DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rped.2016.8(44).3-6
GRZEGORZ KRAWIEC MIROSŁAW RUCKI€
WYCHOWANIE DO CZYSTO
CI
W PRAWIE MOJ
ESZOWYM
1. WYCHOWANIE DO CZYSTOCI
Czysto, jak ju wielokrotnie udowadniano, jest wartoci1, która wymaga wspierania2, m.in. ze strony osób wychowujcych młode pokolenie, tzn. rodzi-ców, nauczycieli, wychowawców i pedagogów. Człowiek rodzi si jako istota sła-ba, bezradna i potrzebujca wsparcia, wychowania. W pedagogice współczesnej wiele mówi si o wychowaniu, jakie ono powinno by, jaki powinno mie cel, przez kogo powinno by realizowane, a przede wszystkim czym ono jest3. Bada-cze wskazuj, e wychowanie charakteryzuje si odwag odnoszenia si do istoty bytu człowieka, i nie wolno go redukowa jedynie do metod oddziaływania na drugiego człowieka i osigania tym samym okrelonych celów4.
Korczak, twórca systemu wychowania opiekuczego, przedstawiał w swoich pi-smach wychowanie jako umiejtne wspieranie, wspomaganie, rozwijanie w dziecku jego uzdolnie i wrodzonych moliwoci. Wychowanie to proces uczestnictwa wy-chowanków w zdobywaniu wiedzy, nowych dowiadcze, poznawaniu wiata5.
Mgr GRZEGORZ KRAWIEC – pracownik redakcji czasopisma „Miłujcie si!”; e-mail: grzegorz.wiktor.krawiec@gmail.com
€Dr hab. in. MIROSŁAW RUCKI – Wysze Seminarium Duchowne Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej w Poznaniu, ul. Panny Marii 4, 60-962 Pozna; e-mail: miroslaw.rucki@gmail.com
1
Por. np. G. KRAWIEC, CzystoĞü jako wartoĞü, „Roczniki Pedagogiczne” 7(43) (2015), nr 3, s. 93-114.
2
D. KORNAS-BIELA, CzystoĞü, w: K. CHAŁAS (red.), Encyklopedia aksjologiczna, Radom: Polwen 2016.
3 Zob. np.: S. GAŁKOWSKI, Rozwój i odpowiedzialnoĞü: antropologiczne podstawy koncepcji
wychowania moralnego, Lublin: Wydawnictwo KUL 2003.
4
B. LIWERSKI, Pedagogika ogólna, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012, s. 340.
5
szyski rozumie je jako „zamierzone działania w formie interakcji społecznych majce na celu wywołanie trwałych podanych zmian w osobowociach ludzi”6. Wychowanie jest równie okrelane jako układ oddziaływa społecznych, które wywołuj zmiany w osobowoci człowieka poddawanego tym oddziaływaniom7. Palka wychowanie przedstawia jako działania słuce kształtowaniu osobowoci człowieka i wspomaganiu rozwoju osobowoci, którego celem jest kształtowanie postaw wychowanków oraz formowanie ich systemu wartoci8. wity Jan Paweł II podkrelał, e „wychowanie jest przede wszystkim obdarzaniem człowieczeĔstwem
– obdarzaniem dwustronnym”9.
Badacze s zgodni co do tego, e przedwczesna aktywno seksualna czło-wieka manifestuje si jako niedojrzała i asocjalna, a to odchylenie od normy moe si utrwali i sta si w pó niejszym yciu powanym obcieniem10. Fakt ten nakłada na rodziców, opiekunów i wychowawców szczególn odpowiedzialno za wychowanie dziecka w czystoci, czyli za stworzenie mu warunków do osi-gnicia pełnej dojrzałoci.
Odnoszc do czystoci kwestie wychowania, warto dostrzec konkluzj o. J. Wo-ronieckiego: „Zadaniem czystoci jest da tak sprawno w panowaniu nad budzcymi si od czasu do czasu w kadym człowieku poruszeniami płciowymi, iby umiał dawa im ujcie tylko w wypadkach dozwolonych przez moralno, a wic w granicach uczciwego poycia małeskiego, natomiast, aby umiał je za-trzymywa we wszystkich innych warunkach”11.
Widzimy wic czysto jako pozytywn dyspozycj człowieka „do czynienia dobra” (KKK 1803), który chce y w jednoci i w zgodzie z Bogiem, z innymi i ze sob samym.
2. POTRZEBA WYCHOWANIA DO CZYSTOCI
Znaczenie ludzkiego ciała i płciowoci zostało przez pedagogów dostrzeone i docenione. Jest rozpatrywane przez wielu badaczy w kategoriach
6 H. MUSZY
SKI, Zarys teorii wychowania, Warszawa: PWN 1977, s. 25.
7
A. GURYCKA, Struktura i dynamika procesu wychowawczego, Warszawa: PWN 1979, s. 55.
8
Cyt. za: E. TABORA-MARCJAN, Terminologiczne podstawy refleksji pedagogicznej i
eduka-cyjnej, w: R. IVA, A. GUZIK, Teoretyczne i praktyczne aspekty współczesnej edukacji, Kraków: Krakowska Akademia im. A.F. Modrzewskiego 2009, s. 46.
9
P. SŁABEK, Jan Paweł II naucza. O rodzinie, Kraków: Wydawnictwo M 2011, s. 58.
10 J. PIEGSA, MałĪeĔstwo sakramentem – rodzina koĞciołem domowym, Opole: WT
Uniwersy-tetu Opolskiego 2005, s. 41.
11
J. WORONIECKI, Katolicka etyka wychowawcza, t. II: Etyka szczegółowa, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL 1986, s. 173.
nych12. Midzy innymi zauwaa si destruktywny wpływ niewłaciwie wykorzy-stanej płciowoci na rozwój społeczestwa13. W procesie promowania zdrowego podejcia do płciowoci niezaprzeczalnie wan rol odgrywaj nauczyciele14, ale przede wszystkim rodzina15.
Z teologicznej perspektywy fundamentalne znaczenie cnoty czystoci wynika std, e tylko człowiek czysty jest w stanie dobrze realizowa zadania yciowe, poniewa staje si zdolny do miłoci oraz nabywa umiejtnoci „nawizywania wizów komunii z drugim człowiekiem” (KKK 2332). Czysto ley u podstaw witoci – daje moliwo ogldania Boga (Mt 5, 8) oraz jest warunkiem wier-nego wypełnienia kadego z powoła szczegółowych: do małestwa, kapłastwa czy ycia konsekrowanego16. W sposób naturalny najblisza rodzina jest rodo-wiskiem wzrastania, a wic i wychowania człowieka. Rodzina zawsze była miej-scem zapewniajcym cigło pokole, a jednoczenie przygotowujcym czło-wieka do załoenia własnej rodziny.
W Sandomierzu, w 1999 r. Jan Paweł II powiedział, e „Wychowanie do czy-stoci jest jednym z wielkich zada ewangelizacyjnych, jakie obecnie staj przed nami. Im czystsza bdzie rodzina, tym zdrowszy bdzie naród”. Zadanie, które wskazuje nam Bóg Biblii i wity Papie, jest stale rosncym wyzwaniem. W 1981 r. Instytut Guttmachera17 wykazał na podstawie przeprowadzonych bada, e 81% nieonatych mczyzn i 60% nieonatych kobiet współyło seksualnie przed lubem. Ci młodzi ludzie rozpoczynali aktywno seksualn ju w wieku jedenastu lat, i było to w 1981 roku! W cigu ostatnich lat procent młoziey podejmujcej seksualne współycie przedmałeskie wzrósł w szokujcy sposób18.
Aktywno seksualna młodych ludzi prowadzi do bardzo wielu problemów, z których jednym z najwikszych s cie nastolatków. Odsetek nieletnich
12
D. KUBIAK-JABŁO SKA, Ciało jako kategoria pedagogiczna, „Roczniki Pedagogiczne” 6(42) (2014), nr 1, s. 69-85.
13
Pornografia – zagroĪenie dla rodziny i społeczeĔstwa. Materiały z posiedzeĔ sejmowej Komisji Rodziny oraz senackiej Komisji Rodziny i Polityki Społecznej, Warszawa 1999.
14 K. WOJCIECHOWSKA, Nauczyciel – przewodnikiem w procesie promowania zdrowia w szkole,
„Roczniki Pedagogiczne” 6(42) (2014), nr 2, s. 127-142.
15
S. CUDAK, Znaczenie rodziny w eliminowaniu trudnoĞci wychowawczych u dzieci i młodzieĪy, „Roczniki Pedagogiczne” 6(42) (2014), nr 4, s. 33-50.
16
Por. M. DZIEWIECKI, Jak mówiü do młodych o czystoĞci i jak wychowywaü w czystoĞci?, „Zeszyty Formacji Katechetów” 15(2015), nr 3(59), s.77-92.
17 J. MCDOWELL, Nie! PomóĪ swojemu dziecku pokonaü presjĊ seksualną, Lublin:
Wydawnic-two Pojednanie 1992.
18
S. GRZELAK, Profilaktyka ryzykownych zachowaĔ seksualnych młodzieĪy. Aktualny stan
tek19 wród ogółu rodzcych stanowi 10%20. Dua cz z tych kobiet sporód nastolatek, które wychodz za m z powodu ciy, rozwiedzie si przed upły-wem kilku lat21. Innym powanym problemem s choroby weneryczne, które stale si rozprzestrzeniaj22 z powodu rozwizłoci. Mniej widoczne, ale równie realne, s inne negatywne konsekwencje seksualnego współycia przedmałeskiego, w których znajdujemy: poczucie winy, niskie poczucie własnej wartoci, poczucie bycia wyzyskanym, niepewno – czy przyszły współmałonek zrozumie i prze-baczy, rozczarowanie seksualnoci i lud mi, a nawet przyszłym małestwem.
Historia biblijna bdca wiadectwem działania Boga w yciu poszczególnych ludzi i całych społeczestw ukazuje spojrzenie na płciowo oraz zagadnienia zwizane z wychowaniem w sposób sugerujcy długotrwały rozwój zdrowego społeczestwa. Prawo Mojeszowe wyra nie o tym mówi: „Wybierajcie wic y-cie, abycie yli wy i wasze potomstwo, miłujc Pana, Boga swego, słuchajc Je-go głosu, lgnc do Niego; bo tu jest twoje ycie i długie trwanie twego pobytu na ziemi” (Pwt 30, 19-20). Prawodawca oczekuje podejmowania konkretnych kro-ków wychowawczych, których celem jest przedłuenie trwania narodu Izraela. Midzy innymi dotyczy to zachowywania czystoci przedmałeskiej, wiernoci w małestwie, wielodzietnoci i utrzymywania wizi rodzinnych.
3. POLITYKA PRORODZINNA W STAROYTNYM IZRAELU
3.1. WSPÓLNOTA RODZIN
Zaczynajc od Ksigi Wyjcia, ju od jej pierwszego wersetu, Izraelici s postrzegani przez Prawodawc jako wspólnota rodzin: „Kady [z synów Jakuba] przyszedł [do Egiptu] ze swoj rodzin” (Wj 1, 1). Nakaz wypełniania wszystkich postanowie Prawa skierowano do Izraelitów, ich synów i wnuków (Pwt 6, 2). Prawodawca przypomina zbiorowe dowiadczenie wszystkich członków rodzin stanowicych naród izraelski: „Stoicie dzisiaj wszyscy przed obliczem Pana, Boga
19
Kobiety, które zaszły w cie i (lub) urodziły dziecko do 18. roku ycia.
20
B. FRANKOWICZ-GASIUL, A. MICHALIK, A. CZERWI SKA, M. ZYDOREK, J. OLSZEWSKA, J. OL
-SZEWSKI, CiąĪa młodocianych – problem medyczny i społeczny, „Studia Medyczne” 11(2008), s. 57-63.
21
Rozwody w Polsce według lat: 1946 – 8,0 tys.; 1950 – 11,0 tys.; 1960 – 14,8 tys.; 1970 – 34,6 tys.; 1980 – 39,8 tys.; 1990 – 42,4 tys.; 2000 – 42,8 tys., w: Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej
Polskiej, Warszawa: Ministerstwo Edukacji Narodowej 2014, s. 42.
22
Z 1227 zarejestrowanych przypadków w 2005 roku do 1892 w roku 2013 – Rocznik
Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej, s. 38. Wród najbardziej powszechnych chorób wymienia si:
waszego: wasi naczelnicy pokole, wasi starsi, wasi zwierzchnicy i kady Izraelita; wasze dzieci i ony, i obcy, który przebywa w twoim obozie” (Pwt 29, 9-10)23. Indywidualny yd jest postrzegany jako członek wspólnoty rodzin.
Ksiga Kapłaska (rozdz. 23) zawiera obszerny opis „czasów witych dla Pana”. S to wita i uroczystoci na cze Pana Boga Izraela, a udział w tych uroczystociach jest przewidziany dla całych rodzin. Na przykład baranek pas-chalny jest przeznaczony do spoycia dla rodziny (Wj 12, 3). Według nauk rabi-nicznych Szabat jest witem najbliszej rodziny, podczas gdy Pascha jest witem scalajcym dalsz rodzin, poniewa na jednego baranka przypada około 10 osób (Pesachim 64b). Oprócz zawartych w Prawie przepisów istnieje wiele zwyczajów ydowskich na poszczególne wita, które pomagaj umocni wizi rodzinne.
Ksiga Powtórzonego Prawa (np. 12, 7; 12, 12; 12, 18) mówi o tym, by razem z rodzinami spoywa dary i radowa si przed Bogiem. Wspólne z dalszymi krew-nymi lub ssiadami złoenie ofiary i ukrycie si przed aniołem mierci wymusza wzajemne przebaczenie, tolerancj lub przynajmniej uznanie wszystkich kłótni za mniej wane. Wszyscy powinni razem postara si o baranka i wspólnie spdzi t noc, gdy w całym Egipcie gin pierworodni synowie.
Dary składane dla Boga w ofierze s pokarmem i ródłem radoci. Cały naród ydowski jest zaproszony do uczty ycia, wraz z rodzinami, dziemi i nawet nie-wolnikami. Dla kontrastu podano przeraajcy obraz cywilizacji mierci (zob. Pwt 12, 31), w której zabija si dzieci dla boków. Jak wyjania Leksykon religii, ofiara z ludzi wystpowała praktycznie we wszystkich religiach, niezalenie od tego, jak była rozwinita dana kultura24. Dokumenty wspominaj o paleniu dzieci na ofiar bokom nawet w II wieku po Chr.25 Niestety, współczenie równie mamy do czy-nienia z zabijaniem dzieci w cywilizacjach yjcych bez Boga. Aborcje s mor-derstwem dzieci dla boka wygody i dobrobytu w materialistycznej cywilizacji Zachodu, natomiast posyłanie dzieci na samobójcze akcje terrorystyczne w imi boka Allaha26 jest charakterystyczne dla cywilizacji islamu27.
23 Jeli nie podano inaczej, cytaty z Pisma w. w jzyku polskim przytoczono według Biblii
Tysiąclecia (Pozna: Pallottinum 2000).
24
B. ZASIECZNA (red.), Leksykon religii od A do ĩ, Warszawa: MUZA 1994, s. 253.
25
P. KAWERAU, T. KRÓLL(Transl.), The Chronicle of Arbela, Lovanii 1985, s. 4.
26
Zob. np.: A. BERKO, The Smarter Bomb: Women and Children as Suicide Bombers, Plym-outh, UK: Rowland & Littlefield 2012.
27 W wiecie islamu pojawiaj si te przeraajce pomysły na „seksualny dihad” – kobiety
muzułmaskie z rozkazu imamów np. jad masowo do Syrii i Iraku, by zaspokaja potrzeby seksu-alne dihadystów Pastwa Islamskiego. Zob. np.: A.S. BENYAMIN, Wysiłek, AIDS i ciąĪa. Kultura
porównaw-Mojesz w imieniu Prawodawcy wyjania Izraelitom: „Na tym polega nasza sprawiedliwo, aby pilnie przestrzega wszystkich tych polece wobec Pana, Boga naszego, jak nam rozkazał” (Pwt 6, 25). Naród izraelski jako wspólnota rodzin musi przestrzega Przykaza, i jako wspólnota zostanie uznany za naród sprawiedliwy. W przeciwnym wypadku wspólnocie rodzin grozi kara, podobna do tej, jaka spadła na buntowników i ich rodziny (Lb 16, 20-35).
3.2. NAKAZ POSIADANIA I WYCHOWYWANIA POTOMSTWA
Izraelici uwaaj, e słowa wypowiedziane przez Boga na samym pocztku istnienia człowieka, gdy Bóg mu błogosławił i powiedział: „Bd cie płodni i roz-mnaajcie si” (Rdz 1, 28), s nakazem religijnym (przykazaniem). Dlatego w ju-daizmie istnieje przekonanie, e kady yd powinien si oeni, i kada ydówka powinna wyj za m. Wie si z tym faktem konieczno zachowywania czystoci: np. wdowa, która zachowała czysto w swoim wdowiestwie, mogła by ponownie polubiona28, a arcykapłan mógł polubi tylko dziewic z rodu ka-płaskiego29. Czysto bowiem chroni podstawow funkcj rodziny, jak jest pło-dno, i stwarza warunki do budowania wyjtkowych relacji miłoci małeskiej.
Przepisy nadane na Synaju umacniaj i pogłbiaj rozumienie zakładania ro-dziny jako nakazu religijnego. Ksiga Powtórzonego Prawa (7, 13) mówi o tym, e miło Boga do Izraelitów przejawi si przez liczne potomstwo i błogosławie-stwo dla „owocu łona”. ydzi otrzymuj obietnic płodnoci, płodno jest ele-mentem błogosławiestwa. Płodno ewidentnie jest wartoci dla Izraelitów, i ta warto potwierdzona zostaje przez Boga, który ponawia w ten sposób błogosła-wiestwo pierwotne: „bd cie płodni i rozmnaajcie si” (Rdz 1, 28).
W Ksidze Wyjcia (23, 26) pojawiaj si podobne słowa, o jeszcze silniejszym wyd wiku: „nie bdzie w twoim kraju ronicej i niepłodnej”. Bóg jawi si jako pan ycia i mierci, który obdarza płodnoci i zapobiega poronieniom. Zakłada si, e ludzie maj do płodnoci takie samo podejcie: pragn, by kobiety rodziły dzieci (a nie tylko dostarczały przyjemnoci seksualnej), i nawet nie przychodzi im na myl moliwo wykonywania sztucznych poronie (spdzania płodu, praktyko-wanego w innych kulturach). Bóg jako Prawodawca uwaa, e rodzenie dzieci jest najwiksz wartoci, dlatego błogosławiestwo z obietnic zapewnienia płodnoci powtarza si w Ksidze Kapłaskiej (26, 9), w której równie wybrzmiewa
cze nad jĊzykiem i kulturą – tradycja i innowacja”, 22-23 wrzeĞnia 2015, PoznaĔ, Materiały
kon-ferencyjne, niepublikowane, s. 5.
28
C. WASSEN, Women in the Damascus Document, Atlanta: SBL 2005, s. 115.
29
W. LOADER, The Dead Sea Scrolls on Sexuality: Attitudes Towards Sexuality in Sectarian and
klestwo – gro ba odebrania potomstwa (26, 22). Przeraajca zapowied pojawia si dalej, w wersecie 22, 29, mówicym o poeraniu przez matki ciał własnych dzieci. Jak wiemy, takie sytuacje rzeczywicie miały miejsce zarówno w czasach biblijnych (2 Krl 6, 28-29), jak i w czasie oblenia Jerozolimy przez Rzymian30 w 70. roku po Chr.
Z drugiej strony, wypełnienie wieku przykaza jest niemoliwe bez dzieci. Bóg niejednokrotnie wspomina o wychowaniu dzieci i wnuków, podnoszc płod-no do rangi misji religijnej, nakazujc: „[...] aby opowiadał dzieciom twoim i wnukom, co zdziałałem w Egipcie. A znaki moje czyniłem midzy nimi, aby wiedzieli, e Ja jestem Pan” (Wj 10, 2). Noc paschalna jest nazwana „noc czu-wania po wszystkie pokolenia” (Wj 12, 42), sugerujc cigło pokoleniow, jedno narodu jako wspólnoty wszystkich pokole. W Ksidze Powtórzonego Prawa (4, 9-10) jest mowa o tym, e ydzi powinni przekaza wszystko swoim dzieciom i wnukom; maj uczy si sami i uczy swoich synów. Oczywistoci jest, e skoro wszystkie przepisy Prawa miały by przekazywane dzieciom, rów-nie zagadnienia czystoci musiały by elementem wychowania.
4. CZYSTO SEKSUALNA JAKO ELEMENT POLITYKI PRORODZINNEJ
Majc na wzgldzie błogosławiestwa zwizane z płodnoci, moemy bez trudu zauway, e bezenno nie stanowiła wartoci dla Izraelitów31. Jednak czysto, zarówno przedmałeska, jak i małeska, była przedmiotem troski Pra-wa Mojeszowego. Prawodawca powica wiele uwagi rónym aspektom zwi-zanym z zachowaniem czystoci, takim jak unikanie rozpusty, nierzdu, cudzo-łóstwa, zachowa zboczonych. Naley jednak zauway, e sprawa nie zamyka si wyłcznie na VI przykazaniu, ale przy rónych okazjach Prawodawca powra-ca do tych zagadnie, eliminujc wszystko, co mogłoby zburzy szczcie mał-eskie i pikno rodzinnej atmosfery.
W jzyku hebrajskim i w mentalnoci staroytnych Izraelitów przykazanie „Nie cudzołó” nie obejmowało wszystkich rodzajów nieczystoci, a „Nie podaj ony bli niego swego” w ogóle nie dotyczyło podania seksualnego32.
30
Opowiada o tym Józef Flawiusz (Wojna Īydowska, VI, 3, 4).
31
Szerzej na ten temat np.: S. JANKOWSKI, BezĪennoĞü w PiĞmie ĝwiĊtym i nauce KoĞcioła, w: I. WERBI SKI (red.), Celibat znakiem płodnoĞci duchowej w Chrystusie. W 40-lecie encykliki
„Sacerdotalis caelibatus”, Toru: Wydawnictwo Naukowe UMK 2009, s. 11-51.
32
Gdyby było inaczej, Jezus Chrystus nie musiałby definiowa podania jako „cudzołóstwa w sercu” (Mt 5, 28). Ponadto tekst hebrajski Wj 20, 17 mówi o „wszystkim, co naley do twojego bli niego” (dosłownie „wszystko, co jest jego”), jednym cigiem wymieniajc on, sług,
słuebni-Z kontekstu ustpów biblijnych wynika, e pojcie „cudzołóstwo” (naaf ) dotyczy tylko działa seksualnych mczyzny (onatego lub nieonatego) z ko-biet, która jest on innego mczyzny33. Takie rozumienie potwierdza równie dokument z Qumran, mówicy: „aden człowiek nie powinien cudzołoy z ko-biet, która ma ma”34. Ksiga Liczb (5, 12-13) okrela niewierno (maal ) jako współycie ony z innym mczyzn (nie z mem), który – dosłownie – „kładzie si z ni, wylewajc nasienie” ( ! " # !$# !%).
W tekstach biblijnych pojawia si wyra ne rozrónienie midzy rozpust a cu-dzołóstwem: „dlatego wasze córki [czyli niezamne dziewczyny] uprawiaj nierzd [ &"$&'( )*], a wasze synowe [lub ony] cudzoło ["(+ #(*]” (Oz 4, 13-14)35. Gdy jest mowa o córkach znajdujcych si pod opiek rodziców, ich aktywno seksualna nie jest nazywana cudzołoeniem (), nawet jeli chodzi o współycie z onatym mczyzn. W tych sytuacjach uywa si słowa „nierzd” (zana " ). Pojcie „cudzołóstwo” natomiast pojawia si w przypadku kobiety nazywanej
kalla (",-), okreslenie to moe oznacza „pann młod, synow, nowo polubion
kobiet”36, czyli kobiet zamn.
Prawdopodobnie pojciem „cudzołóstwo” () nie jest objte równie współ-ycie onatego mczyzny z niezamn kobiet. Ksiga Ozeasza (Oz 4, 14), mówic: „wy sami obcujecie z nierzdnicami”37, nie nazywa takiego obcowania cudzołóstwem. Odrónienie cudzołóstwa od nierzdu, rozpusty i in. ma podsta-wowe znaczenie, poniewa akt seksualny objty zakazem „nie cudzołó” (czyli współycie zamnej kobiety z kimkolwiek oprócz jej ma) jest karany mierci (Kpł 20, 10). Inne rodzaje aktywnoci seksualnej nie s objte tym przykazaniem; reguluj je osobne przykazania.
c, osła itp., bez dodawania kolejnych „nie podaj”, które sugerowałyby odmienny sposób poda-nia. Dlatego te ydzi rozumiej to przykazanie jako zakaz „pragnienia posiadania i odbierania sił” tego, co naley do kogo innego.
33 Na przykład cudzołoy mczyzna z on swego bli niego (Jr 29, 23) lub kobieta, która ma
ma i współyje z innym (Ez 16, 32).
34
4Q221 7, 6. Jest to hebrajski tekst pochodzcy z II w. przed Chr., zawierajcy fragment tzw.
KsiĊgi Jubieluszów, znanej równie w tłumaczeniu etiopskim. Cyt. za: P. MUCHOWSKI, RĊkopisy
znad Morza Martwego, Kraków: Enigma Press 1996, s. 164.
35
Cyt. za: Pismo ĝwiĊte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z jĊzyków
oryginal-nych z komentarzem, Czstochowa: Edycja w. Pawła 2008.
36
L. KOEHLER, W. BAUMGARTNER, J. STAMM (red.), Wielki słownik hebrajsko-polski i
aramejsko--polski Starego Testamentu, Warszawa: Vocatio 2008, t. 1, s. 451.
37
Rabini zwracaj uwag na to, e rozdziały 18 i 20 Ksigi Kapłaskiej za-wieraj list zachowa seksualnych, które si Bogu nie podobaj. „Wstp” do tej listy jest sformułowany w interesujcy sposób:
18, 2. Ja jestem Pan, Bóg wasz!
18, 3. Nie czycie, jak si czyniło w Egipcie (tam, skd wyszlicie). 18, 3. Nie czycie, jak si czyni w Kanaanie (tam, gdzie wejdziecie).
18, 4. Bdziecie wypełnia moje wyroki, bdziecie przestrzega moich ustaw, aby według nich postpowa. [I znowu:] Ja jestem Pan, Bóg wasz!
Mona zatem przypuszcza, e te obrzydliwoci nie były praktykowane wród Izraelitów na szersz skal (zwyczajowo), jednak ich konkretne wypunktowanie jest konieczne ze wzgldu na niebezpieczestwo przejcia tych zwyczajów od innych narodów. Bóg nalega, by kierowano si nie istniejcymi zwyczajami, tylko Jego „wyrokami” i „ustawami” ("678). Pojcie chukim według Talmudu oznacza ustawy nadane przez Monarch, których si nie kwestionuje. Raszi38 wyjania, e sformułowanie „Ja jestem Pan, Bóg wasz” oznacza: „[...] zaakceptowalicie moj władz, zaakceptujcie wic moje rozkazy [...]. Musicie wiedzie, kto nakłada na was te przykazania: Sdzia, który dokona kary, ale te wiernie wynagrodzi”39.
Adresatem wypowiedzi jest mczyzna jako inicjator aktywnoci seksualnej. Wyjtek stanowi werset 18, 23. Jednak literatura rabiniczna (Torat Kohanim) na podstawie wersetów 18, 6 (słowa „nikt z was”) i 18, 29 („kady, kto czyni”) wy-raa opini, e te przykazania obejmuj równie kobiety.
Lista zakazanych stosunków seksualnych midzy członkami rodziny ustana-wia jednoznaczne relacje w rodzinie. J. Piegsa podkrela, e wprowadzenie seksu-alnoci do tych relacji nie tylko nie ubogaca ich, lecz take obcia je i nawet niszczy; potwierdzaj to szkody wyrzdzone współczenie przez propagowane w liberalnych społeczestwach „wyzwolenie seksualne”40. Niewykluczone, e tak szczegółowe wypunktowanie tych wykrocze w rozdz. 18 i powtórka w rozdz. 20 Ksigi Kapłaskiej wynika std, e kontakty seksualne midzy blisko spo-krewnionymi osobami „w rodzinie” nie były uwaane za co nagannego w rodo-wiskach Egipcjan i Kanaanitów. Bóg jednak eliminuje w swoim Prawie wszelkie kontakty seksualne pomidzy bliskimi krewnymi.
38 Rabbi Szlomo Icchaki ("!1040-1105). 39
Cyt. za: The Complete Jewish Bible with Rashi Commentary, http://www.chabad.org/library /bible_cdo/ aid/9919#showrashi=true (dostp: 10.12.2015).
40
Moemy zauway, e zakazujc czynnoci, na które istniało domniemane przyzwolenie społeczne, Prawo Mojeszowe mówi o niepodanych praktykach z obrzydzeniem, by społeczestwo Izraela nauczyło si negatywnego stosunku do nich. Brzydzi si tym wity Bóg, powinien si tym brzydzi take Jego wity lud. Stosuje si tu pojcia:
– „cudzołoy”;
' 9'* – „sromota, perwersja” (o zoofilii 18, 23 oraz o współyciu z synow 20, 12); " 1:* – „obrzydliwo”;
";(7< – „splugawienie”; " – „nierzdnica”;
"=) – „zbrodnia; niegodziwo; nikczemno; nierzd”;
8> – „wzi, zabra; przyj – zazwyczaj o lubie legalnym” (np. 18, 18: „nie we miesz, by odsłania nago” – " % %? @ 8> #).
Bezporednio stosunek seksualny jest nazywany nastpujco: – zblia si – >;
– [zblia si, by] odsłania nago – "A% ('B % 2C?(;
– kła si (zwłaszcza „wylewajc nasienie” – ( A ( )D) D); – parzy si – (w przypadku zwierzt oraz zoofilii).
Wersety 20, 15-16 mówi o zoofilii, czyli seksie ze zwierztami: – o mczy nie: % E3*( (D FG1*)$ (kładzie siĊ lub wylewa nasienie);
– o kobiecie: H(>)* "2( )( (zbliĪa siĊ, by parzyü z nim) lub w 18, 23 (ustawia siĊ
przed zwierzĊciem, by siĊ parzyü – " "" $+ / #).
Wbrew pozorom, zoofilia mogła stanowi powany problem moralny dla społeczestwa izraelskiego. Encyklopedia dewiacji społecznych41 wspomina o or-giach z czynnym udziałem psów w staroytnej Mezopotamii, a take udokumen-towanych przypadkach mczyzn egipskich, którzy chwalili si tym, e uprawiali zoofilski seks z aligatorami. Kodeks Hammurabiego (XX w. przed Chr.) prze-widywał kar mierci za wykorzystywanie jakichkolwiek zwierzt do działa seksualnych, z kolei prawo hetyckie (XIII w. przed Chr.) zawierało wskazówki, z jakimi zwierztami wolno uprawia seks, a z jakimi nie wolno42.
Zestawienie zakazanych czynów seksualnych oraz ich konsekwencji przedsta-wiono w tabeli 1.
41 C.J. FORSYTH, H. COPES (red.), Encyclopedia of Social Deviance, Los Angeles: Sage
Publications, Inc. 2014, s. 53.
42
A.L. PODBERSCEK, A.M. BEETZ (red.), Bestiality and Zoophilia: Sexual Relations with
Tabela 1. Zestawienie zakazów stosunków seksualnych w rozdziałach 18 i 20
Zakazany czyn Rozdział 18
Rozdział
20 Konsekwencje
Odkrywanie nagoci krewnego 18, 6 Odkrywanie nagoci ojca
i matki (obcowanie z on ojca)
18, 7-8 20, 11 poniesie mier zarówno prze-stpca, jak i owa ona ojca Odkrywanie nagoci siostry 18, 9; 11 20, 17 oboje ponios mier
Nago wnuczki 18, 10
Nago ciotki (siostry ojca) (siostry matki)
18, 12 18, 13
Nago wuja (ona brata ojca) 18, 14 20, 19-20 umr bezdzietnie Nago ony twego syna 18, 15 20, 12 oboje ponios mier
Nago ony brata 18, 16 20, 21 bd bezdzietni
Jednoczenie kobieta i jej
cór-ka lub wnuczcór-ka 18, 7 20, 14
spal jego i je (rabini ucz, e tylko kobieta ma by spalona) „Wzicie” (8>) kobiety i jej
siostry 18, 18 bdzie rywalizacja
Z kobiet w czasie miesiczki 18, 19 20, 18 oboje wytraceni (5"$! % %) Wylewa nasienie / cudzołoy
z on bli niego 18, 20 20, 10 oboje ponios mier
Z mczyzn jak z kobiet 18, 22 20, 13 obaj ponios mier Zoofilia mska i eska 18, 23 20, 15-16 mier poniesie i człowiek, i zwierz
Jak wida, lista ma pewne braki: nie mówi o kobiecym homoseksualizmie ani o masturbacji. Majmonides43 uwaał homoseksualizm kobiet za praktyki Egiptu zakazane w Kpł 18, 13. Masturbacja mczyzn jest w judaizmie uwaana za wy-kroczenie ze wzgldu na Onana (Rdz 38, 8), który stosował stosunek przerywany. W kontekcie wystpku Onana kady wytrysk nasienia poza pochw kobiety jest uwaany za wykroczenie okrelane jako hasz’chatat zera (niszczenie nasienia)44.
43
Rabbi Mosze ben Majmon (w skrócie RaMBaM), 1135-1204.
44
Z kolei masturbacja kobiet jest uwaana za czyn sprowadzajcy nieczysto, jak zreszt kady dotyk rkami narzdów płciowych. Z tego powodu po przebudzeniu oraz po wykonaniu czynnoci, przy których yd jest zmuszony do dotykania narzdów (np. czynnoci higienicznych), naley obmy rce i wypowiedzie spe-cjalne błogosławiestwo45.
Jakby uzupełnieniem tej listy jest tekst Pwt 22, 13-29. Omówiono tutaj nastpujce przypadki:
a) mczyzna współyje z cudz on – naley ukamienowa oboje;
b) mczyzna zgwałcił kobiet zamn, a kobieta nie krzyczała, czyli przy-zwalała na to – naley ukamienowa oboje;
c) jeeli kobieta krzyczała, a nikt nie przyszedł jej z pomoc, nie ponosi winy, nie zasługuje na mier – ukamienowa naley tylko mczyzn.
Wszystkie wypunktowane w tabeli 1 czyny z religijnego punktu widzenia po-woduj zbiorowe skalanie („splugawienie” tum’a) i, jako konsekwencj, wytrace-nie narodu (Kpł 18, 24-30). Słowa „witymi bd cie” (Kpł 19, 2) s wyjanione w traktacie talmudycznym Wajikra Raba, nawizujc do słów Kpł 21, 78; 21, 15; 21, 67, w taki sposób, e chodzi o zachowanie moralnoci i czystoci seksualnej. Niewtpliwie, wszystkie te przepisy maj chroni wyjtkowo wizi małeskiej, która nadaje cel i sens ludzkiej płciowoci, a ich nieprzestrzeganie prowadzi do samozagłady społeczestwa. Autorem przepisów jest Bóg Stwórca, zbawiciel Izraela i jego król, dlatego kwestionowanie ich jest niedopuszczalne, a wypełnia-nie kowypełnia-nieczne; skutkiem za wypełniania jest błogosławiestwo w postaci płod-noci, licznej rodziny, obfitoci zbiorów i radosnego witowania we wspólnocie rodzinnej. Moralno Izraela nabiera nowego wymiaru, mimo e w wikszoci zwyczajowo przestrzegano tych reguł, a odchylenia od istniejcych norm nie były akceptowane społecznie.
Ochrona moralnoci i przyzwoitoci poprzez wypracowanie zdrowych relacji społecznych znajduje potwierdzenie m.in. w talmudycznych dyskusjach na temat rozwodu. Rabini uwaali, e jeli ona nie przestrzega przepisów Tory i naraa ma na złamanie przykaza, to naley si z ni rozwie. Podobnie rozwód za-lecano w sytuacjach moralnie wtpliwych, jak np. wspólna kpiel ony z obcymi mczyznami. Kobiet kwalifikowało do rozwodu równie nieprzestrzeganie zwyczajów ydowskich, wród których wymienia si chodzenie po ulicy z roz-puszczonymi włosami i zagadywanie obcych mczyzn46.
45
Zob. np. modlitewnik hebrajski Sidur szabchej geulim, Jeruszalaim 1995, s. 1.
46
Wicej na ten temat: M. RUCKI, Czy Jezus akceptował rozwód?, „Wrocławski Przegld Teologiczny” 22 (2014), nr 1, s. 67-86.
5. CZYSTO PRZEDMAŁE SKA
Zachowanie czystoci przedmałeskiej (dziewictwa) stanowiło wany element przygotowania do ycia w rodzinie, czyli procesu wychowywania dzieci. Badacze podkrelaj, e społeczestwa ródziemnomorskie wysoko ceniły dziewictwo kobiet oraz czysto wdów47. Warto czystoci znajduje w judaizmie nawet prze-łoenie na pienidze: mianowicie ketuba, czyli dokument stwierdzajcy zawarcie zwizku małeskiego, zawiera słowa: „dam ci 200 zuzów srebra za twoj czysto”. Talmud wyjania, e jest to standardowa „stawka” dotyczca pierwszego małestwa, która odpowiada 50 szeklom, czyli około kilogramowi srebra48. Znale-zione w Egipcie i w Izraelu staroytne ketuby zawieraj zawsze tak sam cen49. Natomiast grzywna za fałszywe oskarenie ony, e nie była dziewic w chwili zampójcia, wynosiła zgodnie z Prawem 100 szekli50 (Pwt 22, 19).
Współycie z niezamn dziewczyn obliguje yda do natychmiastowego zawarcia z ni zwizku małeskiego (Wj 22, 15), cho ostateczna decyzja co do zawarcia zwizku naley do ojca dziewczyny nawet w przypadku współycia przedmałeskiego (22,16). Znaleziony w Qumran Zwój witynny sugeruje, e zgwałcona dziewica ma by polubiona przez gwałciciela tylko w tym wypadku, gdy „dziewczyna jest dla niego dozwolona przez Prawo”51, co wyłcza np. przy-padki kazirodztwa (zob. tab. 1).
Picioksig Mojeszowy przewiduje dwie moliwoci zaistnienia seksu przed-małeskiego: Wj 22, 16 mówi o dziewczynie uwiedzionej (" +$), za Pwt 22, 28 – o zgwałconej ("!+ ). Zgodnie z natur dziewczyna nie jest inicjatorem działa seksualnych52, dlatego pełn odpowiedzialno ponosi w tych przypadkach m-czyzna. I. Werrett zauwaa, e Zwój witynny jakby łczy te dwa zapisy Prawa Mojeszowego, przy czym mczyzna, który uwiódł niezarczon dziewic, musi zapłaci 50 szekli i – jeli małestwo midzy nimi nie łamie Prawa Mojeszo-wego – si z ni oeni. W odrónieniu od Wj 22, 15, Zwój witynny nie prze-widuje moliwoci, by ojciec odmówił wydania córki za m za uwodziciela53.
47
C. WASSEN, Women in the Damascus Document, s. 105.
48
M.J. BROYDE, M. AUSUBEL (red.), Marriage, Sex, and Family in Judaism, Oxford: Row-man & Littlefield 2005, s. 193.
49
Ph. PALMER, The Promise of the Father, Eugene: Wipf and Stock Publishers 2013, s. 109.
50
Ta kwota odpowiada wartoci 50 baranów (w Kpł 5, 15 baran kosztował 2 sykle).
51 W. LOADER, The Dead Sea Scroll on Sexuality, s. 355. 52
Zob. np.: M. PAROL, Potrzeby a relacje miĊdzy mĊĪczyznami i kobietami. „Fides et Ratio” 2(13)2013, s. 9.
53
Z kolei odpowiedzialnoci za to, by niezamna dziewczyna „dobrze si prowadziła”, jest obarczony przez Prawodawc jej ojciec: „Nie bdziesz habił (I1,8(* al-t’challel) swojej córki, czynic z niej nierzdnic” (Kpł 19, 29). Gdyby natomiast dziewczyna uprawiała nierzd bez wiedzy i zgody rodziców, to po ujawnieniu tego faktu naleało j ukara mierci (Pwt 22, 20). Ujmujc zagadnienie szerzej, przykazanie to wskazuje na odpowiedzialno całej rodzi-ny, a nie tylko indywidualnych osób, za moralno w kraju. Mczyzna ma za-dba o czysto własn, o czysto dziewczyn, z którymi si spotyka, a take
o czysto swojej córki.
Społeczno ludu Izraela wspierała rodzin w wysiłkach wychowawczych m.in. przez dezaprobat społeczn nierzdu. Na przykład o kobiecie niezamnej, która uprawiała nierzd w domu swojego ojca (por. Pwt 22, 21), mówiło si, e ma „zł reputacj” (szem raa, dosłownie „złe imi”). Wspomina o tym staroytny Dokument Damasceski znaleziony w Qumran. W tym kontekcie W. Loader mówi o „licie wystpków”, potpiajcej kobiety, które okryły si niesław w do-mu swojego ojca, kobiety, które nie dochowały wiernoci narzeczonemu (lub by moe wdowy niezachowujce czystoci w swoim wdowiestwie), a take m-czyzn, którzy podejmuj współycie w niewłaciwym dniu (prawdopodobnie chodzi o miesiczk ony) lub współycie z on w ciy, a take mczyzn, którzy eni si z blisko spokrewnionymi kobietami, oraz tych, którzy uprawiaj seks homoseksualny54.
Prawo Mojeszowe jednoznacznie nakazuje arcykapłanom: „Za on we mie tylko dziewic. Nie we mie za on ani wdowy, ani rozwódki, ani pohabionej, ani nierzdnicy: adnej z takich nie we mie” (Kpł 21,13-14). Jednak Prawodawca milczco zakłada, e kady mczyzna bierze za on dziewic, o czym wiadcz dyskusje na temat „dowodów dziewictwa” (Pwt 22, 15). Radykalna społeczno esseczyków, prawdopodobnie zamieszkujca osiedle w Qumran, posunła si jeszcze dalej. W ich pismach wymienia si trzy kategorie kobiet, których zabrania si polubia: niezamn kobiet prowadzc niemoralne ycie, niemoraln kobiet mieszkajc w domu swojego ojca oraz wdow, która nie trwa w czy-stoci55. W innym ujciu s to kobiety, które uprawiały nierzd w sposób otwarty lub ukryty, które podejmowały aktywno seksualn jako panny mieszkajce pod opiek rodziców, a take wdowy, które po mierci ma były aktywne seksual-nie56. We wszystkich trzech przypadkach sekta esseczyków uwaa, e te kobiety
54
W. LOADER, The Dead Sea Scroll on Sexuality, s. 180.
55
Tame, s. 352.
56
nie s dozwolone jako kandydatki do małestwa. Jak zauwaa A. Shemesh, sekciarze rozcignli prawo, dotyczce tylko kapłanów, na cał swoj społecz-no57. Wassen podkrela, e dziewictwo panny młodej oraz czysto wdowy by-ły uwaane za norm społeczn, jednake tylko esseczycy nadali jej status prawa obowizujcego wszystkich ludzi58.
Dokument Damasceski nakazuje, by w chwili zarczyn ojciec panny młodej opowiedział panu młodemu „o wszystkich jej ułomnociach, aby nie sprowadził na siebie wyroku przeklestwa, jak powiedziano: «Przeklty, kto wprowadza w błd lepego na drodze» (Pwt 27, 18), i take nie da jej temu, kto nie jest odpowiedni dla niej”. Dotyczy to równie fizycznego dziewictwa wydawanej za m córki, gdy nieco dalej Dokument stwierdza: „adnej, która okryła si niesław w okresie swego paniestwa w domu swego ojca, nikt nie powinien bra”59.
Pojawia si zatem problem: z jednej strony ojciec moe ukrywa, e jego córka uprawiała nierzd, mieszkajc pod jego opiek, a z drugiej moe nie wiedzie, e ona tak postpowała. Prawo halachiczne, zachowane we fragmentach qumraskiej ksigi oznaczonych jako 4Q159, mówi o badaniach stwierdzajcych dziewictwo: „Jeli kto zniesławi dziewic izraelsk (tzn. ogłosi, e nie była dziewic), to jeli w chwili, gdy j bierze, powie to, zbadaj j, czy jest to wiarygodne. Jeli nie kła-mał o niej, zostanie stracona. Jeli za fałszywie wiadczył o niej, zostanie ukarany dwoma minami i nie bdzie mógł odesła jej przez wszystkie jego dni”60.
Odrbnym problemem regulowanym przez Prawo Mojeszowe jest prostytucja sakralna jako jedna z form bałwochwalstwa. W wersetach 20, 5-6 praktyki bałwo-chwalcze zwizane z Molochem, nekromancja i wróbiarstwo s nazwane „czy-ni nierzd” ( %E3( ) liz’not). Wiemy jednak, e nierzd jako taki nie jest zabroniony przez Prawodawc, i nie jest przewidywana kara ani dla nierzdnicy, ani dla mczyzny korzystajcego z jej usług. Jednak mówic o tym samym wydarzeniu, Ksiga Liczb (25, 1-2) opowiada o tym, e lud zaczł uprawia nierzd ( %E3( )
liz’not) z Moabitkami i dał si uwikła w bałwochwalstwo. W Ksidze Liczb
(31, 18) jest mowa o dziewcztach pogaskich, które jeszcze nie obcowały z m-czyzn. Wzite do niewoli, mogły pozosta przy yciu. Prawdopodobnie dlatego, e współycie seksualne było elementem kultu bałwochwalczego i dziewice, sił rzeczy, nie miały w nim udziału. Fakt istnienia w staroytnoci praktyk zwizanych
57
A. SHEMESH, 4Q271.3: A Key to Sectarian Matrimonial Law, „Journal of Jewish Studies” 49 (1998), nr 2, s. 247.
58
C. WASSEN, Women in the Damascus Document, s. 81.
59
4Q271, 1, 1, 8 oraz 1, 1, 13. Cyt. za: P. MUCHOWSKI, RĊkopisy znad Morza Martwego, s. 232.
60
z bałwochwalstwem w chwili utraty dziewiczoci zdaje si potwierdza to przypuszczenie61.
Niewykluczone, e w tych sytuacjach chodzi o zwizek kultów bałwochwal-czych z orgiami i rozpust. Wydaje si, e zjawisko prostytucji sakralnej, tj. uprawianej na cze jakiego bóstwa, było bardzo rozpowszechnione wród staroytnych narodów. Prostytucja sakralna jest wspomniana ju w eposie
Gilgamesz, gdzie prostytutka powicona swojej bogini odgrywa wan rol
w fabule opowiadania62. By moe dlatego w Pwt 23, 18-19 pojawia si zakaz uprawiania prostytucji sakralnej63, mimo e prostytucja jako taka nie została zakazana.
Moemy przypuszcza, e włanie po to, by wyeliminowa pokus organizo-wania orgii na cze JHWH, Bóg okrela współycie seksualne jako działanie prowadzce do nieczystoci rytualnej (z powodu wytrysku nasienia – Kpł 15, 18). Oznaczałoby to dodatkowe ograniczenie współycia seksualnego wyłcznie do łoa małeskiego i uhonorowanie cnoty czystoci przedmałeskiej.
6. PODSUMOWANIE
Bóg stworzył człowieka z miłoci i dla miłoci, ale ten porzdek został zbu-rzony przez grzech pierworodny. Zbawienie ludzkoci nie oznacza przyzwolenia na zło, tylko poniesienie przez Jezusa konsekwencji dokonanego zła, bymy mo-gli z Nim odbudowa (przynajmniej czciowo) pierwotny ład rodzinny.
Planujc trwanie wybranego narodu przez wiele pokole, Bóg „zabezpieczył” cigło i jedno pokole, m.in. wprowadzajc przykazania dotyczce zdrowych relacji w rodzinie oraz zachowywania czystoci. Mimo e kary za wykroczenia wydaj si nam zbyt surowe, w rzeczywistoci o wiele wikszym złem s natural-ne konsekwencje nieładu moralnatural-nego, rozpusty i zbocze, które doprowadziły do upadku niejedn cywilizacj, i które obserwujemy równie dzi.
61
Praktykowanie takich zwyczajów w staroytnej Babilonii, Fenicji i Wielkiej Armenii omawia E. LIPI SKI: Cult Prostitution and Passage Rites in the Biblical World, „Roczniki Biblijne” 3 (60/1) (2013), s. 9-27.
62
N. QUALLS-CORBETT, The Sacred Prostitute: Eternal Aspect of the Feminine, Toronto: Inner City Books 1988, s. 33-34.
63
E. Lipiski (Cult Prostitution) wykazuje, e w Pwt 23, 18-19 jest mowa o zwykłej prostytucji, a nie o sakralnej. Równie redniowieczne ydowskie komentarze do tych wersetów mówi raczej o zwykłej prostytucji.
Rozpatrywane kompleksowo Prawo Mojeszowe przewiduje przekazywanie młodym pokoleniom prawd o seksualnoci oraz społeczn dezaprobat dla niemo-ralnych zachowa. Bóg zaplanował i buduje swój lud jako cywilizacj ycia, w której płodno i liczna rodzina s uwaane za szczcie, przedmiot dumy i ród-ło radoci kadego człowieka i całego społeczestwa.
Trwajca ponad trzy tysice lat historia Izraela potwierdza warto zasad wy-chowawczych i pozytywny wpływ zachowywania czystoci na społeczestwo. Mona z tego wycign wiele wniosków pedagogicznych do zastosowania w dzi-siejszym społeczestwie. Czysto przedmałeska, wierno, warto wielo-dzietnoci – s to postawy kształtowane przez rodzin, ale te przez społeczestwo, prawo spisane oraz egzekwowane przez przywódców politycznych i religijnych. Zasady te powinny by uwzgldniane w programach nauczania, w projektach wychowawczych, zwłaszcza tych wspieranych przez rzd, poniewa zdrowie społeczestwa i trwało narodu i pastwa powinny by przedmiotem szczególnej troski rzdzcych.
BIBLIOGRAFIA
BENYAMIN A.S., Wysiłek, AIDS i cia. Kultura islamistów przytłoczona na drodze Allaha, w: I Mi-dzynarodowa Konferencja „Badania porównawcze nad jzykiem i kultur – tradycja i innowacja”, 22-23 wrzenia 2015, Pozna, Materiały konferencyjne, niepublikowane, s. 5.
BERKO A., The Smarter Bomb: Women and Children as Suicide Bombers, Plymouth, UK: Rowman & Littlefield 2012.
BROYDE M.J., AUSUBEL M. (red.), Marriage, Sex, and Family in Judaism, Oxford: Rowman &Littlefield 2005.
CUDAK S., Znaczenie rodziny w eliminowaniu trudnoci wychowawczych u dzieci i młodziey, „Roczniki Pedagogiczne” 6(42) (2014), nr 4, 33-50.
DZIEWIECKI M., Jak mówi do młodych o czystoci i jak wychowywa w czystoci?, „Zeszyty Formacji Katechetów” 15 (2015), nr 3 (59), s. 77-92.
FORSYTH C.J., COPES H. (red.), Encyclopedia of Social Deviance, Los Angeles: SAGE Publications, Inc. 2014.
FRANKOWICZ-GASIUL B., MICHALIK A., CZERWI SKA A., ZYDOREK M., OLSZEWSKA J., OLSZEW
-SKI J., Cia młodocianych – problem medyczny i społeczny, „Studia Medyczne” 11 (2008), s. 57-63.
GAŁKOWSKI S., Rozwój i odpowiedzialno: antropologiczne podstawy koncepcji wychowania moralnego. Lublin: Wydawnictwo KUL 2003.
GRZELAK S., Profilaktyka ryzykownych zachowa seksualnych młodziey. Aktualny stan badana wiecie i w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Scholar 2006.
GURYCKA A., Struktura i dynamika procesu wychowawczego, Warszawa: PWN 1979.
JANKOWSKI S., Bezenno w Pimie witym i nauce Kocioła, w: WERBI SKI I. (red.), Celibat znakiem płodnoci duchowej w Chrystusie. W 40-lecie encykliki „Sacerdotalis caelibatus”, To-ru: Wydawnictwo Naukowe UMK 2009.
KAWERAU P., KROLL T. (Transl.), The Chronicle of Arbela, Lovanii 1985.
KOEHLER L., BAUMGARTNER W., STAMM J., Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, t. 1, Warszawa: Vocatio 2008.
KORCZAK J., Prawidła ycia, Warszawa: Wydawnictwo Pelikan 1988.
KORNAS-BIELA D., Czysto, w: K. CHAŁAS (red.), Encyklopedia aksjologiczna, Radom: Polwen. KRAWIEC G., Czysto jako warto, „Roczniki Pedagogiczne” 7(43) (2015), nr 3, s. 93-114. KUBIAK-JABŁO SKA D., Ciało jako kategoria pedagogiczna, „Roczniki Pedagogiczne” 6 (42) (2014),
nr 1, s. 69-85.
LIPI SKI E., Cult Prostitution and Passage Rites in the Biblical World, „Roczniki Biblijne” 3 (60/1) (2013), s. 9-27.
LOADER W., The Dead Sea Scrolls on Sexuality: Attitudes towards Sexuality in Sectarian and Related Literature at Qumran, Cambridge: W.B. Eerdmans Publishing Co 2009.
MCDOWELL J., Nie! Pomó swojemu dziecku pokona presj seksualn, Lublin: Wydawnictwo Pojednanie 1992
MUCHOWSKI P., Rkopisy znad Morza Martwego, Kraków: Enigma Press 1996. MUSZY SKI H., Zarys teorii wychowania, Warszawa: PWN 1977.
PALMER Ph., The Promise of the Father, Eugene: Wipf and Stock Publishers 2013.
PAROL M., Potrzeby a relacje midzy mczyznami i kobietami, „Fides et Ratio” 4 (2013), nr 2, s. 5-15. PIEGSA J., Małestwo sakramentem – rodzina kociołem domowym, Opole: WT Uniwersytetu
Opolskiego 2005.
Pismo wite Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z jzyków oryginalnych z ko-mentarzem, Czstochowa: Edycja w. Pawła 2008.
PODBERSCEK A.L., BEETZ A.M. (red.), Bestiality and Zoophilia: Sexual Relations with Animals, West Lafayette: Purdue University Press 2005.
Pornografia – zagroenie dla rodziny i społeczestwa. Materiały z posiedze sejmowej Komisji Rodziny oraz senackiej Komisji Rodziny i Polityki Społecznej, Warszawa 1999.
QUALLS-CORBETT N., The Sacred Prostitute: Eternal Aspect of the Feminine, Toronto: Inner City
Books 1988.
Rocznik Statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej, Warszawa: Ministerstwo Edukacji Narodowej 2014. RUCKI M., Czy Jezus akceptował rozwód?, „Wrocławski Przegld Teologiczny” 22 (2014), nr 1,
s. 67-86.
SHEMESH A., 4Q271.3: A Key to Sectarian Matrimonial Law, „Journal of Jewish Studies” 49 (1998), nr 2, s. 244-263.
Sidur szabchej geulim, Jeruszalaim 1995.
STEINBERG A., Encyclopedia of Jewish Medical Ethics, Jerusalem: Feldheim Publ. 2003. LIWERSKI B., Pedagogika ogólna. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2012.
TABORA-MARCJAN E., Terminologiczne podstawy refleksji pedagogicznej i edukacyjnej, w: R.M. I
-VA, A. GUZIK, Teoretyczne i praktyczne aspekty współczesnej edukacji, Kraków: Krakowska Akademia im. A. F. Modrzejewskiego 2009.
WASSEN C., Women in the Damascus Document, Atlanta: SBL 2005.
WERRETT I., Ritual Purity and the Dead Sea Scrolls, Leiden–Boston: Brill 2007.
WOJCIECHOWSKA K., Nauczyciel – przewodnikiem w procesie promowania zdrowia w szkole, „Roczniki Pedagogiczne” 6(42) (2014), nr 2, s. 127-142.
WORONIECKI J., Katolicka etyka wychowawcza, t. II: Etyka szczegółowa, Lublin: Redakcja Wydawnictwo KUL 1986.
Zasieczna B. (red.), Leksykon religii od A do , Warszawa: MUZA 1994.
WYCHOWANIE DO CZYSTOCI W PRAWIE MOJESZOWYM S t r e s z c z e n i e
W artykule omówiono kwesti czystoci, jak przedstawiono w Biblii, w Prawie Mojeszowym. Prawodawca skoncentrował si na wielu aspektach czystoci jako wanego elementu ochrony rodziny i cigłoci pokoleniowej. W Biblii Izrael jest uwaany za wielopokoleniow wspólnot ro-dzin, w której panuje miło, rado i szacunek do ycia. Bóg Biblii chroni Izrael, zabraniajc wielu zachowa seksualnych (zwłaszcza w obrbie relacji rodzinnych) i innych zbocze. Kulty i uwielbie-nia wymagajce seksualnej aktywnoci s nie do pomylenia, zarówno w kontekcie bałwochwals-twa, jak i w kontekcie judaizmu. Rodzina jest zobowizana chroni swoje córki, czyli młode pokolenie, od prostytucji, a nawet złej reputacji. Rodzice musz uczy swoje dzieci, aby zachowy-wały czysto i spełniały wszystkie wymagania Prawa Mojeszowego dotyczce ycia rodzinnego.
Słowa kluczowe: Picioksig Mojeszowy; prawo ydowskie; czysto seksualna; wychowanie;
rodzina.
CHASTITY EDUCATION IN THE MOSAIC LAW S u m m a r y
The paper discusses the issue of chastity as it is presented in the Law of Moses. Since the chastity is an important element of the family protection and generational continuity, the Lawgiver concentrated on many aspects of it. First of all, Israel is considered to be a community of families and a unity of long lasting generations. It is destined to celebrate life and to enjoy love and joy of a community. Second, Israeli people are strictly prohibited from a wide range of sexual behavior especially inside the family relations, and from various perversions. The cults and worship involving a sexual activity are unthinkable both in context of idolatry and in context of Judaism. Next, the family is obliged to protect its daughters, i.e. young generation, from prostitution and even bad reputation. And finally, parents have to teach their children to keep chastity and to fulfill all the requirements of the Law of Moses concerning family life.
