Julian Kałowski
"Die ermländischen
Diözesansynoden 1922 und 1932",
Adam S. Ornatek, Münster 2001 :
[recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 45/1-2, 290-292
2 9 0 R E C E N Z JE [ 8 ]
tery sty czn e qu id pro p riu m in sty tu tó w św ieckich. N ie za leżn ie o d teg o p e w n e tru d n o ści, nie tylko z resztą jeg o z d an iem , n a strę c z a p o p ra w n a w y k ład n ia k an . 711, szcze g ó ln ie passus: „[...] czło n ek in sty tu tu św ieckiego m o cą sw ojej k o n sek racji n ie zm ie n ia w łasnej pozycji k an o n iczn ej w L u d z ie B ożym , św ieckiej lub d u c h o w n ej [...]” (p o r. te ż kan. 207 § 2). W ko n k lu zji d o in te rp reta cji teg o stw ie rd ze n ia A u to r p o d k reśla, że: a) św iecki c h a ra k te r, o k tó ry m tu m ow a, b ez w ą tp ie n ia n ie je s t tożsam y z „św ieckością” w iernych, jak iej n abyw ają p rz e z k o n se k rac ję ch rztu ; c zło n k o w ie in sty tu tó w zak o n n y ch i św ieckich p a rty c y p u ją w tej sam ej rzeczyw istości - n a le żą do
status consecratorum , ja k k o lw iek nie w sp o só b identyczny i nie z tą sa m ą „intensyw
n o śc ią ” ; b) „świeccy k o n se k ro w a n i” żyją w św iecie i zo b o w iązan i są d o a p o sto la tu w św iecie, ale w śró d różnych sp o so b ó w ch rześcijańskiej egzystencji ich sta n je s t b a r dziej rad y k aln ą fo rm ą życia (s. 286-289). C iek a w e są rów nież uw agi A u to ra n a te m a t in k ard y n acji duchow nych - czło n k ó w in sty tu tó w św ieckich (s. 288-291).
3. S ąd zę, iż n ieco o b sz e rn ie js z a p r e z e n ta c ja kilku b a rd z ie j in te re s u ją c y c h frag m e n tó w p u b lik ac ji T. R in c ó n -P ć re z a w y sta rcz a ją co p rz e k o n a z a in te re so w a n y c h k a n o n is tó w d o w nikliw ego z a p o z n a n ia z nią. N ależy on d o tych, k tó ry ch - m oim z d a n ie m - n ie m o żn a p o m in ą ć p rz y a k tu a ln e j i n a u k o w o p o g łę b io n e j e k sp lo rac ji tej dyscypliny p ra w a k a n o n ic z n e g o .
B ro n isła w W. Z u b e r t O F M
Adam S. O rn atek, D ie erm lä n d isch en D iözesan syn od en 1922 u n d 1932, M ü n ster i. W estfalen 2001, ss. 262.
N iniejsza p u b lik acja jes t ro z p ra w ą d o k to rsk ą , ja k ą w 1998 ro k u p rzed staw i! A u to r, k a p ła n archidiecezji w arm iń sk iej, R a d z ie W ydziału P raw a K an o n icz n eg o A k a dem ii Teologii K atolickiej w W arszaw ie, o b e c n ie U n iw ersy tetu K a rd y n ała S te fan a W yszyńskiego. P ro m o to re m w p rzew o d zie d o k to rsk im był ks. p ro f, d r h a b . W ojciech G ó ra lsk i, ów czesny D z iek a n W ydziału P ra w a K an o n iczn eg o , zaś re c e n z e n ta m i ks. p ro f, d r h a b . J a n D u d z iak z P ap iesk iej A k a d em ii Teologicznej w K ra k o w ie o ra z ks. p ro f, d r h ab . M a ria n F ąk a z A k a d e m ii T eologii K atolickiej w W arszaw ie.
D y s e rta c ja ta p o p rz e tłu m a c z e n iu n a języ k n iem ieck i z o s ta ła w y d a n a w ra m a c h c za so p ism a Z eitsch rift f ü r die G esc h ich te u n d A lte r tu m s k u n d e des E r m la n d s ja k o p u b lik a c ja n r 15.
W pierw szym ro z d ziale p ra c y p rz e d s ta w io n o tło h isto ry cz n e, czyli w a ru n k i p o li ty czn e, g o sp o d a rc z e , re lig ijn e i p ra w n e , ja k ie o d d ziały w ały n a d iec ez ję w a rm iń s k ą w lata ch 1922-1932. P a m ię ta ć n ależy , że o m a w ia n a d iec ez ja istn ia ła p rz e z stu lec ia ja k o dioecesis exem pta, co w s p o s ó b n ie u n ik n io n y m u sia ło w pływ ać n a p ra w o d a w
[9 ] R E C E N Z JE 2 9 1
stw o p a rty k u la rn e w tym K o ście le p a rty k u la rn y m . D o d a tk o w o w 1917 r. zo stał p ro m u lg o w a n y K o d e k s P ra w a K a n o n ic z n e g o , k tó ry zm ie n ia ! w isto tn y sp o só b p r a w o p o w sze ch n e .
Z w o ła n ie z a te m sy n o d u d ie c e z ja ln e g o w r. 1922 p o z n aczn ej p rz erw ie , z w iąza n ej z istn ie n ie m p a ry te tu w y zn an io w eg o w p a ń stw ie p ru sk im , p o z w o liło n a o tw a r cie się tej d iecezji n a a k tu a ln e p ro b le m y , ja k ie w ra m a c h te m a ty k i p a s to ra ln e j o m a w ia n o p o d c z a s K o n fe re n c ji B isk u p iej w F u ld z ie . Tego ro d z aju w y m ian a d o św iad czeń d u s z p a s te rs k ic h w zn ac zn y m s to p n iu p rzy sp ieszy ła in te g ra c ję p o sz c z e g ó ln y ch d iecezji je d n e g o o rg a n iz m u p o lity czn eg o . N a s tę p n e w y d a rze n ia - tak ie ja k p leb iscy t n a W arm ii, M a z u ra c h i P ow iślu, z a w arcie k o n k o rd a tu m ięd zy S to licą A p o s to ls k ą i W olnym P a ń stw e m P ru sk im w r. 1929 o ra z u tw o rz e n ie n ow ej w ro cław skiej p ro w in c ji k o śc ieln ej, w sk ła d k tó rej w esz ła i d ie c ez ja w a rm iń s k a - p o zw oliły n a u s ta n o w ie n ie i w p ro w a d z a n ie w życie w sp o s ó b u sy stem aty zo w an y n o w e g o p ra w a p a rty k u la rn e g o . O k a z ją k u te m u sta ł się synod d iecezjaln y z r. 1932.
A u to r p rzybliżył w ro z p ra w ie ró w n ie ż sylw etki o b u b isk u p ó w w a rm iń s k ic h , k tó rzy w ów czas zw oływ ali synody, tj. A u g u s ty n a B lu d a u o ra z M a k sy m ilia n a K a lle ra.
W d ru g im ro z d z ia le d y se rtac ji m am y d o c zy n ie n ia z a n alizą p o szczeg ó ln y ch sy n o d ó w , w a ru n k ó w ich zw o łan ia, u c ze stn ik ó w , re g u la m in ó w , ź ró d e ł o ra z p o d jęty c h p rz e z n ie ró ż n e g o ro d z a ju decyzji p raw n y ch . T rz e b a zauw ażyć, że z a m iesz c z e n ie p e łn e j listy u c z e stn ik ó w o b u sy n o d ó w p o z w ala czytelnikow i z a p o z n a ć się z p r z e k ro je m d u c h o w ie ń s tw a d iecezji w arm iń sk ie j o m a w ia n e g o o k re su .
R o z d ział trz e c i p u b lik a c ji o m aw ia kw estię k s z ta łc e n ia d u c h o w ień s tw a d la p o trz e b d iecezji w a rm iń sk ie j ta m te g o czasu . Z a jm o w a ły się tym m ięd zy innym i k o n w ikty g im n a z ja ln e w B ra n ie w ie, R e sz lu i O lsz ty n ie, s ta n o w iąc e o d m ia n ę niższego s e m in a riu m , n a to m ia s t e d u k a c ję k a n d y d a tó w d o k a p ła ń stw a w ra m a c h stu d ió w fi lozofii i teo lo g ii p ro w a d z iła A k a d e m ia P ań stw o w a w B ra n ie w ie. A u to r p o św ięca ró w n ież u w ag ę s ta ra n io m u cze ln i o u z y sk a n ie p ra w a n a d a w a n ia sto p n ia n a u k o w e g o d o k to ra w z a k re s ie te o lo g ii ze s k u tk a m i k an o n ic zn y m i w K o ściele k a to lick im . N a k o n iec o m ó w io n o k w estię d o k s z ta łc a n ia k a p ła n ó w w ra m a c h istn iejący ch w ów c za s ś ro d k ó w o ra z ich fo rm a c ję a sc ety czn ą .
R o z d z ia ł czw arty u k a z u je c zy teln ik o w i z a g a d n ie n ia z w iąz an e z n a u c z a n ie m re- ligii k a to lick iej w szk o łach p a ń stw o w y ch , m isji k a n o n ic zn e j u d z ie la n e j n a u czy cie lo m , a ta k ż e K ato lic k ie j O rg a n iz a c ji S z k o ln ej w d iecezji. O b a synody w a rm iń s k ie p o d k re ś la ły tu ro lę aktyw ności ro d z ic ó w w ra m a c h p o szczeg ó ln y ch ra d ro d z ic ie l sk ich w k o n tro lo w a n iu e d u k a c ji sw oich dzieci.
R o z d ział p ią ty z a jm u je się z a g a d n ie n ie m życia litu rg ic z n e g o w diecezji w a rm iń skiej w relacji d o K o d e k s u P ra w a K a n o n ic z n e g o z r. 1917. A u to r u k a z a ł w nim z a ch o w y w an ie trad y cji d iecez jaln ej w z g o d zie z now ym R itu a le R o m a n u m . W ysiłki o b u syno d ó w w a rm iń s k ic h d o p ro w a d z iły d o p o w s ta n ia s p e c ja ln e g o R itu a le
War-2 9 War-2 R E C E N Z JE [10]
m iense, k tó ry o bow iązyw ał n a te r e n ie d iecezji a ż d o S o b o ru W aty k ań sk ieg o II. J e
g o c en n y m o sią g n ię cie m było p rz y sto so w a n ie n ie k tó ry c h e le m e n tó w litu rg iczn y ch d o języ k ó w używ anych n a o b sz a rz e d iec ez ji, tj. p o lsk ieg o i n iem iec k ie g o . R ó w n ie w a rto ścio w e było w c ielen ie w życie w ra m a c h tro s k i o litu rg ię idei „ K o śc io ła w ę d r u ją c e g o ” („ W a n d e rn d e K irc h e ” ), co sta ło się u d z ia łe m K o ścio ła p o w s ze ch n e g o p o V a tic an u m II.
R o z d z ia ł szósty tra k tu je o sto w arzy szen ich w ie rn y ch , A kcji K ato lick iej o ra z o r g an izacji Caritas. O rg a n iz o w a n a w ó w cz as A k c ja K a to lic k a sta n o w iła o ś k o o rd y n a cji p ra c y d iec ez jaln ej i u m o żliw iła o p ty m a ln e w y k o rzy stan ie p o te n c ja łu ów czesn ej d iecezji w a rm iń sk ie j, d y sp o n u jącej ro zliczn y m i sto w a rzy sze n iam i w iern y ch .
W ro zd ziale siódm ym A u to r o p raco w ał kw estie d o ty czące stru k tu ry a d m in is tra cyjnej diecezji w arm iń sk iej, p o ło ż e n ie e k o n o m ic zn e d u ch o w ień stw a, z a g a d n ie n ia iu
ra stolae o ra z fin an so w an ie b isk u p ieg o se m in a riu m d u c h o w n eg o w B ran iew ie.
P re z en to w a n a pozycja stanow i ogniw o w b a d a n ia c h n a d synodam i diecezjalnym i w o k re sie m iędzy o b iem a w ojn am i św iatow ym i m in io n eg o stu lecia i je s t znaczącym przyczynkiem d o p o z n an ia teg o z ag a d n ie n ia. A u to r u k a za ł w swojej pracy d ynam ikę synodów diecezjalnych n a przykładzie p a ń stw a p ru sk ieg o , gdzie p rzecież znajdow ały się diecezje o bo g atej historii i tradycji, ja k kolo ń sk a, p a d e rb o rn e ń s k a czy w rocław ska, k tó re n adaw ały to n katolicyzm ow i w tym re jo n ie E u ro p y . N iniejsza pozycja p o k azu je ró w n ież rolę i znaczenie ludzi św ieckich w K ościele w o m aw ianym ok resie.
Ks. Julian K a to w sk i M IC
Fondazione M igrantes della C onferenza E piskopale Italian a, E nchiridion della
Chiesa p er le M igrazioni. D ocum enti m agistrali ed ecum enici sulla pastorale délia m o b i lita u m a n a (1887-2000), a cura di G iovanni G raziano T assello con la collaborazion e
di L uisa D epon ti e M ariella G uidotti, E dizion i D ehon ian o Bologna 2001, ss. 1842.
R u ch liw o ść lu d zk a je s t isto tn y m zjaw isk iem w s p ó łc z e sn e g o św ia ta i m a z n a c z ą cy w pływ n a życie p o szc ze g ó ln y ch o s ó b ja k i całych sp o łeczeń stw . K o śció ł istn ie je w św iecie i n ie m o że p o z o staw ać o b o ję tn y w o b e c zjaw isk d o k o n u jąc y ch się w n im , b o w iem o n e sta n o w ią o to c z k ę je g o życia, je g o śro d o w isk o . K ośció ł - nie p o m ija ją c św ieckich a sp e k tó w zjaw iska m ig racji - je s t z a in te re s o w a n y p rz e d e w szystkim je g o re lig ijn ą s tro n ą i p ro b le m a m i w s z e c h s tro n n e j o p iek i d u sz p a ste rsk ie j n a d m ig ru ją cym i. D la K o ścio ła m ig ra cja n ie je s t zw ykłym fe n o m e n e m sp o łe cz n y m , a le sw o isteg o ro d z a ju la b o ra to riu m w iary.
P re z e n to w a n a pozycja w sp o só b h a rm o n ijn y , a je d n o c z e śn ie p e łn y - w w yzna czo n y m z ak re sie - p rz ed sta w ia d o k u m e n ty K o ścio ła d o ty czące m igracji i je d n o c z e
