Kryspin Z. Kacprzak, Józef
Krawiec, Tadeusz Balewski,
Władysław Kubik
Biuletyn katechetyczny
Collectanea Theologica 54/1, 95-112
C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 54 (1984) ia s c . I
BIULETYN KATECHETYCZNY
Z aw artość: I. O D N O W IO N E O B R Z Ę D Y S A K R A M E N T U P O K U T Y A K A T E C H E Z A D o ro c z n e s p o tk a n ie w y k ła d o w c ó w k a te c h e ty k i i p e d a g o g ik i. 1. R e fe r a t y . — 2. A n a liz a w y b r a n y c h p o d rę c z n ik ó w i m a te r ia łó w k a te c h e ty c z n y c h . — 3. S p ra w o z d a n ie z d y s k u s ji. II. S Y M P O Z JU M N A U K O W E S T U D E N T Ó W K A T E C H E T Y K I A T K I K U L w L u b lin ie d n ia 27 k w ie tn i a 1983 r o k u . 1. S p r a w o z d a n ie z p r z e b ie g u sy m p o z ju m . — 2. R e f e r a t k s. T. B a le w s k ie g o : M e t o d y s t o s o w a n e w k a t e c h e z i e m ł o d z i e ż o w e j . III. K IL K A U W A G N A T E M A T W Y C H O W A N IA D O M O D L IT W Y . * I. O D N O W IO N E O B R Z Ę D Y S A K R A M E N T U P O K U T Y A K A T E C H E Z A D oroczne sp o tk a n ie w y k ła d o w c ó w k a te c h e ty k i i p ed a g o g ik iO g ło sz e n ie p rz e z K o n g r e g a c ję do S p r a w K u ltu B ożego d n ia 2 g r u d n ia 1973 r o k u n o w y c h o b rz ę d ó w p o k u ty s p o w o d o w a ło s to s u n k o w o s z e ro k ie z a in te r e s o w a n ie się ic h tr e ś c ią i s p o s o b a m i s p r a w o w a n ia s a k r a m e n t u p o k u ty , d o s to s o w a n y m i do d u s z p a s te r s k ic h p o tr z e b n a s z y c h czasó w . O d p ie r w s z e j n ie d z ie li A d w e n tu d n ia 28 lis to p a d a 1982 r o k u w e sz ły o n e w p r a k t y k ę l i t u r g ic z n ą K o śc io ła ta k ż e u n a s w P o lsc e . Ic h w p ro w a d z e n ie p o p rz e d z ił lis t p a s te r s k i E p is k o p a tu P o ls k i, o d c z y ta n y w ie r n y m n a w s z y s tk ic h M s z a c h ś w ię ty c h w n ie d z ie lę d n ia 7 lis to p a d a 1982 r o k u . W liśc ie ty m z n a jd u je m y d w u k r o tn e p o le c e n ie , a b y k a te c h e z a z a ję ła się in i c ja c j ą i p o g łę b ie n ie m ży cia s a k r a m e n t e m p o k u ty u d zieci, m ło d z ie ż y i d o ro s ły c h .
K o n s u lta S e k c ji W y k ła d o w c ó w K a te c h e ty k i i P e d a g o g ik i w p o ls k ic h se m in a r ia c h d u c h o w n y c h d ie c e z ja ln y c h o ra z z a k o n n y c h p o s ta n o w iła k o le jn e sw o je s p o tk a n ie , w y z n a c z o n e n a d z ie ń 11 i 12 lu te g o 1983 r o k u w A T K w W a rs z a w ie , p o św ię c ić te m a to w i O d n o w i o n e o b r z ę d y s a k r a m e n t u p o k u t y
a k a t e c h e z a .
S p o tk a n iu , w k tó r y m w z ię ło u d z ia ł około 30 osób, w p ie r w s z y m d n iu p r z e w o d n ic z y ł ks. a b p d r J e r z y S t r o b a . N a to m ia s t w d r u g im d n iu s y m p o z ju m o b r a d a m i k ie r o w a ł k s. p ro f, d r h a b . J a n C h a r y t a ń ś k i S J. Z a ró w n o w p ie r w s z y m , ja k i d r u g im d n iu w s p ó ln ie s p r a w o w a liś m y E u c h a r y s tię . W t e n sp o só b n a s z e p r a c e u rz e c z y w is tn ia ły się n a d w ó c h p ła s z c z y z n a c h . N a s a li o b r a d d o c h o d z ił do g ło s u g łó w n ie c z y n n ik in te le k t u a ln y , w y r a ż a ją c y się w s łu c h a n iu r e f e r a tó w i p o g łę b ia n iu ic h tr e ś c i p rz e z d y s k u s ję i a n a liz ę p o d rę c z n ik ó w . W c z a sie M szy ś w ię te j, w e w s p ó ln o c ie z B o g ie m i b ra ć m i, p r z e ż y w a liś m y i c z c iliś m y ta je m n i c ę n ie u s ta n n ie z b a w ia ją c e j i p r z e b a c z a j ą cej c z ło w ie k o w i B o żej M iłości.
W z a g a j e n iu s y m p o z ju m r e k t o r A T K k s. p ro f, d r h a b . R e m ig iu s z S o- b a ń s k i , w y r a z ił ra d o ś ć , że k ie r o w a n a p rz e z n ieg o A k a d e m ia T e o lo g ii K a to lic k ie j m oże w s w y c h m u r a c h g o ścić „ m o d e r a to r ó w ” i „ a n im a to r ó w ” p o ls k ie j k a te c h e z y ra z e m z ic h P rz e w o d n ic z ą c y m ks. A b p d r J e r z y m S tr o b ą . J a k o k a n o n is ta w s k a z a ł n a g łó w n e a k c e n ty d o ty c z ą c e d z ia ła ln o ś c i k a te c h e ty c z n e j, ja k ie z a w ie r a o g ło sz o n y K o d e k s P r a w a K a n o n ic z n e g o .
* R e d a k to r e m n in ie js z e g o b iu le ty n u k a te c h e ty c z n e g o je s t k s. W ła d y s ła w K u b i k S J , W a rs z a w a - K r a k ó w .
BIULETYN KATECHETYCZNY W y c h o w a n ie do s a k r a m e n t u p o k u ty n a le ż y do c e n tr a ln y c h p ro b le m ó w i c e ló w k a te c h e z y . P o s ta n o w iliś m y je ro z w a ż y ć w r e f e r a ta c h z a ró w n o od s tr o n y p e n ite n ta , ja k i te o lo g ii o ra z litu r g ii s a k r a m e n t u p o k u ty zg o d n ie z z a s a d ą „ w ie rn o ś c i B o g u ” i „ w ie rn o ś c i c z ło w ie k o w i”. W ty m d u c h u p o d ję liśm y a n a h z ę n ie k tó r y c h a k tu a l n ie d o s tę p n y c h d la k a te c h e tó w m a te r ia łó w i p o d rę c z n ik ó w . D y s k u s ja , k tó r ą c h c ie lib y ś m y z a w sz e z a lic z a ć do n a jw a ż n ie js z y c h p u n k tó w p r o g r a m u w s z y s tk ic h n a s z y c h s p o tk a ń , m ia ła za cel d o k o n a ć o ce n y ty c h ż e p o d rę c z n ik ó w o ra z w z b o g a c ić ic h tr e ś ć o te e le m e n ty , k t ó r y c h w n ic h jesz c z e b ra k . 1. R efera ty d r S ta n is ła w a G r a b s k a : P r o b l e m y m ł o d z i e ż y w o b e c s a k r a m e n t u p o k u t y Z d a n ie m r e f e r e n tk i s to s u n e k do s a k r a m e n t u p o k u ty k s z t a łt u je się u w ie rz ą c e g o c h r z e ś c ija n in a w r e z u lta c ie d o ś w ia d c z e ń z d o b y w a n y c h ju ż w d z ie c iń s tw ie . W o b ec te g o n a le ż a ło b y w y ró ż n ić p e w n e fa z y te g o s t o s u n k u i o d p o w ie d n io do n ic h p ro w a d z ić k a te c h e z ę o ra z k s z ta łto w a ć p r a k t y k ę te g o s a k r a m e n tu .
M a łe d z ie c k o n ie w ie le p o jm u je z is to ty s a k r a m e n t u p o k u ty . D la d z ie c k a g rz e c h to p o p r o s tu n ie g rz e c z n o ść . K r y te r iu m jeg o „ c ię ż k o ś c i” są d o ro ś li. Im b a r d z ie j z p o w o d u c z y n u d z ie c k a się g n ie w a ją , ty m je s t o n „ c ię ż sz y ” . S a k r a m e n t p o k u ty w p o ję c iu d z ie c i p o le g a n a w y lic z e n iu „ n ie g rz e c z n o ś c i” w sp o só b fo r m a ln ie u ro c z y s ty , by P a n B óg się n ie g n ie w a ł. J e s t to r a c z e j r o d z a j u ro c z y s te g o p r z e p r o s z e n ia P a n a B oga ■— t a k ja k w d o m u p r z e p r a s z a się ro d z ic ó w i s ta rs z y c h . T e m u a k to w i p r z e p r o s in to w a rz y s z y n ie r z a d k o d w o ja k ie g o r o d z a j u lę k . S ta n o w i go o b a w a , czy m a g ia „ ś c ie r a n ia z d u sz y g r z e c h u ” z o s ta n ie d o ść d o b rz e o d p ra w io n a (o b a w a p rz e d ś w ię to k ra d z tw e m ). P o d ru g ie — je s t to ta k ż e lę k d z ie c k a p rz e d „ n ie w ia d o m y m d o ro s ły m ” , po k tó r y m m o ż e się sp o d z ie w a ć b ą d ź g n ie w u , b ą d ź le k c e w a ż e n ia . J e d n o i d ru g ie je s t b o le ś n ie p rz e z d z ie c k o o d c z u w a n e . N a le ż y u n ik a ć z b y tn ie j r y t u a li z a c ji te g o d zie c ię c e g o p rz e ż y c ia , a ta k ż e p r z e s a d n e j k o n tr o li z a w y ż o n y c h w y m a g a ń o d n o ś n ie do sz y b k ie j, m e c h a n ic z n e j p o p ra w y , k tó r a m a b y ć w a r u n k ie m „ d o p u s z c z e n ia ” do p ie r w s z e j K o m u n ii ś w ię te j. S a k r a m e n t p o k u ty u tr w a l a s ię w te d y w ś w ia d o m o ś c i d z ie c k a ja k o s ą d d o ro s ły c h n a d je g o „ n ie g r z e c z n o ś c ia m i” a lb o „ c z y sz c z e n ie d u s z y ” , k t ó r e go c e le m je s t o tw o rz e n ie d rz w i do u d z ia łu w je d y n y m p ra w d z iw y m s p o t k a n iu z P a n e m J e z u s e m , ja k i m je s t K o m u n ia ś w ię ta . P rz y s z ło ś ć ta k ie g o u jm o w a n ia p o k u ty m oże b y ć d w o ja k ie g o ro d z a ju . M o że n ią b y ć b u n t p rz e c iw teg o r o d z a j u r y to w i a lb o te ż jeg o u tr w a le n iu . W d r u g im w y p a d k u m o ż e m y m ie ć do c z y n ie n ia z tr w a j ą c ą do k o ń c a d e f o r m a c ją , p o le g a ją c ą n a t r a k t o w a n i u s a k r a m e n t u p o k u ty ja k o m a g ic z n o - litu r - g ic z n e g o r y t u p r z e p r a s z a n ia P a n a B oga. A s p e k t p r z e p r o s in w p rz e ż y c iu s a k r a m e n tu p o k u ty p o w in ie n w y s tę p o w a ć w w y m ia r z e sp o łe c z n y m . D z ie ń sp o w ie d z i ś w ię te j w in ie n b y ć „ ra d o s n y m , w ie lk im ś w ię te m p o je d n a n i a ” , w k t ó r y m p rz y c h o d z ą c y P a n J e z u s s p r a w ia , że w sz y sc y z w s z y s tk im i się godzą. M a to b y ć w z a je m n e p rz e p r o s z e n ie się .w s z y s tk ic h , a n ie ty lk o p rz e p r o s z e n ie w s z y s tk ic h p rz e z d zieck o .
A u to r k a z a le c a k a te c h e z ie , a b y ju ż n a ty m p ie r w s z y m e t a p i e , z a m ia s t do s c h e m a tu p r z e p r o s in o d w o ły w a ła się do rz e c z y w is to ś c i u z d r a w ia n ia , e k s p o n u ją c o p o w ia d a n ia e w a n g e lic z n e o u z d ro w ie n ia c h — w sz c z e g ó ln o śc i d zieci. G rz e c h y lu d z k ie tr z e b a d z ie c k u p r z e d s ta w ić w o b ra z ie c h o ro b y , ja k ą je s t, np. z a z d ro ś ć czy g n ie w liw o ś ć . W s a k r a m e n c ie p o k u ty p rz y c h o d z i s ię do J e z u s a po r a t u n e k i pom oc. P rz e ż y c ie te g o s a k r a m e n tu p o w in n o b y ć d la d z ie c k a s p o tk a n ie m ra d o s n y m , u s p o k a ja ją c y m , d o d a ją c y m o d w ag i.
K o n ie c z n o ść „ n a le ż y te j” p e d a g o g ik i o d n o śn ie do s a k r a m e n t u p o k u ty p o tw ie r d z a się n a tl e p ro b le m ó w ze s p o w ie d z ią , ja k ie p r z e ż y w a ją s ta rs z e d z ie c i
BIULETYN KATECHETYCZNY
i m ło d zież. J e ż e li w ic h ś w ia d o m o ś c i p rz e c h o w a ła s ię p r a k t y k a s a k r a m e n t u p o k u ty ja k o s w o is te j „ r a c h u n k o w o ś c i” czy p r z e p r a s z a n ia s u ro w e g o B o g a — p r z e d s ta w ic ie la ś w ia t ła d o ro s ły c h i n a u c z y c ie li — d o c h o d z ą w p e w n y m m o m e n c ie sw e g o ż y c ia do w n io s k u , że ta k i e ro z lic z a n ie się w c ią ż z ty c h sa m y c h g rz e c h ó w n ie d a je w ie lk ie g o r e z u l ta t u . N a to m ia s t w o k re s ie d o jr z e w a n ia i m ło d z ie ń c z e g o b u n tu p rz e c iw d o ro s ły m B óg i K o śció ł, ja k o J e g o p r z e d s ta w ic ie l, m o g ą b y ć ła tw o z a lic z e n i do te g o ś ro d o w is k a , p rz e c iw k tó r e m u c z ło w ie k k o n te s tu je .
S a k r a m e n t p o k u ty d la m ło d z ie ż y m a b y ć s p o tk a n ie m z r o z u m ie ją c y m i m o g ą c y m z a ra d z ić t r a g e d ii o s a m o tn ie n ia P r z y ja c ie le m — J e z u s e m C h r y s tu s e m . W ż a d n y m w y p a d k u n ie m oże to b y ć f o r m a k o n tr o li, d o ty c z ą c e j s p o s o b u re lig ijn e g o ż y c ia czy s ta n u g o d n o śc i do p r z y ję c ia K o m u n i ś w ię te j. W y m a g a s ię ta k ż e , a b y p o s łu g ę w k o n f e s jo n a le p e łn ił sp o w ie d n ik , p o s ia d a ją c y n a le ż y te p r z y g o to w a n ie p s y c h o lo g ic z n e , p e d a g o g ic z n e , litu r g ic z n e , k a te c h e ty c z n e i te o lo g ic z n e . k s. d r J a n M i a z e k : T e o lo g i c z n o - p a s t o r a l n e a s p e k t y n o w o w p r o w a d z o n e j k s i ę g i l i t u r g i c z n e j W c e lu g łę b s z e g o u c h w y c e n ia s e n s u r e f o r m y o b rz ę d ó w s a k r a m e n t u p o k u ty p r e le g e n t u k a z a ł w s w o im r e f e r a c ie p r a k ty k ę p o k u tn ą w K o śc ie le n a p r z e s tr z e n i w ie k ó w , o p is a ł s t r u k t u r ę k się g i, je j p o w s ta n ie i tr e ś ć o ra z n ie c o d łu ż e j z a tr z y m a ł się n a d te o lo g ią s a k r a m e n t u p o k u ty .
N a p r z e s tr z e n i w ie k ó w p o k u ta w K o ś c ie le p o d le g a ro z w o jo w i. W p ie r w szej fa z ie w y s tę p u je w fo r m ie p u b lic z n e j i je d n o r a z o w e j. W IV —V I w ie k u z o s ta je o k re ś lo n a ś c is ły m i p rz e p is a m i. R e f e r e n t d a ł je j n a z w ę „ p o k u ty k a n o n ic z n e j”. T a k a f o r m a p o k u ty — p u b lic z n e j i je d n o r a z o w e j — o k a z u je się za t r u d n a d la w ie rn y c h . N ie w y tr z y m u je p r ó b y czasu . P o w s ta je w ię c n o w a je j fo r m a . W V I I —V III w ie k u p o ja w ia się p r a k t y k a p o k u ty in d y w id u a l n e j i p o w t a r z a ln e j o ra z tzw . „ p o k u ta ta r y f o w a ”. W e d łu g te j n o w e j p r a k t y k i g rz e s z n ik in d y w id u a ln ie i c zęsto w y z n a je g rz e c h y p rz e d k a p ła n e m . T e n o s ta tn i n a to m i a s t u d z ie la m u o d p o w ie d n ic h r a d i n a k ła d a m u s to s o w n ą p o k u tę , z g ó ry u s ta lo n ą w s p e c ja ln y c h k s ię g a c h z w a n y c h k s ię g a m i p o k u tn y m i. O k re ś la ły o n e d o k ła d n ie , ja k ą p o k u tę n a le ż y w y z n a c z y ć za d a n e p r z e k r o c z e n ie . Po w y p e łn ie n iu n a ło ż o n e j p o k u ty p e n it e n t o tr z y m u je ro z g rz e s z e n ie i m o że p r z y s tą p ić do E u c h a r y s tii. P o c z ą w s z y o d k o ń c a V I I I w ie k u o b s e r w u je m y d a ls z ą e w o lu c ję p r a k ty k i p o k u tn e j w K o śc ie le . U le g a o n a z ła g o d z e n iu . Z a d o ś ć u c z y n ie n ie , k tó r e d o tą d b y ło c zy m ś n a jw a ż n ie js z y m sc h o d z i n a d a ls z e m ie js c e . N a to m ia s t p ie r w s z e m ie js c e z a jm u je w y z n a n ie g rz e c h ó w p rz e d k a p ła n e m . S p o w ie d n ik u d z ie la ro z g r z e s z e n ia p e n ite n to w i z a r a z po w y z n a n iu g rz e c h ó w , n ie c z e k a ją c — ja k u p rz e d n io — n a w y p e łn ie n ie n a d a n e j p o k u ty . T a o s ta tn ia z o s ta je ta k ż e b a r dzo u m n ie js z o n a . P rz e b ie g w y z n a n ia g rz e c h ó w je s t b a rd z o szczeg ó ło w y , d łu g i i s k o m p lik o w a n y . P o s ia d a b o g a tą o p r a w ę litu r g ic z n ą . O b rz ę d y s a k r a m e n t u p o k u ty , ja k ie u s t a li ł S o b ó r T r y d e n c k i p r z e tr w a ły aż do n a s z y c h d n i.
T re ś ć te o lo g ic z n ą o m a w ia n e j n o w e j k s ię g i litu r g ic z n e j w y d o b y w a a u t o r z „ w p r o w a d z e n ia ”, z li tu r g ii sło w a i m o d litw z a w a r ty c h w k s ię d z e . N a te j p o d s ta w ie m o ż e m y u c h w y c ić k ilk a z a s a d n ic z y c h je j w ą tk ó w , a m ia n o w ic ie : m i s t e r iu m p o je d n a n i a w d z ie ja c h z b a w ie n ia , r e l a c je s a k r a m e n t u p o k u ty do in n y c h s a k r a m e n tó w , w y a k c e n to w a n ie tr y n it a r n e g o c h a r a k t e r u p o je d n a n ia i je g o k o n te k s tu e k le z ja ln e g o , d ia lo g ic z n e u ję c ie s a k r a m e n t u p o k u ty ja k o d z ia ła n ie b o s k o - lu d z k ie . N o w e o b rz ę d y s a k r a m e n t u p o k u ty m a ją p o m ó c t a k p e n ite n to w i, ja k i s p o w ie d n ik o w i do n a le ż y te g o p rz e ż y c ia te g o s a k r a m e n t u . K o śc io ło w i le ż y b a rd z o n a s e rc u , a b y s t a ł s ię o n b a r d z ie j w y r a ź n y m m is te r iu m p o je d n a n ia . N o w a k s ię g a litu r g ic z n a je s t ta k ż e w e z w a n ie m do c ie r p liw e j i d łu g o tr w a łe j p r a c y (p rz e d e w s z y s tk im d la k a te c h e tó w i d u s z p a s te rz y ) n a d k s z ta łto w a n ie m św ia d o m o ś c i i f o r m a c j i p o s ta w p e n ite n tó w i s p o w ie d n ik ó w .
2. A n a liz a w y b r a n y c h p o d rę c z n ik ó w i m a t e r i a łó w k a te c h e ty c z n y c h
P o d rę c z n ik i i ró ż n o ro d n e m a te r i a ły d y d a k ty c z n e s p e łn ia ją n ie m a łą ro lę w p ro c e s ie k a te c h e ty c z n y m . P o ś r e d n ic z ą b o w ie m w k s z ta łto w a n iu ś w ia d o m o ś c i i p o s ta w k a te c h iz o w a n y c h . M o g ą w ię c sta ć się p r z e d m io te m a n a liz y z o k re ś lo n e g o p u n k tu w id z e n ia . A n a liz ę p o d k ą te m w y c h o w a n ia do p o k u ty tr e ś c i k il k u w y b r a n y c h p o d rę c z n ik ó w i m a te r ia łó w k a te c h e ty c z n y c h p r z e p r o w a d z ili s a m i ic h a u to r z y w z g lę d n ie u p o w a ż n ie n i p rz e z r e d a k t o r ó w r e f e re n c i. K o le jn o o m ó w io n o w y c h o w a n ie do p o k u ty n a p o z io m ie k la s I — IV i V —V III sz k ó l p o d s ta w o w y c h o ra z k la s I— IV sz k ó ł p o n a d p o d s ta w o w y c h . W y c h o w a n i e d o p o k u t y w s e r i i p o d r ę c z n i k ó w „ B ó g z n a m i ” K s. d r W ła d y s ła w K u b i к S J u k a z a ł e le m e n ty w y c h o w a n ia do p o k u ty w p o d r ę c z n ik u d la d z ie c k a B ó g z n a m i część I —IV. W e w s z y s tk ic h c z te re c h c z ę śc ia c h w y s tę p u je u ję c ie o m a w ia n e g o z a g a d n ie n ia , to z n a c z y w p ro c e s ie k a te c h e ty c z n y m a k c e n t k ła d z ie się p rz e d e w s z y s tk im n a w y c h o w a n ie do c z y n ie n ia d o b ra , a n ie ty lk o n a u n ik a n ie zła. W p o sz c z e g ó ln y c h czę śc ia c h m o ż n a z a u w a ż y ć ja s n ą e w o lu c ję , p o ja w ia n ie się c o ra z to n o w y c h e le m e n tó w p o k u tn y c h .
J u ż w części p ie r w s z e j z a z n a c z a się w y m ia r sp o łe c z n y i c h ry s to c e n - tr y c z n y z a g a d n ie n ia p o k u ty .
W n a s tę p n e j części m a m ie js c e k s z ta łto w a n ie s u m ie n ia c h r z e ś c ija ń s k ie go w o p a r c iu o id e ę k r ó le s tw a B ożego o ra z o w z o rc e oso b o w e. B u d z e n ie s u m ie n ia i r e f le k s j a n a d w ła s n y m p o s tę p o w a n ie m są m o ty w o w a n e ś w ia d o m o ś c ią c h rz tu . D ąży się do o b u d z e n ia u d z ie c k a r a d o ś c i z c z y n ie n ia d o b ra . P o d r ę c z n ik ro z r ó ż n ia c n o tę p o k u ty i s a k r a m e n t p o k u ty . P r z y k a z a n ia u k a z u je ja k o p o m o c B o g a d la c z ło w ie k a w k s z ta łto w a n iu c h rz e ś c ija ń s k ie g o ż y cia . Z a d a n ie w s p ó łd z ia ła n ia z B o g ie m w y s tę p u je ja k o p o m o c B oga d la c z ło w ie k a w k s z ta łto w a n iu c h rz e ś c ija ń s k ie g o ży cia . Z a d a n ie w s p ó łd z ia ła n ia z B o g ie m w y s tę p u je ja k o g łó w n e z a d a n ie , do k tó r e g o z o b o w ią z a liś m y się ju ż n a c h rz c ie ś w ię ty m . P o d s u w a się d z ie c k u g łę b s z e z ro z u m ie n ie g rz e c h u w k o n te k ś c ie r o k u litu rg ic z n e g o . U w z g lę d n ia s ię ta k ż e a s p e k t e k le z ja ln y p o k u ty c h r z e ś c ija ń s k ie j. N ie p o p r z e s ta je się n a p o d a w a n iu in f o r m a c ji, a le p ro w a d z i s ię d z ie c k o p rz e d o b lic z e C h ry s tu s a . D la te g o w p r o w a d z a się n a b o ż e ń s tw a p o k u tn e . S a k r a m e n t p o k u ty u k a z u je się ja k o s p o tk a n ie z J e z u s e m C h ry s tu s e m , k tó r y z w y c ię ż a g rz e c h , m a m oc n a d złem .
W części tr z e c ie j p r o w a d z i s ię p o g łę b ie n ie ż y c ia s a k r a m e n t e m p o k u ty , w o p a r c iu o sło w o B oże i litu r g ię , a z w ła sz c z a o litu r g ię g łó w n y c h ś w ią t r o k u k o śc ie ln e g o . P o ja w ia się z a g a d n ie n ie r e l a c j i s a k r a m e n t u p o k u ty do E u c h a r y s tii. W ie lo k ro tn ie w y s tę p u j ą n a b o ż e ń s tw a p o k u tn e . P r z y ic h p o m o cy p o d e jm u je się w y c h o w a n ie m o r a ln e . P r a k t y k a r a c h u n k u s u m ie n ia o p a r t a je s t n a tr e ś c i te o lo g ic z n e j c z y ta ń litu r g ic z n y c h . W re s z c ie w czę śc i c z w a r te j o b s e r w u je m y k o n ty n u a c j ę p r o g r a m u w y c h o w a n ia do p o k u ty z a s a d n ic z o w o p a rc iu o p o s ta w y e u c h a ry s ty c z n e , ta k ie ja k : w s p ó ło f ia ra , je d n o ś ć , m iło ść, św id e c tw o sło w e m i ż y c ie m , o d p o w ie d z ia l n o ść za in n y c h . C h a r a k te r y s ty c z n ą c e c h ą w y c h o w a n ia m o r a ln e g o n a ty m p o zio m ie n a u c z a n ia je s t p o w ią z a n ie go z k a te c h e z ą s a k r a m e n tó w i z o so b ą C h r y s tu s a ż y ją c e g o i d z ia ła ją c e g o w s w o im K o ściele. W y c h o w a n i e d o p o k u t y w „ K a t e c h i z m i e R e l i g i i K a t o l i c k i e j ” Z a g a d n ie n ie w y c h o w a n ia do p o k u ty n a p o z io m ie w y ż sz y c h k la s szk o ły p o d s ta w o w e j (V—V III) o m ó w ił k s. A n d rz e j S p ł a w s к i S J. A n a liz ie zo s t a ł y p o d d a n e c z te ry to m y K a t e c h i z m u R e li g ii K a t o l i c k i e j .
BIULETYN KATECHETYCZNY
99
T y p o w y m p r z y k ła d e m d la u ję c ia in te r e s u ją c e g o n a s z a g a d n ie n ia je s t g r u p a te m a ty c z n a z a ty tu ło w a n a O d e jś c i e i p o w r ó t . C a ły m a t e r i a ł p o d z ie lo n o w n ie j n a d w ie części. P ie r w s z a część z a w ie r a je d n o s tk i te m a ty c z n e , u k a z u ją c e p r o b le m g rz e c h u i jeg o s k u tk i. C zęść d r u g a o m a w ia m o ż liw o śc i i re a liz a c ję d ro g i p o w r o tu do B oga. O d e jśc ie to g rz e c h , k tó r y je s t n a r u s z e n ie m w o li B ożej, o b ja w io n e j w a k cie s tw o r z e n ia i o b d a r o w a n ia lu d z i, w z a w ie r z e n iu p rz e z B o g a c z ło w ie k o w i. T e j w o li s tr z e g ą p r z y k a z a n ia u s ta n o w io n e p rz e z B oga. G rz e c h to k rz y w d a lu d z k a , n ie s p ra w ie d liw o ś ć , zło w y m ie r z o n e p r z e c iw k o g o d n o śc i lu d z k ie j. O d e jś c ie — g rz e c h — je s t r a n ą z a d a n ą K o śc io ło w i ja k o w sp ó ln o c ie . K a t e c h i z m R e li g ii K a t o l i c k i e j o d c h o d z i od u jm o w a n ia g rz e c h u w k a te g o r ia c h p r a w a .U k a z u je go n a to m ia s t ja k o a k t, k tó r y n isz c z y p r z y ja ź ń m ię d z y B o g ie m a cz ło w ie k ie m .
P o w r ó t u rz e c z y w is tn ia się p o p rz e z n a w r ó c e n ie i p o je d n a n ie . N a w ró c e n ie je s t p ro c e s e m , k tó r y t r w a p rz e z c a łe życie. P o s ia d a w y m ia r sp o łe c z n y . J e s t ż y c ie m d u c h e m C h ry s tu s a . Z a k ła d a p o rz u c e n ie g rz e c h u . N ie m o że o g r a n ic z a ć się je d y n ie do f a k t u sa m e g o w y z n a n ia g rz e c h u . P o je d n a n ie z B o g ie m d o k o n u je się p rz e z K o śc ió ł w s a k r a m e n c ie p o k u ty . J e s t to ró w n o c z e ś n ie p o je d n a n ie z K o śc io łe m . P o d r ę c z n ik u jm u je s a k r a m e n t p o k u ty w k o n te k ście h is to rio z b a w c z y m . W części p ie r w s z e j K a t e c h i z m u R e li g ii K a t o l i c k i e j n a w r ó c e n ie je s t u k a z y w a n e w o p a rc iu o p e r y k o p y S ta r e g o T e s ta m e n tu — w a s p e k c ie w ie rn o ś c i p rz y m ie r z u . J e s t w ię c z w ro te m k u p r z y m ie r z u z B o g ie m i J e g o p la n o m , u z n a n ie m B oga i J e g o p r y m a tu , u z n a n ie m zło ści g rz e c h u . To p rz y m ie r z e z a w ie r a B óg z c z ło w ie k ie m w c z a sie c h rz tu , św ię te g o .
A s p e k t n a w r ó c e n ia w części d ru g ie j p o d rę c z n ik a p o s ia d a c h a r a k t e r b a r d z ie j o so b isty , b e z p o ś re d n i. S ta w ia s ię k a te c h iz o w a n y c h w s y t u a c ji d e c y z ji i w y b o ru . R e a liz u je się tę s p r a w ę w k o n te k ś c ie N o w eg o T e s ta m e n tu . N a w ró c e n ie to p o d ję c ie d e c y z ji ze w z g lę d u n a C h r y s tu s a , k tó r y je s t ś w ia tłe m , d ro g ą i m o cą. C h r y s tu s u k a z a n y je s t ja k o M e s ja sz , k tó r y p rz y s z e d ł w a lc z y ć ze złem . P o d k r e ś la się z w ią z e k o c h rz c z o n e g o z C h ry s tu s e m . N a w ró c e n ie łą c z y się z r z e c z y w is to ś c ią k r ó le s tw a B ożego, z w e z w a n ie m do s ta w a n i a się jeg o o b y w a te le m . I n i c ja t y w a p o c h o d z i od B oga, k tó r y w s a k r a m e n c ie c h r z tu ś w ię te g o w z y w a do w a lk i ze złem . N a w ró c e n ie to z w ro t do C h r y s tu s a . T rz e c ia część o m a w ia n e g o p o d r ę c z n ik a u k a z u je n a w r ó c e n ie w k o n te k ście s a k r a m e n ta ln y m , p rz e d e w s z y s tk im n a tle c h r z tu ja k o p ie rw s z e g o s a k r a m e n tu n a w r ó c e n ia o ra z w k o n te k ś c ie s a k r a m e n t u b ie r z m o w a n ia . N a w ró c e n iu n a d a je się c h a r a k t e r p o g łę b io n e j ś w ia d o m o ś c i c h r z e ś c ija ń s k ie j i je s t p r z e de w s z y s tk im d z ie łe m D u c h a Ś w ię te g o .
W re s z c ie w części c z w a rte j n a w ró c e n ie n o si c h a r a k t e r d z ia ła n ia o so b is te g o i w sp ó ln o to w e g o . T o o s ta tn ie p o le g a n a p r z e k s z ta łc a n iu sp o łe c z n o śc i ro d z in n e j i c a łe g o ś w ia ta , a b y on e o p o w ie d z ia ły się za C h ry s tu s e m . W te j części K a t e c h i z m u R e li g ii K a t o l i c k i e j u k a z u je się w ie le p o s ta c i, k tó r e sw o im p r z y k ła d e m m a ją d o p o m ó c k a te c h iz o w a n y m w ic h o s o b is te j d e c y z ji p ó jś c ia za C h ry s tu s e m . W y c h o w a n i e d o p o k u t y ' w m a t e r i a ł a c h d l a k a t e c h i z a c j i m ł o d z i e ż y W y c h o w a n ie do p o k u ty w m a te r ia ła c h d la k a te c h iz a c ji m ło d z ie ż y p r z e d s ta w ili k o le jn o ic h a u to r z y : k s. d r W ła d y s ła w K o s k a i k s. d r E d w a r d M a j c h e r . N a to m ia s t k s. d r G e r a r d K u s z u k a za ł to sa m o za g a d n ien ie w m a t e r i a ła c h d la k a te c h iz a c ji m ło d z ie ż y s z k ó ł p o n a d p o d s ta w o w y c h , p rzy g o to w y w a n y c h p rz e z o ś r o d e k k a te c h e ty c z n y K U L p o d k ie r u n k ie m k s. prof, d r h a b . M ie c z y s ła w a M a j e w s k i e g o SD B.
m ie n io n y c h tr z e c h p re le g e n tó w . K r ó tk o s tre s z c z a ją c je g o r e la c ję , m o ż n a ją u ją ć w n iż e j p o d a n y sp o só b .
N ie ła tw o je s t z re a liz o w a ć m o d e l ż y c ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o . G rz e sz ę , d l a te g o m u s z ę ż a ło w a ć , p rz e p r a s z a ć . C h c ę b y ć le p s z y m . N a s ta w ie n ie p o k u tn e n a le ż y do is to ty ż y c ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o . P rz e p r o s z e n ie o tw ie r a n a m „ d ro g ę do s to łu P a ń s k ie g o ”. P r z e z n ie s t a je m y się g o d n i do u c z e s tn ic z e n ia w e M szy ś w ię te j. G rz e c h to z e rw a n ie . P o w r ó t u m o ż liw ia n a m s a k r a m e n t p o k u ty . A u to r n a d m ie n ił, że w m a t e r i a ła c h p rz e z n ie g o p rz y g o to w a n y c h s a k r a m e n t p o k u t y z o s ta ł u ję t y w a s p e k c ie w s p ó ln o to w y m (e k le z ja ln y m ), je s t z a k o tw ic z o n y w B ib lii, p o d k r e ś la się r o lę C h r y s t u s a w ty m s a k r a m e n c ie , d z ia ła ją c e g o w K o śc ie le p rz e z k a p ła n a . W ie le e le m e n tó w p o k u tn y c h z a w ie r a j ą z a m ie s z czo n e w m a t e r i a ła c h m o d litw y . W o m a w ia n y c h m a te r i a ła c h w s k a z u je s ię n a r o lę r o k u litu r g ic z n e g o w w y c h o w a n iu s u m ie n ia .
K s. d r E d w a r d M a j c h e r z w ró c ił u w a g ę , że p r o p o p o w a n e p rz e z n ie g o m a te r i a ły d o m a g a ją się od k a te c h e ty w y s iłk u tw ó rc z e g o , p o le g a ją c e g o n a k a ż d o ra z o w y m ic h o p r a c o w a n iu w z a le ż n o śc i od a k tu a l n y c h p o tr z e b k a te c h i- z o w a n y c h . Ś c iś le do z a g a d n ie n ia p o k u ty n a w ią z u je je d n o s tk a , k tó r a o m a w ia p rz y p o w ie ś ć o s y n u m a r n o tr a w n y m i u z d ro w ie n ie p a r a l it y k a . J e s t t a m m o w a o g rz e c h u , ja k o z e r w a n iu p r z y m ie r z a z B o g ie m i o p o w ro c ie , k tó r y d o k o n u je s ię w s a k r a m e n c ie p o k u ty . W m a t e r i a ła c h je s t m o w a o p o k u c ie w p ie r w s z y c h w ie k a c h K o śc io ła , o z n a c z e n iu te g o s a k r a m e n t u w ż y c iu K o śc io ła , o w s p ó łd z ia ła n iu c z ło w ie k a z B o g iem u d z ie la ją c y m p rz e b a c z e n ia . W y s tę p u ją r ó w n ie ż i in n e e le m e n ty p o k u tn e , n p . p o st. Z n a jd u je m y c y ta ty z a c z e r p n ię te z B ib lii i z d o k u m e n tó w K o śc io ła , o d n o sz ą c e się do p r o b l e m a t y k i p o k u tn e j. J e s t w m a t e r i a ła c h m o w a o s u m ie n iu i k o n ie c z n o ś c i c ią g łe g o n a w r a c a n ia s ię do B o g a. P o d o b n ie ja k w m a t e r ia ła c h o m a w ia n y c h p o w y ż e j, w ie le a k c e n tó w p o k u tn y c h z a w ie r a się w te k s ta c h m o d lite w n y ch .
K s. d r G e r a r d K u s z , a n a liz u ją c m a te r ia ły o ś ro d k a lu b e ls k ie g o s t w i e r d ził, że je s t w n ic h m o w a o ś w ia d o m o ś c i w in y , o k s z ta łto w a n iu s u m ie n ia , g o d n o śc i o so b y lu d z k ie j, w y m ia r z e sp o łe c z n y m g rz e c h u . S a k r a m e n t p o k u ty je s t ro z u m ia n y ja k o p o je d n a n ie z B o g ie m i z lu d ź m i. U w z g lę d n io n e z o s ta ły ju ż n o w e o b rz ę d y s a k r a m e n t u p o k u ty . Z d a n ie m r e f e r e n t a — tr z e b a b a rd z ie j je s z c z e p o d k r e ś lić e le m e n t s o te rio lo g ic z n y s a k r a m e n t u p o k u ty , b ib lijn y , w y m ia r litu r g ic z n y , je g o z w ią z e k z s a k r a m e n t e m c h r z tu i E u c h a r y s tii o ra z M is te r iu m P a s c h a ln y m .
3. S p ra w o zd a n ie z d y sk u sji
P o p r z e a n a liz o w a n iu tr e ś c i w s z y s tk ic h g ło só w w d y s k u s ji, k tó r e z o s t a ł y w y p o w ie d z ia n e w c z a sie re la c jo n o w a n e g o p rz e z n a s s p o tk a n ia , m o ż n a je z g ru p o w a ć w o k ó ł k ilk u p o d s ta w o w y c h z a g a d n ie ń . W ie lu d y s k u ta n tó w n a w ią z y w a ło do te m a ty k i w y g ło s z o n y c h r e f e r a tó w . I n n i in t e r e s o w a l i się w sz c z e g ó ln o śc i p r o b le m a ty k ą p r z y g o to w a n ia d z ie c i do p ie r w s z e j s p o w ie d z i ś w ię te j. W ie le g ło só w d o ty c z y ło s z u k a n ia k o n c e p c ji w y c h o w a n ia do s a k r a m e n tu p o k u ty n a ró ż n y c h e ta p a c h k a te c h e z y tz n . dzieci m ło d sz y c h , s ta rs z y c h i m ło d zieży . N a w ią z u ją c do tr e ś c i r e f e r a t u d r S t. G r a b s k i e j p o d k r e ś la n o f a k t (k tó ry m o ż n a z a u w a ż y ć sz c z e g ó ln ie p o d c z a s r e k o le k c ji p a r a f ia ln y c h ) , że s t a r sze d z ie c i p r z e ż y w a ją tr u d n o ś c i ze sp o w ie d z ią . N ie z a w sz e te ż ic h f r e k w e n c ja je s t z a d o w a la ją c a . I s tn ie je ja k ie ś n ie k o r z y s tn e m e c h a n ic z n e p o łą c z e n ie ty p u : p o p r z e d n ik — n a s tę p n ik p o m ię d z y s a k r a m e n t e m p o k u ty a E u c h a r y s tią . P ie r w s z y z w y m ie n io n y c h s a k r a m e n tó w c zęsto je s t ro z u m ia n y ja k o „ f u r t k a do p ie r w s z e j K o m u n ii ś w ię t e j”. W t a k i sp o só b f u n k c jo n u ją c y w św ia d o m o ś c i c h r z e ś c ija n s a k r a m e n t p o k u ty m o że z o sta ć „ p o g łę b io n y p rz e z t a k z w a n e ś w ię to p o je d n a n i a ”, o k tó r y m w s p o m in a a u to r k a r e f e r a t u . Ś w ię to to p o d k r e ś la „ s a m o d z ie ln o ś ć ” s a k r a m e n tu p o k u ty . P r o g r a m ś w ię ta w in ie n b y ć s a m o d z ie ln ie p rz e z ro d z in ę w y r e ż y s e ro w a n y . M o ż n a n p . z te j o k a z ji
w rę c z y ć k w ia ty , d o k o n a ć w z a je m n e g o p rz e p r o s z e n ia się d o m o w n ik ó w i s ą s ia d ó w , m o że m ie ć m ie js c e w s p ó ln o to w y p o s iłe k itd . M ó w io n o ta k ż e o k o n ie c z n o ś c i n a le ż y te j „ p e d a g o g ik i p e n i t e n c j a r n e j ” n a tl e c z ę s to tliw o ś c i p r a k ty k o w a n ia s a k r a m e n t u p o k u ty . N ie tr z e b a m ó w ić o t a k z w a n e j „ s p o w ie d z i z p o b o ż n o śc i” i o o b o w ią z k u s p o w ie d z i, lecz k o n ie c z n o ść c z ę ste g o s p o w ia d a n ia s ię n a le ż y r a c z e j u k a z y w a ć w z w ią z k u z o d p o w ie d z ia ln o ś c ią za ja k o ś ć i s t a n ż y c ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o . S a k r a m e n t p o k u ty o b d a rz a n a s b o s k im i s iła m i do w a lk i ze złem , k s z t a łt u je s u m ie n ie , in s p ir u j e do g łę b s z e g o ż y c ia d u ch o w eg o . Z a m ia s t sło w a „ k o n tr o la ” w s to s u n k u do ż y c ia s a k r a m e n t e m p o k u ty k a te c h iz o w a n y m p ro p o n o w a n o o k re ś le n ie „ o p ie k a d u s z p a s te r s k a ” , k tó r a m a się p r z e ja w ia ć w p o d d a w a n iu o d p o w ie d n ic h im p u ls ó w , s t e r u ją c y c h jeg o r y t m e m i p o g łę b ia n ie m . P o w a ż n y m p r o b le m e m p e d a g o g ik i p e n it e n c ja r n e j je s t b r a k p r z y k ł a d u i w s p ó łp r a c y w ty m w z g lę d z ie d o m u ro d z in n e g o . W y c h o w a n ie w ro d z in ie o d n o ś n ie do p r a k t y k i s a k r a m e n t u p o k u ty c zęsto b a rd z o i s t o t n ie ró ż n i się od p r o g r a m u w y c h o w a w c z e g o , p ro p o n o w a n e g o p rz e z k a te c h e z ę in s ty tu c jo n a ln ą . W s k a z y w a n o ta k ż e n a k o n ie c z n o ś ć u k a z y w a n ia d z ie c io m i m ło d z ie ż y o d p o w ie d n ie j m o ty w a c ji o d n o ś n ie do ż y c ia s a k r a m e n t e m p o k u ty . N a d o p ra c o w a n ie c z e k a ta k ż e s t r o n a te o lo g ic z n a i m o r a ln a s p e c y f ik a c ja g rz e c h u . N ie u m ie ję tn o ś ć r o z r ó ż n ie n ia g rz e c h u c ię ż k ie g o od le k k ie g o b a rd z o c zęsto p a r a l iż u j e ży cie e u c h a r y s ty c z n e z a ró w n o m ło d y c h ja k i d o ro s ły c h w ie rn y c h . W z w ią z k u z r e f e r a te m ks. J. M i a z k a z a u w a ż o n o , że z a d a n ie m k a te c h e z y je s t p rz e d e w s z y s tk im w y c h o w a n ie do p r z e ż y w a n ia w s p ó ln o to w e g o w y m ia r u s a k r a m e n t u p o k u ty , k tó r y d o ty c h c z a s b y ł b a rd z o in d y w id u a lis ty c z n ie u jm o w a n y . P o s tu lo w a n o d o k o n a n ie (w s p e c ja ln y m o p ra c o w a n iu ) s y n te z y e le m e n tó w li tu r g ic z n y c h i w y c h o w a w c z y c h d la p o tr z e b słu sz n e g o u k s z ta łto w a n ia p e d a g o g ik i p e n it e n c ja r n e j, z g o d n e j z w y m o g a m i w s p ó łc z e s n e j w ty m w z g lę d z ie ś w ia d o m o ś c i K o śc io ła . W s k a z y w a n o n a k o n ie c z n o ść b u d z e n ia d o ś w ia d c z e n ia lu d z k ie g o w z a k re s ie r z e c z y w is to ś c i p o je d n a n ia . D zieck o , k tó r e n ie s p o tk a się z p o je d n a n ie m w ś ro d o w is k u , w k tó r y m ż y je , n p . w ro d z in ie , n ie b ę d z ie z d o ln e p rz e ż y ć te j rz e c z y w is to ś c i w w y m ia r z e r e lig ijn y m . S a m s p o s ó b s p r a w o w a n ia s a k r a m e n t u p o k u ty je s t ró w n o c z e ś n ie n a jle p s z ą k a te c h e z ą te g o s a k r a m e n tu .
G ło sy d y s k u s ji, k tó r e d o ty c z y ły sp o s o b u p rz y g o to w a n ia do t a k z w a n e j „ p ie r w s z e j s p o w ie d z i ś w ię t e j” , m ia ły p rz e w a ż n ie f o r m ę p y ta ń lu b b y ły w y r a ż a n e ja k o p o s tu la ty n a p rz y s z ło ść . W obec p o w y ż sz y c h u z n a n o n a w e t za sto so w n e , a b y w p rz y s z ło ś c i p o św ię c ić te m u z a g a d n ie n iu s p e c ja ln e s p o t k a n ie . P y ta n o m ię d z y in n y m i: n a cz y m w ła ś c iw ie m a p o le g a ć p r z y g o to w a n ie d z ie c k a 7— 8 le tn ie g o do p ie r w s z e j sp o w ie d z i ś w ię te j w ś w ie tle w y m a g a ń
„ n o w y c h o b rz ę d ó w ” ? Czy m o ż n a m ó w ić m a łe m u d z ie c k u o g rz e c h u c ię ż k im ? C zy m oże n a le ż a ło b y p rz e s u n ą ć to z a g a d n ie n ie n a p ó ź n ie js z e l a t a k a te c h e z y ? W ja k i sp o só b n a le ż y p rz y g o to w y w a ć d z ie c k o do t a k z w a n e j s tr o n y f o r m a l n e j s a k r a m e n t u — sp o s o b u s p o w ia d a n ia się? P o d rę c z n ik B ó g z n a m i , n p . n ie p o d a je ż a d n y c h f o r m u ł w ty m w z g lę d z ie . C zy je s t rz e c z ą s łu sz n ą , a b y w p rz e ż y c iu p ie r w s z e j s p o w ie d z i ś w ię te j d o m in o w a ły e le m e n ty w y u c z o n y c h sp o s o b ó w z a c h o w a ń ? J a k ro z u m ie ć p r o p o z y c ję s ta łe g o , a n ie p o z o rn e g o d ia lo g u , k tó r y w y d a ją się p o d s u w a ć „ n o w e o b r z ę d y ” ? K ie d y się u c z y d z ie ci p a m ię c io w y c h f o r m u łe k s p o w ia d a n ia się, m a się do c z y n ie n ia z d ia lo g ie m p o z o rn y m . A u te n ty c z n y d ia lo g n a s t ę p u je w te d y , k ie d y k to ś z a p y ta n y , o d p o w ia d a po p r o s tu , t a k ja k w t e j c h w ili p o tr a f ii. W sz y s tk ie f o r m u ły s p o w ia d a n ia się, p ro p o n o w a n e w p o d rę c z n ik a c h czy m o d lite w n ik a c h , są r a c z e j ty lk o p o d a w a n e ty tu łe m p rz y k ła d ó w . P o w s ta je sw e g o r o d z a j u d y le m a t: czy p ie r w s z a s p o w ie d ź m a b y ć śc iśle w s w e j z e w n ę tr z n e j fo r m ie do k o ń c a w y p ra c o w a n a ? C zy m o że m a by ć r a c z e j p ie r w s z ą p r ó b ą d ia lo g u m ię d z y z a s tę p u ją c y m C h r y s tu s a k a p ła n e m a „ m a ły m p e n it e n te m ” ? P y ta n o ta k ż e , czy w ła ś c iw y m m ie js c e m d la s a k r a m e n t u p o k u ty m a łe g o d z ie c k a je s t „ c ie m n y k o n f e s jo n a ł” ? C zy w ogóle k o n f e s jo n a ł je s t c z y te ln y m z n a k ie m i u m o ż liw ia
1 0 2 BIULETYN KATECHETYCZNY
w y k o n y w a n ie n ie k tó r y c h w y m a g a n y c h p rz e z n o w e o b rz ę d y s a k r a m e n t u p o k u ty g e stó w , ta k i c h j a k n p . g e s t w y c ią g n ię c ia r ę k i p o d c z a s ro z g rz e s z e n ia p e n it e n t a itp .
K o n ty n u a c ja w y c h o w a n ia do p o k u ty i s a k r a m e n t u p o je d n a n ia dziec i s ta r s z y c h p o w in n a u k a z y w a ć n a w r ó c e n ie ja k o p ro c e s tr w a ł y i c ią g ły ży cia c h r z e ś c ija ń s k ie g o . N a ty m e ta p ie k a te c h e z y n a le ż y ro z s z e rz a ć w y m a g a n ia , p o d d a w a ć s to s o w a n e m o ty w a c je , a k c e n to w a ć m o m e n t o s o b is te j d e c y z ji, k s z t a ł to w a ć ś w ia t w a r to ś c i w r a z z n a le ż y tą ic h h ie r a r c h ią , b u d z ić p o c z u c ie o d p o w ie d z ia ln o ś c i za ja k o ś ć ż y c ia w K o ściele.
N a k o n ie c k ilk a słó w n a t e m a t g ło só w d y s k u s ji, k tó r e d o ty c z y ły p y t a n ia o w y c h o w a n ie do ż y c ia s a k r a m e n te m p o k u ty m ło d z ie ż y szk ó ł p o n a d p o d s ta w o w y c h . O g ó ln ie s tw ie rd z o n o , że w m a te r ia ła c h d la k a te c h iz a c ji m ło d z ie ż y n a t e m a t te g o s a k r a m e n t u z a u w a ż a się b r a k p e w n y c h e le m e n tó w d o k tr y n a ln y c h , b ib lijn y c h , li tu r g ic z n y c h i fo r m a c y jn y c h . W sk a z y w a n o n a k o n ie c z n o ś ć o r g a n iz o w a n ia n a b o ż e ń s tw p o k u tn y c h , w k tó r e m ło d z ie ż b y ła b y tw ó rc z o z a a n g a ż o w a n a . W o p a r c iu o o d p o w ie d n io d o b r a n y m a t e r i a ł b i b l i j n y m o ż n a p ro w a d z ić d a ls z e k s z ta łc e n ie s u m ie n ia i w y z w a la ć w y m ia n ę d o ś w ia d c z e ń n a te m a t s ty lu c h rz e ś c ija ń s k ie g o ży cia . C a ły to k k a te c h e z y p o w in ie n z m ie rz a ć do teg o , a b y s ta w ia ł k a te c h iz o w a n y c h w s y tu a c ji w z y w a ją c e j do n a w ró c e n ia . J e ś li o n a m a p o le g a ć n a z m ia n ie m e n ta ln o ś c i i w a r to ś c io w a n ia , n ie m o że s ta ć się ja k im ś e le m e n te m w y iz o lo w a n y m z c a ło śc i k a te c h e z y . M a b y ć ró w n o z n a c z n a z k s z ta łto w a n ie m o so b o w o śc i c h r z e ś c ij a ń sk ie j. T r z e b a p o z n a ć o rę d z ie B oże, k tó r e m u s i c z ło w ie k a w e w n ę tr z n ie p r z e m ie n ić . Ile r a z y p r z e k a z u je m y o rę d z ie B oże, ty le r a z y w ja k iś sp o só b s t a w ia m y m ło d e g o c z ło w ie k a w s y t u a c ji p rz e m ia n y . W y ra ż a n o n a d z ie ję , że m ło d z ie ż b ę d z ie o w o c n ie i c h ę tn ie k o r z y s ta ć z ż y c ia s a k r a m e n t e m p o k u ty p o d w a r u n k ie m , że ją do te g o p rz e z o d p o w ie d n io u k s z t a łt o w a n ą k a te c h e zę p rz y g o tu je m y .
P o s tu lo w a n o ta k ż e , a b y ży cie s a k r a m e n t e m p o k u ty z o sta ło n a le ż y c ie u s ta w io n e w e w s p ó ln o c ie s e m in a r y jn e j i z a k o n n e j. J e ż e li p rz y s z ły k a p ła n i k a te c h e ta n ie „ w e jd z ie ” s a m n a jp i e r w w d u c h a o d n o w io n y c h o b rz ę d ó w teg o s a k r a m e n t u , n ie p o tr a f i w p rz y s z ło ś c i ta k ż e u k a z a ć ic h b o g a c tw a in n y m .
N a tle c a ło k s z ta łtu r e f le k s ji u c z e s tn ik ó w te g o ro c z n e g o s y m p o z ju m m o ż n a z a u w a ż y ć , że ży cie s a k r a m e n t e m p o k u ty w u ję c iu n o w y c h o b rz ę d ó w s ta je s ię d la k a te c h e z y c e le m b ą d ź p u n k te m d o jś c ia . P u n k te m w y jś c ia n a to m ia s t w in n o b y ć k s z ta łto w a n ie p o s ta w p o k u tn y c h , c h rz e ś c ija ń s k ie g o s u m ie n ia o ra z p rz y b liż e n ie b ib lijn e g o i w s p ó ln o to w e g o a s p e k t u n a w ró c e n ia . o. K r y s p i n Z. K a c p r z a k O FM , K a t o w i c e II. S Y M P O Z JU M N A U K O W E S T U D E N T Ó W K A T E C H E T Y K I A T K I K U L W L U B L IN IE
D n ia 27 k w ie tn i a 1983 r o k u o d b y ło się w g m a c h u K a to lic k ie g o U n iw e r s y t e tu L u b e ls k ie g o s p o tk a n ie s tu d e n tó w k a te c h e ty k i A T K i K U L . S y m p o z ju m z o sta ło p o ś w ię c o n e te m a ty c e z w ią z a n e j z k a te c h iz a c ją m ło d z ie ż y . T r a d y c y jn ie s y m p o z ju m je s t o r g a n iz o w a n e k a ż d e g o r o k u p rz e z s tu d e n tó w o b u u c z e ln i. W ty m r o k u — po r o c z n e j p r z e r w ie — g o s p o d a r z a m i s p o tk a n ia b y li s t u d e n c i K U L . W sy m p o z ju m , o p ró c z s tu d e n tó w , u c z e s tn ic z y li ta k ż e p r o f e s o ro w ie s e k c ji k a te c h e ty c z n e j o b u u c z e ln i.
1. S p ra w o zd a n ie z przeb iegu sy m p o zju m
O tw a r c ia s y m p o z ju m d o k o n a ł p r o r e k to r K U L , ks. p ro f, d r h a b . H e n r y k , D a m ia n W o j t y s к a. W ita ją c p r z e d s ta w ic ie li A T K i w s z y s tk ic h z e b ra n y c h , w y r a z ił ra d o ś ć , że s p o tk a n ie m o g ło się o d b y ć o ra z p o d k r e ś lił w a ż k o ść w y b r a n e g o te m a tu .
BIULETYN KATECHETYCZNY
103
N a s y m p o z ju m z o s ta ły w y g ło sz o n e d w a r e f e r a t y : 1. S tu d e n c i A T K p rz e d s ta w ili w s p ó łc z e s n ą m ło d z ie ż ja k o a d r e s a ta m e to d k a te c h e ty c z n y c h ; 2. S tu d e n c i K U L z a p r e z e n to w a li m e to d y s to s o w a n e w k a te c h iz a c ji m ło dzieży. N a w s tę p ie p ie rw s z e g o r e f e r a t u p r z e d s ta w ic ie l s tu d e n tó w A T K , k s. J ó zef K r a w i e c , w p r o w a d z ił o b e c n y c h w te m a t r e f e r a t u , z w r a c a ją c u w a g ę , że ze w z g lę d u n a jeg o sz e ro k i z a k r e s z o s ta ł p o d z ie lo n y n a tr z y z a g a d n ie n ia : a. ro z w ó j r e lig ijn y w s p ó łc z e s n e j m ło d z ie ż y ; b. ro z w ó j m o r a ln y ; c. ro z w ó j sp o łe c z n y p rz e z u c z e s tn ic tw o w g r u p ie k a te c h e ty c z n e j. G e n o w e fa N i e- w ę g ł o w s k a o m a w ia ją c p ie r w s z e z w y s z c z e g ó ln io n y c h z a g a d n ie ń z w r ó c iła u w a g ę n a z n a c z e n ie w ie k u d o r a s ta n ia d la ro z w o ju o so b o w eg o i r e l i g ijn e g o m ło d e g o c z ło w ie k a . O m a w ia ją c p ro c e s y in t e r i o r y z a c ji i a b s o lu ty - z a c ji, c h a r a k t e r y s ty c z n e d la te g o o k re s u ro z w o jo w e g o , p o d k r e ś liła ro lę , ja k ą p o w in n a s p e łn ia ć k a te c h e z a i o so b o w o ść k a te c h e ty w e w ła ś c iw y m r o z w o ju r e lig ijn y m m ło d zieży .G r a ż y n a W i 1 к o w o j s к a , c h a r a k t e r y z u j ą c ro z w ó j m o r a ln y d o r a s ta ją c e j m ło d z ie ż y , w s k a z y w a ła n a w a ż n o ś ć p o z n a n ia p rz e z k a te c h e tę , n a ja k im s to p n iu ro z w o ju m o r a ln e g o z n a jd u je się k a te c h iz o w a n a m ło d zież. W ielce p o ż y te c z n ą — w g p r e le g e n tk i — m o że się tu o k a z a ć te o r ia ro z w o ju m o r a l n eg o K o h l b e r g a , k tó r y u k a z u je s p r z y ja ją c e m o m e n ty w ro z w o ju m o r a l n y m m ło d zieży . S ą n im i la t a 12— 13 i 15— 19 w ż y c iu m ło d e g o cz ło w ie k a , k tó r e w in n y b y ć w y k o r z y s ta n e d la p o d n ie s ie n ia jeg o św ia d o m o ś c i m o r a ln e j n a w y ż sz y p o zio m . S ta n o w i to d la k a te c h e z y p e w n ą sz a n s ę , je ś li się chce, by z a b ie g i w y c h o w a w c z e d a ły r e z u l ta t w w ie k u d o jrz a ły m .
C e le m ro z w a ż a ń trz e c ie g o p r e le g e n ta A T K , k s. A d a m a S c h u l z a , było u k a z a n ie w a r to ś c i w y k o r z y s ta n ia w p r o w a d z e n iu g r u p y k a te c h e ty c z n e j t e o rii d y n a m ik i g ru p y . M oże o n a p o m ó c w u k s z t a łto w a n i u d o jr z a łe j sp o łe c z n ie i e k le z jo lo g ic z n ie o so b o w o śc i m ło d e g o c z ło w ie k a . P r e le g e n t z a a k c e n to w a ł d u ż y w p ły w , ja k i w y w ie r a ją ró w ie ś n ic z e g ru p y sp o łe c z n e n a d e s a te liz a c ję , k tó r a ' w w ie k u a d o le s c e n c ji c h a r a k t e r y z u j e się w y z w o le n ie m sp o d z a k a z ó w ro d z ic ó w i d ą ż e n ie m do p rz y n a le ż e n ia do g ru p y . W c h o d z e n ie w g ru p ę to k o n ie c z n o ść r o z w o jo w a m ło d e g o c z ło w ie k a . I d e a łe m p r a c y k a te c h e ty c z n e j, w e d łu g p r e le g e n ta , b y ło b y s tw o r z e n ie z g r u p y k a te c h e ty c z n e j g r u p y p ie r w o t n e j ( p r e le g e n t n a z w a ł ją g r u p ą o d n ie s ie n ia ), c h a r a k t e r y z u j ą c e j się w ię z ią o p a r tą n a r e l a c ja c h o s o b is ty c h k a ż d e g o z k a ż d y m , k tó r a je s t p o d s ta w ą siln y c h w ię z i e m o c jo n a ln y c h . W t a k u k s z ta łto w a n e j g r u p ie k a te c h e ty c z n e j m o g ą b y ć n a jb a r d z ie j s k u te c z n ie in te r io r y z o w a n e p rz e z m ło d z ie ż p o z y ty w n e w a r to ś c i p r z e ż y w a n e p rz e z g ru p ę . P r e l e k c ja ks. A d a m a S c h u l z a z a m k n ę ła w y s tą p ie n ie p r z e d s ta w ic ie li A T K , k tó r z y u k a z a li m ło d z ie ż ja k o a d r e s a ta m e to d k a te c h e ty c z n y c h , s u g e r u j ą c w ie le p r a k ty c z n y c h w s k a z a ń d la k a te c h e tó w . K s. T a d e u s z В a 1 e w s к i, p rz e d s ta w ic ie l K U L , w y g ło s ił r e f e r a t o m e to d a c h k a te c h e z y m ło d z ie ż y . T e k s t n in ie js z e g o r e f e r a t u je s t z a m ie sz c z o n y w c a ło ś c i p o n iż e j. P o p r z e r w ie o b ia d o w e j, z g o d n ie z p r o g r a m e m sy m p o z ju m , u c z e s tn ic y z e b r a li s ię w ' s a li k a te c h e ty c z n e j, w k tó r e j m ia ła m ie js c e k a te c h e z a z m ło d zieżą. P ro w a d z ą c y k a te c h e z ę , k s. K a z im ie rz M i s i a c z e k , z a s to s o w a ł m e to d ę „ tr y b u n a łu ” . T e m a t k a te c h e z y b r z m ia ł: G ło s w ł a ś c i w i e u k s z t a ł t o w a n e g o
s u m i e n i a j a k o n o r m a p o s t ę p o w a n i a c h r z e ś c i j a n i n a . Z a s to s o w a n a m e to d a , n a
le ż ą c a do ty p u m e to d d y d a k ty c z n y c h , je s t sz e ro k o o m ó w io n a w r e f e r a c ie ks. T a d e u s z a B a l e w s k i e g o , d la te g o n a ty m m ie js c u n ie p o tr z e b u je w y ja ś n ie n ia . N a le ż y ty lk o w s p o m n ie ć , że s p o tk a ła s ię z d u ż y m z a in te r e s o w a n ie m u c z e s tn ik ó w sy m p o z ju m , o czy m ś w ia d c z y ła ż y w a d y s k u s ja , k t ó r a się w y w ią z a ła b e z p o ś r e d n io p o z a k o ń c z e n iu k a te c h e z y . D y s k u ta n c i p r z y z n a w a li z g o d n ie , że z a s to s o w a n a m e to d a m o że b y ć p o m o c n a p rz y p e w n e j g ru p ie te m a tó w , z w ią z a n y c h r a c z e j z m o r a ln y m i c z y n a m i c z ło w ie k a . J e j p rz e b ie g m u s i b y ć p rz e z k a te c h e tę g r u n to w n ie p rz e m y ś la n y i p rz y g o to w a n y . W y ra ż a n o
104
BIULETYN KATECHETYCZNYta k ż e z a s trz e ż e n ia o d n o ś n ie do m o m e n tó w w p r o w a d z e n ia P is m a Ś w ię te g o do .k a te c h e z y , p ro w a d z o n e j p r z y p o m o c y m e to d y „ t r y b u n a ł u ” . P ro w a d z ą c y k a te c h e z ę o d p o w ie d z ia ł n a p o s ta w io n y z a r z u t, że p rz y c z y n ą u je m n e g o w r a ż e n ia , o d n ie s io n e g o p rz e z o b s e r w a to r ó w , b y ła s p e c y fic z n a g r u p a m ło d zieży , k tó r a po r a z p ie r w s z y s p o tk a ła się z d a n ą m e to d ą k a te c h e ty c z n ą .
Z a k o ń c z e n ie s y m p o z ju m p o p rz e d z iła M sza ś w ię ta k o n c e le b r o w a n a p o d p rz e w o d n ic tw e m p r z e d s ta w ic ie la A T K , k s. B a r tło m ie ja R u r a r z a , k tó r y w y g ło s ił r ó w n ie ż o k o lic z n o śc io w ą h o m ilię .
W s p ó ln a k o la c ja , p o d c z a s k tó r e j ks. p ro f, d r h a b . M ie c z y sła w M a j e w - s к i p o d z ię k o w a ł w im ie n iu s tu d e n tó w K U L za p r z y b y c ie i a k ty w n y u d z ia ł, a k s. d r R o m a n M u r a w s k i w im ie n iu p rz y s z ły c h g o s p o d a rz y , s tu d e n tó w A T K , z a p ro s ił s tu d e n tó w K U L n a n a s tę p n e s p o tk a n ie do W a rs z a w y za ro k , b y ła o s ta tn im p u n k te m p ro g r a m u . P o d z ię k o w a n ie za w s p ó ln ie i p o ż y te c z n ie s p ę d z o n y c zas, w y r a ż a li w im ie n iu s tu d e n tó w p r e z e s i k ó ł k a te c h e ty k ó w : E lż b ie ta M ł y ń s k a (K U L ) i k s. J ó z e f K r a w i e c (A T K ). o. J ó z e f K r a w i e c O F M , W a r s z a w a
2. M etod y sto so w a n e w k a te c h iz a c ji m ło d zieży
W n in ie js z y m o p r a c o w a n iu o m ó w im y n a jp i e r w c elo w o ść p o d e jm o w a n ia w y m ie n io n e g o z a g a d n ie n ia . W n a s tę p n e j k o le jn o ś c i p o k a ż e m y p o tr z e b ę s to s o w a n ia w k a te c h e z ie p lu r a li z m u m e to d z g o d n ie z p o s tu la te m k a te c h e z y i n t e g r a ln e j i p o d a m y o g ó ln ą k la s y f ik a c ję , n ie p o d e jm u ją c s ię szczeg ó ło w eg o o p is u p o sz c z e g ó ln y c h m e to d , z u w a g i n a f a k t, że w n ik liw ie o m a w ia je k s. M. M a j e w s k i w k sią ż c e P r o p o z y c j a k a t e c h e z y i n t e g r a l n e j 1. W o s ta tn ie j cz ę śc i p o d e jm ie m y p r ó b ę o m ó w ie n ia k ilk u w y b r a n y c h m e to d . Z m e to d b ib lijn y c h o m ó w im y m e to d ę z w a n ą m e to d ą „ V ä s te r a z ” ; z p sy c h o lo g ic z n o - p e d a g o g ic z n o -d y d a k ty c z n y c h : m e to d ę T r y b u n a łu , a n a liz y tr a n s a k c y j n e j, r e a liz a c ji k a te c h e z y z a p o m o c ą ś r o d k ó w a u d io w iz u a ln y c h . W y b ie r a ją c d w ie z o s ta tn io w y m ie n io n y c h m e to d k ie r o w a liś m y się ic h n o w o ś c ią o ra z p r a g n ie n ie m z w ró c e n ia u w a g i n a ic h p r z y d a tn o ś ć w k a te c h iz a c ji m ło d zieży . N a le ż y z a z n a c z y ć , że p o m ija m y w o p r a c o w a n iu z a g a d n ie n ia d y s k u to w a n e i p ro b le m a ty c z n e . M o żn a do n ic h z a lic z y ć o k re ś le n ie m e to d y i fo r m y o ra z ic h w z a je m n y c h r e l a c ji w z g lę d e m się b ie 2. Z n a c z e n i e p o r u s z a n e g o z a g a d n i e n i a Ks . S. K a m i ń s k i o k r e ś la m e to d ę d z ia ła n ia ja k o ś w ia d o m ie i s y s te m a ty c z n ie sto s o w a n y , w z o rc o w y d o b ó r i u k ła d e le m e n ta r n y c h c z y n n o śc i, k tó r y p o z w a la b a r d z ie j s k u te c z n ie i e k o n o m ic z n ie u z y s k a ć c e l d z i a ł a n i a 3. Z a s to s o w a n ie t a k p o ję te j m e to d y w k a te c h e z ie u m o ż liw ia s k u te c z n ą r e a l i z a c ję sp e c y fic z n e g o c e lu k a te c h e z y , ja k i m je s t p ro w a d z e n ie k a te c h iz o w a n y c h do s p o t k a n ia z B o g iem , d o p ro w a d z e n ie ic h do o sią g n ię c ia d o jr z a ło ś c i w w ie rze. Z a s to s o w a n ie o d p o w ie d n ic h m e to d w k a te c h e z ie m o że u m o ż liw ia ć p o d m io to w e , o so b o w e i w s p ó ln o to w e u ję c ie k a te c h e z y . D z ię k i te m u m o że się d o k o n a ć p e łn y p r z e k a z t r e ś c i o p a r ty c h n a O b ja w ie n iu B o ż y m p r z y z a s to s o w a n iu tw ó rc z o ś c i c z ło w ie k a 4. 1 M ie c z y sła w M a j e w s k i , P r o p o z y c j e k a t e c h e z y i n t e g r a l n e j , Ł ó d ź 1978, 149— 162. 2 Z ob. B. N a w r o c z y ń s k i , Z a s a d y n a u c z a n i a , W ro c ła w 1961; F. U r b a ń c z y k , D y d a k t y k a d o r o s ły c h , W ro c ła w 1973; K . S o ś n i c k i , D y d a k t y k a ogó ln a, W ro c ła w 1959; T. N o w a c k i , P o d s t a w y d y d a k t y k i , W a rs z a w a 1971. 3 S. K a m i ń s k i , P o ję c i e n a u k i i k l a s y f i k a c j a n a u k , L u b lin 1970, 183. 4 M. M a j e w s k i , dz. cyt., 149.
BIULETYN KATECHETYCZNY
M e to d y d o m a g a ją się i u m o ż liw ia ją u w z g lę d n ie n ie n a k a te c h e z ie s p e c y fic z n e g o o d b io rc y i tw ó r c y k a te c h e z y — m ło d zież. J e s t o n a w d ość t r u d n y m o k re s ie ro z w o jo w y m , b o g a ty m w g łę b o k ie , n u r t u j ą c e p y ta n ia , d o ty c z ą c e s e n s u ży c ia , z n a jd u j e się w o k re s ie p o s z u k iw a n ia , o c z e k iw a n ia i n a d z ie i n ie p o z b a w io n y c h k ry ty c y z m u , b u n tu i n ie u f n o ś c i w o b e c s ta rs z e g o p o k o le n ia . P rz e z z a s to s o w a n ie p lu r a li z m u m e to d m o ż n a u m o ż liw ić m ło d z ie ż y p rz y ję c ie C h r y s tu s a ja k o ic h p r z y ja c ie la , p r z e w o d n ik a i w z ó r do n a ś l a d o w a n ia , p r z y ję c ie J e g o o rę d z ia , k tó r e p rz y n o s i z a s a d n ic z ą o d p o w ie d ź n a e g z y s te n c ja ln e p y ta n ia , u m o ż liw ia i m o b iliz u je do w łą c z e n ia w h is to rię z b a w ie n ia w a r to ś c i d o c z e sn y c h .
G r u p y m e t o d
W li te r a tu r z e k a te c h e ty c z n e j w y ró ż n ia się m e to d y b ib lijn e , litu rg ic z n e , k a te c h e ty c z n e i d y d a k ty c z n e .
K a te c h e z a r e a liz o w a n a m e t o d a m i b i b l i j n y m i p o z w a la p o p rz e z w s p ó ln o to w e r o z w a ż a n ie S ło w a B ożego n a w ią z a ć b e z p o ś r e d n i k o n ta k t z C h r y s tu se m . D o m e to d ty c h , z a lic z a m y g o d z in ę b ib lijn ą , k r ę g i b ib lijn e , m e d y ta c je b ib lijn e , t a k z w a n e E ch o S ło w a , s k r u ta c je P is m a Ś w ię te g o , k r ó tk ie fo r m u ły w ia ry , m e to d ę V ä s te ra z , d z ie le n ie się E w a n g e lią , ro z m o w y e w a n g e lic z n e . C h r y s tu s o b ja w ia s ię w ó w c z a s k a te c h iz o w a n y m w sw o im S ło w ie , o fia ro w u je im s w o ją m iło ść, w z y w a do a p o s to ls tw a . Z a d a n ie m t e j g r u p y m e to d je s t d o p ro w a d z e n ie k a te c h iz o w a n y c h do d o jr z a łe j p o s ta w y w ia r y , do p o d e jm o w a n ia u s ta w ic z n e g o n a w r a c a n ia się.
I n n ą g r u p ę m e to d s ta n o w ią m e t o d y l i t u r g i c z n e . W z n a c z n e j m ie rz e p o s łu g u ją się o n e m e to d a m i b ib lijn y m i z t ą ró ż n ic ą , że p rz e z m e to d y b ib lijn e k a te c h e z a z a k o r z e n ia s ię n ie ja k o w s ło w a c h , z aś p r z e z m e to d y litu r g ic z n e — w c z y n a c h C h r y s tu s a . P rz e z z a s to s o w a n ie te g o ty p u m e to d k a te c h e z a s t a je się n ie ty le p rz e k a z e m w ie d z y r e lig ijn e j, ile a k c ją , p rz e ż y c iem , m o d litw ą . Ic h z a s to s o w a n ie w k a te c h e z ie m ło d z ie ż y p o z w a la w y z w o lić d ia lo g m iło ś c i z C h r y s tu s e m i s p o w o d o w a ć z m ia n ę ży cia . D o te j g ru p y m e to d z a lic z a się : c e le b ra c ję , k o n te m p la c ję m o d lite w n ą , a d o r a c j ę e u c h a r y s ty c z n ą , n a b o ż e ń s tw a p a r a l it u r g ic z n e o r g a n iz o w a n e w r a m a c h k a te c h e z y , k a te c h e z ę p r o w a d z o n ą p r z y b e z p o ś r e d n im k o n ta k c ie z s y m b o la m i i te k s ta m i litu r g ic z n y m i.
N a s tę p n a g r u p a z w a n a m e t o d a m i k a t e c h e t y c z n y m i , a n t r o p o lo g ic z n y m i czy e w a n g e liz a c y jn y m i m a z a z a d a n ie z a in te re s o w a ć , o żyw ić i z a a n g a ż o w a ć w w ie rz e ty c h k a te c h iz o w a n y c h , k tó r z y są n a e ta p ie p o s z u k i w a n ia w ia ry . Do m e to d ty c h z a lic z a się s w o b o d n e ro z m o w y n a te m a ty z w ią z a n e z b ie ż ą c y m ż y c ie m , d y s k u s je te m a ty c z n e , ro z w ią z y w a n ie w y b r a n y c h u p rz e d n io p ro b le m ó w , in t e r p r e ta c j ę n a u k i c h r z e ś c ija ń s k ie j w e w sp ó łc z e s n y c h c z a sa c h , r e w iz ję ży c ia . P o z w a la ją o n e d o s trz e c w o ta c z a ją c e j c z ło w ie k a r z e c z y w isto śc i i w n im s a m y m „ z n a k i c z a s u ” , c z y li o b e c n o ść B oga, p rz y b liż e n ie się o so b y J e z u s a C h r y s tu s a , k tó r y p rz e z K o śc ió ł je s t w św ie c ie i z b a w ia go.
D u że z n a c z e n ie w k a te c h e z ie m a ją ta k ż e m e t o d y d y d a k t y c z n e , do k tó r y c h z a lic z a się o p o w ia d a n ie w y k ła d , p o g a d a n k ę , d y s k u s ję , p r a c ę z p o d r ę c z n ik ie m k a te c h e ty c z n y m , m e to d ę p ro b le m o w ą , g ie łd ę p o m y słó w , p r a c ę w g r u p a c h , m e to d ę z e sp o łó w k ie r o w a n y c h , s o c jo d ra m ę , p a n e l, tr y b u n a ł, m e to d ę o p a r t ą n a z a s a d a c h a n a liz y tr a n s a k c y j n e j, k a te c h e z ę p r z e p r o w a d z o n ą z a p o m o c ą ś r o d k ó w a u d io w iz u a ln y c h . P o z w a la ją on e d o c e n ić w ie d z ę r e l i g ijn ą , k tó r ą B óg p rz e z O b ja w ie n ie p r z e k a z a ł c z ło w ie k o w i, w y ro b ić p r z e k o n a n ia p o s ia d a ją c e w a r to ś ć m o ty w a c y jn ą , u k s z ta łto w a ć ś w ia to p o g lą d re lig ijn y , p o z w a la ją c y c a ło śc io w o p a tr z e ć n a ś w ia t, p rz y g o to w a ć k a te c h iz o w a n e g o do u z a s a d n ia n ia p r a k t y c z n e j w ia ry .
K la s y f ik a c ja m e to d p o łą c z o n a z ic h w y m ie n ie n ie m m ia ła n a c e lu n ie ty lk o u k a z a n ie b o g a c tw a m e to d sto s o w a n y c h w k a te c h e z ie , lecz ta k ż e w s k a z a n ie n a p o tr z e b ę w k o m p o n o w a n ia ic h w c a ło k s z ta łt k a te c h e z y . D o k o n ać
106
BIULETYN KATECHETYCZNY te g o m o ż n a w o p a r c iu o z a ło ż e n ia k a te c h e z y in te g r a ln e j. J e j a u to r ks. p ro f. M. M a j e w s k i s tw ie rd z a , że z a s a d ą w e w n ę tr z n ą ta k p ro p o n o w a n e j m e to d y k a te c h e ty c z n e j p o w in ie n b y ć d ia lo g , k tó r y m a z a w ie r a ć n a s tę p u ją c e e le m e n ty : w z a je m n e o tw a rc ie , w s p ó ln e p o s z u k iw a n ie ź ró d e ł i u k ie r u n k o w a n ie się n a cel, m a k s y m a ln e z a a n g a ż o w a n ie w tw o rz e n ie rz e c z y w is to ś c i, i n t e r p r e t a c ję s ta n o w is k p rz e z ró w n o m ie r n e o d n ie s ie n ie się do O b ja w ie n ia i lu d z k ie j e g z y s te n c ji, w y m ia n a p o s ia d a n y c h i tw o rz o n y c h w a rto ś c i, o s ią g a n ie je d n o ś c i w ró ż n o ro d n o ś c i o ra z o d p o w ie d z ia ln o ść za sie b ie i za s w o je d z ie ł o 5. S to s o w a n ie p lu r a li z m u m e to d w in n o słu ż y ć w y w o ła n iu s p o n ta n ic z n o ś c i i z a a n g a ż o w a n ia , o d k ry w c z o śc i, r e f le k s j i, p rz e ż y c ia , ro z m o d le n ia , ś w ia d e c tw a 6. a. M e to d a V ä s te r a z S p o ś ró d w ie lu w y m ie n io n y c h m e to d n a u w a g ę z a s łu g u je m e to d a V a s te ra z . N a z w a m e to d y w y w o d z i się od n a z w y m ia s ta sz w e d z k ie g o V ä s te r a s , s to lic y s z w e d z k ie j p r o w in c j i V ä s te m a n la n d . T a m z ro d z iła się s w o is ta m e to d a k r ę g u b ib lijn e g o , k tó r ą n a z w a n o V ä s te r a z . M e to d a t a p o m a g a o d c z y ta ć se n s i z n a c z e n ie słó w P is m a Ś w ię te g o d la w s p ó łc z e s n y c h lu d zi. Z w r a c a u w a g ę n a z w y c z a je , n a t u r a l n e sp o s o b y m y ś le n ia , m ó w ie n ia i o p o w ia d a n ia p r z y ję te w c z a sa c h h a g io g r a fa . U czy p rz e n o s ić w c z a sy w sp ó łc z e s n e o d k ry ty se n s z a w a r ty w w y b r a n e j p e ry k o p ie P is m a Ś w ię te g o , b y w n a s tę p n e j k o le jn o ś c i s k ie ro w a ć go do sie b ie i p o d ją ć r e f le k s j ę o ra z p r a k t y k ę ż y c ia z g o d n ą z o d c z y ta n y m se n s e m . Ż y w o tn o ś ć i m o c B ożego sło w a s p r a w ia , że u c z e s tn ic y s p o tk a n ia p o d w p ły w e m te k s tu b ib lijn e g o c z u ją się e g z y s te n c ja l n ie p o ru s z e n i i w e w n ę tr z n ie p rz y m u s z e n i do n a w r ó c e n ia i p r z e m ia n y co d z ie n n e g o życia.M e to d a V ä s t e r a z7 p o s łu g u je s ię tr z e m a z n a k a m i g ra f ic z n y m i: z n a k ie m
z a p y ta n ia , w y k r z y k n ik ie m i s tr z a łk ą . K a ż d y u c z e s tn ik s p o tk a n ia p o w in ie n m ieć p rz e d o c z y m a r o z w a ż a n y te k s t b ib l ijn y a lb o w e w ła s n y m e g z e m p la rz u B ib lii, a lb o o so b n o p rz e p is a n y . S p o tk a n ie ro z p o c z y n a się m o d litw ą do D u c h a Ś w ę ite g o . N a s tę p n ie a n im a to r p o d a je te k s t i p o le c a go o d c z y ta ć in d y w i d u a ln ie w ciszy, p o w o li i z z a s ta n o w ie n ie m się. P o d c z a s c z y ta n ia k a ż d y z u c z e s tn ik ó w w y r a ż a s w o ją r e a k c ję n a p o sz c z e g ó ln e w e r s e t y za p o m o c ą w s p o m n ia n y c h sy m b o li. Z n a k z a p y ta n ia s ta w ia u c z e s tn ik w p r z y p a d k u , g d y tr e ś ć k tó r e g o ś z w e r s e tó w je s t d la n ie g o n ie j a s n a z ja k ie g o k o lw ie k w z g lę d u i ch ce w z w ią z k u z ty m o coś z a p y ta ć . J e ś li u c z e s tn ik g r u p y u z n a k tó r ą ś z p r a w d za o c z y w is tą i z ro z u m ia łą , s t a w ia o b o k w e r s e tu w y k rz y k n ik . S tr z a ł k ę s ta w ia się w te d y , g d y p o p r z e c z y ta n iu ja k ie g o ś z d a n ia u c z e s tn ik c z u je się w e w n ę tr z n ie p o ru s z o n y , p r z y j m u j ą c tr e ś ć d a n e g o z d a n ia ja k o w e z w a n ie s k ie r o w a n e do n ieg o . P o o d c z y ta n iu te k s tu i z a s ta n o w ie n iu się n a d n im a n im a to r z a p y tu je o w e r s e ty , p rz y k tó r y c h p o s ta w io n o z n a k z a p y ta n ia . P ro s i o p r z e d s ta w ie n ie tr u d n o ś c i i w s k a z a n ie , co je s t n ie ja s n e . D o u d z ie le n ia w y ja ś n ie ń z a p ra s z a ty c h z g ru p y , k tó r z y w y k a z a li i n t e le k tu a ln e z ro z u m ie n ie tr e ś c i, s t a w ia ją c p rz y o m a w ia n y m w e rs e c ie w y k r z y k n ik . G d y z o s ta n ą w y ja ś n io n e n ie z r o z u m ia łe d o tą d f r a g m e n ty , w ó w c z a s k ie r o w n ik p y ta o p o z o s ta łe w e rs e ty , p rz y k tó r y c h p o s ta w io n o w y k r z y k n ik i. T y c h u c z e s tn ik ó w z a p ra s z a , b y d z ie lili się s w o im p o z n a n ie m . N a k o n ie c o d p o w ie d z ia ln y za p r o w a d z o n ą ro z m o w ę z a c h ę c a do w y p o w ie d z i te osoby, k tó r e k r e ś lą c s t r z a łk ę z a z n a c z y ły , że te k s t
5 T a m ż e , 153. 6 T a m ż e , 154.
7 E. M ł y ń s k a , P o z a l i t u r g i c z e c z y t a n i e P i s m a ś w i ę t e g o w e w s p ó ł c z e s
