Tadeusz Jacek Makles
Sesja skamandrycka w Uniwersytecie
Śląskim : Sosnowiec, 24-26 marca
1977
Biuletyn Polonistyczny 21/4 (70), 32-36
krytycznoliterackiej tych stuleci - dotyczącej przede wszystkim pow ieści i innych drobnych form n arracyjnych . O rien tacja badaw cza wieloletniego redaktora se rii spraw iła, że wiele spośród opublikowanych tekstów do tyczy zjaw isk literacko-kulturowych regionu pomorskiego XV1-XV1II stu le c i. Dwa ostatnie tomy: XI i XIII, k ieru ją uwagę ku zjawiskom literatu ry nowszej i n ajnow szej. Fakt ten łączy się m .in . z aktywnością badaw czą i zainteresowaniami najmłodszych pracowników Instytutu.
Toruńskim zeszytom polonistycznym życzyć należy stab ilizacji profilu edytorskiego i rytmicznego cyklu wydawniczego.
Doc. dr hab. Czesław N iedzielski
KONFERENCJE NAUKOWE
SESJA SKAMANDRYCKA W UNIWERSYTECIE ŚLĄSKIM
Sosnowiec, 24 - 26 marca 1977
/
Pod koniec m arca odbyła się w Uniw ersytecie Śląskim s e s ja naukowa poświęcona skamandrytom, zorganizowana p rzez Zakład T eorii L iteratu ry, kierowany p rzez prof. d ra hab. Ireneusza Opackiego. Na pięciu posiedze niach przedstawiono i przedyskutowano piętnaście referatów , których auto rami byli przeważnie młodzi pracownicy nauki i studenci, m agistranci se minarium p ro f. Opackiego. Wygłoszone re fe ra ty , stanowiące efekt proble- m atyzacji badań nad skamandryckim tematem węzłowym, przyniosły zarazem wybór niektórych aspektów zagadnień sz e rz e j uwzględnionych w perspek tywicznych planach zespołu badawczego przy Zakładzie T eorii L iteratu ry.
W szystkie te referaty łączyła tematyka skamandrycka, podwójnie sformu łowana: jako "Poetyka i światopogląd" oraz "Kontekst tradycji i kultury masowej dw udziestolecia międzywojennego".
R eferat wstępny, autorstw a Leonarda N e u g e r a ("Skam ander w o czach krytyki w sp ó łcze sn e j"), charakteryzowało historycznokulturowe ujęcie problemu. Tematem wypowiedzi referen ta stało się funkcjonowanie
Skamandra jako grupy w świadomości literack iej czasu kształtow ania się grupowości skamandrytów. Pole obserw acji zostało przeto zawężone do początkowego okresu działaln ości grupy, pokrywającego się mniej więcej z czasem wydawania pierw szej se rii m iesięcznika "Skam an der". P rzed miot badań nie ogran iczał się do opinii współczesnych na temat Skaman d ra , ale obejmował również wypowiedzi skamandryckie o charakterze ma nifestów grupowych. W wyniku badań zakwestionowano dwie diagnozy na temat charakteru grupowości skamandrytów, jedną - M ichała Głowińskie go, drugą - Stefana Żółkiewskiego.
W socjologicznie zorientowanych badaniach znalazł się m argines dla p o ezji. Cechą praktyki literack iej skamandrytów, rekonstruowaną na pod
stawie przeglądu opinii w spółczesnych, lecz nie konfrontowaną z samą praktyką, ma być " cudzo żywno ś ć " . Najw ięcej m iejsca w referacie z a re zerwowano dla nurtującej ówczesną krytykę socjologii grupy - jej składu narodowego i wyznaniowego, charakteru w ięzi, orientacji politycznych,
szczególnie zaś dla re la c ji wobec programu rządow ego.
W .zagadnienia stricte poetyckie wprowadzał drugi z referatów s e s ji, Ireneusza O p a c k i e g o "P o lsk i R ousseau. > Sam otność« i > w spólnota« w poezji Juliana Tuwima". W tw órczości poety pod tym kątem przean alizo
wanej referen t d ostrzegł problematykę, którą swego czasu zajmował się B ro nisław Baczko w k siążce o Janie Jakubie Rousseau. Głęboka struktura poezji Tuwima ujawnia, zdaniem referen ta, w artości analogiczne do tych, jakie Baczko odkrył w doktrynie R ousseau. W w ierszach Tuwima odżywa fe nomen konfliktu pomiędzy jednostką a zbiorow ością, konfliktu motywowane go społecznie, a rozwiązywanego w sposób sentymentalny. Pojaw iają się tu antynomie: natury i kultury, jednostki i zbiorow ości, samotności i wspólnoty, autentyzmu i św iata pozorów, języka intymnego i języka ofi cjaln ego, alien acji i powrotu do źródeł.
R eferat Opackiego, łączący wszystkie elementy sformułowań tematycz nych s e s ji, wprowadzał w dwa dające się wyróżnić i częściow o krzyżują ce się ze sobą ciągi referatow e: pierw szy, dotyczący Tuwima, skamandry- ty cieszącego się na se sji w Sosnowcu największym zainteresowaniem , i drugi, rekonstruujący tematy poezji skam andryckiej. Obok ogólnogrupowych problemów: "socjologiczn ej koncepcji poety" (T e r e sa H a n d t k e ) , "kul
tury m asowej" (Tom asz S t ę p i e ń ) , "szk o ły" (W ojciech L i g ę z a ) , "k i na" i "filmu" (M arek P y t a s z i Władysław B an a s z k i e w i c z ) oraz
"mitów narodowych" (I. O p a c k i ) pojawiły się na s e s ji indywidualne p ro blemy tw órczości poszczególnych skamandrytów.
1 tak, Renata P y ś , wydobywając socjologiczną problematykę kultury
✓
m asowej, przedstaw iła "Św iat poetycki F e lik sa P rz y sie c k ie g o ", Ewa P y -t a s z o w a - "Roman-tyczne an-tynomie »»Wolności -tragiczn ej&l-t; K azim ierza
W ierzyńskiego", a E lżbieta H u r n i k o w a - " S e c e s ję w poezji M arii P
a-•
w likow skiej-Jasnorzew skiej" w aspekcie "socjo log ii salon u". Znalazło się też m iejsce dla skonwencjalizowanej poetyki skamandryckiej lat trzydzie stych: Jan P i o t r o w i a k wygłosił re fe ra t o "Lewicow ej adaptacji poety ki skam andryckiej" w tw órczości skamandrytki "drugiego rzutu" - Elżbie ty Szem plińskiej, w skazując na wpływ dziedziczonej poetyki na światopo gląd tej poezji.
W związku z tw órczością Tuwima zaprezentowano zagadnienia: "Ję zyka komunikacji masowej" (Anna Wę g r z y n i a k o w a ) . "Motywu i> począt ku 4 i jego funkcji" (K rystyna F i l i p c z u k ) oraz "Języka poetyckiego ^Słopiew ni«" (Romuald C u d a k ) . R eferat A. Węgrzyniakowej - podobnie jak tekst T . Stępnia - akcentował przeprowadzoną p rzez skamandrytów negatywną analizę i dem onstrację kultury masowej i jej języka. Natomiast propozycję R. Cudaka wyróżniała metoda: referen t dzięki zastosow aniu trojakiego rodzaju zabiegów analityczno-interpretacyjnych (1 - opis języ ka poetyckiego jako kodu semiotycznego, 2 - opis r e la c ji: kod języko
wy a język poetycki jako re stru k tu ralizacja kodu językowego, i 3 - opis języka poetyckiego jako korelatu modelu św iata przedstaw ionego) zinter pretował wybrany ze "Słopiew ni" tekst "W andy", stanowiący parole w
stosunku do systemu cyklu. Pozwoliło to na uznanie języka "Słopiew ni" ■za: l) dialog z kodem słownym i 2) system aluzji wobec języka natural nego.
Z tw órczością Tuwima związany był także drugi re fe ra t Ireneusza O p a c k i e g o : "Od P Karmazynowego poematu-« do > Wolności trag iczn ej«. Problematyka mitów narodowych w poezji Skam andra". Oba, wespół z tekstem E . Pytaszow ej, wprowadzają drugi, obok kultury m asowej, kon tekst literatury skamandryckiej - kontekst tradycji. Tym razem idzie nie
tylko o tradycję literack ą w sensie ścisłym - jak w przypadku tradycji sentymentalnej bądź romantycznej. Idee narodowe stanowią funkcję trady c ji romantycznej, żyją społecznie. Toteż kontekst ich tradycji je st jedno znaczny z kontekstem socjologicznym . Opacki zwrócił uwagę na fakt, iż skamandrytom wcale nie była obca tradycja narodowa: wprawdzie w począt kowym okresie ich działaln ości daje się zaobserwować walka z trad y cja mi narodowymi, ale należy ją interpretow ać właśnie w kontekście ze wnętrznym, stanowiącym dla niej motywację. "P ogrzeb Słow ackiego" i "w iersze o państw ie" z " T r e śc i g o re ją c e j" stanowią w poezji Tuwima przedłużenie podjętej przez Jana Lechonia dramatycznej próby wymazania ze słownika poezji słów wielkich. Należy jednak pamiętać o tym, że " K a r mazynowy poemat" powstał jako "tragiczn y p ro test" przeciw wykorzystywaniu przez zaborców mitów narodowych. Tak więc początkowe stanowisko ska- mandrytów, którego ostateczną konsekwencję odnajdujemy w ich zain tereso waniu problemami życia codziennego, stanowiło wyraz zaangażowania p a triotycznego. W "W olności tragiczn ej" (której antynomie romantyczne - w oparciu o koncepcje M arii Janion - ukazała na s e s ji E . Pytaszow a) , opartej na aluzjach do "Karmazynowego poematu", pojawia się - jak do wodził Opacki - gorzkie podsumowanie prowadzonej przez skamandrytów
"nieudanej kilkunastoletniej walki z mitami".
P rezentację referatów zamknął tekst J. Piotrow iaka o Elżbiecie Szem- p liń sk iej, realizu jący pierw szy z problemów metodologicznych s e s ji: "P o e tyka i św iatopogląd". Dla zbadania poezji Szem plińskiej został zreaktywo- wariy zróżnicowany wewnętrznie "subdialekt" skam andrycki, wpisany w jej "W iersze" z 1933 r . Adaptowane tutaj elementy poetyki skamandryckiej uzyskują sw oistą rein terp retację. W ujęciu poetki skamandrycka w italisty- czna w izja św iata nabiera w swym biologizmie i organiczności wymiaru
skrajnie m aterialistycznego. R elacje: człow iek-św iat i jednostka-społeczeń stwo, w yczerpują się w paradygmatycznej wizji św iata biologii, socjologii i h isto rii, podporządkowanego prawom materialistycznym w ich różn ora kich w ersjach : od mechanicystycznej po dialektyczną. Koncentrując się na opisie generowania określonego światopoglądu przez zaadoptowane elementy poetyki skam andryckiej,referent zrezygnował z analizy procesu odwrotnego: oddziaływania ideologii w jej w ersjach doktrynalnych na k ształt
poezji Szem plińskiej.
S e s ja sosnowiecka przyn iosła szereg nowych propozycji badawczych zarówno wobec osobniczej tw órczości Tuwima, W ierzyńskiego, Lechonia, Szem plińskiej i innych skamandrytów, jak zw łaszcza wobec całej grupy. Szczególnie "socjologiczn y" punkt widzenia poezji skamandrytów otw iera nowe perspektywy badawcze. Referaty skam andryckie, uzupełnione teksta mi nie przed stawi onymi na s e s ji, ukażą się drukiem w dwu seriach p rzy gotowywanych p rzez Wydawnictwo Uniwersytetu ślą sk ie g o .
Dr Tadeusz M akles
STUDENCKA SESJA STAROPOLSKA
W dniach 4-7 maja 1977 r . odbyła się w Lublinie Ogólnopolska S tu dencka S e s ja Starop olsk a zorganizowana p rzez Sek cję Staropolsk ą Koła Naukowego Polonistów przy współudziale Zakładu L iteratury Staropolsk iej Instytutu Filologii P olsk iej Uniwersytetu M arii C urie-Skłodow skiej. Ho norowy protektorat nad S e s ją p rzy jął Rektor U M CS, p rof. dr hab. Wie
sław Skrzydło.
Problematyka S e s ji skupiała się wokół dwóch tematów: 1. Odmiany liryki barokow ej,
2. In spiracje barokowe w kulturze w spółczesnej.
W S e s ji uczestniczyli studenci i pracownicy naukowi z 9 ośrodków akademickich: uniwersytetów : Jagiellońskiego, W arszaw skiego, Śląsk ieg o ,
Katolickiego w Lublinie, M ikołaja Kopernika, Łódzkiego; 'Wyższych Szkół
Pedagogicznych w Krakowie i Słupsku, oraz gospodarze - z U niw ersyte tu M. C urie-Skłodow skiej.
W czasie trzydniowych obrad wygłoszono następujące refera ty :
1. T . B ereda (UW) - Koncepcja losu ludzkiego w świetle
wybranych utworów Wacława Poto ckiego.
2. W. Biedroń (UJ) - Instrumentarium muzyczne Jana An
