Liberalizacja przepływu kapitału w ramach Północnoamerykańskiego Porozumienia o Wolnym Handlu

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S

FO LIA O E C O N O M IC A 221, 2008

A n n a M idera*

LIB ER A LIZA C JA PR ZEPŁY W U K A PITAŁU

W RA M A CH PÓ ŁN O CN O A M ER Y K A Ń SK IEG O P O R O Z U M IE N IA

O

W O LN Y M HA ND LU

M iędzynarodow e przepływy czynnika produkcji, jakim jest kapitał, obok

obrotów tow aram i i usługami, stanow ią jeden z istotniejszych elementów

decydujący o kierunkach rozwoju współczesnej gospodarki światowej. F

unk-cjonowanie gospodarek narodowych w globalnym środowisku, zobowiązanych

do wywiązywania się z wielostronnych porozumień wynikających np. z

przepi-sów G A TT/W TO czy OECD powodują, że integracja rynków kapitałowych

jest procesem rozpoczętym, niezależnie od stopnia zaaw ansow ania procesów

integracyjnych między poszczególnymi krajam i. Integrację rynków

kapitało-wych W. M olle1 definiuje jako usuwanie ograniczeń wymiany dewiz,

dyskry-m inacyjnych instrudyskry-m entów podatkow ych oraz innych przeszkód. Zgodnie

z ujęciem J. Tinbergena, proces ten powinien być określany mianem integracji

negatywnej. Ze względu jednak na wysoką mobilność om awianego czynnika

produkcji integracja rynków kapitałowych pow inna następować również

w wyniku działań pozytywnych, tzn. poprzez koordynację lub harm onizację

przepisów (np. przepisów zabezpieczających interesy wierzycieli,

kredytobior-ców czy dotyczące realizacji płatności). Swoboda przemieszczania się kapitału

będzie występowała wówczas, gdy podm ioty uczestniczące na rynku będą

mogły bez ograniczeń decydować o wyborze źródła zaopatrzenia w kapitał.

T ra k ta t NA FTA nie form ułuje zasad integracji rynków kapitałowych

krajów członkowskich przede wszystkim dlatego, iż z form alnego punktu

widzenia nie przewiduje on podejm owania jakichkolwiek działań

zmierzają-cych do pogłębiania procesu integracji w Ameryce Północnej. N A FTA

*

D r, adiunkt w K atedrze M iędzynarodow ych Stosunków G ospodarczych Uniwersytetu

Ł ódzkiego.

1 W. M olle, Ekonom ika integracji europejskiej - teoria, p ra k tyk a , p o lityk a , Fundacja

G ospodarcza N S Z Z Solidarność” , Gdańsk 1995, s. 214.

wykracza jednak poza ramy klasycznej definicji strefy wolnego handlu, m. in.

poprzez wprowadzenie odrębnych regulacji dotyczących przepływu usług

(w tym usług finansowych) i inwestycji między K anadą, Stanam i

Zjed-noczonymi i Meksykiem. W arto dodać, że to właśnie tra k ta t N A FTA

posłużył jak o modelowe porozumienie, na którym wzorowano się formułując

przepisy W ielostronnego Porozum ienia dotyczącego Handlowych Aspektów

Inwestycji w ram ach GA TT/W TO.

Z uwagi na bardzo szeroki zakres tematyki, jakim jest liberalizacja rynku

kapitałow ego, niniejszy artykuł ogranicza się do przedstawienia ogólnych

zagadnień dotyczących liberalizacji obrotów kapitałow ych w M eksyku, K

a-nadzie i USA w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych oraz do

prezentacji procesu liberalizacji sektora usług finansowych w N A FTA . Sektor

usług finansowych łączy w sobie bowiem problem y dotyczące zarówno

przepływu usług, jak i kapitału. Pragnę zaznaczyć, że zastosowanie w

niniej-szym opracowaniu klasyfikaq'i podziału na przepływy kapitału z jednej strony

i usługi finansowe z drugiej oraz wybór i ograniczenie prezentacji w dużej

mierze do sektora usług finansowych nie jest przypadkowe. W ynika ono

z następujących powodów:

Po pierwsze, jest wynikiem braku precyzyjnej definicji term inu

„usługa” . Niejednoznaczność w pojmowaniu istoty usług oraz

posługiwa-nie się w tym zakresie przez większość państw jedyposługiwa-nie klasyfikacją

ustano-w ioną przez O N Z , k tó ra m im o iż dość precyzyjnie różnicuje rodzaje

usług, to jednak ich nie definiuje, pozwala na wyodrębnienie z sektora

usług „usług finansowych” i zakwalifikowanie ich jak o elementu obrotów

kapitałowych.

Po drugie, istnieje bezpośredni związek liberalizacji sektora usług

finan-sowych z liberalizacją rynku kapitałowego.

Po trzecie, znoszenie barier w przepływie usług finansowych w ramach

N A FT A uregulowane jest nie tylko przepisami wynikającymi z Porozumienia

0 Wolnym H andlu (N A FTA ), lecz także określone wielostronnymi

przepisa-mi dotyczącyprzepisa-mi świadczenia usług finansowych w ram ach K odeksu

Liberali-zacji Przepływów Kapitałow ych OECD i regulacjami GA TS w sprawie

ob ro tu usługami finansowymi.

W yodrębnienie sektora usług finansowych w N A F T A jak o swego rodzaju

elementu przepływów kapitałowych, oraz spojrzenie na proces liberalizacji

tego sektora nie tylko z perspektywy powiązań regionalnych pozwoli zatem

na pełniejszą ocenę zaaw ansow ania procesu integracji w Ameryce Północnej

1 na udzielenie odpowiedzi na pytanie: w jakim stopniu liberalizacja

prze-pływów kapitałow ych w N A FT A jest wynikiem porozum ień integracyjnych,

a na ile jest to efekt konieczności przestrzegania dyscypliny wynikającej

z wielostronnych reguł handlowych?

Z A S A D Y D O T Y C Z Ą C E PR Z E P Ł Y W U B E Z P O Ś R E D N IC H

IN W E ST Y C JI ZA G R A N IC Z N Y C H W M EK SY K U , K A N A D Z IE I U S A

Jedną z podstawowych zasad przyjętych przez sygnatariuszy N A FTA

w stosunku do bezpośrednich inwestycji zagranicznych (dalej: BIZ) jest

K lauzula N arodow a, zobowiązująca K anadę, USA i M eksyk do równego

traktow ania inwestorów krajowych i pochodzących z obszaru NAFTA.

Jeszcze do niedawna K anada i Meksyk stosowały wobec siebie politykę

dyskryminacji wzajemnych BIZ. W Kanadzie np. w latach 1974-1985 działała

specjalna Agencja ds. Inwestycji (ang. Foreign Investm ent Review Agency),

która zajm owała się dokonywaniem przeglądu inwestycji zagranicznych

w kraju, ograniczając jednocześnie ich napływ. Meksykańskie zasady

dotyczą-ce przepływu inwestycji zawarte w Foreign Investment Law (FIL) z roku 1973

były dość restrykcyjne. Zgodnie z przepisami tego kraju do roku 1980, liczba

zagranicznych przedsiębiorstw nie m ogła przekraczać liczby firm krajowych

działających na rynku meksykańskim. D opiero od połowy lat 80. reguły

stawały się coraz bardziej liberalne. W roku 1993 rząd M eksyku wprowadził

pierwszą popraw kę do F IL , dołączając nowe klauzule przewidziane również

w N A FT A . Dzięki nowej legislacji większość sektorów, wcześniej

niedostęp-nych dla zagraniczniedostęp-nych inwestorów, otworzyła się na zagraniczny kapitał.

W przeciwieństwie do K anady i Meksyku, Stany Zjednoczone nigdy nie miały

form alnie działającej agencji rządowej, której cclcm byłoby prowadzenie

polityki dotyczącej im portu kapitału, aczkolwiek od ponad 15 lat nieform

al-nie dokonywany jest ich przegląd przez K om itet ds. Inwestycji Zagranicznych

(ang. T he Com m ittee on Foreign Investment in the United States - CFIUS).

Jednym z celów pow ołania N A FTA m iała być popraw a warunków

inwestowania w obrębie Ameryki Północnej. Już teraz powszechnie uważa

się, że N A F T A popraw ia klim at przepływu inwestycji w obrębie regionu.

T aka sytuacja występuje głównie dzięki dwóm rodzajom postanowień

zawar-tych w Traktacie.

Pierwsze odnoszą się bezpośrednio do BIZ, znajdując odzwierciedlenie

w następujących rozdziałach porozum ienia N A FTA :

1) Rozdział XI N A FTA , który określa podstawowe zasady traktow ania

BIZ oraz procedury rozstrzygania sporów między inwestorami a władzami

stanowymi,

2) Rozdziały X II oraz XIV, które dotyczą inwestycji związanych z

usłu-gami i usłuusłu-gami finansowymi,

3) Rozdział XV II, zawierający klauzule dotyczące ochrony własności

intelektualnej.

D ruga grupa postanow ień odnosi się z kolei do handlow ych aspektów

inwestycji, które znajdują swój wyraz w przepisach dotyczących przestrzegania

reguł pochodzenia i spraw związanych zc zwrotem ceł o m z ich odraczaniem.

Pragnę zaznaczyć, iż K anada, Stany Zjednoczone i M eksyk jak o

syg-natariusze regionalnego porozum ienia są równocześnie członkami układów

wielostronnych, takich ja k OECD i W TO. W związku z powyższym, poza

zobowiązaniam i wynikającymi z N A FTA , sfera regulacji inwestycji

zagrani-cznych w tych krajach określona jest także przepisami Kodeksu Liberalizacji

Przepływów Kapitałowych (ang. OECD Code o f Liberalization o f Capital

M ovements) oraz przepisami dotyczącymi usług finansowych przyjętych

podczas R undy Urugwajskiej G A TT w ram ach GATS. T ak a sieć

wzajem-nych m iędzynarodowych powiązań oznacza więc, że zasady dotyczące

prze-pływu inwestycji zagranicznych, a co za tym idzie również przeprze-pływu usług

finansowych w poszczególnych krajach, wynikają nie tylko z trójstronnych,

lecz również wielostronnych zobowiązań, które w niniejszym opracowaniu

nie m ogą być pominięte.

R E G U L A C JE K O D E K S U L IB E R A L IZ A C J I P R Z E P Ł Y W Ó W K A P I T A Ł O W Y C H O E C D

D O T Y C Z Ą C E P R Z E P Ł Y W U K A PITAŁU W M E K SY K U , K A N A D Z IE

I ST A N A C H Z JE D N O C Z O N Y C H

Regulacje dotyczące zasad inwestowania zagranicznego kapitału w M

ek-syku, K anadzie i Stanach Zjednoczonych znajdują swoje odzwierciedlenie

w przedłożonych przez te kraje tzw. indywidualnych „Listach wyjątków”

(ang. Reservations to the Code o f Liberalization o f Capital Movements)

dołączonych do Kodeksu Liberalizacji Przepływów Kapitałowych OECD1.

W arto zwrócić uwagę, iż w procesie liberalizacji przepływu kapitałów

regula-cje O ECD zasadniczo współdziałały z przepisami N A FTA . Powyższy Kodeks

stanowi mianowicie (Art. la), że kraje N A F T A oraz pozostali członkowie

O ECD powinni przyczyniać się do uzyskania jak najszerszej swobody

prze-pływu kapitałów poprzez następujące działania:

• stopniowe znoszenie między sobą restrykcji w przepływie kapitałów

w stopniu niezbędnym do efektywnej współpracy gospodarczej,

• traktow anie wszystkich aktywów nie-rezydentów jednakow o (tzw.

za-sada wzajemności), bez względu na datę ich uruchom ienia,

• udzielanie zgody na likwidację wszystkich aktywów będących w

posia-daniu nie-rezydentów oraz ich transferu,

• unikania w prow adzania nowych restrykcji w przepływy kapitałowe

i do zapobiegania dokonyw aniu zmian istniejących regulacji na bardziej

restrykcyjne3.

2 C ode o f Liberalisation o f C apital M ovem ents, O E C D Directorate for Financial, Fiscal

and Enterprise Affairs, M ay 2001. http://w w w .occd.org.

Trzeba zwrócić uwagę, że zobowiązania M eksyku, K anady i Stanów

Zjednoczonych, wynikające z członkostwa tych krajów w O EC D , odnoszą

się do liberalizacji wyłącznie określonych rodzajów m iędzynarodowych

trans-ferów kapitałów . Pom ijają jednak podm ioty dokonujące tego typu operacji.

Wydaje się zatem, że takie przedm iotowe podejście do otwierania rynku

finansowego m oże uniemożliwić zastosowanie przedłożonych postanowień

w praktyce. Bez względu jednak na pojawiające się wątpliwości odnośnie do

realizacji przepisów Kodeksu Liberalizacji OECD w arto zapoznać się z

in-dywidualnymi zobowiązaniami poszczególnych krajów N A FTA .

Polityka w zakresie przepływu kapitału zagranicznego inwestowanego

w M eksyku jest częścią ogólnej strategii mającej na celu przyspieszenie

integracji tego kraju nie tylko z sygnatariuszami N A FT A , lecz także z

gos-podarką światową, pozwalając jednocześnie na większe otwarcie się Meksyku

na współpracę międzynarodową. Polityka ta przewiduje równocześnie

zmniej-szenie interwencjonizmu państwowego. W raz z wejściem N A F T A w życie,

w M eksyku została przyjęta nowa ustawa dotycząca inwestycji zagranicznych,

któ ra jednocześnie nie anuluje poprzedniej ustawy z 1989 r. Zgodnie z tą

ostatnią przez inwestycje zagraniczne rozum iany jest obcy udział w kapitale

meksykańskiej firmy, niezależnie od wielkości wkładu finansowego i statusu

prawnego. Organem regulującym obecnie działalność kapitału zagranicznego

na terytorium M eksyku jest Państwowa K om isja ds. Inwestycji

Zagranicz-nych, któ ra sprawuje nadzór nad rejestracją inwestycji w państwowym

rejestrze inwestycji zagranicznych4.

Celem przyciągnięcia inwestycji zagranicznych do M eksyku, w myśl nowej

ustawy o inwestycjach zagranicznych oraz zobowiązań wynikających z

Kodek-su Liberalizacji OECD, jest rozwój nowych sektorów gospodarczych,

produk-cja nowych wyrobów, m odernizaproduk-cja istniejących i zakładanie nowych

przed-siębiorstw. Powyższe cele są osiągane poprzez stw arzanie sprzyjających w

a-runków do przyciągnięcia inwestycji zagranicznych w formie kapitału

miesza-nego do małych i średnich przedsiębiorstw, obiektów znajdujących się w

pro-cesie prywatyzacji czy do obsługi firm ukierunkowanych na eksport. Ponadto

przepisy określają ograniczenia działalności inwestorów zagranicznych,

głów-nie dla obszarów usytuowanych wzdłuż 100-kilometrowego pasa granicznego

n a lądzie i w 50-kilometrowej strefie przybrzeżnej5. W arto przypomnieć, że

w wielu dziedzinach gospodarki M eksyk m a m onopol państwowy, który

obejmuje: przemysł naftowy, wydobycie gazu, produkcję bazowych

produk-tów pochodzenia ropo- i petrochemicznego, elektroenergetykę, produkcję

4

R ynek am erykański, Centrum Informacji Rynkowej H andlu Z agranicznego IK C HZ,

W arszawa 2000, nr 2 (32), s. 25.

s C ode o f Liberalisation o f C apital M ovem ents, O E C D Directorate for Financial, Fiscal

and

Enterprise

A ffairs,

M ay

2001,

M eksyk - Lista В

O peration s in

real e sta te

energii atomowej i środków radioaktywnych, łączność satelitarną, telegraficzną,

radiotelegraficzną i pocztową, koleje, emisję znaków pieniężnych i bicie monet,

kontrolę i ochronę portów lotniczych i morskich. Powyższe branże pozostają

zatem pod ścisłym kierownictwem meksykańskich firm narodow ych, co

ozna-cza, że zagraniczni inwestorzy wyłączeni są z możliwości uzyskiwania wpływu

na ich kierownictwo. Aby nie rezygnować jednak z możliwości napływu

zagranicznego kapitału do państwowych sektorów gospodarki, w funduszu

statutowym określono przedział wielkości kapitału zagranicznego dla

wymienio-nych wyżej sfer działalności. D la wszystkich państwowych firm produkcyjwymienio-nych

przewidziano 10% udziału kapitału zagranicznego, dla lotniczych przewozów

pasażerskich na liniach krajowych 25% , dla grup i korporacji finansowych,

kredytowych, banków transnarodow ych, giełd i firm brokerskich 30%.

D la takich branż, jak m. in. firmy ubezpieczeniowe, leasingowe, factorin-

gowe, krajowi kolporterzy gazet, przedsiębiorstwa działające w sektorze

rolnym (leśnictwo, grunty rolne, pastwiska, połów ryb w wodach

przybrzeż-nych i słodkow odprzybrzeż-nych lub w Specjalprzybrzeż-nych Strefach Ekonom iczprzybrzeż-nych), firmy

działające w branży radiowo-telewizyjnej (podstawowe usługi telefoniczne,

kom unikacja satelitarna i kablow a) limit udziału kapitału zagranicznego

ustalony został na poziomie 49% , pod warunkiem uzyskania zezwolenia na

prowadzenie tego rodzaju działalności6.

W nioski o udzielenie zezwolenia rozpatryw ane są przez Państw ową K o

-misję ds. Inwestycji Zagranicznych w ciągu 45 dni od daty ich przedłożenia.

W państwowym rejestrze inwestycji zagranicznych m uszą być zarejestrowane

firmy z udziałem zagranicznych źródeł finansowych w kapitale założycielskim,

osoby fizyczne i praw ne pochodzenia zagranicznego, prowadzące działalność

na terytorium M eksyku, oraz filie i spółki akcyjne7. W yjątek stanow ią tzw.

maquiladoras, czyli przedsiębiorstwa z udziałem zagranicznym lub 100%

obcym wkładem, których działalność polega na bezcłowym imporcie

półfab-rykatów i kom ponentów oraz wykorzystaniu wysokiej klasy im portow anych

urządzeń i nowoczesnych linii technologicznych do produkcji wyrobów

gotowych przeznaczonych następnie do reeksportu. Zgodnie z nowym

usta-wodawstwem (od 2001 r.) zlikwidowane zostały ponadto ograniczenia

w transferze za granicę zysków, dywidend, honorariów i innych płatności

otrzym ywanych na terytorium M eksyku przez inw estora zagranicznego.

W ładze kanadyjskie, podpisując się pod Kodeksem Liberalizacji

Prze-pływów Kapitałowych OECD zobowiązały się do wypełniania zawartych

w nim postanow ień w pełni w zgodzie z konstytucją swojego kraju. System

konstytucyjny K anady stanowi mianowicie, że władze prowincji kanadyjskich

6 Wyjątek stanowi telefonia kom órkow a, dla której udział kapitału zagranicznego m oże

wynosić naw et 100%.

7 Za prowadzenie działalności handlowej bez zezwolenia przewidziana jest kara w wysokości

500 d o 1000 m inim alnych wynagrodzeń, jeśli zaś taką działalność prowadzi firma z udziałem

kapitału zagranicznego, kara wyniesie od 100 d o 300 m inim alnych wynagrodzeń.

powinny stosować się do niektórych postanow ień zawartych w Kodeksie,

a w szczególności podejm ować wysiłki zmierzające do stosow ania środków

mających przyczyniać się do liberalizacji przepływów kapitałow ych we

włas-nych prowincjach. W ładze K anady zobowiązują się ponadto do pow

iada-m iania O ECD o jakichkolwiek innych działaniach podjętych przez prowincje,

które m iałyby wpływ na ograniczanie procesu liberalizacji kapitału. K anada,

podobnie jak M eksyk i USA, dołącza do Kodeksu indywidualną listę

wyjąt-ków, które w odniesieniu do inwestycji bezpośrednich m ają zastosowanie do:

• tzw. dużych inwestycji, tzn. takich gdy w bezpośrednie nabycie

udzia-łów przedsiębiorstwa zaangażowane są aktywa w wysokości przekraczającej

5 m in USD; pośrednie kupno przewyższa kwotę 50 min USD , pośredni

zakup udziałów o wartości od 5 do 50 m in USD;

• inwestycji związanych z kanadyjskim dziedzictwem kulturowym lub

odnoszących się do narodowej tożsamości, w szczególności z takich dziedzin,

jak publikacja, dystrybucja i sprzedaż książek, czasopism, gazet, filmów,

muzyki, nagrań radiowych i audiowizualnych, itp.;

• usług budowlanych, finansowych i ubezpieczeniowych;

• transportu lotniczego i morskiego;

• telekom unikacji, energii i rybołówstwa.

Co się zaś tyczy zagranicznych inwestycji na rynku nieruchomości,

wyjątki od przestrzegania Kodeksu Liberalizacji m ają zastosowanie do

na-bywania udziałów i papierów wartościowych dających praw o do

uczes-tnictw a w zyskach.

W porów naniu z K anadą i Meksykiem am erykańska lista odstępstw od

Kodeksu Liberalizacji OECD, dotycząca nie-rezydentów, jest najkrótsza i

od-nosi się do następujących działów gospodarki:

• energii atom owej,

• emisji program ów radiowo-telewizyjnych,

• transportu powietrznego,

• żeglugi przybrzeżnej i krajowej (włączając w to ratownictwo na wodach

przybrzeżnych, pogłębianie den i transport do oddalonych od brzegu platform);

• elektrowni wodnych, złóż energii geotermicznej, górnictwa stanowego,

rybołów stwa w specjalnych strefach ekonomicznych i głębinowych portach

oceanicznych z wyjątkiem firm zarejestrowanych w USA.

D użą przeszkodą w swobodnym przepływie inwestycji jest ustawodawstwo

Exon-Florio z 1988 r., które jak o popraw ka do ustawy Trade Act nadaje

prezydentowi USA upraw nienia pozwalające na badanie wpływu

ewentual-nego przejmowania firm przez obcy kapitał na bezpieczeństwo narodowe.

Główne ograniczenia, które także znajdują zastosowanie w Kodeksie

Liberalizacji OECD, dotyczą gospodarki m orskiej, żeglugi przybrzeżnej,

prow adzenia kabli podm orskich. Licencje na wytwarzanie energii

zarezer-wowane są dla obywateli USA i korporacji utworzonych zgodnie z praw

o-dawstwem tego kraju. W branży energii nuklearnej firmy kontrolow ane

przez obcy kapitał, nawet jeśli zostały utworzone w USA, są wyłączone

z możliwości uzyskiwania licencji8. Praktyka działań amerykańskich, dotycząca

przyjmowania zagranicznych inwestycji, pokazuje, że tzw. zasada wzajemności

jest często łam ana przez Stany Zjednoczone, co oznacza, że w odniesieniu do

wielu sektorów kapitał zagraniczny jest traktow any gorzej niż krajowy.

Obja-wia się to głównie przez nakładanie na inwestorów zagranicznych określonych

wymogów produkcyjnych lub ilościowych oraz utrudnianie podm iotom

zagra-nicznym dostępu do zamówień publicznych czy do korzystania z subsydiów.

LIBE R A L IZ A C JA P R Z E P Ł Y W U U S Ł U G F IN A N SO W Y C H

W M EKSYK U, K A N A D Z IE I U S A

O statnie dwudziestolecie charakteryzuje się nie tylko wzrostem znaczenia

bezpośrednich inwestycji zagranicznych, lecz także coraz bardziej

dynamicz-nym rozwojem sektora usług finansowych. W w arunkach postępującej

glo-balizacji m iędzynarodowy obrót usługami finansowymi staje się istotną

dziedziną współpracy międzynarodowej. Jeszcze w latach 80., ze względu na

silną kontrolę władz państwowych nad krajowym rynkiem usługowym oraz

rozbudow ane ustawodawstwo narodow e regulujące funkcjonowanie tego

sektora, kraje bardzo ostrożnie znosiły bariery w obrocie usługami.

Począ-wszy od połowy lat 80. sytuacja radykalnie się zmienia, co było przede

wszystkim efektem internacjonalizacji rynków kapitałow ych, rozwoju

trans-akcji eurow alutowych oraz deregulacji finansów krajowych9.

M ożna powiedzieć, iż obecnie usługi finansowe są kręgosłupem

współ-czesnej gospodarki. Praktycznie rzecz ujmując trudno jest sobie wyobrazić

działalność jakiejkolwiek branży gospodarczej pozbawionej możliwości

ko-rzystania, w sposób bezpośredni bądź pośredni, z usług świadczonych na

rynku finansowym. Liberalizacja sektora usług finansowych, której podstaw ą

jest liberalizacja przepływu kapitału, według autorów studium Opening

M arkets in Financial Services and the Role o f G A T S może mieć silny

pozytywny wpływ na dochód i wzrost gospodarczy zarów no krajów

roz-winiętych, jak i rozwijających się10. Okazuje się bowiem, że kraje o otwartym

sektorze finansowym z reguły osiągają szybszy wzrost gospodarczy niż te,

których sektory obwarowane są dużą liczbą ograniczeń.

" R ynek am erykański, Centrum Informacji R ynkowej Handlu Z agranicznego 1KC HZ,

W arszawa 2001, nr 1 (35), s. 12.

9 J. Bilski, Otwieranie krajowych rynków finansowych, [w:] P rocesy dostosow aw cze w polskim

handlu zagranicznym w kontekście członkostwa w Unii Europejskiej - sekw encje liberalizacyjne,

red. J. Schroeder, A kadem ia Ekonom iczna, Poznań 2000, s. 25.

10 Opening M a rk ets in Financial Services and the Role o f G A T S , W TO Special Studies,

22 September 1997, http ://w w w .w to.org/english/new se/prcs97e/pr76e.htm .

Tabele 1 i 2 przedstaw iają poziom zatrudnienia w sektorze usług

finan-sowych oraz udział tego sektora w tworzeniu dochodu narodow ego od

1970 r. do m om entu powołania NA FTA .

T a b e l a 1

Z atru d n ie n ie w sektorze usług finansow ych (% z a tru d n ie n ia ogółem )

Kraj

R ok

1970

1980

1985

1990

1995

Kanada*

2,4

2,7

2,9

3,0

3,2

Stany Z jednoczoneb

3,8

4,4

4,7

4,8

4,7

Francja

1,8

2,6

2,9

2,8

2,7

Japonia'

2,4

3,0

3,2

3,3

3,1

Niem cy (była R F N )

2,2

2,8

3,0

3,1

_

Singapur11

-

2,7

-

_5,0

Szwajcariab

- -

4,6

_4,8

_4,7

W ielka Brytania

-

3,0

3,5

4,6

4,3

U w a g a : * 1992 zamiast 1995; b 1993 zamiast 1995; c 1994 zamiast 1995; d 1978 zamiast 1980.

Ź r ó d ł o : Opening M ark ets in Financial Services and the Role o f G A T S , W TO Special

Studies, 22 September 1997, s. 8. http://w w w .w to.org/english/new se/pres97e/pr76e.htm

T a b e l a 2

U d z iał se k to ra usług finansow ych w tw orzeniu d o ch o d u n aro d o w eg o w w ybranych

k ra ja c h św iata (w % d o c h o d u n aro d o w eg o )

Kraj

R ok

1970

1980

1985

1990

1995

Kraje uprzemysłowione

K anada

2,2

1,8

2,0

2,8

2,5

Stany Z jednoczone1“

4,0

4,8

5,5

6,1

7,3

Francja

3,5

4,4

4,8

4,4

4,6

Japonia*

4,3

4,3

5,5

4,8

5,8

N iem cy (była R F N d o 1990)

3,2

4,5

5,5

4,8

5,8

Szwajcaria11

- -

_10,4

_10,3

_13,3

Kraje rozwijające się

K olum bia

_2,9

_2,9

G hana

5,5

_

_8,7

_9,2

_

H on g K on g

-

_6,9

_6,1

_6,6

_9,4

M auritius

- - _

_4,4

_5,2

Singapur

_5,0

-

_12,0

Sri Lanka

- — _

_4,6

_6,8

Tajlandia

_-

_-

_-

_4,0

_7,8

U w a g a : zo b . tab . 1.

Ź r ó d ł o : ja k w tab . 1.

N a uwagę zasługuje fakt, iż w latach 1970-1995 w sektorze usług

finansowych rysuje się wzrost wielkości zatrudnienia oraz wartości dodanej

w stosunku do wielkości dochodu narodowego w wybranych krajach świata.

W prezentowanym okresie (tab. 1) zatrudnienie w krajach

uprzemysłowio-nych wzrosło o ok. 50% stanowiąc w roku 1995 od 3% całkowitego

zatrudnienia w takich krajach, jak Japonia, K anada i Francja, do 5%

w Singapurze, Szwajcarii i Stanach Zjednoczonych. Udział sektora usług

finansowych w 1995 r. był największy w takich krajach, jak H ong Kong,

Singapur i Szwajcaria i kształtował się na poziomie 9-13% . Ponadto w ciągu

dziesięcioletniego okresu (1985-1995) ponadtrzykrotnie wzrosła wielkość

obrotów usługami finansowymi między gospodarkam i uprzem ysłowionym i".

W arto dodać, że niezależnie od wzrostu roli sektora usług finansowych

w tworzeniu dochodu narodowego i dodatkow ych miejsc pracy, liberalizacja

obrotu usługami finansowymi przyczynia się do uzyskania wielu korzyści

w tym sektorze. Oto one:

• wzrost konkurencyjności i efektywności sektora finansowego, prow

a-dzący do obniżenia kosztów, poprawy jakości i większych możliwości wyboru

usług finansowych;

• uspraw nienia pośrednictwa finansowego i popraw a możliwości

inwes-tycyjnych jak o efekt lepszej alokacji zasobów w sektorach i na rynkach;

• lepsze zarządzanie ryzykiem;

• popraw a jakości świadczonych usług;

• powiększanie się rynków finansowych w małych gospodarkach dzięki

rosnącej liczbie transakcji i nowych usług, co pozwala na szybszą reakcję na

wstrząsy gospodarcze.

Prezentow ane studium powołuje się m. in. na rap o rt M. G oldsteina

i P. T u rn era z 1996 r .12, który dowodzi, że relatywnie wysoki udział

zagrani-cznego kapitału w instytucjach finansowych w H ong K ongu, Chile i Malezji

przyczynił się do większej stabilności systemów bankowych w tych krajach.

W. M olle podaje dodatkow e korzyści, jakie m ogą zostać osiągnięte

dzięki liberalizacji rynków kapitałowych, w tym sektora usług finansowych.

O to one:

• pojawienie się lepszych perspektyw inwestowania, które mobilizują

dodatkow e oszczędności. Inwestor może dowolnie wybierać najbardziej dla

niego korzystną kom binację inwestycyjną ze względu na stopę przychodu,

solidność i płynność;

• zmniejszanie zakłóceń konkurencji na integrującym się rynku z uwagi

na wyrównywanie w arunków produkcji,

11 Tam że.

12 Banking Crises in Emerging Economies: Origins and P olicy O ptions, „B IS F.conomic

Paper” [Basle, Bank for International Settlements], 1996, N o 46.

•

możliwość zaspokojenia popytu na kapitał w formie lepiej dopasowanej

do indywidualnych potrzeb13.

R E G U L A C JE G A TS W SPR A W IE O B R O T U U S Ł U G A M I F IN A N SO W Y M I

W K RAJACH NA FTA

M iędzynarodow a współpraca rynków finansowych nie jest zjawiskiem

nowym, jednak do m om entu zakończenia R undy Urugwajskiej (1995 r.)

obroty usługam i finansowymi regulowane były wyłącznie narodow ym i

przepisam i, które często dyskrym inowały zagranicznych obywateli lub

firmy świadczące tego typu usługi. D opiero Układ Ogólny w Sprawie

Obrotu

Usługami

(G A TS),

będący

efektem

R undy

Urugwajskiej

G A TT/W TO , jak o pierwszy ustanowił wielostronne regulacje dotyczące

liberalizacji przepływu usług finansowych oparte na dwóch podstawowych

zasadach:

• niedyskryminacji partnerów W ľO ;

• obowiązku przedłożenia krajowych list zobowiązań szczegółowych.

Jednym z najważniejszych elementów stanowiącym o obrocie usługami

w ram ach GA TS są Listy Szczegółowych Zobowiązań (ang. Schedule o f

Specific Commitments - SSC ) każdego z krajów sygnatariuszy W TO, w tym

K anady, Stanów Zjednoczonych i M eksyku. Znaczenie tych wykazów jest

nad wyraz istotne, w praktyce bowiem to właśnie szczegółowe zobowiązania

najsilniej wpływają na rzeczywistą liberalizację handlu usługami.

Listy indywidualnych zobowiązań sygnatariuszy N A FTA oraz pozostałych

członków W TO form ułują zasady dostępu do rynków krajowych oraz

wy-szczególniają subsektory usługowe, dla których dany kraj zobowiązuje się

do postępow ania w zgodzie z K lauzulą N arodow ą, czyli do traktow ania

zagranicznych podm iotów świadczących usługi finansowe nic gorzej niż

podm ioty krajowe. W arto zwrócić uwagę, że zobowiązania te odnoszą się

do czterech sposobów świadczenia usług w m iędzynarodowym obrocie

usłu-gami, tj.:

• transgranicznej podaży usług, czyli możliwości świadczenia usług przez

nie-rezydentów na terytorium kraju członkowskiego W TO,

• konsumpcji usług za granicą, czyli możliwości nabyw ania usług poza

granicam i kraju,

• obecności handlowej, czyli możliwości zakładania przez usługodawców

przedstawicielstw czy filii oraz

• obecności fizycznej, czyli możliwości oferow ania usług przez osoby

fizyczne.

Cały system list zobowiązań jest zatem dość skom plikowany, dotyczy

bowiem dwóch zagadnień - dostępu do rynku (ang. M arket Access) oraz

traktow ania narodow ego (ang. National Treatment), z których każdy

pre-cyzuje zobow iązania w zakresie czterech wymieniowych wyżej możliwości

świadczenia usług, czyli podaży transgranicznej, konsum pcji za granicą,

zagranicznej obecności handlowej i obecności osób fizycznych. W związku

z powyższym, w ram ach każdego subsektora usługowego dany kraj

zobo-wiązany jest do złożenia ośmiu deklaracjiH. Listy szczegółowych

zobowią-zań zawierają także możliwość wprowadzenia tzw. dodatkow ych

zabez-pieczeń, wykraczających poza reguły dostępu do rynku i traktow ania

narodow ego. M ogą one dotyczyć m. in. kwalifikacji standardów czy licencji

niezbędnych w handlu usługami. W zależności od woli stron takie do d

at-kowe zabezpieczenia m ogą zostać zawarte w zobowiązaniach

szczegółwych, jednak przykład K anady, Stanów Zjednoczonych i M eksyku dow

o-dzi, iż włączenie dodatkow ych postanowień nie m a charakteru

obligatoryj-nego (aneks I).

Aneks I prezentuje zestawienie amerykańskich, kanadyjskich i m

eksykań-skich zobowiązań dotyczących znoszenia ograniczeń w m iędzynarodowym

handlu usługami finansowymi. Oto wnioski, które nasuw ają się po analizie

indywidualnych zobowiązań krajów N A FTA .

ST A N Y Z JE D N O C Z O N E

a)

Zgodnie z McCarren-Ferguson A ct amerykańskie prawo federalne

nie reguluje działalności w sektorze ubezpieczeń. Am erykański rynek usług

finansow ych charakteryzuje się zatem brakiem harm onizacji praw a

fe-deralnego z praw em stanow ym , co bardzo wyraźnie m ożna odczytać

z listy zobowiązań szczegółowych tego kraju. Dotyczy to w dużej mierze

ograniczeń w dostępie do rynku usług ubezpieczeniowych poprzez

świad-czenie usług przez nie-rezydentów oraz zakładania przez nich

przedsta-wicielstw i filii. Przykładem może być przepis o konieczności wydawania

licencji zagranicznym oddziałom firm ubezpieczeniowych w 17 stanach,

jeżeli nie m ają one pozwolenia na prowadzenie takiej działalności w innych

stanach USA. Co zaś się tyczy bankowości i pozostałych usług

finan-sowych, to ograniczenia w dostępie do rynku m ają zastosowanie głównie

w odniesieniu do obecności handlowej i, podobnie jak w przypadku usług

ubezpieczeniowych, zostały uregulowane na szczeblu stanowym.

14

M . K ruszka, Regulacja m iędzynarodowego przepływ u usług bankowych w m yśl zasa d

N asuw a się zatem wątpliwość, czy przypadkiem w pierwszej kolejności

nie pow inna nastąpić integracja amerykańskiego rynku usług finansowych,

tak aby m ożna było mówić o rozwoju procesu regionalnej integracji rynków

kapitałow ych na kontynencie północnoam erykańskim ?

b) W Stanach Zjednoczonych istnieje nieograniczona możliwość

naby-wania usług finansowych poza granicami kraju (wyjątek stanow ią

przepi-sy stanu M ichigan w sektorze „bankow ość i inne usługi finansow e” ).

P onadto kraj ten nic stosuje żadnych ograniczeń w traktow aniu naro d o

-wym dla tego sektora odnośnie do konsumpcji usług za granicą i

obec-ności handlowej.

c) W odniesieniu do możliwości oferowania usług finansowych przez

osoby fizyczne n a rynku am erykańskim, Stany Zjednoczone we wszystkich

wymienionych subsektorach usługowych nie przyjmują na siebie zobowiązań

liberalizacyjnych wynikających z przepisów GATS, chyba że ograniczenia

w dostępie do rynku lub w traktow aniu narodowym zostały uwzględnione

w spisie wyjątków do A rtykułu II GATS. Pragnę zwrócić uwagę, że zapis

„nie dotyczy” (ang. unbound) nie jest tożsamy z dyskrym inacją zagranicznych

usługodawców. Nie jest również sygnałem oznajm iającym , że w danym

subsektorze istnieją bariery w dostępie do rynku wewnętrznego. Jest to

jedynie inform acja, że Stany Zjednoczone zastrzegają sobie możliwość

wpro-wadzenia takich środków w przyszłości, co nie byłoby możliwe w sytuacji

wcześniej przyjętych zobowiązań wynikających z GATS.

KANA DA

a) K anadyjski rynek usług finansowych, podobnie jak rynek

amery-kański, nie jest w pełni zintegrowany, jednak przepisy ograniczające

do-stęp do niego i ograniczenia w traktow aniu narodow ym w odniesieniu do

wszystkich m etod świadczenia usług dotyczą mniejszej liczby prowincji.

W ydają się zatem świadczyć o wyższym poziom ie korelacji przepisów

wewnętrznych.

b) Rynek usług finansowych w K anadzie jest jednak w dość dużym

stopniu zliberalizowany. Strona kanadyjska dla transgranicznej podaży

usług, ich konsum pcji za granicą i obecności osób fizycznych deklaruje

postępow anie „bez ograniczeń” (ang. попе), co teoretycznie powinno

oznaczać przyjęcie dla wszystkich wyszczególnionych sektorów w pełni

swobodnego dostępu do rynku kanadyjskiego i akceptację strony

kanadyj-skiej postępow ania w zgodzie z K lauzulą N arodow ą. Sw oboda ta w

prak-tyce jest jednak w pewnym stopniu ograniczona poprzez dołączony wykaz

wyjątków.

M EKSYK

a) M eksykańska lista zobowiązań szczegółowych odnosi się do całego

terytorium kraju. Nie wyszczególnia zatem, jak to dzieje się w przypadku

niektórych stanów USA czy prowincji kanadyjskich, wyjątków dla wybranych

stanów w M eksyku. T aka sytuacja nie oznacza jednak, iż meksykański

rynek usług finansowych jest w pełni zharm onizowany, gdyż, co warto

podkreślić, jest on chroniony wieloma barieram i. Niewykluczone zatem, że

w momencie otwierania się rynków kapitałowych poszczególne stany w M

ek-syku zdecydują się na wprowadzanie indywidualnych ograniczeń.

b) W ystępujące obecnie ograniczenia na rynku usług finansowych są

widoczne praktycznie dla każdej z czterech m etod oferow ania usług. W

od-niesieniu do usług świadczonych transgranicznie, konsumpcji za granicą

i obecności fizycznej strona m eksykańska przyjmuje zapis „nic dotyczy” , co

oznacza, że na obecnym etapie rozwoju nic przyjmuje K lauzuli Narodowej

oraz zobowiązań liberalizacyjnych GATS w dostępie do rynku krajowego.

Podobnie jak w przypadku kanadyjskiej listy zobowiązań szczegółowych,

zapis „nie dotyczy” nie musi jednak oznaczać, że we wskazanym sektorze

istnieją rzeczywiste bariery dostępu do rynku krajowego i że zagraniczni

usługodawcy są dyskryminowani. Jest to jednak inform acja o możliwości

pojaw ienia się ograniczeń w każdej chwili. W arto zwrócić uwagę, że w

sto-sunku do zagranicznych firm zakładających w M eksyku filie i

przedstawiciel-stwa K lauzula N arodow a została przyjęta dla wszystkich wyspecyfikowanych

usług finansowych. W yjątek stanow ią jedynie obroty dewizowe. Co się zaś

tyczy dostępu zagranicznych przedstawicielstw czy filii firm świadczących

usługi finansowe do rynku meksykańskiego, to przepisy zawarte w m

ek-sykańskiej liście zobowiązań szczegółowych świadczą o wysokim jeszcze

poziomie ochrony rynku krajowego.

Przykład Stanów Zjednoczonych i K anady z jednej strony wskazuje na

to, iż kraje te powinny w pierwszej kolejności dokonać próby harmonizacji

przepisów wewnętrznych, zanim zdecydują się na dalszą liberalizację rynków

kapitałow ych w ram ach N A FTA . Z drugiej strony okazuje się, że mimo

braku harm onizacji wewnętrznych przepisów kraje te, wraz z relatywnie

chronionym m eksykańskim rynkiem usług finansowych, dzięki porozum ieniu

N A F T A osiągnęły już pewien postęp w kierunku liberalizacji wspólnych

przepisów w tym sektorze. Pragnę jednocześnie zwrócić uwagę, iż Krajow e

Stowarzyszenie Agentów Ubezpieczeniowych N A IC (ang. N ational

Associa-tion of Insurance Commissioners) działające w Stanach Zjednoczonych

- posiadające akredytację rządu USA - podjęło już pewne kroki w kierunku

harm onizacji regulacji stanowych, m. in. dzięki przygotowaniu jednolitego

m odelu praw a ubezpieczeniowego. D o października 1994 r. 37 spośród

pięćdziesięciu stanów USA zostało włączonych do wspólnego program u.

Celem działania N A IC jest zatem utworzenie w m iarę jednolitego prawa

federalnego, co świadczy o rozpoczętych już działaniach w kierunku

liberali-zacji rynku amerykańskiego z partneram i N A FTA .

Przedstawione w aneksie I indywidualne zobowiązania K anady, Stanów

Zjednoczonych i M eksyku w odniesieniu do obrotu usługami finansowymi

m ogą sugerować, że GATS nie przyczynia się do szeroko rozum ianej

libera-lizacji handlu tymi usługami. Uważam jednak, iż w dobie postępującej

globalizacji i popularności wielostronnych porozum ień handlowych trudno

jest w procesie otwierania się regionalnych gospodarek przypisywać zasługi

wyłącznie regionalnym inicjatywom. Nie m ożna zatem całkowicie negować

braku zasług GA TS dla rozwoju integracji regionalnej, ponieważ jest to

krok w kierunku tworzenia nowego ładu ekonomicznego oraz płaszczyzny

do dalszych działań i negocjacji w tym kierunku. Układ Ogólny w sprawie

H andlu Usługami z pewnością stanowi dodatkow y impuls w kierunku

nawiązywania szerszej współpracy w ram ach regionalnych ugrupow ań

integ-racyjnych, w tym m. in. w omawianym porozum ieniu N A FTA .

Biorąc pod uwagę przedstawione w aneksie I zobow iązania omawianych

krajów wynikające z Kodeksu Liberalizacji Przepływów Kapitałowych OECD

oraz przepisów N A FT A dotyczących liberalizacji handlu usługami

finan-sowymi trzeba przyznać, że mimo występujących jeszcze wielu barier

utrud-niających swobodę przepływu usług i inwestycji, w Ameryce Północnej proces

liberalizacji rynku kapitałowego rozpoczął się na dobre i praw dopodobnie

w m iarę upływu czasu będzie kontynuowany i pogłębiany. Należy jednak

pam iętać - szczególnie w odniesieniu do usług finansowych - że proces ten

nie może skutecznie przebiegać bez funkcjonow ania efektywnego rynku

finansowego, ze sprawnie działającymi instytucjami i odpowiednimi

wewnę-trznymi regulacjami.

Powszechnie uważa się, że kurs płynny sprzyja liberalizacji. Decyduje on

bowiem o rozwoju stosunków handlowych i produkcyjnych z zagranicą.

K ursy walutowe meksykańskiego peso, dolara kanadyjskiego i am

erykań-skiego oparte są na mechanizmie rynkowym. Uważa się mianowicie, że kurs

płynny w procesie otwierania się rynków kapitałow ych jest znacznie

korzys-tniejszy od kursów stałych. Po pierwsze, zmienny kurs stanowi najlepsze

źródło informacji dla polityki banków centralnych oraz dla podm iotów

gospodarczych. Po drugie, poprzez wprowadzenie większego elementu

niepew-ności w sferę gospodarki, kurs płynny w sposób naturalny wymusza potrzebę

zawierania transakcji zabezpieczających przed ryzykiem walutowym. Takie

działanie sprzyja z kolei rozwojowi krajowego rynku dewizowego. Zmienne

kursy przyspieszają bowiem liberalizację obrotów kapitałow ych i prowadzą

do um acniania się krajowego rynku walutowego, co w konsekwencji prow

a-dzi do jego integracji z rynkiem światowym.

K anada, Stany Zjednoczone i M eksyk, bez względu n a dysproporcje

w poziomie rozwoju gospodarczego, wyposażone są, jak się okazuje, w

na-rzędzia, które m ogą ułatwić integrację rynków kapitałow ych tych krajów.

W ymienialność narodow ych walut według wspólnego standardu, płynność

kursów walutowych, zaangażowanie w proces integracji w regionie na razie

n a poziom ie konsultacji i kooperacji, być może jest punktem wyjścia do

pogłębiania procesu liberalizacji przepływów kapitałow ych. Niewykluczone

również, że N A F T A wykraczając (o czym była już wcześniej mowa) poza

ram y „klasycznej” strefy wolnego handlu oraz czerpiąc korzyści z innych

wielostronnych porozum ień obejmujących Kanadę, Stany Zjednoczone i M

ek-syk, reprezentuje już teraz „zm utow aną” form ę wspólnego rynku z

pojawia-jącą się perspektywą integracji walutowej w regionie. Zapoznanie się z w

arun-kami do inwestycji bezpośrednich w Ameryce Północnej i z problem atyką

dotyczącą liberalizacji sektora usług finansowych w N A F T A oraz, w dalszej

kolejności, określenie stopnia mobilności czynnika produkcji, jakim jest praca,

stanowić będzie doskonałą bazę do dalszej dyskusji nad perspektywami

ustanow ienia w ram ach N A FT A jednolitego rynku.

BIBLIO GR AFIA

Kruszka M ., Regulacja m iędzynarodow ego przepływ u usług bankowych w m yśl za sa d Św iatow ej

O rganizacji Handlu, „Bank i K redyt” , maj 2001.

M olle W ., Ekonom ika integracji europejskiej - teoria, p ra k ty k a , p o lity k a , G dańsk 1995.

R yn ek A m erykański, Centrum Informacji Rynkowej H andlu Zagranicznego IK C H Z , Warszawa

2000, nr 2 (32); 2001, nr 1 (35).

Anna Midera

T H E L IB E R A L IZ A T IO N O F C A PITA L M O V E M E N T IN T H E FRAM EW ORK

O F T H E N O R T H A M E R IC A N FREE T R A D E A G R E E M E N T

The N orth Am erican Free Trade Agreem ent (N A F T A ) goes beyond the classical definition

o f the free trade agreem ent. The Treaty o f N A F T A incorporates som e additional clauses

concerning the liberalization o f m ovem ent o f capital, services and labour. T he article emphasizes

that liberalization process o f capital in N A F T A arise due to m any regulations which are not

contained in the treaty.

A N E K S I

L isty zobow iązań szczegółow ych krajów N A F T A wynikające z przepisów Układu Ogólnego w Spraw ie Handlu Usługami G A T S d otyczące obrotu usługam i finansow ym i

K A N A D Y J S K A L IST A Z O B O W IĄ Z A Ń SZC ZEG Ó ŁO W Y C H

1. U słu gi św iadczone transgranicznie; 2. K onsum pcja usług za granicą; 3. O becność handlowa; 4. O becność fizyczna.

Sektor lub subsektor O graniczenia dostępu d o rynku O graniczenia w traktow aniu narodow ym D od atk ow e zabezpieczenia

1 2 3 4

1. U S Ł U G I F IN A N S O W E

1) 2) Brak ograniczeń

3) Brak ograniczeń innych niż następujące: Federalne instytucje finansow e posiadające kapitał przekraczający 750 m ilionów U S D są zobow iązane w ciągu 5 lat od przekrocze-nia ww. progu d o emisji akcji n a giełdzie w K anadzie.

Zagraniczne instytucje federalne (m. in.

1) 2) 3) Brak ograniczeń innych niż następ u-jące:

a) U słu gi św iadczone pomiędzy' członkam i pow iązanych ze sob ą korporacji zw oln io-ne są z podatku V A T . Z w olnienie nie obejmuje importu usług finansow ych b) U sługi św iadczone oddziałom posiadają

cym swoje siedziby w kraju i za granicą lub przedstawicielstwom instytucji finan-sow ych są traktow ane n a rów ni z usłu ga-m i indywidualnyga-m i

3) Instytucje federalne (ubezpieczenia, banki, pożyczki):

Ponad p o ło w a składu zarządu m usi posiad ać obyw atelstw o K an ad y lub stały adres zam el-dow an ia w K anadzie

(Ontario): ceny preferencyjne n a niektóre za-kupy rządow e jeżeli kanadyjski wkład (war-ubezpieczenia, banki, pożyczki):

Pakiet kontrolny kanadyjskich filii musi być w posiadaniu firmy zarejestrowanej według pra-wa prowincji, w której propra-wadzi działalność

1 2 3 4

A . U B E Z P IE C Z E N IA O R A Z U S Ł U G I Z N IM I Z W IĄ Z A N E

a) ubezpieczenia na życie, ubezpie-czenia zdrow otne, w razie w y-pad ków (z wyjątkiem o d szk o-d ow ań o-dla pracow ników )

b) pozostałe

c) reasekuracja i regres ubezpiecze-niow y

1

4) Z godn ie z Understanding on C om m itm ents

in Financial Services (Ograniczenia ogólne

w odniesieniu d o wszystkich sektorów - cz. I)

1) Bez ograniczeń innych niż następujące: U bezpieczenia bezpośrednie (federalne): z w yjątkiem ubezpieczeń m orskich we w szys-tkich prowincjach w ym agana jest siedziba handlow a

Reasekuracja i regres ubezpieczeniow y (prze-pisy federalne): we w szystkich prowincjach z wyjątkiem prowincji A lberta i N ew Bruns-wick) w ym agana jest siedziba handlow a 2) B ez ograniczeń innych niż następujące: Reasekuracja i regres ubezpieczeniow y (prze-pisy federalne, Alberta i N ew foundland): K up no usłu g reasekuracyjnych przez ubez-pieczyciela kanadyjskiego od reasekuranta nie-rezydenta jest ograniczone (25% ryzyka)

4) Zgodnie z Understanding on C om m itm ents

in Financial Services (Ograniczenia ogólne

w odniesieniu d o w szystkich sektorów - cz. I)

1) Brak ograniczeń

2) Bez ograniczeń innych niż następujące: U bezpieczenia bezpośrednie inne niż na ży -cie, w razie w yp adk ów , choroby lub m orskie (przepisy federalne):

Staw ki ubezpieczeniow e p łacone ubezpieczy-cielom nie-rezydentom obciążone są d ziesię-ciop rocen tow ym podatkiem akcyzow ym w odniesieniu d o k on trak tów od ryzyka w K anadzie, p od warunkiem , że istnieje d o -m nie-m anie, że usługa taka nie jest św iad-czon a w Kanadzie

U bezpieczenia bezpośrednie (A lberta i Sas-katchew an) odrębne przepisy odn ośn ie do naliczanych opłat od stawek ubezpieczenio-w ych 1

3) Bez ograniczeń innych niż następujące: U bezpieczenia bezpośrednie i reasekuracja oraz regres ubezpieczeniow y (przepisy fede-ralne):

Z ach ęcan ie d o n a b y w a n ia u słu g fin an so w y ch w K a n a d z ie m oże się o d b y w ać jed y n ie za p o śred n ictw em :

(a) korporacji działających zgodnie z przepi sami federalnym i lub praw em prowincji (b) odd ziałów zagranicznych korporacji, k tó

-rych działalność została zalegalizow ana przez rząd federalny

(c) stow arzyszeń działających w edług zasad tzw . korporacji L loyda2

(d) w ym iany wzajem nych ubezpieczeń O ddziały zagranicznych firm ubezpieczenio-w ych m uszą być zakładane zgodnie z pra-wem prow incji, w których prow adzą działal-ność. D ziałaln ość ubezpieczeniow a m oże być św iadczona jedynie za pośrednictwem : (d o ty -czy w szystkich prowincji):

(a) korporacji działających zgodnie z przepi-sami federalnym i lub praw em prowincji (b) oddziałów zagranicznych korporacji, k tó

-rych d ziałalność została zalegalizow ana przez rząd federalny

(c) stow arzyszeń działających według zasad tzw. korporacji Lloyda

(d) wym iany w zajem nych ubezpieczeń (w yłą-czając prowincje Q uebec i Prince Edward Island)

3) Bez ograniczeń za wyjątkiem:

U bezpieczeń bezpośrednich i reasekuracji oraz regresu u b ez p ie cz en io w eg o w prow in -cjach O ntario i Q uebec1

(Quebec): K ażdy ubezpieczyciel nie mający o so b ow ości prawnej w rozum ieniu A c t o f

Quebec nie ma prawa d o prow adzenia

d) d od atk ow e usługi ubezpiecze-n iow e (włączając pośredubezpiecze-nictw o i agencje ubezpieczeniow e)

F ilie zagranicznych korporacji, w A lberta i Prince Edward Island m uszą m ieć koncesje wydaw ane przez rząd federalny

Specjalne ograniczenia d otyczące Q uebec i British C olum b ia1

U bezpieczenia pojazdów m otorow ych w Que-bec, M anitoba, Saskatchew an i British C lum bia św iadczone przez m o n o p o l p ań stw o-w y

4) Z godn ie z Understanding on Com m itm ents

in Financial S ervices (Ograniczenia ogólne

w odniesieniu d o wszystkich sektorów - cz. I)

1) Bez ograniczeń innych niż następujące: Pośrednictw o ubezpieczeniow e w odniesieniu d o żeglugi morskiej, lotnictw a handlow ego, przestrzeni kosm icznej, frachtu i tow arów w tranzycie m iędzynarodow ym (dotyczy' w szystkich prowincji):

W ym agan a siedzib a h a n d lo w a w p ro w in -cjach gd zie św iad czon e są usługi

O drębne uregulow ania odnośnie d o w ym a-gań rejestracyjnych w następujących prow in-cjach: O ntario, Prince Edward Island, M an itob a, N ew Brunswick, A lberta i British C o -lum bia1

4 ) Zgodnie z Understanding on Com m itm ents

in Financial Services (Ograniczenia ogólne

w odniesieniu d o wszystkich sektorów - cz. I)

1) Bez ograniczeń innych niż następujące: Saskatchewan: U bezpieczenia od ognia i gradu m ogą być zawierane jedynie za p o -średnictwem licencjonow anych agentów rezy-dujących w tej prowincji. W artość szkody wyceniana przez rzeczoznawcę będącego płat-nikiem p od atk ów w tej prowincji

2) Bez ograniczeń 2) Bez ograniczeń innych niż następujące: Pośrednictwo ubezpieczeniowe w odniesieniu do

3) Bez ograniczeń innych niż następujące: Odrębne uregulow ania d otyczące wym agań p o sia d a n ia licencji w n astęp ujących p ro -w incjach: N e -w B runs-w ick, O ntario, Prince E dw ard Islan d, M a n ito b a , A lberta, British C o lu m b ia 1

4) Z godn ie z Understanding on C om m itm ents

in Financial Services (O graniczenia ogólne

w odniesieniu d o w szystkich sektorów - cz. I)

żeglugi m orskiej, lotnictw a handlow ego, prze

strzeni kosmicznej, frachtu i towarów w tran-zyde międzynarodowym (przepisy federalne): Stawki ubezpieczeniow e p łacone ubezpieczy-cielom nie-rezydentom obciążone są dziesię-cioprocentow ym pod atkiem akcyzow ym w odniesieniu d o kon trak tów od ryzyka w K anadzie, pod warunkiem , że istnieje d o -m nie-m anie, że usługa taka nie jest św iad-czona w K anadzie

Podatek akcyzowy jest również stosowany od wysokości składki netto ubezpieczeń zawiera-nych przez agentów lub brokerów (nierezy- déntów ) z jakim kolwiek ubezpieczycielem ma-jącym licencje do prowadzenia działalności

w Kanadzie lub jakiejkolwiek prowincji 3) Bez ograniczeń innych niż następujące: Saskatchewan: U bezpieczenia od ognia i gradu m ogą być zawierane jedynie za po średnictwem licencjonow anych agentów rezy dujących w tej prowincji. W artość szkody wyceniana przez rzeczoznawcę będącego płat-nikiem p od atków w tej prowincji

4 ) Zgodnie z Understanding on Com m itm ents

in Financial Services (Ograniczenia ogólne

w odniesieniu d o wszystkich sektorów - cz. I)

1 2 3 4 В. B A N K O W O Ś Ć I IN N E

U S Ł U G I F IN A N S O W E (z wyjątkiem ubezpieczeń) a) przyjm ow anie dep ozytów i in

-nych zw rot-nych funduszy b) wszystkie typy pożyczek (w

łączając m . in. kredyty kon su m -pcyjne, hipoteczne, factoring i finansow anie transakcji han-dlow ych)

c) leasing finansow y

d) wszystkie form y płatności i inne form y przekazyw ania pieniędzy’ e) gwarancje i inne zobow iązania

1) Brak ograniczeń 2) Brak ograniczeń

3) Brak ograniczeń innych niż następujące: Banki: Zagraniczne banki zobow iązane są d o rejestracji sw oich filii w K anadzie w celu prow adzenia działalności bankowej

14.02.1997 r. rząd K anady zadeklarow ał w prow adzenie legislacji pozwalającej n a bez-pośrednie otwieranie przez zagraniczne ban-ki sw oich odd ziałów w K anadzie. D o 30.06. K anada zob ow iązała się d o zm odyfikow ania przepisów dostosow u jąc je d o A rtykułu XV I lub X V II G A T S.

Przedsiębiorstwa pow iernicze i kredytowe

1) Brak ograniczeń 2) Brak ograniczeń

3) Brak ograniczeń innych niż następujące: Banki: D o 30.06.1999 r. wym agana była zgod a m inisterialna na otwieranie więcej niż jednej filii przez zagraniczne banki

Przedsiębiorstw a pow iernicze i kredytowe (federalne i prow incjonalne, wyłączając

pro-wincję British Colum bia): W ym agana jest re-jestracja udzielana przez rząd prowincjonalny lub federalny

O drębne uregulow ania w zależności od pro-w incji1

N astępujące prowincje stosują indywidualne ograniczenia odn ośn ie d o miejsca zam eldo-w ania członk óeldo-w zarządu ban kóeldo-w i instytucji finansowych: Alberta, N ew Brunswick, N o -v a Scotia, M anitoba, Ontario, Quebec. N p . w prowincji Q uebec 75% członk ów zarządu m usi posiad ać obyw atelstw o kanadyjskie, a w iększość zarządu musi rezydow ać w tej prow incji1

Spółdzielnie k re d y to w e, p o d o b n e g ru p y lub sto w arzy szen ia (dotyczy w szystkich p ro w in -cji):

M u s z ą d z ia łać zgodnie z ju ry sd y k c ją p ro w in -cji, w k tó re j p ro w a d z ą d ziałaln o ść

A g en t fin an so w y (O n tario ): je s t z o b o w iąz a -n y p ro w a d zić d z ia łal-n o ść zgod-nie z p ra w em kanadyjskim , prowincji O ntario lub jakiejkol-wiek in n ej p row incji

(N o v a S co tia): je s t zo b o w iązan y p ro w ad zić d zia łaln o ść zg o d n ie z praw em k a n ad y jsk im lu b p ro w in cji N o v a S co tia

(S ask atch ew an ): W y m ag an e b iu ro w celu p ro w a d z e n ia d ziałaln o ści w tej pro w in cji P rz e d sięb io rstw a inw estycyjne i k re d y to w e (Q uebec): W y m a g a n a z g o d a rz ą d u fe d era ln e -go lu b p ro w in c jo n a ln e g o d o p ro w a d z e n ia d ziałaln o ści

S p ółdzielnie (N e w fo u n lan d i O n ta rio ): W y- m a g a n a z g o d a rz ą d u federalnego lu b w ładz o d p o w ie d n ie j p ro w in c ji d o p ro w a d z e n ia d ziałaln o ści

W szystkie ty p y p o ży czek (N o v a S cotia): W y- m a g a n a z g o d a rz ą d u federalnego lu b p r o -w incji N o v a S co tia

P rzyjm ow anie depozytów (Quebec): przyjm o- w an ie d e p o zy tó w in sty tu cji p a ń stw o w y c h lub b u d żeto w y ch jes t św iadczone p rzez m o n o p o -le p a ń stw o w e

S półdzielnie k red y to w e

W e w szystkich p ro w in c ja ch z w yjątkiem B ri-tish C o lu m b ia , O n ta rio i Q u eb ec spółdzielnie k re d y to w e są zw o ln io n e z p o d a tk u od k a p i-ta łu spółek

N a stę p u ją ce p ro w in cje sto su ją in d y w id u aln e o g ra n ic ze n ia o d n o śn ie d o m iejsca zam eld o w a n ia czło n k ó w z a rz ą d u spółdzielni k re d y to w ych: A lb e rta , M a n ito b a , N o v a S co tia, Q u -eb ec i B ritish C o lu m b ia 1

K o rp o ra cje venture capital (przepisy federalne i p ro w in cjo n aln e): Z g o d n ie z Incom e T a x A c t o f Canada i ju ry sd y k c ją p ro w in cji z a b ro -n io -n e je s t ró ż -n e tra k to w a -n ie p o d a tk o w e