Lewarowane i odwrotne fundusze ETF

Tomasz Miziołek

Lewarowane i odwrotne fundusze

ETF

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia 46/1,

295-305

U N I V E R S I TA T IS M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N - P O L O N I A

V O L . X L V I, 1 S E C T IO H 2 0 1 2

Katedra M iędzynarodow ych Stosunków Gospodarczych Uniwersytet Łódzki

T O M A S Z M IZ IO Ł E K

Lewarowane i odwrotne fundusze ETF

L everaged and inverse exchange-traded funds

Wprowadzenie

W minionej dekadzie na globalnym rynku finansowym pojawiło się wiele innowa­ cyjnych rozw iązań produktowych. Jednym z ciekawszych są lewarowane i odwrotne fundusze ETF, które zadebiutowały na giełdach papierów wartościowych w latach 2005-2006. Instrum enty te są adresowane głównie do profesjonalnych inwestorów (w szczególności inwestorów instytucjonalnych) i są przez nich w ykorzystyw ane zarówno do zarządzania ryzykiem portfela inwestycyjnego, jak też w celach spe­

kulacyjnych. Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie podstawowych cech lewarowanych i odwrotnych funduszy ETF oraz przedstawienie obecnego stanu tego segmentu rynku finansowego.

1. Charakterystyka lewarowanych funduszy ETF

Lew arowany fundusz ETF (leveraged exchange-traded fu n d , leveraged long

exchange-traded fu n d )1 to otw arty fundusz inwestycyjny, którego ty tuły uczestni­

ctw a są notowane na giełdzie (giełdach) papierów wartościowych. Jego celem jest pasyw ne odwzorowanie zachowania indeksu lewarowanego (leveraged index). Pod­ stawowa zasada jego funkcjonow ania jest zatem identyczna jak typowego funduszu

1 Fundusze te określane są rów nież (przez niektóre firm y oferujące ta k ie in stru m en ty finansow e) jak o

ETF, którego kluczow ym zadaniem je st ja k najbardziej w ierne odzw ierciedlenie w yników określonego indeksu (bez uw zględniania wszelkiego rodzaju opłat). Ce­ chą, która odróżnia lewarowany fundusz ETF od tradycyjnego funduszu ETF, jest odm ienna charakterystyka replikowanego przez ten instrum ent finansow y indeksu. Indeks lewarowany jest bowiem szczególnym rodzajem indeksu i w raz z indeksem typu short1 określany jest jako tzw. indeks pochodny, czyli indeks skonstruowany na podstawie innego indeksu. Algortym obliczania indeksów pochodnych uwzględ­ nia określony indeks bazowy, w zw iązku z czym zm iany w artości indeksów p o ­ chodnych są bezpośrednio powiązane ze zm ianam i wartości określonego indeksu bazowego.

Indeks lewarowany jest skonstruowany w taki sposób, aby podążał zgodnie z kie­ runkiem indeksu bazowego, przy czym zm iany jego w artości (najczęściej w ujęciu dziennym) są zwielokrotnione w stosunku do indeksu bazowego - najczęściej dw u­ krotnie lub trzykrotnie. W rezultacie indeks taki jest bardziej w rażliw y na zmiany koniunktury rynkowej w określonym segmencie rynku niż indeks bazowy, przy czym odnosi się to zarówno do sytuacji, kiedy wartość indeksu bazowego rośnie, jak też, kiedy wartość indeksu bazowego spada.

Lewarowane fundusze ETF, starając się w sposób jak najdokładniejszy odwzo­ rować zachowanie takiego indeksu, um ożliwiają zatem multiplikowanie wyników określonego indeksu bazowego (zwykle w ujęciu dziennym). Są to w ięc in stru ­ m enty inwestycyjne, dzięki którym inwestorzy mogą zwielokrotnić swoje w yniki inw estycyjne (zastosować dw ukrotną lub trzy kro tną dźw ignię), opierając się na instrum encie rynku kasowego, bez konieczności uciekania się do innych sposobów wykorzystujących dźwignię. Należy przy tym pam iętać, iż oznacza to możliwość osiągania ponadprzeciętnych (w stosunku do indeksu bazowego) zysków w okresie hossy w danym segmencie rynku, ale podczas dekoniunktury naraża inwestora na ponadprzeciętne straty zainwestowanego kapitału.

Z uwagi na możliwe do osiągnięcia efekty inwestycyjne lewarowane fundusze ETF mogą zatem stanowić alternatywę wobec znacznie bardziej rozpowszechnionych instrum entów i technik inwestycyjnych wykorzystujących zasady dźw igni finanso­ wej: kupna na kredyt, nabycia opcji kupna lub nabycia kontraktu futures. W prze­ ciwieństwie do np. kupna akcji na kredyt i nabycia kontraktów fu tu res inwestycja w lewarowane fundusze ETF nie wiąże się z ryzykiem utraty kapitału w wysokości większej niż wynosiła początkowa inwestycja (nie może bowiem dojść do sytuacji, kiedy inwestor byłby zm uszony np. do uzupełnienia depozytu zabezpieczającego). Inwestowanie w tego typu fundusze nie w ym aga posiadania specjalnego rachunku inwestycyjnego, koniecznego przy inwestycjach na rynku term inow ym , ani zaciąga­ nia kredytu u brokera. Jednocześnie lewarowane fundusze ETF nie dają możliwości (przynajmniej jak dotychczas) stosowania wyższej dźw igni niż trzykrotna, co obniża ich atrakcyjność w stosunku do wym ienionych wcześniej instrum entów i technik

inwestycyjnych w przypadku inwestorów dążących do osiągnięcia szybkiego zysku i charakteryzujących się bardzo wysokim poziomem akceptacji ryzyka. Ponadto nie dają one zwiększonej ekspozycji na pojedyncze papiery wartościowe (jak np. kon­ trakty akcyjne czy opcje na akcje), lecz jedynie na określony koszyk instrum entów wchodzących w skład portfela replikowanego indeksu3.

Bardzo w ażną cechą lewarowanego funduszu ETF jest to, iż dąży on do powie­ lenia wyników określonego indeksu najczęściej w skali jednego dnia. Oznacza to, że w dłuższej perspektyw ie inwestycyjnej fundusz taki wypracowuje zazwyczaj stopę zw rotu różniącą się od stopy zw rotu replikowanego indeksu. W ynika to z zasady kapitalizacji, która powoduje, iż w okresach stałego trendu lewarowany fundusz ETF zyskuje więcej (podczas hossy) lub traci mniej (podczas bessy) niż indeks (uwzględ­ niający multiplikację).

Z kolei kiedy na rynku panuje duża zm ienność, rzeczyw ista w artość dźw igni okazuje się niższa od jej w artości nominalnej. W rezultacie przy dużych wahaniach rynkow ych lewarowany fundusz ETF zachowuje się gorzej (osiąga niższą stopę zwrotu) w stosunku do indeksu (uwzględniającego multiplikację).

W yniki inwestycyjne lewarowanych funduszy ETF w dłuższym okresie będą się zatem istotnie różnić (zarówno in plus, jak i in minus - w zależności od stop­ nia zm ienności ry n k u i trendu na nim panującego) w stosunku do stóp zw rotu replikow anego indeksu (z uw zględnieniem m ultiplikacji). W zw iązku z po w yż­ szym inwestor nabywający udziały w lewarowanym funduszu ETF, którego celem je st utrzym anie w dłuższym czasie określonego stopnia m ultiplikacji względem danego indeksu, m usi aktyw nie (nawet codziennie) zarząd zać swoją pozycją - tzn. zmniejszać lub zw iększać swoją inwestycję - aby osiągnąć pożądany stopień ekspozycji.

Proces replikowania indeksu przez lewarowane fundusze ETF (dotyczy to rów­ nież odwrotnych ETF-ów) odbywa się poprzez wykorzystanie różnorodnych technik inżynierii finansowej i instrum entów pochodnych (najczęściej kontraktów term ino­ wych na indeksy i swapów indeksowych) i równoważenie składu portfela w celu osiągnięcia określonego rezultatu4. To ostanie działanie, mające na celu zachowanie stałego współczynnika dźw igni, może jednak powodować - w szczególności w przy­ padku wysokiej zmienności na rynku - istotny wzrost kosztów. W efekcie fundusze lewarowane charakteryzują się relatywnie wysokim i (w porównaniu z tradycyjnymi ETF-ami) kosztam i - średnia wartość w skaźnika kosztów całkowitych (total expense

ratio - TER) wynosi w ich przypadku 0,50% (w Europie) i 0,95% (w Stanach Zjed­

3 G ea red investing, P roF undsG roup, w w w .proshares.com , s. 5.

4 In stru m en ty pochodne odpow iadają za w ięk szą część w y n ik u w y p racow yw anego przez lew arow ane fu n d u sze ETF - w ed łu g D irexion Shares (spółka ta w p ro w ad ziła w 2008 r. n a ry n e k m .in. p ierw sze fundusze ETF z trz y k ro tn ą d źw ig n ią) podm ioty, które przykładow o d ą ż ą do trzy k ro tn ej m ultiplikacji (300% ) w y n ik u określonego ind ek su akcyjnego, generują ok. 2 0 0 -2 2 0 % ekspozycji z deryw atów , a jed y n ie 80 -1 0 0 % z in ­ w estycji n a ry n k u akcji.

noczonych), podczas gdy średnie stawki TER dla w szystkich akcyjnych ETF-ów w ynoszą (odpowiednio) 0,41% i 0,32%5.

Stosunkowo skom plikow ana konstrukcja tych funduszy sprawia ta kże, że są

one mało przejrzyste i m ogą okazać się niezrozum iałe dla przeciętnego inwestora. W zw iązku z pow yższym adresowane są głównie do osób i podm iotów posiada­ jących już duże doświadczenie w inwestycjach finansowych. Kolejnym zarzutem

stawianym lewarowanym funduszom ETF jest to, iż ich w yniki w długim okresie

m ogą się istotnie różnić od w yników indeksu lewarowanego. Zarzut ten w ynika jednak z niezrozum ienia opisanego wcześniej m echanizm u działania tych funduszy, których celem jest odzw ierciedlanie dziennych w yników indeksu lewarowanego, nie zaś rezultatów w dłuższym okresie czasu. Z uwagi na specyficzną konstrukcję takiego funduszu odchylenie jego wyników od wyników replikowanego indeksu, m ierzone zazwyczaj w spółczynnikiem błędu odchylenia (tracking error), może być

w długim okresie znaczące, w szczególności w okresie dużej zm ienności w danym segmencie rynku.

2. Charakterystyka odwrotnych funduszy ETF

O dw rotny fundusz ETF (inverse exchange-traded fu n d , short exchange-traded

fu n d ) m a za zadanie odzw ierciedlenie zachowania indeksu typu short (short index).

Indeks ten je st indeksem pochodnym , tzn. jego w artość je st zależna od w artości określonego indeksu bazowego. W tym p rz y p ad k u indeks ty p u sh o rt po ru sza się w przeciw nym k ierunku wobec indeksu bazowego, przy czym bezw zględne zm iany obu indeksów (najczęściej w ujęciu dziennym ) są identyczne. O znacza to,

że jeżeli indeks bazow y rośnie w ciągu jednej sesji o określony procent, to indeks

typu short na ten indeks spada o ten sam procent. Z kolei jeżeli indeks bazow y

zn iżkuje w ciągu jednego dnia o określony procent, to indeks typu short zw yżkuje o ten sam procent. Indeks typu short kształtuje się zatem sym etrycznie względem indeksu bazowego.

Odwrotne fundusze ETF, replikując indeksy typu short, pozw alają zatem in­ westorom osiągać zyski podczas niekorzystnej koniunktury (spadku w artości in­ deksu bazowego) na danym rynku. Inwestorzy m ogą więc zabezpieczyć się przed spadkiem w artości instrum entów finansow ych, które posiadają w portfelu, przez zakup tytułów uczestnictw a odwrotnego funduszu ETF dającego ekspozycję na tę samą klasę aktywów - w ten sposób strata poniesiona na pierwszej grupie instru­ mentów może zostać (przynajmniej do pewnego stopnia) zrównoważona zyskiem

5 E T F Landscape. In d u stry review. E n d Q1 2011, B lackR ock - Global ETF R esearch and Im plem entation Strategy Team, 2011 r., s. 65 i 85. Z różnicow anie kosztów w ty ch p o d m io tach je s t zn aczące - w ed łu g danych zg rom adzonych przez B lackR ock w sk aźn ik i kosztów całkow itych dla lew arow anych i odw rotnych fu n d u szy ETF w ahają się od 0,14% do 1,90%.

wypracowanym przez odwrotny fundusz ETF. Inne zastosowanie tego typu instru­ m entu finansowego dotyczy inwestorów, którzy nie posiadają obecnie w portfelu instrum entów finansow ych z określoną ekspozycją, ale przewidują spadek ich cen w przyszłości6. Kupując udziały w odwrotnym funduszu ETF mogą więc oczekiwać zysków w sytuacji, gdy zgodnie z ich przewidywaniam i indeks bazowy na tę klasę aktywów zacznie tracić na wartości. W obu przypadkach należy jedn ak pam iętać, iż korzystna koniunktura na danym rynku (wzrost indeksu bazowego) narazi inwestora na straty. Przed podjęciem decyzji o włączeniu do portfela odwrotnego funduszu ETF inw estor pow inien więc ocenić, ja k i m oże być w pły w takiej inwestycji na cały portfel inwestycyjny w przypadku zrealizow ania się innego scenariusza w y­ darzeń na rynku niż pierwotnie zakładany oraz jak i będzie koszt takiej „krótkiej” inwestycji.

Analogicznie jak w przypadku lewarowanych funduszy ETF również w odwrotnych funduszach ETF inwestor dysponuje wielom a innym i instrum entam i lub technikam i inwestycyjnymi umożliwiającymi czerpanie korzyści ze spadków na rosnącym rynku. Są to: sprzedaż kontraktu futures, zakup opcji sprzedaży (put) oraz krótka sprzedaż. Inwestycja w odwrotne fundusze ETF w odróżnieniu od krótkiej sprzedaży i inwestycji na rynku kontraktów fu tu res naraża inwestora na stratę, która może (teoretycznie) sięgać m aksym alnie jedynie początkowej kwoty inwestycji (pomijając koszty i opła­ ty), gdyż nie w ym aga od inwestora uzupełniania depozytu zabezpieczającego. Jest to bowiem inwestycja na rynku kasowym , która nie w ym aga posiadania specjalnego rachunku inwestycyjnego, niezbędnego do inwestycji w instrumenty pochodne, a więc także w noszenia tego depozytu. Jednak odwrotny fundusz nie zapewnia - w przeci­ w ieństwie do kontraktów fu tu res n a akcje i opcji na akcje - odwrotnej ekspozycji na pojedyncze instrum enty finansowe. Zwykły odwrotny fundusz ETF nie wykorzystuje także w ogóle dźw igni (niewielką stosują lewarowane odwrotne fundusze ETF, które zostaną scharakteryzowane w kolejnym punkcie), co czyni je mniej atrakcyjnym i dla inwestorów o bardziej agresywnym nastaw ieniu inwestycyjnym.

Podkreślić należy, iż w yniki odwrotnych funduszy ETF trzeba rozpatryw ać - tak samo jak lewarowanych ETF-ów - w ujęciu dziennym. Ich w yniki w dłuższym okresie, głównie z uwagi n a efekt dziennej kapitalizacji, różnią się bowiem od w yn i­ ków indeksu typu short. Odwrotne i lewarowane fundusze są zatem instrum entam i finansow ym i wym agającym i bieżącego m onitorowania pozycji oraz są stosowane najczęściej w krótkim term inie (nie w ykorzystuje się ich np. w strategiach typu „kup i trzym aj”). Jeżeli jednak inwestor decyduje się trzym ać w swoim portfelu odwrot­ ny lub lewarowany ETF w dłuższym okresie i chce, aby w tej perspektyw ie jego rezultat były bliski wynikowi indeksu typu short lub lewarowanego, to powinien co jakiś czas stosować równoważenie (rebalancing) portfela. Polega to n a okresowym

6 O d w ro tn e fu n d u sz e ETF, pod o b n ie ja k lew arow ane fu n d u sz e ETF, m o ż n a w y k o rz y sty w a ć ta k ż e w w ielu innych, bardziej w y rafin o w a n y ch strateg iach inw estycyjnych, je d n a k nie będzie to przed m io tem niniejszego artykułu.

zw iększaniu (jeżeli stopa zw rotu indeksu jest w yższa od stopy zw rotu funduszu) lub zm niejszaniu pozycji (gdy stopa zw rotu indeksu jest niższa od stopy zw rotu fundu­ szu) w celu utrzym ania poziomu ekspozycji. Częstotliwość tych działań zależy od tego, jakie założenia odnośnie do równow ażenia przyjął inwestor i skutkować może w yższym i kosztam i transakcyjnym i (czasami może m ieć też konsekwencje podat­ kowe). Wszystko to sprawia, że odwrotne fundusze ETF są również instrum entem przeznaczonym przede wszystkim dla doświadczonych inwestorów.

Warto też dodać, iż inwestowanie w odwrotne ETF-y, z uwagi n a ich konstrukcję i rodzaj wykorzystywanych instrum entów i technik inwestycyjnych, generuje także w yższe w stosunku do zw ykłych ETF-ów koszty zarządzania. Średni w skaźnik kosztów całkowitych dla produktów tego typu funkcjonujących w USA w ynosi aż 0,95% (w Europie jest to 0,33%)7.

3. Charakterystyka lewarowanych odwrotnych funduszy ETF

Lew arowany odw rotny fundusz ETF (leveraged short ETF, leveraged inverse

ETF) to instrum ent finansowy, który równocześnie wykorzystuje dźw ignię (zwykle

dwu- lub trzykrotną) oraz zachowuje się przeciwnie do indeksu bazowego. Inwestor nabyw ający udziały w takim funduszu zyskuje w sytuacji, gdy ko niun ktu ra w da­ nym segm encie ry n k u (którą odw zorow uje indeks bazowy) pogarsza się (wartość indeksu spada), zaś traci, jeżeli ko niunktura popraw ia się (wartość indeksu rośnie), przy czym zarówno w zrost, ja k i spadek w artości ty tu łu uczestnictw a funduszu (zwykle w ujęciu dziennym ) stanowi w ielokrotność zm iany indeksu (w tym samym okresie). Podobnie ja k w opisyw anych w poprzednich pu nktach rodzajach ETF- ów, także i w tym przypadku stopa zw rotu lewarowanego odw rotnego funduszu w dłuższym okresie odbiega - ze w zględu na dzienną kapitalizację - od stopy zw rotu indeksu.

Koszty uczestnictw a w omawianym typie funduszu ETF są z reguły wyższe w stosunku do nielewarowanych ETF-ów. W europejskich produktach tego typu roczny w skaźnik kosztów całkowitych w ynosi 0,53%, zaś w instrum entach na rynku am erykańskim 0,95%8.

4. Rynek lewarowanych i odwrotnych funduszy ETF na świecie

Pierwszy lewarowany fundusz ETF pojawił się na giełdach papierów w artoś­ ciowych w lutym 2005 r. Był to fundusz XACT Bull zaoferowany przez szwedzką

7 E T F Landscape. In d u stry review. E n d Q1 2011, B lackR ock - Global ETF R esearch and Im plem entation Strategy Team, 2011 r., s. 65 i 85.

spółkę XACT Fonder, którego ty tu ły uczestnictw a weszły do obrotu na parkiecie w Sztokholmie 10 lutego 2005 r. Dąży on do uzyskania stopy zw rotu równej 150 proc. stopy zw rotu indeksu OMXS30.

Prem iera odwrotnych funduszy ETF m iała miejsce 21 czerwca 2006 r. Tego dnia spółka ProShares w prow adziła na platformę NYSE A rca jednocześnie cztery takie instrum enty finansowe: ProShares Short S&P 500, ProShares Short QQQ, ProShares Short Dow 30 oraz ProShares MidCap400. Dzienna stopa zwrotu z tych instrumentów finansow ych pow inna być przeciw na (ale o takiej samej wartości) wobec dziennej stopy zwrotu indeksów (odpowiednio): S&P 500, NASDAQ-100, Dow Jones Industrial Average oraz S&P MidCap 4009.

Natomiast pierwszym lewarowanym odwrotnym funduszem ETF był XACT Bear zarządzany przez XACT Fonder, który zadebiutował na OMX Stockholm (obecnie NASDAQ OMX Stockholm) 10 lutego 2005 r. Celem inwestycyjnym tego funduszu jest osiąganie dziennej stopy zw rotu w wysokości równej 150 proc. dziennej, ale

odwrotnej stopy zw rotu indeksu OMXS30.

W początkowym okresie obecności lewarowanych i odwrotnych funduszy ETF na światowych parkietach liczba tych instrumentów, jak też ich popularność wśród inwestorów były niewielkie. W yraźny rozwój tego segmentu rynku finansowego n a­ stąpił dopiero w latach 2009-2010. W edług danych BlackRock na koniec I kw artału 2011 r. na świecie funkcjonowało w sumie aż 559 instrum entów finansow ych typu ETF i ETP posiadających w sumie 1102 linie notowań (raporty tej instytucji obejmu­ ją obie grupy instrum entów łącznie)10. Najliczniej wśród nich reprezentowane były

lewarowane ETF/ETP (204 instrum enty), odwrotnych ETF/ETP było 199, natomiast lewarowanych odw rotnych ETF/ETP funkcjonow ało 155. W instrum entach tych ulokowano w końcu m arca 2011 r. 48,0 m ld USD, co stanowiło 3,0% całego rynku ETF/ETP na świecie. Pod względem wartości zarządzanych aktywów zdecydowanie dom inowały lewarowane ETF/ETP (20,1 m ld USD) i lewarowane odwrotne ETF/ ETP (18,5 m ld USD); o połowę m niejszym i aktyw am i dysponowały odwrotne ETF/ ETP (9,4 mld USD).

Wśród lewarowanych ETF/ETP zdecydowanie najpopularniejszą grupę stanowiły instrum enty z ekspozycją na rynek akcji (114 produktów o aktyw ach w artych 15,5 m ld USD). Spośród nich największą reprezentację i największe aktyw a posiadały fundusze replikujące indeksy rynku amerykańskiego i europejskiego. Co ciekawe,

9 Pierw sze lew arow ane i odw rotne tradycyjne fu ndusze inw estycyjne p ow stały n a p o czątk u lat 90. X X w iek u - w 1993 r. pojaw ił się p ierw szy fundusz lew arow any (R ydex Nova), a w 1994 r. - p ierw szy fundusz odw rotny (Rydex Ursa).

10 In stru m en ty ty p u ETP (exch a n g e-tra d ed p ro d u c t) to in stru m en ty finansow e, k tórych podstaw ow e cechy są identyczne ja k w p rz y p a d k u E TF-ów (ich celem je s t naśladow anie w y n ik u określonego indeksu, są notow ane n a giełdach papierów w artościow ych), lecz nie m ają form y praw nej fu n d u szu inw estycyjnego. F unkcjonują m .in. w form ie sk ryptów d łużnych - zabezpieczonych lub nie ( , u n se c u re d notes), fu n d u ­ szy p o w ierniczych n a rzecz fu n d ato ra (g ra n to r tru st) lub sp ó łek specjalnego p rzezn acze n ia (sp e c ia lp u rp o se

drugie m iejsce w tej klasyfikacji zajm owały towarowe ETF/ETP (których udział w całym rynku ETF/ETP jest niewielki) - w końcu I kw artału 2011 r. na parkietach notowane były 54 instrum enty tego rodzaju o całkowitych aktywach w wysokości 4,3 mld USD.

T abela 1. Lew arow ane E TF/ET P n a św iecie w edług stanu n a koniec I k w a rta łu 2011 r.

E kspozycja Liczba E TF/ETP Ł ączn a liczba notow ań W artość aktyw ów (m ln USD) A kcyjne 114 205 15 505,0 A m ery k a P ółnocna 57 77 11 770,1 Europa 33 102 2 527,1

A zja i P acy fik 2 2 55,2

B liski W schód i A fry k a 3 3

-Św iat 1 1 21,4

Św iat (bez Stanów Z jednoczonych) 3 3 49,4

R ynki w schodzące 15 17 1 081,8 D łużne 10 13 136,0 Towarowe 54 136 4 310,3 W alutowe 18 18 28,9 A lternatyw ne 3 3 53,7 M ieszane 5 5 25,5 Ł ącznie 204 380 20 059,4

Źródło: ET F Landscape. Industry review. E nd Q l 2011, BlackRock - Global ETF Research and Implementation Strategy Team, 2011 r., s. 31.

W gronie odw rotnych ETF/ETP także najwięcej m ożna spotkać produktów akcyjnych (82 instrum enty) głównie posiadających ekspozycję na rynek europejski (35). Dysponują one także najw yższym i aktyw am i (5,6 m ld USD), przy czym w tym przypadku przewagę m ają ETF/ETP z ekspozycją na rynek am erykański (2,8 mld USD). Pod względem liczby notowanych instrum entów w tej kategorii drugie miejsce zajmują towarowe odwrotne ETF/ETP (47), które dystansują dłużne odwrotne ETF/ ETP (34), jednak biorąc pod uwagę wartość aktywów, te drugie wyraźnie wyprzedzają te pierwsze (2,8 m ld USD wobec 0,54 m ld USD).

Tabela 2. O dw rotne E TF/ETP n a św iecie w ed łu g stanu n a koniec I k w a rta łu 2011 r.

E kspozycja L iczba Ł ączn a liczba W artość aktyw ów E TF/ETP notow ań (m ln USD)

A kcyjne 82 195 5 567,1

A m ery k a P ółnocna 20 31 2 847,4

Europa 35 134 2 219,5

A zja i P acy fik 1 3 20,3

B liski W schód i A fry k a 16 16

-Św iat (bez Stanów Z jednoczonych) 1 1 93,5

R ynki w schodzące 9 10 386,4 D łużne 34 73 2 784,8 Towarowe 47 130 541,1 W alutowe 31 91 393,4 A lternatyw ne 5 5 163,4 Ł ącznie 199 494 9 449,8

Źródło: ET F Landscape. Industry review. E nd Q l 2011, BlackRock - Global ETF Research and Implementation Strategy Team, 2011 r., s. 31.

T abela 3. Lew arow ane odw rotne E TF/ETP n a św iecie w ed łu g stanu n a koniec I k w a rta łu 2011 r.

E kspozycja Liczba E TF/ETP Ł ączn a liczba notow ań W artość aktyw ów (m ln USD) A kcyjne 104 164 9 057,7 A m ery k a P ółnocna 53 73 6 956,2 Europa 25 63 1 539,7

A zja i P acy fik 2 2 56,8

B liski W schód i A fry k a 9 9

-Św iat 1 1 29,1

Św iat (bez Stanów Z jednoczonych) 3 3 30,1

R ynki w schodzące 11 13 445,9

D łużne 11 18 7 518,4

Towarowe 23 28 1 130,7

W alutowe 17 17 776,2

Ł ącznie 155 227 18 483,1

Źródło: ET F Landscape. Industry review. E nd Q1 2011, BlackRock - Global ETF Research and Implementation Strategy Team, 2011 r., s. 31.

W kategorii lewarowanych odwrotnych ETF/ETP w yraźnie najliczniejszą grupę stanowią instrum enty akcyjne (104) - wśród nich największy w ybór m ają inwestorzy oczekujący ekspozycji na rynek am erykański (53) i europejski (25). N ajw iększy­ m i aktyw am i także zarządzają akcyjne lewarowane odwrotne ETF/ETP (9,1 mld USD), z czego 77 proc. zostało ulokowanych w produktach dających ekspozycję na rynek am erykański. Co ciekawe, niewiele mniej aktyw ów zostało zainw esto­ wanych w dłużnych lewarowanych odwrotnych ETF/ETP (7,5 m ld USD), choć jest ich bardzo niewiele (zaledwie 11) - pod tym względem lepsze są zarówno tow a­ rowe lewarowane odwrotne ETF/ETP (23), ja k i walutowe lewarowane odwrotne ETF/ETP (17).

W ujęciu geograficznym najwięcej lewarowanych, odwrotnych oraz lewarowanych odwrotnych ETF/ETP jest notowanych na giełdach europejskich (244) i w Stanach Zjednoczonych (215). Pod względem wartości zarządzanych aktywów parkiety am ery­ kańskie mają zdecydowaną przewagę nad rynkiem europejskim (35,1 mld USD wobec 9,6 m ld USD)11. Oba regiony odpowiadają zatem za 82 proc. rynku światowego (pod względem liczebności) i za 93% (uwzględniając zarządzane aktywa).

Lideram i rynku lewarowanych i odwrotnych funduszy ETF są am erykańskie spółki ProFunds Group i R afferty Asset Management. W ofercie pierwszej z nich znajduje się m.in. prawie 120 tego typu instrum entów finansowych (oferowanych pod m arką ProShares), natomiast druga oferuje ponad 40 lewarowanych, odwrotnych oraz lewarowanych odwrotnych ETF-ów pod m arką Direxion Shares.

Zakończenie

Lewarowane i odwrotne fundusze ETF i instrumenty typu ETP są, jak dotychczas, niszow ym i produktam i na światowym rynku ETF i ETP - ich udział w ynosi obec­ nie zaledwie ok. 3 proc. Jednak zarówno liczba oferowanych instrum entów (ponad 500), jak też w ysoka dynam ika przyrostu aktywów (w I kw artale do produktów tych trafiło 7,2% nowego kapitału netto ulokowanego w ETF/ETP) świadczą o tym , że zainteresowanie nim i - zarówno ze strony oferujących je instytucji finansow ych, jak i inwestorów - szybko rośnie. Należy przypuszczać, iż głównie z uwagi na ich stale rosnącą ofertę oraz możliwość różnorodnych zastosowań znaczenie tych innowacyj­ nych produktów finansow ych na globalnym rynku ETF/ETP będzie w przyszłości powoli, acz systematycznie rosnąć.

11 E T F Landscape. In d u stry review. E n d Q1 2011, B lackR ock - Global ETF R esearch and Im plem entation Strategy Team, 2011 r., s. 54 i 74.

Leveraged and inverse exchange-traded funds

L e v e ra g e d E T F s a n d in v e rse E T F s are sp e c ia l ty p e s o f e x c h a n g e -tra d e d fu n d s , w h ic h a im to r e p ­ lic a te le v e ra g e d a n d sh o rt in d ex es. L e v e ra g e d in d e x g o e s in th e d ire c tio n o f th e u n d e rly in g in d e x , b u t its d a ily c h a n g e s are m a g n ifie d in re la tio n to th e u n d e rly in g in d e x (u su a lly tw o o r th r e e tim e s). T he sh o rt in d e x a c ts c o n tr a ry (b u t th e sa m e sc ale) w ith re s p e c t to th e u n d e rly in g in d e x , so th e s e E T F s a llo w o n e to a c h ie v e p o sitiv e ra te o f re tu rn d u rin g th e d o w n tu rn in th e m a rk e t. T h e f ir s t le v e ra g e d E T F w as la u n c h e d in F e b ru a ry 2 0 0 5 a n d th e f irs t in v e rse E T F w a s la u n c h e d in Ju n e 2 0 0 6 . A t p re se n t th e s e ty p e s o f E T F s a re n ic h e p ro d u c ts in th e E T F /E T P m ark et. A lth o u g h th e re are m o re th a n 550 o f th e s e fin a n c ia l in s tru m e n ts , th e ir to ta l a s se ts c o n s titu te o n ly 3% o f E T F /E T P g lo b al m a rk e t (as o f th e e n d o f Q1 2011).