DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rt.2015.62.12-17 szukiwaĔ apostolskich rodzących siĊ mocą Ducha ĝwiĊtego w umysłach i sercach chrzeĞcijan.
DziĊki tematycznemu zakorzenieniu ksiąĪki w hermeneutyce Magisterium KoĞcio-ła staje siĊ ona równieĪ odpowiednim narzĊdziem popularyzatorskim niekiedy trud-nej, niemniej niezwykle waĪnej problematyki bosko-ludzkiego KoĞcioła, całym swo-im jestestwem otwartego przecieĪ na szerzenie zawsze nowego (!) zbawczego orĊdzia Chrystusa Jedynego Zbawiciela.
KsiąĪka jest napisana dobrym, stylistycznie poprawnym i komunikatywnym jĊzy-kiem. Poszczególne jej rozdziały trzymają siĊ tematyki, która zgodnie z kanonami metodologicznymi została właĞciwe rozprowadzona. Tok zawiązanych akapitów two-rzy prawidłowo zhierarchizowany i logiczny układ tekstu. Taki stan publikacji znacz-nie ułatwia czytaznacz-nie i zrozumieznacz-nie znacz-niekiedy doĞü zawiłych problemów zarówno natu-ry ogólnej, jak i szczegółowej. KsiąĪkĊ otwiera rzeczowe wprowadzenie autora i wieĔczy retrospektywne zakoĔczenie.
Praca ks. prof. Stanisława Dyka uwydatnia wysokie walory naukowe. Sposób przedstawienia trudnego zagadnienia nowej ewangelizacji w polskiej rzeczywistoĞci koĞcielnej jest interesujący i inspirujący. Na pewno czytelnik bĊdzie usatysfakcjono-wany bogatą dawką wiedzy i klarowną formą przekazu. Recenzowana ksiąĪka dobrze Ğwiadczy o naukowych kompetencjach autora. UwaĪam, Īe wydanie drukiem niniej-szej pozycji z pewnoĞcią przyniesie chlubĊ Wydawnictwu publikującemu tak dobrą i fachową ksiąĪkĊ, po którą z pewnoĞcią siĊgną polscy teolodzy, duszpasterze i liczne grono aktywnych chrzeĞcijan.
Ks. Bogusław DroĪdĪ Kierownik Katedry Nowej Ewangelizacji Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu
Seria wydawnicza: Kazania w Kulturze Polskiej. Edycje Kolekcji Tematycznych.
Red. ks. Kazimierz Panu
Ğ. T. 1-3 (t. 1: Kazania maryjne, ss. 656; t. 2: Kazania
fu-neralne, ss. 597; t. 3: Kazania pasyjne, ss. 597). Kraków: Wydawnictwo UNUM
2014.
Redaktor zbioru – ks. prof. dr hab. Kazimierz PanuĞ – wskazuje na celowoĞü wy-dania drukiem trzech tomów antologii „[…] zawierających polskie kazania maryjne, funeralne i pasyjne od XIV do XXI wieku. Te ogromne obszary najbardziej zaniedba-nego badawczo działu naszego piĞmiennictwa stanowią cenny materiał Ĩródłowy do poznania dziejów jĊzyka, literatury, sztuki, kultury religijnej, duchowoĞci i obycza-jów” (t. 1, s. 5; t. 2, s. 5; t. 3, s. 5). AntologiĊ kazaĔ staropolskich z tych trzech obsza-rów badawczych uzupełniają najbardziej reprezentatywne kazania z ostatnich stuleci. Teksty staropolskie wymienionych wyĪej grup kazaĔ z XIV-XVIII wieku opracowali
wybitni jĊzykoznawcy i historycy literatury z trzech polskich uczelni: prof. dr hab. Roman Mazurkiewicz (UP), prof. dr hab. Marek Skwara (US), prof. dr hab. Janusz Gruchała (UJ). Natomiast kazania z okresu XIX-XXI wieku opracował ks. prof. Ka-zimierz PanuĞ (t. 1, s. 5; t. 2, s. 6; t. 3, s. 6). To nowatorskie przedsiĊwziĊcie jest kon-tynuacją czterech obszernych pozycji ksiąĪkowych z serii: Wielcy mówcy KoĞcioła (trzy tomy pod red. Kazimierza Panusia, jeden tom pod red. Edwarda StaĔka), które ukazały siĊ jego staraniem w krakowskim Wydawnictwie UNUM w latach 2004-2008. Trzeba wiĊc we wstĊpie podkreĞliü, Īe celowe i aktualne jest wydanie drukiem prezentowanej antologii kazaĔ, która ma wielkie znaczenie dla teorii i praktyki gło-szenia słowa BoĪego. Wszystkie trzy tomy zawierają słowo redaktora, wprowadzenie profesorów, którzy opracowali grupy kazaĔ, wykaz skrótów oraz dwie czĊĞci, w któ-rych podano najpierw „Zasady wydania i transkrypcji”, nastĊpnie poszczególne kaza-nia z komentarzem oraz indeks osób i postaci. Po tekĞcie kaĪdego kazakaza-nia zamiesz-czono takie punkty, jak podstawa wydania, nota biograficzna i objaĞnienia.
Kazania maryjne. Wyd. i oprac. Roman Mazurkiewicz i Kazimierz PanuĞ.
Antolo-gia zawiera 33 obszerne kazania maryjne, w tym 27 od wieku XIV do XVIII i 6 od wieku XIX do XX, których autorami są wybitni i znani kaznodzieje polscy. Roman Mazurkiewicz zauwaĪa, Īe dotychczas ukazały siĊ nieliczne edycje dawnych kazaĔ maryjnych (s. 8-9). We wprowadzeniu czytamy: „«De Maria numquam satis». Ta Ğred-niowieczna dewiza przypisywana Ğw. Bernardowi z Clairvaux, a spopularyzowana przez Ludwika MariĊ Grignion de Monfort, mogłaby stanowiü motto niniejszej anto-logii” (s. 7). Kierując siĊ tym zawołaniem, autorzy pierwszego tomu na wybranych kazaniach przybliĪyli nauczanie o Matce BoĪej w róĪnych okresach dziejów narodu polskiego (s. 653-656). „TrzydzieĞci trzy zebrane tu kazania mają reprezentowaü setki kazaĔ maryjnych spisanych piórem i wydanych drukiem w ciągu siedmiu stuleci, czĊ-sto teĪ wygłoszonych z ambon przez ich autorów” (s. 9). „Zdecydowana wiĊkszoĞü autorów, którzy znaleĨli miejsce w niniejszym wyborze, to najwybitniejsi reprezen-tanci polskiego kaznodziejstwa maryjnego, niektórych tylko moĪna zaliczyü do twór-ców «minorum gentium». Są to głównie, co oczywiste, kaznodzieje katoliccy, wĞród których znaleĨli siĊ duchowni wszystkich niemal godnoĞci koĞcielnych i akademic-kich, z wyraĨną dominacją predykantów zakonnych” (s. 10). Pod wzglĊdem tema-tycznym kazania moĪna podzieliü na dwie grupy. Pierwsza związana jest z takimi mi-steriami z Īycia Matki BoĪej, jak Niepokalane PoczĊcie (Jan z Szamotuł (Paterek), Antoni WĊgrzynowicz), Narodzenie (Peregryn z Opola, Jakub Wujek, Sebastian Stry-jewicz), Imienia Maryi (Jan Zrzelski), Zwiastowanie (Mikołaj z Błonia, Grzegorz Or-szak, Krzysztof KraiĔski, Ignacy HołowiĔski), Nawiedzenie (Fabian Birkowski), Oczyszczenie, czyli Matki BoĪej Gromnicznej (Franciszek Rychłowski, Franciszek Kowalicki, Piotr SemeneĔko, Józef Sebastian Pelczar), BoleĞci Maryi (Kasjan Kor-czyĔski), WniebowziĊcie (Mateusz z Krakowa, Piotr Skarga). Druga grupa kazaĔ o Matce BoĪej wiąĪe siĊ m.in. z Jej tytułami (ĝnieĪna, Anielska, OrĊdowniczka, Opiekunka, Matka polskiej kultury) oraz formami i przedmiotami kultu (Szkaplerz, RóĪaniec, obraz Jasnogórski, Domek LoretaĔski). Jest to wiĊc pierwsza w Polsce, i to bardzo obszerna, antologia kazaĔ maryjnych, której autorzy pragną pomóc
czytelni-kom przynajmniej zorientowaü siĊ w najwaĪniejszych dokonaniach tego typu kazno-dziejstwa (s. 9). Ułatwia to chronologiczny układ kazaĔ i ich Ğcisły związek z po-szczególnymi okresami w dziejach KoĞcioła od Ğredniowiecza po wiek XX.
ħródłem kazaĔ jest przede wszystkim Pismo ĝwiĊte, a w nim Ewangelie, głównie teksty maryjne. Kaznodzieje wykorzystywali takĪe czerpane ze Starego Testamentu prefiguracje Matki BoĪej „(Sara, Rebeka, Rachela, Debora, Judyta, Estera, Jael, wdowa z Sarepty, niewiasta z Tekoa, prorokini Miriam) oraz wyobraĪenia, zjawiska i przedmioty (róĪdĪka Jessego, arka Noego, tron Salomona, góra Syjon, drabina Jaku-bowa, jutrzenka, ogród zamkniĊty, brama zamkniĊta)” (s. 13). Nierzadko jednak w nauce o Matce BoĪej kaznodzieje posługiwali siĊ takĪe apokryfami. Obok Pisma ĝwiĊtego istotnym Ĩródłem tego typu kaznodziejstwa była nauka Ojców KoĞcioła, np. Augustyna, Hieronima, AmbroĪego, Jana Chryzostoma, Grzegorza z Nazjanzu (s. 14). Kaznodziejstwo maryjne było związane z teologicznymi i duszpasterskimi nurtami w poszczególnych epokach i okresach dziejów KoĞcioła. „Chronologiczny układ anto-logii pozwala choüby w ogólnym zarysie przeĞledziü rozwój kaznodziejstwa maryjne-go w Polsce oraz jemaryjne-go związków z tradycją teologiczną, egzegetyczną i hagiogra-ficzną KoĞcioła powszechnego” (s. 16). Dlatego homileta znajdzie w tej antologii obfite ilustracje dla uwydatnienia nurtów teologicznych i sposobów kaznodziejskiej popularyzacji mariologii na przestrzeni dziejów. Na przykład dostrzeĪe „przeskok” widoczny pomiĊdzy Ğredniowiecznym kazaniem-traktatem a kazaniem z okresu rene-sansu, uwolnionym od spekulatywnych komentarzy i nadmiernego alegoryzowania. W renesansowych kazaniach na czoło wysuwa siĊ biblijny obraz Maryi Matki Boga i dziewicy, pełnej pokory i bojaĨni BoĪej, którą chrzeĞcijanie powinni naĞladowaü (s. 17). Kaznodzieja moĪe zatem posłuĪyü siĊ tą antologią w opracowywaniu własne-go kazania maryjnewłasne-go, np. cytowaü z niej jasne, dobitne i zwiĊzłe teksty. Słusznie wiĊc wydawcy zbioru Īywią nadziejĊ, Īe „udostĊpnienie tekstów dawnych kazaĔ ma-ryjnych we współczesnej transkrypcji, opatrzonych przy tym niezbĊdnym komenta-rzem, stanie siĊ zachĊtą do podejmowania dalszych studiów nad dawnym polskim ka-znodziejstwem” (s. 20).
Kazania funeralne. Wyd. i oprac. Kazimierz PanuĞ i Marek Skwara. Zbiór zawiera
15 kazaĔ, w tym czĊĞü pierwsza dziewiĊü (XV-XVIII w.), a czĊĞü druga – szeĞü (XIX-XX w.). W czĊĞci I, s. 27-429, zamieszczono szeĞü obszernych kazaĔ takich au-torów, jak Stanisław ze Skarbimierza (O Īyciu i Ğmierci królowej Jadwigi); Franci-szek z Brzegu (W rocznicĊ Ğmierci Jadwigi); Marcin Białobrzeski (Na pogrzebie
Zygmunta Augusta); SzczĊsny SkarĪyĔski (na obsequiach królowej Katarzyny Jagieł-łówny); Hieronim Powodowski (na pogrzebie Stefana, wielkiego króla polskiego);
Piotr Skarga (na pogrzebie królowej polskiej Anny, ostatniego potomka domu
Jagieł-łowego); Jakub Ostrowski (ĩałosne słoĔca i miesiąca zaümienie […]); Jan Bielski
(Stanisława I pogrzebowa pochwała); Jan Paweł Woronicz (na konkluzji pogrzebu
Michała Jerzego Poniatowskiego). Są to kazania związane głównie z pogrzebami
kró-lów lub osób z rodzin królewskich czy innych władców. Te mowy Īałobne mają wiel-kie znaczenie historyczne, gdyĪ przybliĪają Īycie i działalnoĞü wybitnych ludzi w powiązaniu z religijnym i społeczno-politycznym tłem konkretnego okresu w
dzie-jach od II połowy XIV do koĔca XVIII wieku. Trafnie wybrane kazania i mowy Īa-łobne dobrze uwydatniają charakter tego typu kaznodziejstwa, m.in. zawarte w nich treĞci panegiryczne lub pochwalne, na które zwracają baczną uwagĊ komentatorzy (s. 10-12).
W czĊĞci II zamieszczono szeĞü kazaĔ z ostatnich 200 lat (s. 435-570). Oto auto-rzy kazaĔ: Józef Wincenty ŁaĔcucki (Kazanie podczas religijnych obrzĊdów przy
zło-Īeniu w grobie królów polskich zwłok Józefa KsiĊcia Poniatowskiego); Władysław
Chotkowski (Mowa przy sprowadzeniu zwłok Ğp. Adama Mickiewicza w katedrze na
Wawelu); Antoni Władysław Szlagowski (Mowa Īałobna przy złoĪeniu zwłok Ğp. Hen-ryka Sienkiewicza); Stefan WyszyĔski (Królowi – Królów… Powtórne pogrzebanie króla Kazimierza JagielloĔczyka i królowej ElĪbiety); Józef Tischner (Homilia na po-grzebie Krzysztofa KieĞlowskiego); Stanisław Gądecki („Na słuĪbie Polsce i KoĞcio-łowi”. Homilia podczas Mszy ĝwiĊtej Īałobnej po Ğmierci Prezydenta RP Lecha Ka-czyĔskiego).
Wszystkie kazania Īałobne moĪna podzieliü na dwie grupy z racji osób, których dotyczą. JedenaĞcie kazaĔ wiąĪe siĊ z królami i władcami Polski. Natomiast cztery kazania dotyczą wybitnych ludzi, którzy w szczególny sposób wpisali siĊ w dzieje na-rodu polskiego w wieku XIX i XX, m.in. w czasie niewoli narodowej. Redaktorzy zbioru piszą: „W odniesieniu do XIX, XX i XXI wieku moĪemy powiedzieü metafo-rycznie, Īe zebrane tu kazania poĞwiĊcone zostały «królom ducha i czynu»” (s. 7). Z obfitych objaĞnieĔ do kazaĔ czytelnik dowiaduje siĊ wiele cennych szczegółów i nabywa pełnego spojrzenia na te teksty, lepiej rozumie ich cel i treĞü. Niezwykle fachowo i z wielkim znawstwem przeprowadzone komentarze są bardzo pomocne w zrozumieniu jĊzyka kazaĔ staropolskich, który czĊsto pozostawał pod wpływem ła-ciny. Na przykład liczące piĊü stron kazanie Stanisława ze Skarbimierza o Īyciu
i Ğmierci królowej Jadwigi (s. 27-31) opatrzono 27 obszernymi objaĞnieniami, a do
treĞci poszerzających dołączono 46 przypisów, w sumie 12 stron komentarzy i obja-ĞnieĔ. Podobnie mowĊ abpa Antoniego Władysława Szlagowskiego przy złoĪeniu
zwłok Ğp. Henryka Sienkiewicza, obejmującą cztery strony (s. 509-512), połączono ze
Ĩródłowymi objaĞnieniami i poszerzeniami, które liczą 20 stron (s. 513-532). Rów-nieĪ najnowsze kazanie abpa Stanisława Gądeckiego (Na słuĪbie Polsce, s. 557-563) otrzymało siedem stron komentarzy i objaĞnieĔ (s. 564-570).
Zawarte w omawianym zbiorze kazania Īałobne mają charakter patriotyczny, uczą historii narodu, pobudzają do głĊbokiego szacunku dla królów i wybitnych Polaków (np. Adama Mickiewicza, Henryka Sienkiewicza). DziĊki tej antologii poznajemy równieĪ wybitnych kaznodziejów królewskich, narodowych, mówców patriotycznych. Trafna jest uwaga redaktorów i autorów dzieła, którzy piszą: „Polskie kazania po-grzebowe, spisywane i wygłaszane przez ponad 600 lat, tworzą wielotysiĊczny korpus tekstów. Dokonanie wyboru kilkudziesiĊciu wystąpieĔ z tak olbrzymiego zbioru jest przedsiĊwziĊciem ryzykownym. Dlatego teĪ autorzy zdecydowali siĊ przybliĪyü Czy-telnikowi te poĞwiĊcone najznaczniejszym osobom, zajmującym niekwestionowane miejsca w historii i współczesnoĞci naszego społeczeĔstwa” (s. 7). Omawiana antolo-gia jest zatem piĊknym i godnym uwagi pomnikiem polskiego kaznodziejstwa
fune-ralnego, pomaga czytelnikom poznawaü sposoby mówienia na temat działalnoĞci, Ğmierci i zasług wybitnych osób, uczy wnikaü w formy jĊzykowe i treĞci egzysten-cjalno-teologiczne przekazywane kiedyĞ i współczeĞnie uczestnikom narodowych uroczystoĞci Īałobnych.
Na nowatorski charakter zbioru KazaĔ funeralnych wskazuje takĪe historia kazno-dziejstwa, z której wynika, Īe w takim zakresie nie uczynili tego dotąd polscy homi-leci. Wprawdzie niektórzy z nich przytaczali fragmenty dawnych mów Īałobnych, ale bez specjalnego komentarza krytycznego (I. HołowiĔski, A. Lipnicki, J. Krukowski, Z. Pilch). Natomiast wybitny homileta, historyk kaznodziejstwa – ks. Kazimierz Pa-nuĞ – od przeszło 20 lat przybliĪa dawne kazania polskie, opatrując je komentarzami lub cytując, aby uwydatniü nurty w głoszeniu słowa BoĪego w danej epoce. Ma on teĪ bardzo dobrą orientacjĊ w polskich i obcojĊzycznych zasobach kaznodziejstwa fune-ralnego. Dlatego z radoĞcią naleĪy przyjąü nowe dzieło powstałe przy współpracy homilety z lingwistą i historykiem literatury polskiej, prof. dr. hab. Markiem Skwarą. DziĊki współdziałaniu tych naukowców ksiąĪka odznacza siĊ charakterem interdy-scyplinarnym i tym bardziej nabiera duĪej wartoĞci. MoĪemy takĪe Ğledziü przemiany w egzystencjalnym i teologicznym podejĞciu do problemu i faktu Ğmierci, jej znacze-niu w Īyciu indywidualnym i społecznym.
Kazania pasyjne. Wyd. i oprac. Janusz S. Gruchała i Kazimierz PanuĞ. Trzeci tom
antologii zawiera 20 kazaĔ pasyjnych, w tym 14 z XVI-XVIII wieku i szeĞü z XIX-XX wieku (w tym dwie konferencje pasyjne). ĝwiadczy to o rozwoju kaznodziejstwa pasyjnego w ciągu 500 lat, a szczególnie w związku upowszechnieniem naboĪeĔstwa
Gorzkich Īali, które powstało w XVIII wieku i trwa do dzisiaj. „Historia mĊki Jezusa
Chrystusa jest jedną z najwaĪniejszych opowieĞci w dziejach ludzkoĞci. Wydarzenia, do których doszło w Jerozolimie przed prawie dwoma tysiącami lat, mają dwa wy-miary: nadprzyrodzony i zupełnie ziemski, a ich konsekwencje dotykają wszystkich pokoleĔ i narodów” (s. 7). Stąd teĪ kerygmat mĊki PaĔskiej ciągle przewija siĊ w gło-szeniu słowa BoĪego od czasów biblijnych po dzieĔ dzisiejszy, a Ğwiadczy o tym ni-niejsza antologia. NajwiĊkszą grupĊ zawartych w niej treĞci tworzy 12 kazaĔ pasyj-nych na Wielki Piątek, kiedy to Zbawiciel bezgranicznie posłuszny Ojcu cierpiał i umarł na krzyĪu dla zbawienia wszystkich ludzi. Oto chronologiczny wykaz autorów kazaĔ wielkopiątkowych: Grzegorz Orszak, Piotr Skarga, Gabriel Leopolita (Za-wieszko), Fabian Birkowski, Jacek Liberiusz, Franciszek Rychłowski, Walerian Gu-towski. W antologii są teĪ kazania na temat: kuszenia Chrystusa (Józef Teodorowicz), siedmiu słów Jezusa z krzyĪa, na Wielki Piątek (Piotr Skarga), Abla i Chrystusa (Edward Staniek), Piotra i Judasza (Antoni Szlagowski), Matki Bolesnej (Augustyn Rakiewicz), potrzeby wywyĪszenia Syna Człowieczego (Jan Pietraszko).
Na problematykĊ związaną z kazaniami pasyjnymi wskazuje szczegółowe wpro-wadzenie, które zawiera nastĊpujące aspekty: tło ogólne, wielkopostne – pokutne – pasyjne, „Historyja”, warsztat krasomówczy, kompozycja i topika (s. 8-23). Kazania pasyjne Ğwiadczą o sposobach objaĞniania Pisma ĝwiĊtego, korzystania z odpowied-nich komentarzy (s. 15-19), a takĪe mówią o posługiwaniu siĊ takimi metodami, jak naĞladownictwo i plagiat (s. 15-16). W głoszeniu kazaĔ pasyjnych czĊsto stosowano
narracjĊ, gdyĪ jej przedmiotem była „Historyja” (stąd równieĪ narratio continua), która skupiała uwagĊ słuchaczy, a takĪe ułatwiała dramatyzacjĊ epizodów mĊki PaĔ-skiej (s. 13-15). Kaznodzieje koncentrowali siĊ takĪe na wybranych epizodach z opisów mĊki, np. mówili o siedmiu słowach Chrystusa z krzyĪa, o kielichu mĊki i cierpienia (Ogrójec). Znamienne jest łączenie mĊki z jej figurami i typami ze Starego Testamen-tu (Abel, Jonasz, wąĪ miedziany) czy nawiązywanie do Lamentacji Jeremiasza (s. 20-23). MoĪna wiĊc stwierdziü, Īe tak w dawnych, jak i we współczesnych kazaniach pa-syjnych zawarta jest bogata treĞü chrystologiczna, którą warto byłoby poznawaü.
NaleĪy stwierdziü, Īe w pełni uzasadnione i celowe było opracowanie i wydanie drukiem zbioru kazaĔ pasyjnych pochodzących z okresu 500 lat. DziĊki temu moĪe-my Ğledziü przemiany w kaznodziejskiej interpretacji opisów mĊki PaĔskiej, a takĪe w sposobach łączenia ich orĊdzia z Īyciem człowieka.
*
DziĊki współpracy czterech naukowców, homilety – historyka kaznodziejstwa oraz trzech jĊzykoznawców i historyków literatury, powstało nowatorskie dzieło, któ-re wzbogaca wiedzĊ o literaturze polskiej, homiletykĊ i kaznodziejstwo. Ta obszerna antologia, która zawiera 68 kazaĔ, w tym 50 z XIV-XVIII w. i 18 z XIX-XXI w. PrzedsiĊwziĊcie to zasługuje na pochwałĊ, jest godne kontynuacji i naĞladowania, uczy bowiem, w jaki sposób ze skarbca polskiej literatury wydobywaü „rzeczy nowe i stare” (Mt 13, 52). Prezentowane trzytomowe dzieło wpisuje siĊ złotymi zgłoskami w historiĊ polskiej literatury i teologii, w pełni zasługuje na rozpowszechnianie.
Staranne i obszerne komentarze do kazaĔ są obfitym Ĩródłem wiedzy z historii jĊ-zyka, kultury, KoĞcioła, narodu i paĔstwa. Ma to szczególne znaczenie, gdyĪ dawne kazania nasuwają wiele trudnoĞci współczesnym ludziom, m.in. przez to, Īe zawierają archaizmy, zwroty łaciĔskie itp. DziĊki fachowym objaĞnieniom czytelnik moĪe le-piej wniknąü w treĞü i formĊ tych kazaĔ i mów, tym bardziej gdy nie zna jĊzyka sta-ropolskiego. Przez Īmudną pracĊ współpracujący ze sobą autorzy i redaktorzy przy-bliĪyli cenne teksty, pomniki polskiej literatury religijnej, w tym równieĪ twórczoĞci kaznodziejskiej.
Na wartoĞü opisywanych kazaĔ wskazuje ich znaczenie dla współczesnej nauki. Chodzi tu bowiem o aktualną przydatnoĞü tej antologii do nauczania historii kazno-dziejstwa; teksty te ułatwią homiletom czerpanie z dawnych kazaĔ i powoływanie siĊ na nie w sposób krytyczny i obiektywny. MoĪna teĪ bĊdzie badaü przemiany i kierun-ki rozwoju w dziedzinie formy i treĞci kazaĔ, mów i przemówieĔ praktykowanych w ciągu wieków. Na podstawie tych zbiorów bĊdzie moĪna pisaü prace dyplomowe i uczyü siĊ historii kaznodziejstwa, gdyĪ wprowadzenia do trzech tomów zawierają wiele treĞci z historii i teorii kazaĔ maryjnych, Īałobnych i pasyjnych. Trzytomowa antologia kazaĔ powinna znaleĨü poczesne miejsce w kaĪdej bibliotece teologicznej, a takĪe w ksiĊgozbiorach z historii literatury polskiej oraz w pomocach z historii ka-znodziejstwa i do üwiczeĔ z homiletyki. MoĪna np. zadawaü studentom (klerykom) przeanalizowanie jednego kazania, kaĪdemu innego, aby nauczyli siĊ czytaü i
rozu-DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rt.2015.62.12-18 mieü teksty dawne i potrafili czerpaü z nich w posłudze słowa BoĪego. Taka lektura uwraĪliwi kleryków i kapłanów na ponadczasowe problemy kaznodziejskie i histo-ryczne.
Twórcom zbiorowego dzieła z historii literatury polskiej i kaznodziejstwa naleĪy gratulowaü i Īyczyü dalszych osiągniĊü w tych dziedzinach wiedzy, nowych i twór-czych publikacji. Oby ze skarbca przeszłoĞci polskiej literatury nadal wydobywali cenne treĞci, czyniąc to dla dobra polskiej nauki i duszpasterstwa. DziĊki temu histo-ria bĊdzie nauczycielką Īycia – magistra vitae, a kazania pobudzą czytelników do wiary opartej na słowie BoĪym. Profesorom – Autorom i Redaktorom Īyczymy dobrego przyjĊcia ich wiekopomnego dzieła przez czytelników.
Ks. Jan Twardy WyĪsze Seminarium Duchowne w PrzemyĞlu
El
Ībieta K
UCHARSKA-D
REIß. Der gepredigte Gott, linguistisch gesehen.
Gottes-bilder im vergleich. Theolinguistica Band 6. Insingen: Akademische
Verlagsoffi-zin Bauer & Raspe Kg Edition Schneider & Weigel ²2014 ss. 256. ISBN
978-3-8461-1008-9.
Zainteresowania naukowo-badawcze ElĪbiety Kucharskiej-Dreiß, germanistki, doktor nauk humanistycznych w zakresie jĊzykoznawstwa niemieckiego, koncentrują siĊ na zagadnieniach jĊzykoznawczych, które juĪ od czasów studiów w zakresie filo-logii germaĔskiej na Uniwersytecie Wrocławskim zmierzają wyraĨnie w stronĊ lin-gwistyki historycznej i porównawczej oraz jĊzyka religijnego (niemieckiego i pol-skiego). ĝwiadczy juĪ o tym tematyka napisanej przez nią w jĊzyku niemieckim pracy magisterskiej (1991) dotyczącej form grzecznoĞciowych i adresatywnych w obszarze trzech wybranych wyznaĔ: ewangelickiego, prawosławnego i mojĪeszowego, stano-wiącej studium porównawcze ujĊte od strony socjolingwistycznej. Problematyce jĊ-zykoznawczej poĞwiĊcona jest równieĪ jej, sformułowana po niemiecku, rozprawa doktorska (1994). traktująca o uĪyciu zwrotów grzecznoĞciowych w niemieckiej i polskiej epistemologii, mająca charakter diachronicznego studium porównawczego. Dalsze badania naukowe dr Kucharskiej-Dreiß dotyczą głównie niemieckiego jĊzyka religijnego: jĊzyka kazaĔ, form adresatywnych w komunikacji religijnej czy wzajem-nego przenikania siĊ jĊzyka sfery sacrum i profanum. Jej Īyciową pasją badawczą zdaje siĊ byü stosunkowo młoda dyscyplina naukowa – teolingwistyka (niemiecka i polska), powstała na styku teologii i jĊzykoznawstwa, której rozwój, ugruntowanie i popularyzacja w Polsce jest w znacznej mierze jej zasługą. Od 2006 roku pasjĊ tĊ realizuje w ramach załoĪonego przez siebie (wspólnie z prof. A. Greule z Ratyzbony i dr hab. M. Makuchowską z Opola) miĊdzynarodowego zespołu badawczego
