w tym samym procesie chciaP dochodzic´ wPasnych roszczen´. S Dad orzekaP w jednej sprawie o obu roszczeniach na podstawie przeprowadzonego posteDpowania dowodowego i zgromadzonego materiaPu. W tego rodzaju spra-wach czeDsto powstaj Da bowiem sytuacje, w których powód i pozwany maj Da moz_liwos´c´ dokonania potr Dacenia roszczenia dochodzonego w pozwie wzajem-nym z roszczeniem dochodzowzajem-nym w pozwie gPówwzajem-nym. Po dokonanej zmianie przepisów wzajemne z_ Dadania s Dad beDdzie musiaP rozstrzygac´ w odreDbnych posteDpowaniach czeDs´ciowo na tym samym stanie faktycznym oraz z ryzykiem odreDbnej oceny tego samego lub podobnego stanu faktycznego. Ponadto po-zbawienie pozwanego przedsieDbiorcy moz_liwos´ci wnoszenia pozwu
wzajemne-12K. K r u c z a l a k, Poje%cie przedsie%biorcy i jego znaczenie w obowi %
azuj %acym prawie, „Rejent” 1998, nr 3, s. 18 n.; P. L i s s o n´, Zakres poje%cia „przedsie%biorca” w Prawie dzia-Falnos´ci gospodarczej oraz innych aktach prawnych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjolo-giczny” 2002, nr 2, s. 60.
go oznacza dla niego w praktyce a prócz koniecznos´ci prowadzenia i obrony swoich praw w tocz Dacym sieD juz_ procesie a takz_e koniecznos´c´ wytoczenia odreDbnego powództwa. Oznacza to, iz_ w sprawach o sporne czy skompliko-wane roszczenie pewne czynnos´ci beDd Da powtarzane dwukrotnie (posteDpowanie dowodowe przeprowadzone w posteDpowaniu wczes´niejszym, uczestnictwo w posiedzeniach s Dadu), pochPaniaj Dac czas i s´rodki stron, pePnomocników oraz innego s Dadu w odreDbnym procesie. Z pewnos´ci Da konieczne beDdzie ponowne gromadzenie materiaPu dowodowego (np. przesPuchanie s´wiadków czy dowód z opinii biegPego). Moz_na zatem wysnuc´ wniosek, iz_ wprowadzony zakaz wnoszenia powództwa wzajemnego, niew Datpliwie przyspieszy rozstrzyganie spraw s Dadowych z przyczyn formalnych, niemniej jednak moz_e przynies´c´ odwrotny do spodziewanego skutek w postaci jednoczesnego spowolnienia merytorycznego rozstrzygania spraw. Ponadto z uwagi na fakt, z_e powództwo wzajemne byPo dotychczas jednym ze sposobów obrony pozwanego, pozba-wienie przedsieDbiorców tej moz_liwos´ci moz_e w praktyce skutkowac´ narusze-niem podstawowych swobód i ograniczenarusze-niem uprawnien´ procesowych pozwa-nego, powoduj Dac tym samym zachwianie równowagi procesowej stron13.
Jednoczes´nie wprowadzono zasadeD, iz_ do potr Dacenia w toku posteDpowania mog Da byc´ przedstawione tylko wierzytelnos´ci udowodnione dokumentami14.
Dotyczy to jednak wyP Dacznie potr Dacenia w toku posteDpowania a jez_eli zarzut zostaP zPoz_ony przed wytoczeniem powództwa, moz_na dla udowodnienia tego faktu zgPaszac´ wszelkie dowody15. Jak jednak wskazuje praktyka,
ogranicze-nie dowodowe wprowadzone przy wykazywaniu istogranicze-nienia przedstawionej do potr Dacenia wierzytelnos´ci wyP Dacznie do dokumentów, pozbawi przedsieDbior-ców jednego z najczeDs´ciej stosowanych, nierzadko skutecznych, sposobów obrony w procesie. Nie tylko bowiem stwierdzone dokumentami wierzytel-nos´ci mog Da byc´ skutecznie potr Dacone. Dochodzenie w odreDbnym procesie wierzytelnos´ci, które nie beDd Da stwierdzone dokumentem, beDdzie sieD wi DazaPo dla strony z obowi Dazkiem ponoszenia dodatkowych kosztów s Dadowych.
Pomi-13 Podkres´lic´ nalez_y, iz_ nawet dopuszczenie powództwa wzajemnego nie wykluczaPoby
zarz Dadzenia przez s Dad odreDbnych rozpraw co do powództwa gPównego i wzajemnego (art. 218 k.p.c.) z moz_liwos´ci Da wydania wyroku czeDs´ciowego (art. 317 par. 2 k.p.c.).
14 Eliminuje to wierzytelnos´ci wynikaj Dace np. z umowy ustnej, po której nie pozostaP
z_aden s´lad w dokumentach.
15B. J a n i s z e w s k a, Uwagi o potr %
aceniu wierzytelnos´ci w poste%powaniu nakazo-wym, „Przegl Dad Ustawodawstwa Gospodarczego” 2006, nr 7, s. 17; M. G u t o w s k i, Potr %acenie w poste%powaniu nakazowym – relacja mie%dzy prawem materialnym a procesowym, „Przegl Dad Prawa Handlowego” 2004, nr 9, s. 37.
mo zatem, iz_ zarzut potr Dacenia zostaP jedynie ograniczony, beDdzie zapewne kolejn Da przyczyn Da zachwiania równowagi procesowej16.
Nowe przepisy wprowadzaj Da tez_ zasadeD, iz_ s Dad moz_e uznac´ za niedopu-szczalne cofnieDcie pozwu, zrzeczenie sieD lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okolicznos´ci sprawy wskazuj Da, z_e wymienione czynnos´ci s Da wyni-kiem niedozwolonych praktyk ograniczaj Dacych konkurencjeD lub samodzielnos´c´ przedsieDbiorców, albo gdy wymaga tego ochrona produkcji nalez_ytej jakos´ci. Nie beDdzie równiez_ dopuszczalna zmiana powództwa prowadz Daca do rozsze-rzenia lub zmiany przedmiotu sprawy. W mys´l art. 4794§ 2 k.p.c., w toku
posteDpowania nie moz_na beDdzie wysteDpowac´ z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych. W dalszej czeDs´ci tego przepisu ustawodawca do-puszcza jednak dwie wyj Datkowe sytuacje, które mog Da nast Dapic´ jedynie w przypadku zmiany okolicznos´ci, ale które nie prowadz Da jednoczes´nie do zmiany w samej istocie przedmiotu rozstrzygnieDcia. Powód beDdzie mógP zatem w razie zmiany okolicznos´ci z_ Dadac´ zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartos´ci lub innego przedmiotu, a w sprawach o s´wiadczenie powtarzaj Dace sieD, moz_e nadto rozszerzyc´ z_ Dadanie pozwu o s´wiadczenia za dalsze okresy.
WyP Daczono zatem moz_liwos´c´ dokonywania przeksztaPcen´ przedmiotowych oraz podmiotowych (w tym do pozwania, jak równiez_ wst Dapienia do procesu dalszych osób w charakterze powodów, nawet wówczas, gdy wysteDpuje wspóPuczestnictwo konieczne)17, uzasadniaj Dac to faktem, iz_ wszystkie
po-wyz_sze instytucje prowadz Da zazwyczaj do wielow Datkowos´ci procesu, w wyni-ku czego staje sieD on zdecydowanie bardziej zawiPy i w konsekwencji wydPu-z_a sieD czas oczekiwania na wyrok18. Z punktu widzenia praktyki oznacza to, iz_ w przypadku gdy powództwo zostanie wniesione przez osobeD nieposia-daj Dac Da legitymacji materialnej czynnej lub przeciwko osobie nieuprawnionej
16Warto pamieDtac´, z_e jedn Da z podstawowych zasad polskiej procedury cywilnej – s´cis´le
zwi Dazan Da z zagadnieniem równos´ci – jest kontradyktoryjnos´c´ posteDpowania oznaczaj Daca, z_e równouprawnione strony tocz Da spór przed bezstronnym s Dadem, którego werdyktowi obowi Dazane s Da sieD podporz Dadkowac´. Z zasady tej wprost wynika wymóg, aby obie strony miaPy zagwaranto-wan Da jednakow Da moz_liwos´c´ obrony ich praw i interesów poprzez zgPaszanie z_ Dadan´ i wniosków, przedstawianie twierdzen´ i dowodów i korzystanie ze s´rodków zaskarz_enia.
17Powyz_szy zakaz przeksztaPcen´ podmiotowych nie znajduje zastosowania w sytuacjach,
w których, stosownie do art. 192 pkt 3 k.p.c, w sytuacjeD procesow Da dotychczasowej strony wsteDpuje jej nasteDpca prawny z tytuPu sukcesji generalnej lub szczególnej sukcesji materialno-prawnej, czyli nasteDpstwa, które nie wywoPuje skutków procesowych w efekcie zbycia w toku sprawy rzeczy lub prawa.
18Nie sposób zaprzeczyc´, iz_ te elementy istotnie przedPuz_aPy posteDpowanie. Nie pomagaPa
tu z_adna prekluzja dowodowa. Przy przesPuchaniu stron powód bardzo czeDsto rozszerzaP po-wództwo i zasady dotycz Dace ograniczen´ dowodowych otwieraPy sieD od pocz Datku.
albo w posteDpowaniu nie beDd Da wysteDpowaPy wszystkie podmioty, których P Daczny udziaP jest konieczny, powództwo podlegac´ beDdzie oddaleniu, nato-miast powód zmuszony zostanie do wytoczenia ponownego procesu z udzia-Pem prawidPowo uksztaPtowanych stron.
Rozszerzono za to moz_liwos´c´ wydawania wyroków na posiedzeniu niejaw-nym takz_e wtedy, gdy po zPoz_eniu przez strony pism procesowych i doku-mentów, w tym równiez_ po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapPaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, s Dad uzna a maj Dac na wzgleDdzie caPoksztaPt przytoczonych twierdzen´, zgPoszonych wniosków dowodowych i zarzutów a z_e przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne19. Niejedno-krotnie spór pomieDdzy stronami nie dotyczy bowiem stanu faktycznego, ale jedynie interpretacji przepisów prawa. W takim przypadku nie zachodzi ko-niecznos´c´ przesPuchania s´wiadków, przeprowadzenia dowodu z opinii biegPe-go, tym samym przeprowadzenie rozprawy w celu wydania orzeczenia nie wydaje sieD celowe. Postanowienia dowodowe wydaje sieD wtedy równiez_ na posiedzeniu niejawnym. PosteDpowanie takie jest niedopuszczalne, jez_eli strona w pierwszym pis´mie procesowym zPoz_yPa wniosek o przeprowadzenie rozpra-wy, chyba z_e pozwany uznaP powództwo.
Ponadto nowa regulacja ostatecznie rozstrzyga spór co do tego, czy za-przestanie prowadzenia dziaPalnos´ci gospodarczej przez któr Dakolwiek ze stron stosunku cywilnego po jego powstaniu wyP Dacza rozpoznanie sprawy przez s Dady gospodarcze. Dotychczas kwestia ta nie byPa uregulowana przez ustawo-dawceD, natomiast s Dady rozstrzygaPy j Da na podstawie orzeczen´ S Dadu Najwyz_-szego. Zgodnie z nimi po zaprzestaniu prowadzenia dziaPalnos´ci gospodarczej przez któr Dakolwiek ze stron, sprawa traciPa status sprawy gospodarczej i tym samym nalez_aPa do wPas´ciwos´ci s Dadów cywilnych a nie gospodarczych. Nie-w DatpliNie-wie przyczyniaPo sieD to do przeNie-wlekPos´ci posteDpoNie-wania20. Nowelizacj Da
postanowiono zmienic´ obowi Dazuj Dac Da w tym zakresie dotychczasow Da praktykeD orzecznicz Da. Mianowicie nowy przepis art. 4791 § 1 k.p.c. kaz_e do kon´ca os Dadzic´ spór, jez_eli wczes´niej sprawa ta dotyczyPa prowadzonej przez strony dziaPalnos´ci gospodarczej. Oznacza to, iz_ za spraweD gospodarcz Da beDdzie nale-z_aPo uznac´ kaz_d Da spraweD, dotycz Dac Da stosunku cywilnoprawnego powstaPego
19Dotychczas zasad Da byPo, z_e wyrok w posteDpowaniu gospodarczym mógP zostac´ wydany
wyP Dacznie po przeprowadzeniu rozprawy, z wyj Datkiem sytuacji, gdy pozwany uznaP powództwo.
20K. F l a g a - G i e r u s z y n´ s k a, Poste%powanie odre%bne w sprawach
gospodar-czych, Warszawa 2002, s. 80; E. M a r s z a P k o w s k a - G r z e s´, Poste%powanie odre%bne w sprawach gospodarczych, w: Kodeks spóFek handlowych. Studia i materiaFy, Poznan´ 2001, s. 775.
pomieDdzy przedsieDbiorcami, choc´by nawet którykolwiek z nich nie prowadziP juz_ dziaPalnos´ci gospodarczej.
W wyniku nowelizacji doprecyzowaniu ulegPo takz_e pierwsze zdanie art. 202 k.p.c., odnosz Dace sieD do zasad badania przez s Dad tzw. usuwalnej niewPas´-ciwos´ci s Dadu. Wczes´niej panowaPa zasada, z_e przed doreDczeniem pozwu s Dad bada z urzeDdu kaz_dego rodzaju niewPas´ciwos´c´, zarówno usuwaln Da, jak i nie-usuwaln Da. Dopiero po doreDczeniu pozwu badanie niewPas´ciwos´ci nie-usuwalnej nasteDpowaPo na zarzut pozwanego. Odt Dad s Dad nie beDdzie mógP brac´ pod uwa-geD swojej niewPas´ciwos´ci miejscowej z urzeDdu, jez_eli nie beDdzie ona naruszac´ bezwzgleDdnie obowi Dazuj Dacych przepisów prawa, tj. przepisów o wPas´ciwos´ci wyP Dacznej. Jez_eli niewPas´ciwos´c´ beDdzie miec´ charakter usuwalny (beDdzie nadawaPa sieD do usunieDcia w drodze umowy stron), s Dad beDdzie mógP j Da uwzgleDdnic´ jedynie na zarzut pozwanego, zgPoszony i nalez_ycie uzasadniony przed wdaniem sieD w spór co do istoty sprawy. KontroleD wPas´ciwos´ci miej-scowej s Dadu a poza wPas´ciwos´ci Da wyP Daczn Da a powierzono zatem w caPos´ci stronie pozwanej. Celem tej nowelizacji jest ograniczenie przypadków przeka-zywania sobie przez s Dady nawzajem spraw z uwagi na niewPas´ciwos´c´ miejsco-w Da (usumiejsco-waln Da), co promiejsco-wadziPo jedynie do niepotrzebnego miejsco-wydPuz_ania czasu trwania posteDpowania21.
Wprowadzono takz_e moz_liwos´c´ skazania przez s Dad na grzywneD strony, która powoPaPa sieD w zPej wierze na nieprawdziwe okolicznos´ci, które w kon-sekwencji skutkowaPy „bezzasadnym odroczeniem rozprawy”22.
Postanowienie w tej kwestii zawsze wydawac´ beDdzie s Dad, przy czym musi on ustalic´, z_e podstaweD do zPoz_enia wniosku o odroczenie rozprawy stanowi waz_na przyczyna (nawet jez_eli obydwie strony skPadaj Da go zgodnie) lub przeszkoda, której nie moz_na byPo przezwycieDz_yc´23. Ponadto grzywnie
pod-legac´ ma równiez_ strona, która w wyznaczonym przez s Dad terminie nie
21Nalez_y zwrócic´ uwageD na fakt, z_e znowelizowany art. 202 k.p.c. jest przepisem
znajdu-j Dacym sieD w czeDs´ci pos´wieDconeznajdu-j ogólnym zasadom procesu, a wieDc dotyczy nie tylko spraw gospodarczych.
22S DadzeD, iz_ zmiany, usprawniaj Dace procedureD, powinny nakPadac´ podobne rygory
proce-sowe takz_e na innych uczestników posteDpowania, m.in. nalez_aPoby obostrzyc´ przepisy regulu-j Dace terminy dla podregulu-jeDcia okres´lonych czynnos´ci przez biegPych, którzy czeDsto nieterminowo sporz Dadzaj Da opinie, co skutkuje nieuzasadnion Da dPugotrwaPos´ci Da posteDpowania. Nalez_aPoby jednak wówczas uwzgleDdnic´ dwie okolicznos´ci: po pierwsze a s Dad wyznaczaj Dac osobeD biegPego, czeDsto nie ustala, czy biegPy jest w stanie, pod wzgleDdem obci Daz_enia prac Da sporz Dadzic´ opinieD w terminie, oraz a po drugie a s Dad nie dyscyplinuje biegPych celem terminowego sporz Dadzania opinii.
uprawdopodobni prawdziwos´ci powyz_szych okolicznos´ci. Ta sama sankcja dotyczyc´ beDdzie pePnomocnika strony24. Zasadnos´c´ wprowadzenia grzywny
wydaje sieD dyskusyjna, skoro co do zasady stawiennictwo stron i ich pePno-mocników na posiedzeniach s Dadu nie jest obowi Dazkowe, natomiast s Dady juz_ w dotychczas obowi Dazuj Dacym stanie prawnym dysponowaPy mechanizmami, które mogPy zagwarantowac´ sprawny przebieg posteDpowania, bowiem odracza-nie posiedzen´ z zasady nasteDpowaPo tylko w uzasadnionych przypadkach. Tym samym s Dad mógP zdecydowac´ o kontynuowaniu rozprawy nawet pod nieobecnos´c´ jednej ze stron (czy jej pePnomocnika), co mogPo w sposób ujemny odbic´ sieD na interesach tej ostatniej, ale w z_aden sposób nie wpPywaPo na przewlekPos´c´ posteDpowania. Równiez_ nakPadanie sankcji na pePnomocni-ków, dziaPaj Dacych nie we wPasnym imieniu, lecz w imieniu i na rzecz strony nalez_y uznac´ za wadliwe. Nie zawsze moz_liwe jest bowiem zweryfikowanie przez pePnomocnika prawdziwos´ci twierdzen´ powoPywanych przez strony, a tym samym pePnomocnicy zgPaszaj Dac kolejne wnioski dowodowe, nie po-winni ponosic´ sankcji w postaci ukarania ich grzywn Da za powoPanie okolicz-nos´ci faktycznych, o których informacjeD uzyskuj Da przeciez_ od mocodaw-ców25. Jednoczes´nie niezalez_nie od wyniku sprawy s Dad moz_e obecnie obci
Da-z_yc´ kosztami procesu w caPos´ci lub w czeDs´ci teD stroneD, która poprzez zanie-chanie tych czynnos´ci przyczyniPa sieD do zbeDdnego wytoczenia powództwa lub wadliwego okres´lenia jej zakresu.
Jednak najbardziej rewolucyjn Da zmianeD wprowadza art. 479 k.p.c. Otóz_ w sprawach o roszczenia pienieDz_ne albo s´wiadczenie innych rzeczy oznaczo-nych co do gatunku (zamienoznaczo-nych), wyrok s Dadu pierwszej instancji z chwil Da wydania stanowi tytuP zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalnos´ci26. Kwota zas Dadzona wyrokiem wraz z wymagalnymi
odsetka-mi stanowi sumeD, której zPoz_enie przez dPuz_nika do depozytu s Dadowego wy-starczy do zabezpieczenia. Jez_eli wyrok zobowi Dazuje do wydania rzeczy za-miennych, do zabezpieczenia wystarczy zPoz_enie sumy równej wartos´ci przed-miotu sporu. Niew Datpliwie przedmiotowa zmiana ukróci praktyki skPadania
24Podkres´lenia wymaga fakt, iz_ zmiana ta z uwagi na zamieszczenie jej w czeDs´ci ogólnej
k.p.c. (art. 214) dotyczyc´ ma wszystkich spraw, nie tylko gospodarczych.
25 Strony i pePnomocnicy mog Da po wejs´ciu nowelizacji w z_ycie wstrzymywac´ sieD od
podnoszenia niektórych prawdziwych okolicznos´ci, z uwagi na cheDc´ uniknieDcia wymierzenia ewentualnej sankcji w postaci grzywny.
26Nalez_y zaznaczyc´, iz_ przedmiotowa zmiana dotyczy wyP Dacznie posteDpowan´ odreDbnych
s´rodków odwoPawczych tylko po to, by odwlec egzekucjeD z maj Datku dPuz_ni-ka27. Tak wieDc na podstawie takiego, jeszcze nieprawomocnego wyroku
po-wód beDdzie mógP sieD domagac´, by komornik zabezpieczyP jego roszczenie, np. poprzez zajeDcie s´rodków pienieDz_nych pozwanego zgromadzonych na koncie, zajeDcie wierzytelnos´ci itp. Nalez_y jednak podkres´lic´, z_e zabezpieczenie takie nie beDdzie mogPo prowadzic´ do zaspokojenia powoda – wierzyciela, ale – tak jak dotychczas – beDdzie ono jedynie form Da zatrzymania rzeczy i praw na poczet ewentualnej, przyszPej egzekucji. Powyz_sze rozwi Dazanie ma na celu zwieDkszenie szans wierzyciela na zaspokojenie w przyszPos´ci i utrudnienie dPuz_nikowi moz_liwos´ci pozbywania sieD maj Datku w zwi Dazku z przyszPym, ewentualnym posteDpowaniem egzekucyjnym28.
4. UJEDNOLICENIE I ROZSZERZENIE REGU+ PREKLUZJI DOWODOWEJ29 Sprawnos´c´ posteDpowania w zakresie posteDpowania dowodowego wymaga stosowania przez s Dady przepisów statuuj Dacych prekluzjeD twierdzen´ i dowo-dów30. ZaPoz_eniem nowelizacji byPo zdyscyplinowanie stron, co ma obecnie
27Moz_na odnies´c´ wraz_enie, iz_ naczeln Da tendencj Da uchwalonych zmian byPo zamieszczanie
na gruncie posteDpowania gospodarczego rozwi Dazan´ funkcjonuj Dacych juz_ w posteDpowaniu naka-zowym.
28 Pewne w Datpliwos´ci moz_e budzic´ fakt, iz_ nakaz zapPaty w posteDpowaniu nakazowym
wydawany jest na podstawie dowodów w postaci okres´lonych dokumentów, a wieDc dowodów o duz_ym stopniu wiarygodnos´ci.
29 NiezbeDdne wydaje sieD tutaj poczynienie uwagi terminologicznej: o wiele trafniejsze
byPoby posPugiwanie sieD okres´leniem prekluzji procesowej (ewentualnie: prekluzji materiaPu procesowego), albowiem prekluzja dowodowa stanowi zaledwie wycinek wieDkszej caPos´ci. Naj-ogólniej rzecz ujmuj Dac, prekluzjeD procesow Da nalez_y definiowac´ jako ograniczenie dopuszczal-nos´ci przedstawiania s Dadowi przez strony materiaPu procesowego – w aspekcie czasowym a nie przedmiotowym. Prekluzja procesowa stanowi zatem odsteDpstwo od ogólnej reguPy dozwalaj Dacej na przytaczanie okolicznos´ci faktycznych, zgPaszanie wniosków dowodowych czy podnoszenie zarzutów az_ do zamknieDcia rozprawy w I instancji (art. 217 § 1) – reguPy skutecznie paraliz_u-j Daceparaliz_u-j proces cywilny przez umoz_liwienie stronom, w ramach tzw. taktyki procesoweparaliz_u-j dowolne-go dawkowania ww. materiaPu procesowedowolne-go i wpPywania w ten sposób nie tylko na kierunek procesu, jak i na czas jego trwania. W zwi Dazku z powyz_szym nalez_y sieD opowiedziec´ za sze-rok Da definicj Da tego pojeDcia, uznaj Dac, z_e obejmuje ono wszelkie przepisy ograniczaj Dace ze wzgleDdu na aspekt czasowy stronom moz_liwos´c´ prezentowania materiaPu procesowego przed s Dadem.
30 M. P e P c z y n´ s k i, Prekluzja w zgFaszaniu twierdzen´ i dowodów w I instancji
w poste%powaniu zwykFym, w sprawach gospodarczych, nakazowym, upominawczym i uproszczo-nym, „Monitor Polski” 2004, nr 7, s. 336.
polegac´ na spePnianiu przez kaz_de pismo procesowe, skPadane do s Dadu, okres´-lonych wymogów formalnych.
Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami k.p.c. strony procesu gospodar-czego zobowi Dazane s Da do wskazania w pierwszych pismach procesowych skPa-danych w sprawie wszystkich twierdzen´ oraz dowodów na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoPywania ich w toku posteDpowania, chyba z_e wykaz_ Da, iz_ ich powoPanie w pozwie nie byPo moz_liwe albo potrzeba powoPania wynikPa póz´niej31. Wówczas dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny
byc´ powoPane w terminie dwutygodniowym od dnia, w którym powoPanie ich staPo sieD moz_liwe lub wynikPa potrzeba ich powoPania32. Powyz_szy wymóg koncentracji dotyczy równiez_ odpowiedzi na pozew33, sprzeciwu lub zarzutów od nakazu zapPaty. Oznacza to, iz_ s Dad nie beDdzie braP pod uwageD zarzutów spóz´nionych, nawet gdyby mogPy one caPkowicie zmienic´ wynik procesu, np. uzasadnionego zarzutu przedawnienia roszczenia powoda34.
Dodatkowo przesPanki umoz_liwiaj Dace dopuszczenie dowodów niezawnios-kowanych w pierwszym pis´mie procesowym, musz Da miec´ charakter obiektyw-ny. Oznacza to, z_e s Dad moz_e dopus´cic´ powoPywanie twierdzen´ oraz zgPaszanie wniosków dowodowych b Dadz´ zarzutów na póz´niejszym etapie tylko wtedy, gdy owa niemoz_nos´c´ nie wynikPa z przyczyn lez_ Dacych po stronie strony pro-cesu je formuPuj Dacej35. W szczególnos´ci nieprawidPowe przygotowanie
pro-31 Celem uniemoz_liwienia dawkowania twierdzen´ i dowodów s Dad pominie póz´niejsze
twierdzenia niepowoPane w tres´ci pozwu, tzn. potraktuje je jako nigdy nie zgPoszone, natomiast wnioski dowodowe oddali (por. tezeD pierwsz Da wyroku S Dadu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 lutego 2005 r., sygn. akt I ACa 1533/04).
32 Przedmiotowy termin prekluzyjny, w którym nowe twierdzenia i wnioski mog Da byc´
sformuPowane, liczony jest nie od daty doreDczenia pisma strony przeciwnej, ale od daty po-wstania moz_liwos´ci b Dadz´ potrzeby ich sformuPowania. Jest to niezwykle istotne, z uwagi na fakt, iz_ w sytuacji, gdy ustawa wprowadza przepisy prekluzyjne, nie ma moz_liwos´ci ani ich przedPuz_enia, ani tez_ przywrócenia.
33Potwierdza to wypowiedz´ S Dadu Najwyz_szego zawarta w tezie wyroku z dnia 19 stycznia
2005 r., sygn. akt CK 410/04, OSNC 2006, nr 1, poz. 7 z omówieniem M. Koennera, „Gdan´-skie Studia Prawnicze” 2006, nr 2, poz. 11, zgodnie z którym „w posteDpowaniu w sprawach gospodarczych niepowoPanie w odpowiedzi na pozew twierdzen´ i zarzutów maj Dacych znaczenie dla oceny legitymacji czynnej oraz zasadnos´ci powództwa pozbawia pozwanego prawa zgPasza-nia w tym zakresie zarzutów w toku posteDpowazgPasza-nia”.
34 Waga ewentualnych zarzutów nie ma zatem z_adnego znaczenia dla obowi Dazku ich
przytoczenia (por. tezeD wyroku SA w BiaPymstoku z dnia 19 lutego 2003 r., sygn. akt I ACa 14/03, OSA 2003, nr 8, poz. 36 z aprobuj Dac Da glos Da M. Jobskiej, „Gdan´skie Studia Prawnicze” 2006, nr 2, poz. 6).
35PrzykPadowo beDdzie to sytuacja, w której okres´lony s´rodek dowodowy nie istniaP w
cesu objawiaj Dace sieD w postaci braku s´wiadomos´ci strony co do naPoz_onych na ni Da obowi Dazków procesowych, nie moz_e obecnie stanowic´ podstawy dopu-szczenia dowodów zawartych w spóz´nionych wnioskach dowodowych. Takiej podstawy nie moz_e równiez_ stanowic´ sprecyzowanie na rozprawie z_ Dadania pozwu.
Generalnie zasada prekluzji dowodowej nie jest jednak zasad Da bezwzgleDd-nie obowi Dazuj Dac Da36. SformuPowanie przez stroneD twierdzenia o tym, z_e
za-chodzi jedna z dwóch ww. przesPanek, tj. powoPywanie sieD przez powoda b Dadz´ pozwanego na póz´niejsz Da niz_ w swym pierwszym pis´mie procesowym potrzebeD sformuPowania twierdzenia lub wniosku dowodowego b Dadz´ tez_ na niemoz_nos´c´ sformuPowania twierdzenia czy wniosku dowodowego na etapie pozwu, prowadzi do sytuacji, w których moz_liwe jest odst Dapienie od rygo-ryzmu prekluzji37.
Z kolei dodany do rozdziaPu o posteDpowaniu gospodarczym art. 4798a
k.p.c. stanowi, iz_ pismo wszczynaj Dace posteDpowanie zawieraj Dace braki formal-ne uniemoz_liwiaj Dace nadanie mu biegu, zwracaformal-ne beDdzie bez wzywania do uzupePnienia braków38. W szczególnos´ci powód powinien doP Daczyc´ do
poz-wu odpis reklamacji lub wezwania do dobrowolnego spePnienia z_ Dadania wraz z dowodem doreDczenia albo wysPania go pozwanemu przesyPk Da polecon Da oraz odpisy pism s´wiadcz Dacych o próbie wyjas´nienia spornych kwestii w drodze rokowan´. W razie niedoP Daczenia do pozwu wezwania do zapPaty wraz z do-wodem nadania, pozew zostanie zwrócony, i to bez moz_liwos´ci poprawienia braków, podobnie jak w przypadku braków formalnych pozwu39.
W zwi Dazku z powyz_szym, jez_eli pismo wszczynaj Dace posteDpowanie nie moz_e otrzymac´ prawidPowego biegu wskutek niezachowania warunków for-malnych, przewodnicz Dacy zwróci stronie pismo bez wzywania do jego
popra-36J. G u d o w s k i, O kilku naczelnych zasadach procesu cywilnego – wczoraj, dzis´
i jutro, w: Prawo prywatne czasu przemian. Ksie%ga pami %atkowa dedykowana Profesorowi StanisFawowi SoFtysin´skiemu, red. A. Nowicki, Poznan´ 2005, s. 1032.
37Okolicznos´ci powoPane w celu wyjas´nienia póz´niejszego zPoz_enia wniosku dowodowego
powinny znalez´c´ odzwierciedlenie w protokole, bowiem przedmiotowe naruszenie moz_e sta-nowic´ podstaweD s´rodka zaskarz_enia.
38Podkres´lic´ nalez_y, iz_ w róz_nych s Dadach istniej Da róz_ne wymagania wobec odpisów pism
procesowych i zaP Daczników. Teoretycznie wszystkie wymogi powinny wynikac´ z jednoznacz-nych przepisów prawa, ale w praktyce przepisy te czeDsto podlegaj Da odmiennej interpretacji. PrzykPadowo a w jednych s Dadach akceptuje sieD odpisy z KRS sprzed kilku miesieDcy, w innych mog Da miec´ one najwyz_ej kilka tygodni.
39W poprzednio obowi Dazuj Dacym stanie prawnym, zgodnie z art. 130 k.p.c. w takiej
sy-tuacji s Dad wzywaP stroneD do uzupePnienia braków formalnych pisma w terminie siedmiu dni, a dopiero po bezskutecznym upPywie tego terminu pismo zwracaP.
wienia lub uzupePnienia40. Podkres´lic´ nalez_y, iz_ zwrot pisma moz_e miec´ miejsce, gdy braki s Da tego rodzaju, z_e uniemoz_liwiaj Da wyznaczenie rozprawy i doreDczenie pozwu b Dadz´ tez_ okres´lenie wysokos´ci nalez_nej opPaty s Dadowej i wskutek tego nie mog Da byc´ podjeDte czynnos´ci zmierzaj Dace do rozpoznania sprawy41. Zaznaczyc´ nalez_y, iz_ zarz Dadzenie o zwrocie pisma powinno zawie-rac´ wskazanie braków, jakimi pismo byPo dotknieDte, oraz pouczenie o skut-kach jego ponownego wniesienia42. Nowe przepisy wprowadzaj Da takz_e
pro-cedureD „naprawienia” skutków braków formalnych. Mianowicie w terminie tygodniowym od dnia doreDczenia zarz Dadzenia o zwrocie pisma strona beDdzie miaPa moz_liwos´c´ wniesienia go ponownie. Jez_eli pismo to nie jest dotknieDte brakami, wywoPuje skutek od daty pierwotnego wniesienia. Mylne oznaczenie pisma procesowego lub inne oczywiste niedokPadnos´ci nie beDd Da stanowiPy przeszkody do nadania pismu biegu i rozpoznania go we wPas´ciwym trybie.
W przypadku innych pism niz_ wszczynaj Dacych posteDpowania w sprawie, skPadanych w posteDpowaniu gospodarczym przed s Dadem pierwszej instancji, powyz_sze rygory nie beDd Da obowi Dazywac´. Zastosowana zostanie normalna procedura wzywania do uzupePnienia braków w terminie siedmiu dni, a dopie-ro, gdy strona termin ten lekcewaz_y, pismo zostanie zwrócone43. Duz_o
po-waz_niejsze konsekwencje czekaj Da za to strony reprezentowane przez profesjo-nalnych pePnomocników, m.in. adwokatów, radców prawnych, rzeczników patentowych lub Prokuratorii Generalnej Skarbu Pan´stwa. Mianowicie nie beDd Da oni mieli moz_liwos´ci poprawienia popePnionych bPeDdów oraz ponownego zPoz_enia pisma44. Paradoksalnie zatem ryzyko przegrania procesu znacznie
40W praktyce nalez_y sprawdzic´ zarówno tres´c´ wnoszonego pisma, jak i doP Daczonych do
niego zaP Daczników. Wystarczy bowiem, z_e zabraknie jednego zaP Dacznika dla drugiej strony, a s Dad zwróci caPe pismo.
41Na przykPad w wypadku nie wskazania pozwanego lub jego adresu, nie zPoz_enia odpisu
pozwu, nieokres´lenia z_ Dadania, nie oznaczenia wartos´ci przedmiotu sporu, nie zPoz_enia pePnomocnic-twa itp. (por. postanowienie S Dadu Najwyz_szego z dnia 2 grudnia 1966 r., sygn. akt I CZ 126/66).
42Powyz_szego pouczenia nie stosuje sieD w wypadku, gdy strona reprezentowana jest przez
adwokata, radceD prawnego, rzecznika patentowego lub ProkuratorieD Generaln Da Skarbu Pan´stwa.
43M. P i a s e c k a - S o b a k i e w i c z, Sprawy gospodarcze: wezwanie do
uzupeF-nienia braków formalnych, „Gazeta Prawna” 2007, nr 46 [Dodatek: Tygodnik Prawa Gospodar-czego z 6.03.2007].
44 Zróz_nicowanie sposobu posteDpowania przed s Dadem w zalez_nos´ci od tego, czy pismo
procesowe wnosi w imieniu strony zawodowy pePnomocnik, czy strona, która wysteDpuje sama, stwarza domniemanie naruszenia konstytucyjnej zasady równos´ci (art. 32 ust. 1 Konstytucji). W szczególnos´ci w Datpliwos´ci budzi kwestia, dlaczego tylko przedsieDbiorcy moz_na przyznac´ prawo do bPeDdu procesowego, natomiast kwalifikowany pePnomocnik nie moz_e sieD mylic´ (por. wyrok TrybunaPu Konstytucyjnego z dnia 12 marca 2002 r., sygn. akt P 9/01).
wzros´nie, gdy strona korzystac´ beDdzie z usPug profesjonalnego pePnomocnika, w takim bowiem przypadku z_aden bP Dad nie pozostanie bez konsekwencji45.
Z ogromnym prawdopodobien´stwem moz_na zaPoz_yc´, z_e najbardziej korzystna dla przedsieDbiorcy beDdzie wieDc taka sytuacja, gdy przed s Dadem pozornie wy-steDpuje on sam, chociaz_ faktycznie korzystac´ beDdzie z pomocy profesjonalisty. W praktyce zatem doprowadzi to do sytuacji, w której pisma procesowe sporz Dadzone przez adwokatów i radców z tzw. ostroz_nos´ci procesowej beDd Da podpisywac´ sami powodowie lub pozwani.
O tym, jak bardzo problematyczne s Da regulacje nowej ustawy, s´wiadczy fakt, iz_ w wielu przypadkach odrzucenie pism spowoduje niesPuszne przegra-nie sprawy przez pozwanego46. Warto zatem byc´ moz_e postawic´ pytanie, czy konsekwencj Da koniecznos´ci przyspieszenia posteDpowania musi byc´ obwa-rowanie tak surowymi sankcjami nawet najdrobniejszych bPeDdów popePnio-nych przez kwalifikowanego pePnomocnika?
Podsumowuj Dac, aksjologicznym uzasadnieniem dla wprowadzenia do k.p.c. omawianych obowi Dazków jest profesjonalny charakter podmiotu, który jest stron Da w posteDpowaniu w sprawach gospodarczych. W zaPoz_eniu wymagany do przedsieDbiorcy profesjonalizm w prowadzeniu przez niego dziaPalnos´ci nakPada na niego obowi Dazek zachowania profesjonalizmu równiez_ w docho-dzeniu swoich praw przed s Dadem47. Jak wynika z nowelizacji przedsieDbior-ca, niezalez_nie od tego, czy jest reprezentowany przez adwokata czy radceD prawnego, ma obowi Dazek wykonac´ naPoz_one na niego obowi Dazki procesowe, co powinno zmobilizowac´ przedsieDbiorców do precyzyjnego zakres´lania w pozwie jego ram podmiotowych i przedmiotowych. PrzedsieDbiorca prowa-dz Dac zawodowo prowa-dziaPalnos´c´ gospodarcz Da, powinien profesjonalnie oznaczyc´ z_ Dadanie pozwu oraz przedstawic´ dowody na wykazanie okolicznos´ci, z któ-rych wywodzi skutek prawny. Ponadto naPoz_one obowi Dazki powinien zrealizo-wac´ w pierwszym pis´mie procesowym. Jes´li przedsieDbiorca nie uczyni zados´c´
45Szczególnie powaz_ne skutki moz_e to miec´ w przypadku, gdy zwracane lub odrzucane
beDd Da równiez_ inne pisma skPadane w toku posteDpowania, jak np. odpowiedz´ na pozew, sprze-ciw od nakazu zapPaty czy sprzesprze-ciw od wyroku zaocznego. W takim przypadku zwrot odpowie-dzi na pozew spowoduje wydanie wyroku zaocznego, a odrzucenie sprzeciwów uprawomocnie-nie sieD nakazu lub wyroku zaocznego.
46A. M. A r k u s z e w s k a, Poste%powanie w sprawach gospodarczych – nowelizacja
kodeksu poste%powania cywilnego, „Przegl Dad Prawa Handlowego” 2007, nr 1.
47Analizuj Dac zagadnienie, czy od przedsieDbiorcy nalez_y wymagac´ wieDcej niz_ od zwykPego
obywatela, przyznac´ trzeba, iz_ podobne wyz_sze wymagania s Da juz_ naPoz_one choc´by w sferze administracyjno-prawnej.
wymienionym obowi Dazkom, zmuszony beDdzie ponies´c´ negatywne konsekwen-cje swoich zaniedban´48.
5. POSTEDPOWANIE DOWODOWE
Przedmiotem posteDpowania dowodowego mog Da byc´, stosownie do art. 227 k.p.c. oraz art. 229 k.p.c., wyP Dacznie okolicznos´ci sporne, istotne dla roz-strzygnieDcia sprawy49. O tym, jakie okolicznos´ci s Da istotne dla
rozstrzygnieD-cia sprawy, decyduje tres´c´ przepisów prawa materialnego, które beDd Da stano-wic´ podstaweD rozstrzygnieDcia. Cechy istotnos´ci dla rozstrzygnieDcia sprawy nie spePnia okolicznos´c´ nieobjeDta hipotez Da, dyspozycj Da normy prawnej, której ustalenie nie ma z_adnego wpPywu na rozstrzygnieDcie sprawy50.
Stosownie do art. 212 k.p.c. decyduj Dace znaczenie dla ustalenia zakresu okolicznos´ci, które mog Da byc´ przedmiotem dowodzenia, ma informacyjne wysPuchanie stron. Godny podkres´lenia jest fakt, iz_ zazwyczaj przed wszczeD-ciem posteDpowania dowodowego przewodnicz Dacy nie przeprowadza informa-cyjnego wysPuchania stron celem ustalenia, jakie okolicznos´ci, z istotnych dla rozstrzygnieDcia sprawy, pozostaj Da sporne pomieDdzy stronami51. Czynnos´c´ ta
powinna miec´ miejsce dopiero na pierwszej rozprawie przed ocen Da wniosków dowodowych stron. Ewentualne prowadzenie przez s Dad zawnioskowanych przez stroneD dowodów na okolicznos´ci przyznane przez stroneD przeciwn Da, jest zbeDdne i prowadzic´ moz_e jedynie do przewlekPos´ci posteDpowania52. Równie
niedopuszczalne jest prowadzenie posteDpowania dowodowego na okolicznos´ci, których ustalenie nie wpPynie na tres´c´ rozstrzygnieDcia z uwagi na to, z_e usta-wodawca nie wi Daz_e z ich zaistnieniem jakichkolwiek skutków prawnych.
Z uwagi na fakt, iz_ pierwsze pismo procesowe powinno zawierac´ wszyst-kie moz_liwe wnioski dowodowe, za niedopuszczaln Da nalez_y uznac´ sytuacjeD,
48B. D r a n i e w i c z, Przedsie%biorcy be%d %
a traktowani jako profesjonalni peFnomocni-cy, „Gazeta Prawna” 2006, nr 110.
49K. KoPakowski w: Kodeks poste%powania cywilnego. Komentarz, red. K. Piasecki, t. I,
Warszawa 2001, s. 589.
50Oznacza to, iz_ nawet jes´li okres´lona okolicznos´c´ jest z subiektywnego punktu widzenia
istotna dla strony, nie przes Dadza to o jej istotnos´ci z punktu widzenia norm prawa mate-rialnego.
51J. Brol w: Kodeks poste%powania cywilnego. Komentarz, red. K. Piasecki, Warszawa 2006. 52Na marginesie powyz_szych rozwaz_an´ nalez_y zauwaz_yc´, iz_ nieprzeprowadzenie dowodu
na okolicznos´c´ bezsporn Da nie stanowi przeszkody do przyjeDcia jej jako podstawy rozstrzygnieD-cia sprawy.
w której strona skPada wnioski dowodowe dopiero po wypowiedzeniu sieD drugiej strony o okolicznos´ciach wskazanych w pierwszym pis´mie proceso-wym53. Dopuszczenie tak zawnioskowanych dowodów stanowic´ beDdzie
naru-szenie art. 479 (12) § 1 k.p.c. oraz art. 479 (14) § 2 k.p.c.54 Istnieje
wpraw-dzie moz_liwos´c´ dopuszczenia dowodów niezgPoszonych w pozwie lub odpo-wiedzi na pozew, jednakz_e s Dad orzekaj Dacy w sprawie gospodarczej w kaz_dym takim przypadku powinien uzasadnic´, z jakich powodów nie byPo moz_liwe powoPanie ich w pozwie albo tez_ wskazac´, dlaczego potrzeba ich powoPania wynikPa póz´niej55. Podobnie zreszt Da, jak w przypadku dowodów, strona
zo-bowi Dazana jest do zgPoszenia wszelkich moz_liwych twierdzen´ juz_ w pierw-szym pis´mie procesowym, bez wzgleDdu na to, czy przeciwnik beDdzie kwestio-nowaP ich zasadnos´c´56.
Z kolei jez_eli strona powoPa dowód na okolicznos´c´, która okaz_e sieD bez-sporna, s Dad oddali wniosek dowodowy z uwagi na bezspornos´c´ okolicznos´ci, jaka miaPa byc´ nim stwierdzona. Wniosek taki musi byc´ jednak zgPoszony w pierwszym pis´mie procesowym.
W przypadku zaistnienia przewlekPos´ci posteDpowania z powodu kilkukrotnego bezskutecznego wzywania strony przez s Dad do przedstawienia dowodów lub do niestawiania przeszkód w jego przeprowadzeniu, s Dad moz_e zdynamizowac´ posteD-powanie dowodowe, wykorzystuj Dac regulacjeD art. 233 § 2 k.p.c., tj. pod rygorem przyjeDcia okolicznos´ci, jakie miaPy byc´ stwierdzone za udowodnione57.
Konkluduj Dac, wyraz´ny jest zamysP ustawodawcy, maj Dacy na celu doPoz_enie wszelkich staran´, aby ewentualna rozprawa w sprawach gospodarczych byPa tak przygotowana, by moz_na j Da byPo zakon´czyc´ na jednym posiedzeniu bez
53K. Flaga-Gieruszyn´ska w: Kodeks poste%powania cywilnego. Komentarz, red. A.
Zielin´-ski, Warszawa 2006.
54PrzykPadowo a niedopuszczalne jest uwzgleDdnienie wniosku dowodowego o
dopuszcze-nie dowodu z opinii biegPego zPoz_onego po wdopuszcze-niesieniu przez stroneD pierwszego pisma proceso-wego, wyP Dacznie z tym uzasadnieniem, iz_ wnioskodawca nie wiedziaP, czy jego przeciwnik beDdzie kwestionowaP okolicznos´c´, która miaPa byc´ tym dowodem wykazana.
55 Tylko w zupePnie wyj Datkowych wypadkach s Dad moz_e przeprowadzic´ posteDpowanie
dowodowe z urzeDdu (np. w wypadku podejrzenia prowadzenia przez strony procesu fikcyjnego b Dadz´ zamiaru obejs´cia prawa). Por. wyrok S Dadu Najwyz_szego z 20 grudnia 2005, sygn. akt III CK 121/05, niepubl., oraz z dnia 6 kwietnia 2006 r., sygn. akt IV CSK 182/05, „Monitor Prawniczy” 2006/9/457.
56W szczególnos´ci nie moz_na mówic´ o powstaPej póz´niej potrzebie powoPania twierdzenia
tylko dlatego, z_e przeciwnik procesowy przedstawiP okres´lone zarzuty.
57S Dad nie powinien zatem d Daz_yc´ do bezwzgleDdnego przeprowadzenia okres´lonego dowodu,
jes´li na podstawie wszechstronnego rozwaz_enia zebranego w sprawie materiaPu moz_na nadac´ znaczenie odmowie przedstawienia dowodu.
jej odraczania58. Jez_eli okaz_e sieD to niemoz_liwe z powodu koniecznos´ci prze-prowadzenia dowodów ujawnionych w toku posiedzenia, przed odroczeniem tego posiedzenia nalez_y w miareD moz_liwos´ci przeprowadzic´ posteDpowanie dowodowe przynajmniej w czeDs´ci.
6. ZAWIESZENIE POSTEDPOWANIA W SPRAWACH GOSPODARCZYCH UszczegóPowiono równiez_, iz_ s Dad zawiesi posteDpowanie z urzeDdu, jez_eli posteDpowanie dotyczy masy upadPos´ci, i ogPoszono upadPos´c´ z moz_liwos´ci Da zawarcia ukPadu, a strona pozbawiona zostaPa prawa zarz Dadu mas Da upadPos´ci albo ogPoszono upadPos´c´ obejmuj Dac Da likwidacjeD maj Datku powoda59. W tym
wypadku s Dad zawiadamia syndyka albo zarz DadceD o trwaj Dacym posteDpowaniu, wyznaczaj Dac mu odpowiedni termin do wst Dapienia do tego posteDpowania, uznaj Dac jednoczes´nie brak os´wiadczenia w przedmiotowym zakresie w wyzna-czonym terminie za odmoweD wst Dapienia do posteDpowania. Natomiast postano-wienie o podjeDciu posteDpowania przez s Dad z urzeDdu w wyz_ej wymienionych przypadkach, nasteDpuje w przypadku, gdy ustanie przyczyna zawieszenia, a mianowicie z chwil Da zPoz_enia przez syndyka lub zarz DadceD os´wiadczenia w przedmiocie wst Dapienia do posteDpowania. W razie odmowy wst Dapienia przez nich do posteDpowania, sprawa toczy sieD z udziaPem upadPego.
W poprzednio obowi Dazuj Dacym stanie prawnym wysteDpowaPy w Datpliwos´ci co do moz_liwos´ci zawieszenia posteDpowania w przypadku ogPoszenia upa-dPos´ci z moz_liwos´ci Da zawarcia ukPadu60. Podnoszono zarzuty, iz_ zawieszenie posteDpowania z uwagi na upadPos´c´ strony z opcj Da ukPadow Da na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. jest uchybieniem, wpPywaj Dacym na nieuzasadnion Da
dPu-58Obecny model procesu cywilnego zrywa z zasad Da prawdy materialnej, s Dad nie jest zatem
zobowi Dazany do ustalania z urzeDdu rzeczywistego stanu faktycznego sprawy.
59Podkres´lic´ nalez_y, iz_ dotychczas posteDpowania upadPos´ciowe z zasady nie byPy
posteDpo-waniami gospodarczymi, pomimo z_e niektóre s Dady tak je traktowaPy. Natomiast S Dad Najwyz_szy konsekwentnie zajmowaP w swoim orzecznictwie stanowisko, z_e posteDpowanie upadPos´ciowe nie jest posteDpowaniem gospodarczym, pomimo z_e prowadz Da je s Dady gospodarcze. Dlatego do prowadzenia posteDpowania upadPos´ciowego nie byPy stosowane przepisy kodeksu posteDpowania cywilnego w zakresie posteDpowania w sprawach gospodarczych. Jednakz_e od dnia 20 marca 2007 r., kiedy to weszPa w z_ycie nowelizacja k.p.c., równiez_ posteDpowania upadPos´ciowe zyskaPy charakter posteDpowan´ gospodarczych. Zmieniona zostaPa równiez_ ustawa o rozpoznawa-niu przez s Dady spraw gospodarczych w ten sposób, z_e w katalogu spraw, które uwaz_a sieD za gospodarcze, ustawodawca umies´ciP sprawy upadPos´ciowe i naprawcze.
60 B. D r a n i e w i c z,
Nowelizacja KPC. Wybrane problemy praktyczne, „Radca Prawny” 2005, nr 4.
gotrwaPos´c´ posteDpowan´. Powyz_szy wniosek wywodzono wprost z brzmienia art. 543 Pr. Up. i Napr.61 Ponadto literalna wykPadnia art. 138 ust. 1 Pr.
Up. i Napr. prowadziPa do konkluzji, iz_ zawieszanie posteDpowania w przed-miotowym przypadku stawaPo sieD zbeDdne. Skoro bowiem z tres´ci wyz_ej wy-mienionego przepisu jednoznacznie wynika, iz_ nadzorca s Dadowy z chwil Da ogPoszenia upadPos´ci wsteDpuje do tocz Dacych sieD posteDpowan´ s Dadowych doty-cz Dacych masy upadPos´ci prowadzonych na rzedoty-cz lub przeciwko upadPemu, to skutek ten nasteDpuje niezalez_nie od woli i jakichkolwiek akcji procesowych stron (uczestników) tego posteDpowania62. Poniewaz_ po ogPoszeniu upadPos´ci
z moz_liwos´ci Da zawarcia ukPadu nadzorca s Dadowy jest stron Da posteDpowania, powinno sieD ono toczyc´ w dalszym ci Dagu takz_e z jego udziaPem na prawach interwenienta ubocznego63.
Natomiast konsekwencj Da ewentualnego stwierdzenia zakon´czenia posteDpo-wania upadPos´ciowego powinno byc´ w odniesieniu do podmiotów, dla których ten fakt stanowi podstaweD wykres´lenia z KRS, umorzenie posteDpowania na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. Wykres´lenie podmiotu z KRS oznacza bowiem utrateD bytu prawnego oraz nieusuwaln Da, nasteDpcz Da utrateD zdolnos´ci s Dadowej strony. Konkluduj Dac, bezsukcesyjna utrata zdolnos´ci s Dadowej powoda lub pozwa-nego wywoPuje potrzebeD umorzenia caPego posteDpowania64. W przypadku
za-tem umorzenia posteDpowania upadPos´ciowego, posteDpowanie s Dadowe powinno zostac´ podjeDte i toczyc´ sieD z udziaPem pierwotnie wysteDpuj Dacych stron.
Dodatkowo zauwaz_yc´ nalez_y, iz_ zgodnie z art. 180 § 1 k.p.c. s Dad z urzeDdu ma obowi Dazek ustalac´, czy nie ustaPy przyczyny zawieszenia posteDpowania. W przypadku zawieszenia posteDpowania na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c., jez_eli dochodzona wierzytelnos´c´ zgPoszona do masy upadPos´ci, po wyczerpaniu trybu okres´lonego ustaw Da Pr. Up. i Napr. nie zostaPa
umieszczo-61 Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. a Prawo upadPos´ciowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60,
poz. 535), dalej cyt.: Pr. Up. i Napr.
62Dla porównania warto wskazac´ redakcjeD art. 144 Pr. Up. i Napr., który nie stanowi o
wst Dapieniu ex iure syndyka do tocz Dacych sieD posteDpowan´ s Dadowych.
63 W celu ustalenia osoby nadzorcy s Dadowego i jego adresu s Dad moz_e oprzec´ sieD na
wiadomos´ciach posiadanych w tym zakresie w zwi Dazku ze sprawowan Da dziaPalnos´ci Da urzeDdow Da. W razie braku takowych informacji, s Dad (przewodnicz Dacy) moz_e zobowi Dazac´ powoda do wska-zania w wyznaczonym terminie osoby nadzorcy s Dadowego oraz jego adresu pod rygorem zawieszenia posteDpowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c. Nadmieniam, iz_ w podobny sposób nalez_aPoby post Dapic´ w razie ogPoszenia upadPos´ci powoda, przy czym w tym wypadku adresatem tegoz_ wezwania powinien byc´ sam upadPy.
64 Por. postanowienie S Dadu Najwyz_szego z dnia 15 lutego 2002 r., V CKN 1100/00,
OSNC 2002/1/11 oraz postanowienie S Dadu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 listopada 2004 r., I ACa 1571/04, niepubl.
na na lis´cie wierzytelnos´ci, s Dad powinien podj Dac´ zawieszone posteDpowanie, prowadz Dac je przeciwko syndykowi. W szczególnos´ci stosownie do art. 180 § 1 pkt 5 k.p.c. uznano, z_e podjeDcie posteDpowania powinno nast Dapic´ z urzeDdu, gdy ustanie przyczyna zawieszenia, a mianowicie jes´li posteDpowanie dotyczy masy upadPos´ci i ogPoszenia upadPos´ci z moz_liwos´ci Da zawarcia ukPadu, a stro-na pozbawiostro-na zostaPa prawa zarz Dadu mas Da upadPos´ci, albo ogPoszono upad-Pos´c´ obejmuj Dac Da likwidacjeD maj Datku powoda – z chwil Da zPoz_enia przez syndy-ka lub zarz DadceD os´wiadczenia w przedmiocie wst Dapienia do posteDpowania. Szczególnie nalez_y zwrócic´ uwageD na poprawne redagowanie sentencji orze-czen´ w sprawach tocz Dacych sieD z udziaPem syndyka. Mianowicie w sprawie, w której syndyk dziaPa na rzecz upadPego65, s´wiadczenie dochodzone przez syndyka lub przeciwko syndykowi podlega zas Dadzeniu na rzecz upadPego lub od upadPego66. Natomiast w przypadku odmowy wst Dapienia przez nich do
posteDpowania, sprawa toczy sieD z udziaPem upadPego.
Z kolei zawieszenie posteDpowania na podstawie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. ma charakter fakultatywny. Podkres´lenia wymaga fakt, iz_ przedmiotowe rozstrzygnieDcie, o którym mowa w powoPanym przepisie, musi miec´ dla zawieszanego posteDpowania charakter prejudycjalny, a wieDc wynik sprawy powinien zalez_ec´ od rozstrzygnieDcia innego posteDpowania. Z powyz_-szego wynika, iz_ niewi Daz_ Dace informacyjne znaczenie rozstrzygnieDcia innej sprawy, nie stanowi podstawy do zawieszenia posteDpowania. W przypadku prowadzenia dwóch spraw przed jednym s Dadem, przed zawieszeniem posteDpo-wania na podstawie art.177 § 1 pkt 1 k.p.c. nalez_y rozwaz_yc´, czy nie zacho-dz Da podstawy do poP Daczenia spraw i rozpoznania ich w jednym posteDpowaniu, stosownie do art. 219 k.p.c.67 Sam bowiem fakt ustalania przez s Dad w kaz_-dym z tocz Dacych sieD posteDpowan´ analogicznych okolicznos´ci faktycznych, nie jest wystarczaj Dac Da podstaw Da do zawieszenia posteDpowania.
Podobnie jak w przypadku zawieszenia posteDpowania z uwagi na inne tocz Dace sieD posteDpowanie cywilne, zawieszenie z uwagi na ujawnienie sieD czynu, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogPoby wy-wrzec´ wpPyw na rozstrzygnieDcie sprawy cywilnej, ma charakter fakultatywny. Zawieszenie bowiem posteDpowania na podstawie art. art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c.
65Na przykPad art. 60 § 1 rozporz Dadzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24
paz´dzier-nika 1934 r. – Prawo upadPos´ciowe, tekst jedn. Dz. U. z 1991 r., Nr 118, poz. 512 ze zm. oraz art. 144 § 1 Pr. Upad. I Napr.
66Por. wyrok S Dadu Najwyz_szego z dnia 7 paz´dziernika 2004 r., IV CK 86/04, niepubl. 67 Niew Datpliwie takie rozwi Dazanie czyni zados´c´ zasadzie ekonomii procesowej poprzez
jest zasadne wówczas, gdy s Dad nie jest w stanie samodzielnie ustalic´ okolicz-nos´ci istotnych dla rozstrzygnieDcia sprawy. Ustalenie przedmiotowej odpowie-dzialnos´ci karnej ma wywierac´ istotny wpPyw na rozstrzygnieDcie. Zasadnos´c´ podjeDcia przez s Dad decyzji o zawieszeniu posteDpowania powinna byc´ ocenia-nia przez pryzmat zakresu, w jakim s Dad beDdzie zwi Dazany ustaleniem wymie-nionej odpowiedzialnos´ci. W takim zakresie, w jakim ustalenie w konkretnym posteDpowaniu karnym lub dyscyplinarnym znamion czynu nie stanowi oko-licznos´ci istotnych dla rozstrzygnieDcia sprawy cywilnej, brak jest podstaw do zawieszenia posteDpowania. Podkres´lenia wymaga fakt, iz_ zwi Dazanie s Dadu wyrokiem karnym dotyczy wyP Dacznie wyroku skazuj Dacego w zakresie znamion czynu zabronionego. Wyrok skazuj Dacy potwierdzi bowiem zasadnos´c´ roz-strzygnieDcia, w przeciwien´stwie do wyroku uniewinniaj Dacego, który nie jest wi Daz_ Dacy dla s Dadu w sprawie cywilnej68.
Podobnie jak wyz_ej wymienione przypadki, równiez_ zawieszenie posteDpo-wania na zgodny wniosek stron miaPo dotychczas charakter fakultatywny (s Dad nie byP zwi Dazany wnioskiem). Pomimo iz_ z tres´ci przepisu art. 178 k.p.c. nie wynikaPo, jakie konkretnie okolicznos´ci powinny byc´ brane pod uwageD przy podjeDciu decyzji o uwzgleDdnieniu wniosku, niemniej jednak nie ulegaPo w Dat-pliwos´ci, iz_ z uwagi na zasadeD koncentracji posteDpowania maj Dacej na celu przeciwdziaPanie przewlekPos´ci posteDpowan´, powinna to byc´ wyP Dacznie waz_na przyczyna69. Obecnie, w wyniku wprowadzonych zmian, s Dad stosownie do
art. 4794 § 3 k.p.c. nie zawiesi juz_ posteDpowania na zgodny wniosek stron.
Powyz_sze rozwi Dazanie trudno uznac´ za zasadne, skoro zawieszenie takie bardzo czeDsto miaPo na celu umoz_liwienie stronom zawarcia ugody, co ma szczególne znaczenie w stosunkach mieDdzy przedsieDbiorcami.
68Poniewaz_ odpowiedzialnos´c´ cywilnoprawna opiera sieD na innych zasadach niz_
odpowie-dzialnos´c´ prawnokarna, st Dad tez_ istnienie wyroku uniewinniaj Dacego beDdzie bez znaczenia dla rozstrzygnieDcia sprawy cywilnej.
69 Podobna zasada, stosownie do art. 156 k.p.c., dotyczy takz_e odraczania posiedzen´.
Ponadto przyczyna odroczenia powinna zostac´ wskazana w tres´ci protokoPu rozprawy. Wymóg ten ma w zaPoz_eniu ustawodawcy zdynamizowac´ przebieg posteDpowania, eliminuj Dac sytuacje, w których odroczenie nasteDpuje bez podania przyczyn lub z przyczyn nieistotnych dla przebie-gu posteDpowania. Co wieDcej, nawet jes´li samo odroczenie rozprawy okaz_e sieD zasadne, powinno nast Dapic´ z wyznaczeniem kolejnego terminu. Jes´li przyczyn Da odroczenia jest koniecznos´c´ przeprowadzenia posteDpowania dowodowego, w stosunku do którego nie ma pewnos´ci co do moz_liwos´ci jego przeprowadzenia (np. zeznan´ s´wiadków), s Dad powinien skorzystac´ z instytucji przewidzianej w art. 242 k.p.c. – poprzez zakres´lenie stronie skPadaj Dacej wniosek o przeprowa-dzenie dowodu, terminu jego przeprowadzenia.
7. UMORZENIE POSTEDPOWANIA W SPRAWACH GOSPODARCZYCH Stosownie do tres´ci nowego przepisu art. 182(1) k.p.c., jez_eli ogPoszono upadPos´c´ obejmuj Dac Da likwidacjeD maj Datku pozwanego, a posteDpowanie dotyczy masy upadPos´ci, s Dad wydaje postanowienie o umorzeniu posteDpowania. Posta-nowienie moz_e zapas´c´ na posiedzeniu niejawnym70. W przypadku ponowne-go wytoczenia powództwa w terminie trzech miesieDcy po prawomocnej odmo-wie uznania odmo-wierzytelnos´ci, uchyleniu, prawomocnym zakon´czeniu albo umo-rzeniu posteDpowania upadPos´ciowego, zachowane zostaj Da skutki, jakie ustawa wi Daz_e z poprzednio wytoczonym powództwem. PosteDpowanie dowodowe nie wymaga powtórzen´. ZasadeD teD stosuje sieD odpowiednio w razie zmiany posta-nowienia o ogPoszeniu upadPos´ci, obejmuj Dacej likwidacjeD maj Datku pozwanego, na postanowienie o ogPoszeniu upadPos´ci z moz_liwos´ci Da zawarcia ukPadu.
Ponadto zgodnie ze zmienionymi przepisami w posteDpowaniu zwykPym s Dad ma umarzac´ z urzeDdu posteDpowanie zawieszone na zgodny wniosek stron lub na wniosek spadkobiercy, jak równiez_ z nasteDpuj Dacych przyczyn: w razie niestawiennictwa obu stron na rozprawie, jez_eli ustawa nie stanowi inaczej, oraz w razie niestawiennictwa powoda, gdy powód nie z_ DadaP rozpoznania sprawy w jego nieobecnos´ci, a pozwany nie zgPosiP wniosku o rozpoznanie sprawy, a ponadto jez_eli na skutek braku lub wskazania zPego adresu powoda albo niewskazania przez powoda w wyznaczonym terminie adresu pozwanego lub niewykonania przez powoda innych zarz Dadzen´, nie moz_na nadac´ sprawie dalszego biegu, o ile wniosek o podjeDcie posteDpowania nie zostaP zgPoszony w ci Dagu roku (poprzednio w ci Dagu trzech lat) od daty postanowienia o zawie-szeniu. S Dad umorzy równiez_ posteDpowanie w razie stwierdzenia braku nasteDp-cy prawnego strony, która utraciPa zdolnos´c´ s Dadow Da, a w kaz_dym razie po upPywie roku (dotychczas w ci Dagu trzech lat) od daty postanowienia o zawie-szeniu z tej przyczyny. Skrócono takz_e z dotychczasowych dziesieDciu do pieDciu lat okres, po upPywie którego nasteDpuje umorzenie posteDpowania za-wieszonego w razie s´mierci strony.
Za niekorzystne dla interesów przedsieDbiorcy dochodz Dacego swoich praw przed s Dadem nalez_y takz_e uznac´ skrócenie z roku do szes´ciu miesieDcy okresu zawieszenia posteDpowania. Termin ten znajduje zastosowanie w przypadkach tzw. spoczywania sporu, tzn. wówczas, gdy na skutek braku lub wskazania zPego adresu powoda albo niewskazania przez powoda w wyznaczonym
termi-70W tym przypadku przepisu art. 108 § 1 k.p.c. (dotycz Dacego rozstrzygania o kosztach
nie adresu pozwanego lub niewykonania przez powoda innych zarz Dadzen´ a nie moz_na nadac´ sprawie dalszego biegu71. Jez_eli wniosek o podjeDcie
posteD-powania nie zostaP zgPoszony w ci Dagu szes´ciu miesieDcy od daty postanowienia o zawieszeniu, s Dad ma obecnie obowi Dazek umorzyc´ zawieszone posteDpowanie.
PODSUMOWANIE
Przedstawione wczes´niej spostrzez_enia wynikaj Dace z analizy przeprowadzo-nej nowelizacji, ewokuj Da potrzebeD sformuPowania nasteDpuj Dacych wniosków. Kodeks posteDpowania cywilnego staP sieD jednym z najczeDs´ciej nowelizowa-nych kodeksów. CzeDstotliwos´c´ poprawek powoduje legislacyjny chaos, przez co nawet rozwi Dazania dotycz Dace jednej instytucji s Da rozproszone w kilku nowelizacjach72. GPównym zamierzeniem nowelizacji posteDpowania w
spra-wach gospodarczych byPo jego przys´pieszenie, zracjonalizowanie oraz zwieDk-szenie efektywnos´ci73.
Zmiany w tym obszarze byPy konieczne z uwagi na zamiar uniknieDcia ujemnych skutków dotychczasowej, raz_ Daco przewlekPej dPugos´ci i stopnia uci Daz_liwos´ci procesu, który w dotychczasowym ksztaPcie w istotny sposób wpPywaP na warunki funkcjonowania przedsieDbiorczos´ci74. Dodatkowym argumentem byPa niejednolita praktyka procesowania, wysteDpuj Daca w poszcze-gólnych os´rodkach, a nawet wydziaPach tego samego s Dadu75. Nowe
uregulo-wania maj Dace na celu zdynamizowanie procesów gospodarczych w naszym kraju, niemal do skrajnos´ci doprowadziPy jednak zasadeD wzmoz_onej dyscypli-ny procesowej oraz podwyz_szodyscypli-nych wymogów nalez_ytej starannos´ci przedsieD-biorcy.
71Ustawodawca powinien byP jednak uwzgleDdnic´ fakt, iz_ niepodejmowanie przez stroneD
powodow Da czynnos´ci zwi Dazanych z podjeDciem zawieszonego posteDpowania, nie zawsze jest wynikiem zawinionego dziaPania strony, np. w przypadku niemoz_nos´ci ustalenia aktualnego adresu zamieszkania strony pozwanej.
72Paradoksalnie w kolejnych nowelizacjach konsekwentnie pomijane jest m.in.
posteDpowa-nie posteDpowa-nieprocesowe, w ramach którego rozpatrywane s Da m.in. sprawy o podziaP maj Datku czy dziaP spadku.
73Z tego tez_ powodu wprowadzone zmiany kPad Da nacisk przede wszystkim na
zdyscypli-nowanie stron procesu, jednoczes´nie ograniczaj Dac moz_liwos´ci kreowania strategii posteDpowania.
74 M. M a n o w s k a, Poste%powanie s %
adowe w sprawach gospodarczych, Warszawa 2007, s. 230.
75S. C i e s´ l a k, Poste%powania przys´pieszone w procesie cywilnym. Zarys poste%powania
Nowelizacja miaPa zapewnic´ jednolitos´c´ procesowania w sprawach gospo-darczych poprzez umoz_liwienie szybkiej koncentracji materiaPu dowodowe-go76, tymczasem wprowadziPa nadmierny rygoryzm wobec stron i ich
pePno-mocników. Uzasadnione jest wreDcz stwierdzenie, iz_ blokuje obywatelom do-steDp do s Dadu oraz prawo do wyroku, natomiast s Dadom zdecydowanie poprawia statystykeD spraw zakon´czonych. Moz_na podejrzewac´, z_e procedura posteDpo-wania w sprawach gospodarczych zostaPa skonstruowana w taki sposób, aby juz_ na samym pocz Datku niektóre sprawy, które nie zostaPy merytorycznie rozstrzygnieDte, mogPy zostac´ wykazane jako zaPatwione, aby s Dad osi Dagn DaP lepsze wyniki statystyczne77. Obecnie bowiem niektóre s Dady wykorzystuj Da ten nadmierny rygoryzm, koncentruj Dac sieD na wyPapywaniu braków pism, a nie na merytorycznym rozstrzyganiu sporów.
Podkres´lic´ nalez_y, iz_ nasz system procesowania w sprawach gospodarczych nie powinien zastawiac´ puPapek na strony. System staP sieD nazbyt represyjny i pozbawia strony ochrony ich praw. PrzedsieDbiorca zostaP faktycznie pozba-wiony dosteDpu do s Dadu bez pomocy pePnomocnika, co wynika z faktu, iz_ poziom profesjonalizmu wymagany przy sporz Dadzeniu pozwu jest tak wysoki, z_e przedsieDbiorca bez pomocy adwokata albo radcy prawnego nie jest w sta-nie sam go przygotowac´78. Sprawa wPas´ciwego merytorycznego rozpoznania
staPa sieD mniej waz_na od tego, aby sprawa zostaPa szybko rozstrzygnieDta. Zapocz Datkowana przed kilku laty tendencja formalizowania cywilnej procedu-ry s Dadowej z pewnos´ci Da nie beDdzie sprzyjac´ dosteDpnos´ci strony do s Dadu i uPatwiac´ dochodzenia roszczen´79. Od tak represyjnego formalizmu powinno
sieD odchodzic´, poniewaz_ w przedmiotowym zakresie jest on niekonstytucyj-ny80. Ponadto obecna regulacja kodeksowa jest nadmiernie kazuistyczna81.
76 Rozwi Dazanie to miaPo mobilizowac´ przedsieDbiorców do precyzyjnego zakres´lania
w pozwie jego ram podmiotowych i przedmiotowych.
77Jez_eli bowiem podmiot, któremu pozew zwrócono, wnosi go ponownie, to w
rzeczywis-tos´ci sprawa nie zostanie szybciej rozstrzygnieDta merytorycznie. Jedynie statystycznie sprawy zwrócone beDd Da figurowaPy jako zakon´czone.
78Co istotne, nowelizacja zakazuj Dac popePniania pomyPek równiez_ pePnomocnikom,
dodat-kowo karze za to strony.
79 Moz_na zaryzykowac´ tezeD, iz_ stawianie przed przedsieDbiorcami i ich pePnomocnikami
coraz wyz_szych wymagan´ formalnych przeksztaPca posteDpowanie gospodarcze w proces „for-muPkowy”.
80Podobnie uznaP prof. StanisPaw SoPtysin´ski, stwierdzaj Dac, iz_ „formalizm powinien sPuz_yc´
wyP Dacznie ochronie uprawnien´ procesowych stron i innych wartos´ci wyraz_anych przez zasady rz Dadz Dace posteDpowaniem cywilnym, natomiast posteDpowan´ nie powinno sieD przyspieszac´ kosz-tem sPusznych interesów stron” (Wymogi formalne w rozs %adnych granicach, „Rzeczpospolita” z 27.09.2006).
Niemniej nalez_y odnotowac´, iz_ choc´ zmiany wzmacniaj Da przede wszystkim stroneD powodow Da, poniewaz_ pozwany beDdzie miaP mniejsze niz_ dotychczas szanse obrony, to jednak zdecydowanie zmniejsz Da sieD takz_e moz_liwos´ci prze-dPuz_ania posteDpowania.
Reasumuj Dac, przeprowadzana reforma procedury cywilnej moz_e wywoPac´ skutki przeciwne od zamierzonych. Nowelizacja kodeksu posteDpowania cywil-nego w zakresie posteDpowan´ gospodarczych budzi nazbyt wiele w Datpliwos´ci i kontrowersji, z których wieDkszos´c´ ma zapewne swoje z´ródPo w fakcie, iz_ zmia-ny w procedurze cywilnej zmierzaj Da w kierunku tworzenia coraz bardziej szcze-góPowych rozwi Dazan´, zamiast skupic´ sieD na ogólnych zasadach posteDpowania82. Przedstawione argumenty dowodz Da, z_e byc´ moz_e powinien powstac´ nowy ko-deks posteDpowania cywilnego. Obecny, obowi Dazuj Dacy juz_ od ponad czterdziestu trzech lat, byP ponad sto razy zmieniany. Zdecydowana wieDkszos´c´ zmian przypa-da na okres po 1989 r., przez co regulacje obecnego kodeksu, uchwalonego w odmiennych warunkach ustrojowych, przestaj Da byc´ spójne83. W zwi Dazku z powyz_szym kolejne kompleksowe zmiany, choc´ niew Datpliwie konieczne, mog Da jednak spowodowac´, iz_ kodeks stanie sieD zupePnie dysfunkcjonalny.
BIBLIOGRAFIA I. Z´ródPa
Ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy – Kodeks posteDpowania cywilnego oraz innych ustaw, Dz. U. z 2006 r., Nr 235, poz. 1699.
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks posteDpowania cywilnego, Dz. U. z 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zm.
Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaPalnos´ci gospodarczej, Dz. U. z 2004 r., Nr 173, poz. 1807 ze zm.
Ustawa z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez s Dady spraw gospodarczych, Dz. U. z 1989 r., Nr 33, poz. 175 ze zm.
Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. a Prawo upadPos´ciowe i naprawcze, Dz. U. z 2003 r., Nr 60, poz. 535.
81R. F l e j s z a r, Poste%powanie w sprawach gospodarczych. Komentarz, Warszawa 2006. 82Byc´ moz_e celem ograniczenia obszaru sporów i w Datpliwos´ci interpretacyjnych,
ustawo-dawca powinien rozwaz_yc´ caPkowit Da rezygnacjeD ze zbyt duz_ej liczby posteDpowan´ odreDbnych, w tym odreDbnej procedury w sprawach gospodarczych.
83Tak: +. Piebiak w: B. D r a n i e w i c z, +. P i e b i a k, Poste%powania odre%bne.
Rozporz Dadzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 paz´dziernika 1934 r. – Prawo upadPos´-ciowe, tekst jedn. Dz. U. z 1991 r., Nr 118, poz. 512 ze zm.
Rozporz Dadzenie Ministra Sprawiedliwos´ci z dnia 27 wrzes´nia 2001r. w sprawie utworzenia s Dadów gospodarczych, Dz. U. z 2001 r., Nr 116, poz. 1247.
Postanowienie S Dadu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 listopada 2004 r., I ACa 1571/04, niepubl.
Postanowienie S Dadu Najwyz_szego z dnia 15 listopada 1990 r., II CZ 169/90, OSP 1991/7-8. Postanowienie S Dadu Najwyz_szego z dnia 30 wrzes´nia 1977 r., III CRN 76/77, OSNCP 1978/7,
poz. 115.
Postanowienie S Dadu Najwyz_szego z dnia 2 grudnia 1966 r., sygn. akt I CZ 126/66.
Postanowienie S Dadu Najwyz_szego z dnia 15 lutego 2002 r., V CKN 1100/00, OSNC 2002/1/11. Wyrok S Dadu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 lutego 2005 r., sygn. akt I ACa 1533/04. Wyrok S Dadu Apelacyjnego w BiaPymstoku z dnia 19 lutego 2003 r., sygn. akt I ACa 14/03, OSA 2003, nr 8, poz. 36 z aprobuj Dac Da glos Da M. Jobskiej, „Gdan´skie Studia Prawnicze” 2006, nr 2, poz. 6.
Wyrok S Dadu Najwyz_szego z 20 grudnia 2005, sygn. akt III CK 121/05, niepubl., oraz z dnia 6 kwietnia 2006 r., sygn. akt IV CSK 182/05, „Monitor Prawniczy” 2006/9/457. Wyrok z dnia 19 stycznia 2005 r., sygn. akt CK 410/04, OSNC 2006, nr 1, poz. 7 z
omówie-niem M. Koennera, „Gdan´skie Studia Prawnicze” 2006, nr 2, poz. 11. Wyrok S Dadu Najwyz_szego z dnia 7 paz´dziernika 2004 r., IV CK 86/04, niepubl.
II. Literatura
A r k u s z e w s k a A. M., PosteDpowanie w sprawach gospodarczych – nowelizacja kodeksu posteDpowania cywilnego, „Przegl Dad Prawa Handlowego” 2007, nr 1.
B r o l J. w: Kodeks posteDpowania cywilnego. Komentarz, red. K. Piasecki, Warszawa 2006. C i e s´ l a k S., PosteDpowania przys´pieszone w procesie cywilnym. Zarys posteDpowania
naka-zowego, upominawczego i uproszczonego, Warszawa 2004.
D a l k a S., PosteDpowanie w sprawach gospodarczych przed s Dadami powszechnymi, „Pa-lestra” 1990, z. 1, s. 40 n.
D r a n i e w i c z B., PrzedsieDbiorcy beDd Da traktowani jako profesjonalni pePnomocnicy, „Gazeta Prawna” 2006, nr 110.
D r a n i e w i c z B., Nowelizacja KPC. Wybrane problemy praktyczne, „Radca Prawny” 2005, nr 4.
D r a n i e w i c z B., P i e b i a k +.,PosteDpowania odreDbne. Komentarz, Warszawa 2007. F l a g a - G i e r u s z y n´ s k a K., PosteDpowanie odreDbne w sprawach gospodarczych,
Warszawa 2002.
F l a g a - G i e r u s z y n´ s k a K. w: Kodeks posteDpowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zielin´ski, Warszawa 2006.
F l e j s z a r R., PosteDpowanie w sprawach gospodarczych. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2007.
G u d o w s k i J., O kilku naczelnych zasadach procesu cywilnego – wczoraj, dzis´ i jutro, w: Prawo prywatne czasu przemian. KsieDga pami Datkowa dedykowana Profesorowi StanisPa-wowi SoPtysin´skiemu, red. A. Nowicki, Poznan´ 2005.
G u t o w s k i M., Potr Dacenie w posteDpowaniu nakazowym – relacja mieDdzy prawem mate-rialnym a procesowym, „Przegl Dad Prawa Handlowego” 2004, nr 9.
J a n i s z e w s k a B., Uwagi o potr Daceniu wierzytelnos´ci w posteDpowaniu nakazowym, „Przegl Dad Ustawodawstwa Gospodarczego” 2006, nr 7.
