Audyt raportów społecznych – wybrane zagadnienia

Katedra Zarządzania i Psychologii Stosowanej Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

AUDYT RAPORTÓW SPOŁECZNYCH – WYBRANE

ZAGADNIENIA

Streszczenie

Coraz częściej duże jednostki sporządzają raporty społeczne zawierające informacje niefinansowe z zakresu m.in. ochrony środowiska, polityki zatrudnienia oraz przeciw-działania korupcji. Raporty te nie są obowiązkowe, a ich zawartość jest zróżnicowana. Powoduje to brak porównywalności dokonań jednostek w procesie wdrażania zasad spo-łecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na zasad-nicze pytania: czy raporty społeczne powinny być przedmiotem audytu i kto powinien go przeprowadzać oraz jak daleko powinna być przeprowadzona harmonizacja zasad tworzenia raportów społecznych.

Słowa kluczowe: społeczna odpowiedzialność biznesu, harmonizacja zasad tworzenia raportów społecznych, audyt raportów społecznych.

1. Wprowadzenie

Parlament Europejski uchwalił dyrektywę nakładającą na największe spółki europejskie obowiązek ujawniania w sprawozdaniach rocznych działań z zakresu społecznej odpowiedzialności biznesu. Opublikowana w Dzienniku Urzędowym UE w dniu 15 listopada 2014 r. dyrektywa 2014/95/UE w sprawie ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności

[Dyrek-tywa… 2015] weszła w życie w grudniu 2014 r. i będzie miała zastosowanie od

1 stycznia 2017 r.

Obecnie w Polsce rewizja finansowa obejmuje roczne i skonsolidowane spra-wozdania finansowe podmiotów wymienionych w art. 64 ust. 1 Ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Uor) [Dz.U. z 2013 r., poz. 330]. Badaniu

podlegają również sprawozdania z działalności jednostki, których obowiązek sporządzania wynika z art. 49 wymienionej ustawy: „Celem badania sprawoz-dania finansowego jest wyrażenie przez biegłego rewidenta pisemnej opinii wraz z raportem o tym, czy sprawozdanie finansowe jest zgodne z zastosowa-nymi zasadami (polityką) rachunkowości oraz czy rzetelnie i jasno przedstawia sytuację majątkową i finansową, jak też wynik finansowy badanej jednostki […] a w odniesieniu do sprawozdania z działalności jednostki, czy informacje zawarte w tym sprawozdaniu uwzględniają postanowienia art. 49 ust. 2 i zgodne są z informacjami zawartymi w rocznym sprawozdaniu finansowym” (tzn. czy zawiera m.in. wskaźniki finansowe i niefinansowe, łącznie z informacjami dotyczącymi zagadnień ładu korporacyjnego, środowiska naturalnego i zatrud-nienia).

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie problematyki raportowania społecznej odpowiedzialności biznesu (corporate social responsibility – CSR), istniejących standardów i wytycznych wspomagających raportowanie oraz korzy-ści wynikających z tworzenia raportów społecznych dotyczących zrównoważo-nego rozwoju i odpowiedzialności biznesu. Fakultatywny charakter sprawozdań społecznych nie gwarantuje obecnie porównywalności dokonań jednostek w pro-cesie wdrażania zasad społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. Autorka dokonuje identyfikacji uwarunkowań obiektywnej oceny raportów społecznych oraz zagrożeń wynikających z braku zestandaryzowanego zakresu raportu i spo-sobu prezentacji danych. Główne problemy badawcze przedstawione w artykule stanowią próbę odpowiedzi na pytania o to, jak daleko powinna być dokonana harmonizacja zasad tworzenia raportu społecznego oraz czy raporty społeczne powinny być przedmiotem audytu i kto powinien go dokonywać.

Zamieszczone w artykule wyniki badań przeprowadzonych w marcu i kwiet-niu 2015 r. stanowią rezultat wstępnego etapu rozważań nad potrzebą harmoniza-cji zakresu ujawnień i sposobu prezentaharmoniza-cji raportów społecznej odpowiedzialno-ści biznesu oraz nad koniecznoodpowiedzialno-ścią weryfikacji tych raportów. Wstępny charakter badań zdeterminował wybór metody badawczej polegającej na przeglądzie spo-łecznych raportów CSR oraz syntetycznych informacji o raportach, udostępnio-nych przez podmioty w Internecie. Dokonano również analizy standardów, norm i wytycznych stosowanych do sporządzania raportów społecznych w zakresie spójności i porównywalności ujętych w nich rozwiązań.

W celu zweryfikowania zasadności podjęcia badań nad potrzebą harmoni-zacji zasad tworzenia raportów społecznych oraz audytu tych raportów, a także w ramach ewaluacji ex ante przeprowadzono analizę adekwatności stosowanych rozwiązań w raportowaniu CSR do wymogów ustawy o rachunkowości.

2. Historia rozwoju raportu społecznego

Raportowanie społecznej odpowiedzialności biznesu rozpoczęło się w latach 60. XX w. Do tego momentu podejście do odpowiedzialności społecznej ule-gało kilku przeobrażeniom, począwszy od pozbawionego etyki okresu rozwoju w XIX w. w Stanach Zjednoczonych imperiów przemysłowych, poprzez zmiany w XX w. wywołane wielkim kryzysem, a kończąc na latach 60. XX w., kiedy zaczęto domagać się rozwiązania problemów społecznych. Wtedy pojawiły się pierwsze raporty z zakresu etyki biznesu oraz audyty społeczne, ale dopiero w kolejnych latach trend ten się umocnił i stał się dostrzegalny. Początkowo w raportach zamieszczano wyłącznie informacje o zasobach ludzkich oraz wybrane wskaźniki środowiskowe. Do dalszego rozwoju zainteresowania rapor-tami CSR przyczyniły się m.in. katastrofy ekologiczne w latach 80. oraz skandale korupcyjne z lat 90. ubiegłego wieku. Wówczas w Europie (głównie w Wielkiej Brytanii), Kanadzie i USA duże korporacje zaczęły wydawać oddzielne publika-cje na temat wybranych aspektów własnej działalności społecznej, środowiskowej oraz działań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy [Grygoruk 2013]. Wska-zanie znaczenia etyki i odpowiedzialności społecznej jako istotnych wyzwań sto-jących przed współczesnymi menedżerami podkreśla R.W. Griffin [2004, s. 65], a B. Breen i J. Hollender [2010, s. 3–5] idą jeszcze dalej w swych wnioskach i uważają, że społeczna odpowiedzialność biznesu powinna docelowo przyjąć postać społecznej świadomości biznesu.

Jako przyczyny rozwoju społecznej odpowiedzialności biznesu w literaturze podaje się m.in.: globalizację i postępujący wzrost konkurencji, wzrastające zapotrzebowanie na „talenty” i wiedzę specjalistyczną, zmianę charakteru kon-sumenta z odbiorcy biernego na odbiorcę krytycznego oraz zmianę podejścia inwestorów, coraz częściej zainteresowanych nie tylko wynikami finansowymi, ale również efektami niefinansowymi [Daszkiewicz 2007, s. 63–73; Pyszka 2012, s. 108–111]. Z kolei korzyści wynikające z CSR oraz raportowania doko-nań w tym zakresie grupowane są według interesariuszy, do których zdaniem R.E. Freemana [1984, s. 10–15] zalicza się „każdą osobę lub grupę osób, która może wywierać wpływ na daną organizację, lub na którą ta organizacja wywiera wpływ”. Można zatem wyróżnić korzyści wewnętrzne organizacji, korzyści dla społeczeństw oraz korzyści zewnętrzne organizacji.

Potencjalne korzyści wewnętrzne z raportowania dokonań w zakresie CSR to wyższy poziom kultury organizacyjnej oraz wzrost innowacyjności przy rów-noczesnym wzroście motywacji i zaangażowania pracowników na rzecz organi-zacji. Niezależnie od wymienionych efektów, tworzone są warunki do twórczego działania i rozwoju pracowników. Wdrożenie polityki społecznej odpowiedzial-ności zapewnia również korzyści dla społeczeństw wyrażające się poprawą śro-dowiska naturalnego, popularyzacją postaw dobroczynnych oraz edukacją

spo-łeczeństwa. Jednocześnie, poprzez aktywizację społeczności lokalnej, stymulacji podlega rozwój gospodarczy, co przyczynia się do wzrostu zamożności danej społeczności. Ostatnią grupę stanowią korzyści zewnętrzne organizacji, naj-ważniejsze w kontekście tematyki poruszanej w artykule. Wśród pozytywnych efektów zewnętrznych wymienić należy wzrost efektywności działań organizacji i związaną z tym poprawę konkurencyjności, a także sprawne i bezkonfliktowe prowadzenie działalności.Wszystko to sprzyja wzrostowi zainteresowania inwe-storów organizacją oraz pozyskiwaniu przez nią nowych klientów.

3. Zasady tworzenia raportu

Raportowanie w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu polega na mierzeniu i ujawnianiu wyników i wydajności w zakresie tych kwestii oraz ponoszeniu odpowiedzialności w tym zakresie względem wewnętrznych i zewnętrznych interesariuszy [Global Reporting Initiative… 2011, s. 26–36].

Dla celów sporządzania raportów w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu opracowano szereg standardów i wytycznych wspomagających raporto-wanie. Mają one charakter międzynarodowy, branżowy lub lokalny i mogą doty-czyć miejsca pracy, środowiska naturalnego, zarządzania lub łańcucha dostaw. Do jednych z najczęściej stosowanych zaliczyć można wytyczne Global

Repor-ting Initiative (GRI), które pozwalają na zbudowanie systemu raportowania oraz

stworzenie raportu ze skwantyfikowanymi i porównywalnymi danymi. Ponadto GRI tworzy spójne ramy dla raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju oparte głównie na wskaźnikach pozafinansowych, a opublikowane przez GRI wytyczne określają zasady i wskaźniki, które organizacje mogą wykorzystać do mierzenia i raportowania swoich ekonomicznych, środowiskowych oraz społecz-nych wyników [GRI and ISO 26000… 2010].

Sporządzane w Polsce raporty często opierają się na Normie ISO 26000, która jest jednym z trzech dokumentów rekomendowanych przez Komisję Europejską przedsiębiorstwom wdrażającym społeczną odpowiedzialność. Norma ISO 26000 określa zakres oraz zawiera wytyczne, nie stanowi jednak podstawy certyfika-cji, gdyż nie podaje sprecyzowanych wymagań. Norma obejmuje takie obszary, jak: ład organizacyjny, prawa człowieka, praktyki z zakresu pracy, środowisko, uczciwe praktyki operacyjne, zagadnienia konsumenckie, zaangażowanie spo-łeczne i rozwój społeczności lokalnej.

Kolejną grupą zasad wykorzystywanych przy tworzeniu raportów społecz-nych są zasady Global Compact, oparte na uniwersalspołecz-nych założeniach będących jednocześnie punktem odniesienia do wytycznych GRI, dzięki czemu wzajemnie się uzupełniają. Zakres zasad Global Compact obejmuje prawa człowieka, stan-dardy pracy, środowisko naturalne oraz przeciwdziałanie korupcji.

W praktyce wykorzystywane są jeszcze wytyczne OECD, Globalne zasady Sulivana, Norma SA8000, PRI (Principles for Responsible Investment) oraz standardy serii AA1000 [Społeczna odpowiedzialność… 2015]. Istnieje prawdo-podobieństwo, że w przyszłości stosowane będzie raportowanie zintegrowane przewidujące zwięzłe informacje finansowe i niefinansowe oraz zależności między tymi wielkościami w odniesieniu do wartości spółki. Już w lutym 2013 r. Międzynarodowa Rada Raportowania Zintegrowanego podpisała z Radą Mię-dzynarodowych Standardów Rachunkowości porozumienie o współpracy nad stworzeniem zintegrowanej normy globalnej.

4. Raportowanie społeczne w Polsce

W Polsce wytyczonych zostało siedem trendów społecznej odpowiedzialności biznesu. Trend pierwszy – „Oddolna i rozproszona innowacyjność” przyjmuje postać rosnących w siłę ruchów miejskich, inicjatyw lokalnych, działań przeno-szonych z mediów społecznościowych do realnego świata. Drugim przejawem oddolnej innowacyjności jest ekonomia współdzielona, np. użyczanie miejsca w samochodzie czy wspólne wynajmowanie przestrzeni biurowej. Trzecia forma w ramach tego trendu to nowe oblicze obywateli i konsumentów, którzy z bier-nych odbiorców powoli przemieniają się w świadomych i aktywbier-nych mieszkań-ców oraz prosumentów (konsumentów zaangażowanych we współtworzenie i promowanie produktów).

Trend drugi – „Robić i mówić” kładzie nacisk na angażowanie interesariuszy i przejawia się rzetelną realizacją działań z zakresu społecznej odpowiedzialności w firmie, co poprawia relacje między pracodawcą a pracownikami. Drugie (na razie oczekiwane) działanie dotyczy podnoszenia kultury etycznej w organizacji, a trzecia forma to crowdsourcing (scedowanie zadań pracowników na nieziden-tyfikowaną grupę ludzi w formie open call).

Trend trzeci – „Miasta generatorami zmian myślenia o zrównoważonym rozwoju” zakłada, że miasta szybciej reagują na zmianę niż większe struktury, typu powiaty czy województwa. Ponadto w miastach szybciej można znaleźć rozwiązania ważnych problemów ekonomicznych i społecznych, a także można je szybciej wprowadzić w życie. Istotne jest założenie, że rozwiązania jednych miast mogą być modyfikowane i przenoszone do innych miast.

Trend czwarty to „Xyz – alfabet wyzwań demograficznych”, który zakłada, że pracodawcy będą musieli rozwiązać problem dostosowania trybu pracy i zakresu obowiązków do potrzeb i możliwości starszych pracowników. Innym zagadnieniem jest zachowanie równowagi pomiędzy życiem zawodowym i pry-watnym przez pokolenie Y pracujące zdalnie i nieustannie komunikujące się.

Trend piąty – „Łańcuch dostaw – praca u podstaw” przewiduje umiejętne i świadome zarządzanie łańcuchem dostaw stanowiącym przyszłość dla biz-nesu oraz dla odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw. Trend ten zakłada zmieniające się postawy konsumentów, dla których istotna jest nie tylko cena i jakość, ale także warunki, w jakich powstał produkt (jest to reakcja na kata-strofę w fabryce w Bangladeszu).

Trend szósty – „Ekologia przyszłości – nowe rozdziały” dotyczy problemów z wodą oraz jej zanieczyszczeniem, stanowiącym jedno z trzech najważniejszych rodzajów ryzyka światowego. Pozostałe zagadnienia w tym trendzie to wyzwania klimatyczne oraz energia.

Trend siódmy – „Raportowanie – do przodu, ale małymi krokami” przewiduje w przyszłości objęcie obowiązkiem sprawozdawczym w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu sektor publiczny oraz pozarządowy.

Obecnie raportowanie działań w zakresie CSR jest dobrowolne, jednak aktualny stan prawny wymaga od podmiotów gospodarczych sporządzających sprawozdanie z działalności ujawniania wybranych informacji z zakresu odpo-wiedzialnego biznesu. Dotyczy to m.in. działań w obszarze ochrony środowiska, ochrony własności intelektualnej, zasobów ludzkich, a w przypadku emitentów akcji – dodatkowo zasad ładu korporacyjnego [Krajowy standard rachunkowości nr 9… 2014]. Zmiany wprowadzone przez Unię Europejską spowodują, że od 2017 r. wystąpi obowiązek ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności. W ocenie Ministerstwa Finansów będzie on doty-czył 250–300 dużych polskich spółek zatrudniających ponad 500 osób, w których suma bilansowa przekroczy 20 mln euro lub których przychody będą wyższe niż 40 mln euro [Społeczna odpowiedzialność… 2015].

Raportowanie społeczne w Polsce to wciąż nowa, dynamicznie rozwijająca się dyscyplina. Z każdym rokiem przybywa firm sporządzających raporty. W latach 2007–2013 łączna liczba sporządzonych i zgłoszonych do rejestru CSRinfo lub GRI sprawozdań odrębnych i zintegrowanych wynosiła odpowiednio: 11 w 2007 r. i w kolejnych latach: 15, 13, 29, 37, 41, 42 [Raportowanie… 2014]. Wśród spółek raportujących CSR dominują spółki giełdowe. W opublikowanym raporcie Odpowiedzialny biznes w Polsce 2014. Dobre praktyki [2015] zaprezen-towanych zostało prawie 700 przykładów działań firm z zakresu CSR, w tym 264 przykłady praktyk długoletnich. Jak wynika z raportu, liczba nowych dzia-łań do tej pory niepublikowanych wzrosła do 420. Wśród zgłoszonych dziadzia-łań najczęściej występowały inicjatywy charytatywne, na drugim miejscu znalazły się praktyki z zakresu pracy, a na trzecim – ład organizacyjny. Najmniej działań podjęto w obszarze praw człowieka. Z kolei temat różnorodności pojawia się m.in. w kontekście kulturowym i osób niepełnosprawnych.

Raporty sporządzane są głównie w oparciu o Normę ISO 26000, międzyna-rodowe wytyczne Global Reporting Initiative oraz raporty zintegrowane. Pod

względem formy za najciekawsze uznane zostały raporty interaktywne (m.in. PwC, Schenker) oraz raport w formie audiobooka (Danone).

5. Uwarunkowania obiektywnej oceny raportów społecznych

Raporty społeczne stanowią jedno z narzędzi wspomagających proces zarzą-dzania relacjami z interesariuszami, mogą być także podstawą do tworzenia list rankingowych. Obecnie zawartość raportów uzależniona jest od wielu czynni-ków, wśród których jednym z ważniejszych jest grupa interesariuszy, do których skierowany jest raport, oraz cel wyznaczony przez organizację sporządzającą raport. Jednocześnie, w sytuacji braku precyzyjnie określonego zakresu ujaw-nień w raporcie społecznym oraz sposobu ich prezentacji, dokonywanie porów-nań osiągnięć różnych organizacji nie zapewnia oczekiwanych efektów. Ponadto podczas rozmów poprzedzających opublikowanie dyrektywy UE Polska jako jedyny kraj Unii Europejskiej stała na stanowisku, że przedsiębiorstw nie należy zmuszać przepisami do sporządzania raportów CSR, lecz zachęcać zaleceniami i wytycznymi [Społeczna odpowiedzialność biznesu 2014].

Ocena organizacji przez pryzmat realizowanych zasad społecznej odpowie-dzialności biznesu dokonywana przez inwestorów, sponsorów czy rynki finan-sowe wymaga, aby raporty społeczne były kompletne, przedstawiały prawdę materialną, a przede wszystkim były porównywalne. Istniejący stan wskazuje, że sporządzane raporty różnią się od siebie zakresem spraw, których dotyczą, oraz technikami sporządzania i prezentacji informacji (według różnych zasad i wytycznych). Jakość raportów jest nieweryfikowalna. Czas, jaki pozostał do wejścia w życie obowiązku raportowania CSR, można wykorzystać na zwiększe-nie przydatności raportów. Przydatność będzie większa, jeśli rzetelność komu-nikowanych w raportach informacji będzie poświadczona przez niezależnego eksperta. W przeciwnym razie, w skrajnych przypadkach, istnieje ryzyko, że raporty mogą swym charakterem przypominać bardziej folder reklamowy niż raport z odpowiedzialnego biznesu. Organizacje objęte obowiązkiem raportowa-nia po 2017 r. będą podlegały zasadzie „stosuj lub wyjaśnij”, co już jest krokiem w kierunku zwiększenia porównywalności raportów.

Czy zatem należy harmonizować istniejące normy, wytyczne i zasady two-rzenia raportów? Zdaniem autorki – istnieje bezwzględna potrzeba harmonizacji, gdyż interesariusze każdej organizacji przywiązują dużą wagę do transparentno-ści działań przedsiębiorstw w obszarze ekonomicznym, środowiskowym i spo-łecznym. Występuje zatem potrzeba nie tylko komunikowania działań społecz-nych, ale robienia tego w sposób pozwalający wszystkim adresatom odczytywać i interpretować je w sposób identyczny (a przynajmniej dalece zbliżony). Istotne jest więc, aby raporty sporządzane były regularnie, rzetelnie i konsekwentnie.

W odniesieniu do stopnia harmonizacji należy stwierdzić, że ważną inicja-tywą są wspólne prace rozpoczęte przez Międzynarodową Radę Standardów Rachunkowości oraz Międzynarodową Radą Raportowania Zintegrowanego nad normą powszechnego stosowania. Innym, równie ważnym przedsięwzięciem prowadzonym przez International Organization for Standardization ISO jest zmiana Normy ISO 26000 w kierunku możliwości jej certyfikacji. Czy należy jednak czekać do momentu wypracowania norm międzynarodowych, czy raczej już teraz podjąć działania w kraju i rekomendować organizacjom określoną normę, co pozwoli ujednolicić zakres przedmiotowy raportu? Zdaniem autorki, już teraz należy wskazać konkretne standardy obowiązujące wszystkie jednostki zobligowane do raportowania społecznej odpowiedzialność biznesu oraz jed-nostki dobrowolnie raportujące CSR. Przyjęte standardy powinny mieścić się w katalogu standardów i wytycznych rekomendowanych przez Komisję Euro-pejską. Norma ISO 26000 zawiera zakres i wytyczne raportowania, nie określa jednak sprecyzowanych wymagań pozwalających na certyfikację, a tym samym stosowanie jej nie zapewnia porównywalności dokonań poszczególnych jedno-stek raportujących CSR. Autorka uważa, że warunki do sporządzania raportów zawierających skwantyfikowane i porównywalne dane oraz jednolite wskaźniki pozafinansowe zapewniają wytyczne Global Reporting Initiative i to one mogą być wskazane do stosowania do chwili opracowania i wdrożenia innej normy powszechnego użytku.

Odpowiedź na pytanie o to, czy raporty należy poddawać weryfikacji, uza-leżniona jest od tego, jaki jest cel raportu społecznego. Jeżeli raportowanie CSR miałoby być reakcją na chwilową modę prezentowania społecznego oblicza organizacji, to audyt raportu mija się z celem. Wówczas lepiej pozostawić stan istniejący lub czekać na zmienioną Normę ISO 26000, której stosowanie będzie podlegać okresowemu audytowi. Biorąc jednak pod uwagę postanowienia ustawy o rachunkowości, nakładającej obowiązek ujawniania w sprawozdaniu z dzia-łalności jednostki informacji z zakresu społecznej odpowiedzialność biznesu, potrzeba weryfikacji tych danych i stwierdzenie ich zgodności ze sprawozdaniem finansowym nie budzi żadnych wątpliwości. Zdaniem autorki weryfikacja rapor-tów społecznych, a przynajmniej informacji zamieszczonych w sprawozdaniu z działalności, powinna podlegać weryfikacji.

Certyfikat poświadczający stosowanie wymaganych procedur wynikających z norm ISO jest czymś odmiennym od opinii biegłego rewidenta poświadczającej zgodność treści raportu społecznego lub zintegrowanego, w których obok danych finansowych zamieszczone są informacje w zakresie CSR, z danymi wynikają-cymi z ksiąg organizacji. Zdaniem autorki, audyt ten powinien przeprowadzać biegły rewident.

Nie czekając na ostateczne rozstrzygnięcie problemu dotyczącego tego, kto powinien przeprowadzać badanie sprawozdania społecznego, trzeba już

zasta-nawiać się, jak należałoby przeprowadzać to badanie. Ministerstwo Finansów już przewiduje zmiany w ustawie o rachunkowości w zakresie rozszerzenia przedmiotu sprawozdania z działalności o wybrane problemy CSR. A zatem biegły rewident już teraz powinien przygotowywać się do nowych obowiązków. Wychodząc naprzeciw problemowi, Krajowa Izba Biegłych Rewidentów wraz firmą CSRinfo podjęły współpracę w zakresie przygotowania biegłych rewiden-tów do nowych zadań związanych z raportowaniem społecznym, a w szczegól-ności dotyczących tego: jak przygotowywać raporty społeczne, jakie standardy obowiązują w przypadku sprawozdawczości niefinansowej oraz jak weryfikować raporty pozabilansowe. Zdaniem autorki należy prowadzić intensywne działania w ramach akcji edukacyjnej skierowanej do biegłych rewidentów.

Podsumowując wyniki wstępnego etapu badań, można przyjąć, że ważnym etapem kolejnych badań byłoby opracowanie metod i technik wspomagających biegłych rewidentów w procesie badania raportów społecznej odpowiedzialności biznesu.

Literatura

Breen B., Hollender J. [2010], The Responsibility Revolution. How the Next Generation of Business Will Win, Jossy Bass, San Francisco.

Daszkiewicz M. [2007], Wpływ relacji społecznych na pozycję rynkową polskich przed-siębiorstw [w:] Pozycja polskich podmiotów rynkowych – pierwsze doświadczenia procesu integracji, Prace Naukowe AE we Wrocławiu, nr 1170, Wrocław.

Dyrektywa w sprawie ujawniania informacji niefinansowych [2015], http://www.mf.gov. pl/ministerstwo-inansow/dzialalnosc/rachunkowosc/aktualnosc/-/asset_publisher (data dostępu: 16.04.2015).

Freeman R.E. [1984], Strategic Management. A Stakeholder Approach, Pitman Publishing, Boston.

Global Reporting Initiative; Starting Points. GRI Sustainability Reporting: How Valuable Is the Journey? [2011], https://www.globalreporting.org/resourcelibrary/Starting-Points-2-G3.1.pdf (data dostępu: 12.04.2015).

GRI and ISO 26000: How to Use the GRI Guidelines in Conjunction with ISO 26000 [2010], https://www.globalreporting.org/resourcelibrary/How-To-Use-the-GRI-Guide- lines-In-Conjunction-With-ISO26000.pdf (data dostępu: 15.04.2015).

Griffin R.W. [2004], Podstawy zarządzania organizacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Grygoruk I. [2013], Raporty społeczne – czas świętowania czy chwila refleksji? http:// www.proto.pl/artykuly/raporty-spoleczne-czas-swietowania-czy-chwila-refleksji (data dostępu: 24.04.2015).

Krajowy standard rachunkowości nr 9 „Sprawozdanie z działalności”, Dz.Urz. Ministra Finansów z 2014 r., poz. 17.

Nowe przepisy unijne dot. ujawniania informacji niefinansowych [2014], Ministerstwo Finansów, http://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/dzialalnosc/rachunkowosc/ aktualnosc/-/asset_publisher (data dostępu: 16.04.2015).

Odpowiedzialny biznes w Polsce 2014. Dobre praktyki [2015], http://odpowiedzialnybiz-nes.pl/baza-wiedzy-o-csr/?gclid=CJy0yuKy5sQCFYXhcgodQ0MAsg (data dostępu: 8.04.2015).

Pyszka A. [2012], Społecznie odpowiedzialne innowacje – konieczność czy moda? http://www.ptzp.org.pl/files/konferencje/kzz/artyk_pdf_2012/p011.pdf (data dostępu: 12.04.2015).

Raportowanie odpowiedzialnego biznesu 2013 w Polsce [2014], CSRinfo, http://csrinfo. com.pl (data dostępu: 15.01.2015).

Społeczna odpowiedzialność biznesu [2014], Ministerstwo Finansów, http://www.mg.gov. pl/node/10892/htm (data dostępu: 16.04.2015).

Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw CSR [2015], Ministerstwo Finansów, http:// www.mg.gov.pl/node/10892/htm (data dostępu: 16.04.2015).

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. z 2013 r., poz. 330.

Auditing Social Reports – Selected Issues

(Abstract)

More and more frequently big institutions prepare social reports containing non- -financial information from fields including environmental protection, employment policy and counteracting corruption. These reports are not obligatory and their content is diversified. This causes a lack of comparability of institutions’ achievements in the process of implementing the rules of social responsibility in enterprises. The article seeks to answer two major questions: Should social reports be the subject of auditing and who should carry them out? How far should the harmonising of the rules of creating social reports be carried out?

Keywords: corporate social responsibility, harmonisation of the rules of social reporting, auditing of social reports.