Rachunek nakładów energetycznych w tuczu brojlerów kurzych

Wanda Popiołek

Rachunek nakładów energetycznych

w tuczu brojlerów kurzych

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia 29-30, 425-433

U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N — P O L O N I A VOL. X X IX /X X X , 30 SECTIO H 1995/1996 I n s t y t u t E k o n o m i k i i O r g a n i z a c j i A g r o b iz n e s u A k a d e m i i R o l n ic z e j w L u b l i n i e W a n d a P O P I O Ł E K

Rachunek nakładów energetycznych w tuczu brojlerów kurzych An Account of Energetic Expenditures in Chicken Broilers Fattening

P oszuk iw an ie sk u teczn y ch środków racjon alizacji w y k o rzystan ia energ ii poprzez analizę procesu w y tw arzan ia poszczególnych pro d u k tó w polega na usunięciu z ich technologii w adliw ych elem entów techniczno- -org an izacy jn y ch . Od zrów now ażenia bilansu paliw ow o-energetycznego uzależniony jest dalszy rozw ój gospodarki żyw nościow ej w k ra ju . R a c h u ­ nek en erg ety czn y jest isto tn y m dopełnieniem analizy ekonom icznej i s ta ­ nowi w ażne k ry te riu m oceny efektyw ności p ro d u k cji rolniczej. Je d n o st­ kow e w skaźniki energochłonności p ro d u k cji pozw alają na w łaściw ą ocenę przebiegu procesów w ytw órczych, niezależnie od zm ieniających się cen i ich w zajem n y ch relacji. A naliza w skaźników energochłonności sp rzy ja w prow adzan iu m ateriało - i energooszczędnych sposobów w ykonyw ania poszczególnych czynności w procesie p ro d u k cy jn y m .

C elem niniejszego opracow ania jest analiza kształtow ania się poziom u i s tr u k tu ry n ak ład ów en erg ety czn y ch w tuczu k u rcz ą t rzeźnych.

UWAGI METODYCZNE

W p ro d u k c ji zw ierzęcej p rze tw a rza n ie (uszlachetnianie) p rodu któw roślin n y ch na a rty k u ły pochodzenia zw ierzęcego jest niek o rzy stn e ze w zględu n a s tr a ty energ ii w procesach m etabolicznych zw ierząt. W w ielu p rzy p a d k a c h jednak, en erg ia pochodząca z roślin nie może być w y k o rz y ­ sta n a bezpośrednio przez człow ieka i stąd w y n ik a konieczność jej p rze ­ tw arzan ia. In te n sy w n y tucz k u rcz ą t rzeźnych c h a ra k te ry z u je się k ró tk im cyklem p ro d u k cy jn y m , szybkim i p rzy ro stam i m asy ciała oraz w ysoką pro d u k cy jn o ścią z jednostki pow ierzchni. W y n ik ają stąd duże w ym agania

426 Wanda Popiołek

dotyczące zapew nienia w łaściw ych w arunkó w środow iskow ych i fach o ­ w ej obsługi.

W ym ienione u w aru n k o w an ia m ają w pływ na dość w ysoką en erg och łon ­ ność te j działalności w porów naniu z innym i g a tu n k a m i zw ierząt. P r z y ­ kładow o w edług IBMEK 1 energochłonność bro jleró w k u rzy ch w ynosi 57,2 M J/kg, a w ieprzow ego 51,6 M J/kg i wołowego 50,1 M J/kg. P ro b le m a ty k a nakładów energety czn ych w p rod u k cji d ro b iarsk iej to przedm io t badań Cichockiego, Golemo, K uckiej, M ichałka i in n y c h.2

Znajom ość w skaźnika energochłonności om aw ianej działalności p rz y ­ czynia się do w prow adzania przez pro du centó w działań m ateriało - i e n e r­ gooszczędnych. Oszczędności należy poszukiw ać przede w szystkim w zm niejszeniu jednostkow ego zużycia pasz oraz bezpośrednich nośników en erg ii.3

C ich o ck i4 w sw ych bad aniach stw ierdził, że najw iększe zużycie en erg ii pochłaniało ogrzew anie naw iew ne. A u tor zw raca uw agę, jak isto tn e z n a­ czenie na zm niejszenie s tra t energii m a pop raw a w łaściw ości ciepło- chronnyeh b ro jlern i. W edług H a n n a s i wsp. na obniżenie jed n ostko w e­ go w skaźnika energochłonności w p ły w a rac jo n aln y dobór p ro g ram u św ietlnego (św iatło p rzery w an e) oraz rodzaju ośw ietlenia (rezygnacja z ośw ietlenia żarow ego na korzyść św ietlów ek).

R achunek energetyczn y 6 jest u zupełnieniem rac h u n k u ekonom iczne­ go, w k tó ry m różne n a k ła d y i różnorodne p ro d u k ty rolnicze w yrażan e są w tych sam ych jedn o stk ach m iary — dżulach, a więc są p orów nyw alne w czasie. R achunek ten z ajm u je się racjo n alizacją w yk o rzy stan ia w p ro ­ dukcji posiadanych zasobów środków gospodarczych oraz efektyw nością zużycia energii w procesach p ro d u k cy jn ych. Z badań M ichałka 7 w ynika,

1 Z. W ó j c i c k i , Energochłonność produkcji rolniczej. „Roczn. Nauk Roln.

C-75, 1981.

ł A. C i c h o c k i , Analiza energochłonności produkcji brojlerów . M ateriały z Krajowego Sympozjum IBMER, W arszawa 1984, M. G o l e m o , St. K o g u t, A. K o ­ z a k i e w i c z , Badania energochłonności pro dukcji b rojlerów w ferm ie RSP „Gro­

dzis ko” w Raciechowicach. „Zesz. Prob. Post. Nauk Roln.”, z. 280, 1985, E. K u c k a, Studia nad efektyw nością hodowli i ch owu in dyków . Zesz. Nauk. ART w O lsztynie,

Oeconomica, z. 26, 1991, R. M i c h a ł e k , J. K o w a l s k i , M. B i e l , Energochłonność

ciągniona produkcji drobiarskiej. „Zesz. Probl. Post. Nauk Roln.”, z. 280, 1985,

J . H a n n a , G. M e h 1 h o r n, S. H o y, I. G i r b i g, Der Einsatz einer Inarvallbele

uchtung in der Putenmast. Tierzucht 41, 1987.

3 W ó j c i c k i , op. cit., s. 1,

* C i c h o c k i , op. city., s. 2.

5 Hanna, Mehlhorn, Hoy, Girbig, op. cit., s. 2..

* A. S k r o b o c k i , Analiza energetyczna pro dukcji rolniczej. „Post. Nauk Roln. 1981, nr 1.

że energochłonność p ro du k cji d ro b ia rsk ie j jest uzależniona zarów no od grupy użytk o w ej, jak i jej k o n cen tracji.

M ateriały źródłow e do analizow any ch cykli p ro d u k cy jn y c h zaczerp­ nięte zostały z d o k u m en ta cji fin an so w ej i gospodarczej fe rm spółdziel­ czych za okres 3 la t — łącznie 43 rz u ty z tego: P rzypisó w ka — 20, Sere- bryszcze — 9 i S łupia — 14. D ane liczbowe dotyczące zużycia poszczegól­ nych rodzajów nakładów , w yrażone w jed n o stkach n a tu ra ln y c h , stały się podstaw ą do u sta le n ia poziom u energochłonności tuczu k u rcz ą t rzeźnych w M J/kg w yprodukow anego żywca oraz w postaci syntety cznego w skaź­ nika energochłonności 8 (w yrażonego w M J/Z J). E fek t p ro d u k cy jn y tuczu w yrażony w jed n o stk ach zbożowych (JZ), ob ejm u je rów nież p ro d u k t uboczny — nawóz. O bliczenia w ykon an o dla każdej ro ta c ji k u rcz ą t oraz ustalono śred nie w d an y m ro k u badań i śred n ią w ażoną ze w szystkich analizow anych rzutów . W opracow aniu p rezen tow ana jest m etoda tabela- ryczno-opisow a.

W n in iejszy ch b ad an iach zastosow ano m etodę opracow aną przez IB M E R9 przy uw zględnieniu nakładów energii sk u m ulo w anej, określo­ nych rac h u n k iem ciągnionym . Poziom poszczególnych nakładów en erg e­ tycznych o trzy m ano z iloczynu zużycia d an y ch środków i m ateriałó w oraz czasu p racy b ezpo śred n iej obsługi (w yrażonych w jed nostkach m asy lub czasu) przez odpow iednie dla nich w spółczynniki energochłonności (w MJ). W obliczeniach zastosow ano w spółczynniki opracow ane przez W ójcickie­ go 19 (dla siły roboczej jako ek w iw alen t en erg etyczny jed n ej roboczogo- dziny p rzy ję to wielkość 30 M J/rbh).

Na stru m ie ń energii w prow adzonej do rac h u n k u sk ład ają się: — bezpośrednie nośniki energii (paliw a, en erg ia elektryczna), — m ate ria ły i surow ce (pisklęta, pasze, dodatk i do pasz, ściółka), — obiekty trw ałe (budynki, m aszyny i urządzenia w ew nętrzne), — siła robocza (bezpośrednia obsługa brojlerów ).

W gru pie n ak ład ó w o c h a ra k te rz e in w esty cy jn y m uw zględniono po­ ziom energii dotyczącej zużycia b ud y n k ó w przeznaczonych n a w ychow al­ nie k u rc z ą t. "W ty m p rzy p a d k u , energochłonność u stalo n o n a podstaw ie

ich p ow ierzchni u ży tko w ej oraz liczby la t użytk ow ania i jednostkow ych w skaźników dla obiektów trw a ły c h w M J/m 2.

8 A n u s z e w s k i , Metoda oceny energochłonności pro d u k tó w rolniczych.

ZER,, nr 4, 1987; Z. B i b r o w s k i , Energochłonność skum ulowana. PWE, War­ szaw a 1983.

* R. A n u s z e w s k i , J. P a w l a k , Z. W' ó j c i c k i Energochłonność pro­

dukcji rolniczej. Część I. M e todyka badań energochłonności produkcji surowców ży w n ościow yc h . M aszynopis, IBMER, W arszawa 1979.

428 Wanda Popiołek WYNIKI BADAŃ

Z m ateriałó w źródłow ych zeb ran y ch w celu rozw iązania podjętego problem u w ynika, źe w b adanych ferm ach brojleów w ystąpiło od 2— 5 ro tacji rocznie. We w szystkich analizow anych obiektach tucz k u rcząt rzeźnych prow adzono na głębokiej ściółce, u su w an ej po zakończeniu każ­ dego cyklu. Po jej usunięciu przeprow adzono dezynfekcję pom ieszczeń. W ferm ie R SP Przypisów ka tucz odbyw ał się w 4 b ro jle rn iac h po 1000 m2 każda. P rzy w ychow alniach znajdow ały się poszarnie o pow. 50 m 2. W Serebryszczu w ykorzystano w 1990 r. 2 obiekty o pow ierzchni 700 m2 i 360 m2 (adaptow any strych), a w k olejny ch lata ch w yłącznie b u ­ dynek o pow ierzchni p ro d u k cy jn e j 700 m 2. W ferm ie te j prow adzono w y­ łącznie odchów w sezonie letn im , ze w zględu na trudności w u trz y m y w a ­ niu odpow iedniej te m p e ra tu ry podczas odchowu kurcząt. Z kolei w Słupi były 3 b ro jle m ie po 700 m 2.

W analizow anych obiektach stosow ano ogrzew anie przez naw iew ciep­ łego pow ietrza za pom ocą dm uchaw . U zupełnieniem do ogrzew ania słu ­ żącym w początkow ym okresie tuczu były sztuczne kwoki. Do w e n ty ­ lacji pom ieszczeń m ontow ano w e n ty la to ry wyciągowe.

W badanych ferm ach stosow ano całodobowe ośw ietlenie (poza jednym cyklem w Słupi), a żyw ienie „do w oli”. W Przypisów ce do zadaw ania m ie­ szanek służyły paszociągi linowe. N atom iast w dw u pozostałych obiektach używ ane były a u to m a ty i półau to m aty do pasz. W odę w b ad an ych fe r­ m ach podaw ano w poidłach autom atycznych. W pierw szych dniach tuczu m ieszanki paszowe i wodę podaw ano pisklętom ręcznie — na tackach i w poidełkach. Pracow nicy obsługi byli z a tru d n ia n i w system ie zm iano­ wym i pełnili całodobowe d y żury w b ro jlern iach . Pom im o ujednoliconej technologii tuczu w yniki p ro d u k cy jn e w ro zp atry w an y ch obiektach były zróżnicow ane. S tąd też i poziom ponoszonych n akładów energety czn ych był różny nie tylko m iędzy ferm am i, ale rów nież m iędzy poszczególnym i rzutam i.

Z danych zam ieszczonych w tab. 1 w ynika, że najd łuższy okres tuczu obserw ow any jest w Serebryszczu (średnio 6 8 ,6 dnia), dlatego uzyskiw ano w tym obiekcie najw yższą śred n ią w agę 1 szt. odchow anego b ro jle ra (2,03 kg), przy zróżnicow aniu w cyklach od 1,49— 2,50 kg. W analizow a­ nym obiekcie zauw ażalne są niższe od pozostałych ferm upad k i i w y b ra ­ kow ania k u rcząt (średnio 5,6% w sto su n ku do w staw ionych piskląt), co jest zjaw iskiem bardzo korzy stn y m . O dchow yw anie k u rcz ą t cięższych po­ w oduje w pojedynczych p rzy p ad k ach zw iększenie m asy żywca z i m 2

w ychow alni. O dbyw a się to jed n ak kosztem zw iększenia nakład ów pracy, zaangażow aniem środków trw ały ch i w zrostem zużycia m ieszanek pa­ szowych.

T ab . 1. W y b ra n e w sk a ź n ik i produk cyjn e pr zy odc how ie b ro jl er ó w k u rz y ch (ś re d n io na 1 cy kl prod uk cyjn y w b a d a n y m o k r e si e ) Sel ec te d p ro d u ct io n in dicators in b ro il er ch ic k en re a ri n g (m ea n fi g u re s pe r 1 cy cl e in th e st u d ie d p e r io d ) ₂ 2, 3 o b sz a r z m ie n n o śc i 58 — 71 1 1 0 3 4 — 3 1 5 2 8 5 ,6 3 — 1 6 ,1 8 05 CO I cr> 1 49 4 9—4 64 7 7 lO c3 1 cn co 2 ,5 7 — 3 ,7 6 2,64 — 3 ,8 8 CO co 1 55 e a ca© tn co lO ^ o IX s ®₀₀ ctT 00N Cł_o TT 00 co co ca ca »e r e b r y sz c z e o b sz a r z m ie n n o śc i 6 3 — 77 5 2 5 2 — 1 1 1 1 0 3 ,0 5 — 9 ,7 6 1 ,4 9 — 2 ,5 0 9 95 4 — 2 4 99 5 1 9 ,5 2 — 3 6 ,9 4 2 ,5 2 — 3 ,4 7 2,5 7— 3 ,5 5 1 4 ,2 9 — 1 7 ,5 0 IX 6 8 ,6 9 6 4 2 5 ,6 ₂,03 1 8 5 1 9 2 4 .0 3 05 CO 00 <3» C-J ci 00 s o 't/i_o c O o o CO (X co ^ W CO* CO c i -3 2 9 3 7 co °Ł c i co1 O 00 eo co co eo o o af a M * o .a a >> ■si -Q o 2 41 H NI i 1 cj o lO ca 5, 1 -

1

co r~« 2 0 5 6 7 -i co ca* ca | i O» eo e h Ci ci el « CO u> a, IX 6 0 ,4 1 5 6 2 6 8 ,2 co00 2 6 3 7 9 2 6 ,3 7 ojeo oo en <?i e>T ₁5,6 2 J e d n . m ia r y d n i sz t. _aP CUD OC Ul 00 00 .M Jć 4-*V5N W y sz c z e g ó ln ie n ie O k re s tu c z u Wi elk ość fe r m y U pad ki i w y b r a k o w a n ia p o d cz a s tu c z u Ś re d n i ci ęż a r o d c h o w a ­ n eg o b r o jl e r a Wielk ość u z y sk a n e j p r o d u k c ji : — m as a ż y w c a — na 1 m 2 b r o jl e r n i Z u ży ci e p a sz : — na 1 kg m a sy ż y w c a — na 1 lig p r z y r o st u O b sa d a ku rcząt na 1 m 2 b r o jl e r n i cJ G 75 re * a C_o> N U £ o JO 'S -o ■N

430 Wanda Popiołek

G eneralnie biorąc, n ad m iern e przedłużanie cyklu produ kcy jneg o po­ w oduje zm niejszenie liczby ro tacji w roku. S tąd też ilość rocznej p ro ­ dukcji z i m 2 nie może być zm aksym alizow ana.

Najniższą p ro d u k cję z 1 m2 o trzym ano w Słupi (średnio 18,6 kg), gdzie najniższy był rów nież średni ciężar 1 szt. b ro jlera — 1,55 kg.

W ielkość ferm zaw ierała się w przedziale od 5252 szt. w S erebryszczu do 31 528 szt. w Słupi. W Przypisów ce i Serebryszczu w badany m o kresie w ystąpiło niepełne w ykorzystanie możliwości p ro d u k cy jn y ch (m ała licz­ ba rzutów ). W Serebryszczu było to spow odow ane b rakiem możliwości utrzy m an ia odpow iednich w aru n kó w m ikro klim atyczny ch w w ychow alni, a w Przypisów ce w y stąpiły ograniczenia finansow e, gdyż nie pobierano kredytów . Na pełne w y korzystanie zaangażow anych środków w produkcji brojleró w m a w pływ obsada k u rcz ą t na 1 m 2. N ajw yższa w y stąpiła w Przypisów ce — n aw et do 19 szt./m2 (średnio 15,62 szt.), a najniższa w S łu ­ pi — średnio 12 ,1 szt./m 2.

Na w yprodukow anie 1 kg m asy bro jleró w k u rzy ch, jak w ynika z tab. 2, zużyw ano w analizow anych fe n n a c h 60,12 M J, przy zróżnicow aniu w cyklach od 52,52— 89,52 MJ. N ajw yższy udział w s tru k tu rz e nakładów energetycznych stanow iły m ate ria ły i surow ce zużyte w tuczu — śre d ­ nio 60,1%, z tym , że w ahały się od 52,27— 68,42%). W ferm ie R S P S łupia m ożna zaobserw ow ać sukcesyw ny w zrost ich średniego udziału w k o lej­ nych latach od 57—-65,1%.

N ajw yższe n ak ład y en ergetyczne były zw iązane ze zużyciem m iesza­ nek oraz dodatków do pasz, k tó re łącznie obciążały 1 kg m asy żywca — średnio w wysokości 34,63 M J, co stanow iło 57,6% całk ow ity ch nakładów energii.

W ielkość nakładów en ergety czn y ch w postaci pasz uzależniona jest od w skaźników paszochłonności. W ro zp atry w an y ch ferm ach najw yższe średnie zużycie m ieszanek, zarów no w przeliczeniu n a 1 kg m asy żywca, jak i 1 kg p rzy ro stu w ystąpiło w Słupi (odpowiednio 3,25 i 3,34 kg). Z ja ­ wisko to m a bezpośredni związek z udziałem m ieszanek paszow ych w cał­ kow itych n ak ład ach energetycznych. K olejnym czynnikiem k sz ta łtu jąc y m poziom w skaźnika paszochłonności oraz n a k ład y energety czn e to śm ier­ telność k urcząt. N ajw yższy śred n i pro cen t padnięć w y stąp ił w Słupi 9,2%, a w pojedynczych rzu ta ch od 5,63— 16,18%. N akłady na dodatk i p a ­ szowe w ro zp atry w an y ch ferm ach, były wyższe w tych cyklach, w k tó ­ rych śm iertelność k u rcz ą t zw iększyła się. Jednodniow e p isklęta k u rze z a j­ m ow ały w s tru tk u rz e nakładów en ergetycznych na 1 kg m asy żywca od 1,75 do 2,83%, a ściółka od 0,20— 0,34%.

Drugim pod w zględem wielkości stru m ien ia energii w tuczu b ro jle ­ rów ku rzy ch są paliw a i energia elektryczna. Zużycie bezpośrednich no ś­ ników energii obciążało 1 kg m asy żywca w wysokości 17,55 M J (średnia

A & -S 00

a a

_{(h **} oj a r i-._N 2 c 3 ** 3 x -* o a> A o A S % % O M * 1 2 S 3 £ £ e 3o w 3 ■§ ts «1 N ‘ S i (i •£ o *•* a> "O c C n rt u > ł M -4-» Hi CU Ł-. W) 3 u «-> c *3_{o5 G} >> & 03 « 2 o C3 C <D 00 •Si & c c TJ 0» _O) u c: < 0 ca (U c4 S A ca H cj C co ca ca G₀₎ N U 3 o o ■o «-< N Ś r e d n i sy n te ty c z n y wskraźn ik e n e r g o c h ł. M J /J Z 9 67 ,36 970,7 0 9 73 ,25 94 5,3 2 8 7 3 ,9 3 1 1 3 4 ,1 3 1 6 2 7 ,1 0 1 5 5 5 ,7 0 1 1 1 2 ,3 1 O b sz a r z m ie n n o śc i M J /k g CŁ <M m co in ■'f <© CO l i Tt< r—1 co co iO tO CO if5 (N lO O 05 r f M c J CO CO tft 1 1 1 CO CN r-H CO^tO 05^ lO" C i 04~ 54 ,65— 89 ,5 8 5 8 .5 3 — 69, 13 54 .54— 61 ,1 6 52 ,5 2— 8 9 ,5 8 O g ó łe m M J/ k g % 58 ,5 8 1 0 0 58 ,8 6 1 0 0 o o o ° o o o a c o O 04 Cft oT i> ca iO lO 1/3 O O o O O O nr lO nr CJ> c*- t— oo in co CO to 60 ,1 2 1 0 0 P r a c a ż y w a M J /k g % 00 o f co 04 r -co t> CO COfc iO nj*" 04 *-4 CO nT CO nr co o f ca* co co o ~ T o i ca o co to f-4 tf) h o co 0Q_ B u d y n k i i u r z ą d z e ­ n ia M J /k g % _{co CO} 05 nr tO O CO nT co ^r to <o CO lO co o t ^ c o o^ co" co ca to |> nr o T o T ^ i H « O h CO co IO co to © r -co nr B e z p o ­ śr e d n ie n o śn ik i e n e r g ii M J /k g % 18 ,3 7 3 1 ,3 18 ,0 7 3 0 ,7 o <d *r oo t^* oT oj ca ca rH CO CO tO lO 05 t - tO ♦ t”—*—< co oj ca co 05 CO O ca oo c i N h h 17 ,5 5 2 9 ,2 <D s c u 3 w w ty m p a sz a M J /k g % 33 ,5 8 5 7 ,3 33 ,4 5 5 6 ,8 CO CO co oT ao in m to 05 U*3 co Oł 04 crTrr cT co co co o^ co ca ^ t^ c v T to to co oo ^ co CO 00 05^ !> to CO CO co 34 ,6 3 5 7 ,6 03 ‘E 0) •4-» a s _MJ /k g % 35 ,0 0 5 9 ,8 34 ,9 8 5 9 ,5 o o *o _{o ca o} co co co t> nr irT io o f co co co O M H i> o »o to co co © co 04 co lO o f oT r-“ CO co co 36 ,1 5 6 0 ,1 R ok W y sz c z e g ó l-b ad ań n ie n ie 19 90 P r z y p is ó w k a 1 9 9 1 1 9 9 0 19 91 S e r e b r y sz c z e 1 9 9 2 1 9 8 5 19 86 S łu p ia 1 9 8 7 Ś re d n ia w a ż o n a

432 Wanda Popiołek

ważona), co stanow iło 29,2% całkow itych nakładów . Zróżnicow anie m ię­ dzy cyklam i było uzależnione od pory roku (stąd niższe są w S erebry sz- czu) oraz prog ram u św ietlnego. W ferm ie R SP Słupia w jedn ym rzucie w prow adzono ograniczenia w zużyciu energii e lek try czn ej i stosow ano okresy zaciem nień. O dpow iednia obsada k u rcz ą t na 1 m2 pow ierzchni p ro ­ duk cy jn ej sp rzy ja bard ziej racjo n aln em u użytkow aniu nośników energii, zwłaszcza w obiektach in ten sy w n ej produkcji, jaką jest tucz brojlerów .

K olejną pozycję w s tru k tu rz e nakładów energety czny ch stanow i e n e r­ gochłonność o c h a ra k te rz e inw esty cy jn y m i obciążało to 1 kg u zy sk iw a­ nej produkcji w wysokości 4,61 M J, a udział w ynosił 7,7%. Zróżnicow anie dotyczące tego e lem en tu m iędzy poszczególnym i cyklam i było istotn e i zaw ierało się w gran icach od 3,94— 12,58%. P ełn e w y ko rzystan ie za an ­ gażow anych w tuczu środków trw ały c h spow odow ałoby w zrost m asy żywca z 1 m 2, a tym sam ym obniżenie nakładów energetyczn y ch, z tego ty tu łu , na jednostkę p ro d u k tu .

P raca obsługi to o statn ia g ru p a pod w zględem wielkości w s tru k tu rz e analizow anych nak ład ów — śred n i udział to 3% (różnice m ieściły się w przedziale od 1,50— 7,91%), a n a 1 kg żywca w ynosiły średnio 1,81 M J. Badane ferm y różniły się stopniem zm echanizow ania i organizacji po­ szczególnych prac.

Ś rednie jednostkow e n a k ła d y n a jednostkę zbożową w y tw a rz an ą w spółdzielczych ferm ac h b ro jleró w , kształtow ały się na dość w ysokim po­ ziomie w wysokości 1 112,31 M J (a w cyklach od 873,83— 1 638,46 M J/JZ ). Najwyższe w ystąpiły w Słupi, gdzie notow ane były najw yższe w skaźniki paszochłonności oraz znaczne upadki kurcząt. O r liń s k i11 stw ierdza, że pozyskiw anie p ro du k tów końcow ych w prod uk cji zw ierzęcej jest praw ie d w uk ro tn ie b ardziej energochłonne (średnie w artości wynoszą 1279 M J/JZ ), niż w roślinnej.

WNIOSKI

A naliza energochłonności tuczu b rojlerów k u rzy ch może być pom ocna przy w yznaczaniu długoterm inow ego rozw oju i s tru k tu ry p ro d u k cji d ro ­ biarskiej. P rzeprow adzone b adania oraz analiza ich w yników pozw alają na sform ułow anie n astęp u jący ch wniosków:

1. W analizow anych obiektach wielkość oraz s tru k tu ra zużyw anej energii w przeliczeniu na 1 kg m asy żywca, była bezpośrednio zw iązana z poziomem zużycia m ieszanek paszow ych n a jednostkę p ro du kcji, u p a d ­

11 J. O r 1 i ń s k i, Analizy energochłonności sku m ulow an ej w gospodarstwach

kam i k u rcz ą t, p o rą ro k u (w k tó re j odbyw ał się tucz), stosow anym p ro ­ gram em św ietln y m i w ielkością p ro du k cji uzy sk iw an ej z 1 m2 w ycho­ w alni.

2. Na w y p rod u k ow an ie 1 kg żyw ca zużyw ano w ro zp a try w a n y ch f e r ­ m ach śred n io 60,12 M J (przy zróżnicow aniu w cy klach od 52,52— 89,58 MJ). 3. W s tru k tu rz e nak ład ó w en erg ety czn y ch , najw yższy udział stan o ­ wiły m a te ria ły i surow ce zużyte w tuczu — średnio 60,1%, a w ram ach tej g ru p y , m ieszanki i dodatki do pasz — śred n io 57,6% n akładów całko­ w itych.

4. Ś re d n i sy n te ty c zn y w skaźnik energochłonności b y ł dość wysoki i b ardzo zróżnicow any — średnio 1 112,31 M J /J Z — (a w cyklach od 873,83— 1689,42 M J/JZ ). Tak znaczne różnice w sk azu ją n a zbyt dużą m ateriało ch ło n no ść tuczu k u rcz ą t, przy n ie z b y t k o rzy stn y c h w ynikach

p ro d u k cy jn y c h b ad an y ch ro ta c ji brojlerów .

Z konieczności racjo n aln ego uży tk o w an ia energii w e w szystkich dzia­ łach gospodarki narod o w ej w ynika potrzeba prow adzenia analiz en ergo ­ chłonności różnych p ro d u k tó w rolniczych i tra k to w a n ia ich jako k ry te riu m efektyw ności poszczególnych przedsięw zięć.

S U M M A R Y

The purpose of the paper is to analyze the level and structure of energetic expenditures in the fattening of slaughter chickens. The source m aterials concer­ ning the utilisation of particular kinds of expenditures, expressed in natural units, w ere drawn from financial and econom ic docum entation of three co-operative farm s (for the period of three years — for 43 cycles of production).

The present paper m ade use of a tabular-descriptive m ethod. Num erical data w ere collected and they constituted the basis for determ ining the level of energy consum ption of slaughter chicken fattening in M j/kg of slaughter w eight in the form of a syn th etic indicator of energy consum ption in MJ/grain units. The ca l­ culations w ere made for each broiler rotation. Besides, the studies determined the m ean results in the exam ined years and the w eigh ted m eans of three years.

The an alysis show ed that the average am ount of 60.12 MJ (the results ranging

from 52.52 to 89.58 MJ) w as used for the production of 1 kg of slaughter weight.

On the other hand, in the structure of energetic expenditures the highest proportion was m ade up of m aterials and raw m aterials, the m ean figure being 60.1% of total expenditures. M J/grain units on the average and it w as differentiated in in ­ dividual cycles ranging from 883.34 to 1689.42 M J/grain units.