Komunikacja - Lekcja 3

(1)

(2)

Nauczyciel w swojej

pracy pełni wobec

ucznia funkcję

dydaktyczną wraz z

wychowawczą, co

powoduje, że spełnia

w życiu dziecka

istotną rolę o

charakterze

socjalizacyjnym.

Aby dobrze spełnić swoje zadanie, nauczyciel powinien być

świadomy i odpowiednio

przygotowany do kontaktu i pracy z uczniem. Aby komunikacja z

uczniem-dzieckiem była właściwa, musi uwzględniać zachodzące

zmiany o charakterze

psychologicznym (emocjonalnym, poznawczym-umysłowym).

(3)

OBSZARY ZMIAN W WIEKU SZKOLNYM

(4)

Jean Piaget (1896-1980) przedstawił strukturę

funkcjonowania naszego umysłu w kategoriach schematschematschematschematóóóów i w i w i w i operacji: operacji: operacji: operacji: Schemat Schemat Schemat

Schemat jest wewnętrzną reprezentacją określonych

czynności fizycznych lub umysłowych. Dziecko na drodze doświadczania świata zewnętrznego nabywa kolejne

schematy przedmiotów lub zachowań, np. schemat krzesła jako obiektu służącego do siedzenia

Operacja Operacja Operacja

Operacja jest strukturą umysłową wyższego rzędu, która nie jest dana od urodzenia. Operacje pozwalają rozumieć bardziej złożone struktury funkcjonowania otoczenia.

(5)

ELEMENTY AKTYWNO

Ś

CI POZNAWCZEJ

Model rozwoju umysłowego opiera się na dwóch zasadach (inteligencja odzwierciedla zarówno):

organizacji organizacjiorganizacji organizacji organizacji organizacji organizacji

organizacji, gdy wiedza jest integrowana w struktury ,

poznawcze dziecka (inteligencja to forma struktur poznawczych budowanych przez dziecko);

adaptacji, adaptacji, adaptacji, adaptacji, adaptacji, adaptacji, adaptacji,

adaptacji, gdy dziecko przystosowuje się, aby sprostać

wyzwaniom ze strony otoczenia (inteligencja to narzędzie, którym posługują się dzieci dla przystosowania się do

(6)

(7)

1 1 1 1 1 1 1

1.. Okres SensorycznoOkres Sensoryczno-Okres SensorycznoOkres Sensoryczno--motoryczny-motorycznymotorycznymotoryczny

Wiek: 0 Wiek: 0 Wiek: 0 Wiek: 0 Wiek: 0 Wiek: 0 Wiek: 0

Wiek: 0 –––––––– 2 lata2 lata2 lata2 lata2 lata2 lata2 lata2 lata

Niemowlęta rozumieją świat poprzez zewnętrzne oddziaływanie na niego. Te działania odzwierciedlają schematy sensoryczno-motoryczne. W miarę

rozwoju schematy stają się stopniowo bardziej złożone i powiązane. Dziecko dochodzi do zrozumienia stałości przedmiotu - Przedmiot istnieje, mimo, że znika z oczu. 2. 2. 2. 2. 2. 2. 2.

2. Okres PrzedoperacyjnyOkres PrzedoperacyjnyOkres PrzedoperacyjnyOkres Przedoperacyjny

Wiek: 2 Wiek: 2 Wiek: 2 Wiek: 2 Wiek: 2 Wiek: 2 Wiek: 2

Wiek: 2 –––––––– 6 lat6 lat6 lat6 lat6 lat6 lat6 lat6 lat

Dziecko może już posługiwać się przy rozwiązywaniu problemów

reprezentacjami umysłowymi (posiada w umyśle schematy różnych obiektów) a nie tylko zewnętrznymi działaniami. Myślenie jest więc szybsze,

skuteczniejsze, bardziej mobilne i możliwe do społecznej wymiany. Początkowe funkcjonowanie na poziomie reprezentacyjnym ma także ograniczenia, do których należą egocentryzm i centracja. egocentryzm i centracja. egocentryzm i centracja. egocentryzm i centracja. egocentryzm i centracja. egocentryzm i centracja. egocentryzm i centracja. egocentryzm i centracja.

4 g

(8)

3. 3. 3.

3. Okres operacji konkretnychOkres operacji konkretnychOkres operacji konkretnychOkres operacji konkretnych

Wiek: 6 Wiek: 6 Wiek: 6

Wiek: 6 –––– 12 lat12 lat12 lat12 lat

Pojawienie się operacji pozwala dziecku przezwyciężyć

ograniczenia myślenia przedoperacyjnego. Operacje to system wewnętrznych działań umysłowych, który stanowi podłoże

logicznego rozwiązywania problemów. Dziecko dochodzi do rozumienia różnych postaci pojęcia stałości cech przedmiotu oraz do klasyfikacji i rozumowania relacyjnego.

4. 4. 4.

4. Okres operacji formalnychOkres operacji formalnychOkres operacji formalnychOkres operacji formalnych

Wiek: 12 lat Wiek: 12 lat Wiek: 12 lat

Wiek: 12 lat --- doros- dorosdorosdorosłłłłoooośćśćśćść

Dalszy rozwój operacji doprowadza do powstania umiejętności rozumowania hipotetyczno-dedukcyjnego W myśleniu punktem wyjścia stają się możliwości, po czym przechodzi ono

systematycznie i logicznie z powrotem do rzeczywistości. Prototypem tego rodzaju logicznego rozumowania jest rozwiązywanie problemów naukowych.

(9)

3.

3. Okres operacji konkretnych

Okres operacji konkretnych

Wiek: 6

Wiek: 6 –

––

– 12 lat

12 lat

Kszta Kszta Kszta

Kształłłłtowanie sitowanie sitowanie sitowanie sięęęę ogogogogóóóólnego systemu logicznegolnego systemu logicznegolnego systemu logicznegolnego systemu logicznego (stosowanie odwracalności w myśleniu).

Kszta Kszta Kszta

Kształłłłtowanie sitowanie sitowanie sitowanie sięęęę pojpojpojpojęćęćęć::::ęć

-- stastastastałłłłoooośśśści cech przedmiotu ci cech przedmiotu ci cech przedmiotu ci cech przedmiotu – wiedza, że przedmioty istnieją stale, niezależnie od naszego kontaktu percepcyjnego z nimi i nie

zmieniają się ich cechy fizyczne, mimo pozornych zmian percepcyjnych.

-- klasyklasyklasyklasy – inkluzja klas (wiedza, że podklasa nie może zawierać więcej elementów niż klasa nadrzędna, która ją zawiera),

-- relacji relacji relacji relacji

*seriacji seriacji seriacji seriacji – umiejętność porządkowania bodźców na danym wymiarze ilościowym, np. od najmniejszego do największego przedmiotu;

*przechodnioprzechodnioprzechodnioprzechodniośśśści relacji iloci relacji iloci relacji ilości relacji ilośśściowych ciowych ciowych - umiejętność logicznego ciowych łączenia relacji w celu wydedukowania koniecznych wniosków ,

(10)

Najwa NajwaNajwa

Najważżżżniejsze osiniejsze osiniejsze osiniejsze osiąągniąągnignignięęęęcia rozwojowe stadium operacji cia rozwojowe stadium operacji cia rozwojowe stadium operacji cia rozwojowe stadium operacji konkretnych to:

konkretnych to:konkretnych to: konkretnych to:

Szeregowanie (Seriacja)

-zdolność umysłowego porządkowania przedmiotów pod względem pewnej

wielkości np. wysokości , ciężaru, na podstawie wykrywania różnic miedzy nimi.

Dziecko w stadium operacji konkretnych potrafi

szeregować w sposób systematyczny ,czyli przyjmując określoną strategię ,wybierając przykładowo zawsze największy element z danego zbioru.

Potrafi też wprowadzić zmiany do szeregu, by

uwzględnić nowe elementy. To z kolei prowadzi do zdolności wyciągania wniosków.

(11)

Klasyfikowanie

Klasyfikowanie-

-

czyli zdolność do grupowania przedmiotów pod względem określonego kryterium na podstawie podobieństwa tylko między dwoma

przedmiotami.

Dzieci na etapie operacji konkretnych potrafią dostrzec relację pomiędzy częścią a całością .Potrafią wyzbyć się pewnych uwarunkowań percepcyjnych i zrozumieć, że chodzi tu o dwie cechy, z czego jedna zawiera się w drugiej.

W wieku ok. 7-8 lat można zauważyć posługiwanie się przez dzieci zasadą pojemności kategorii, co oznacza, że podkategorie mieszczą się w jednej większej, głównej kategorii /np. jamniki w kategorii psów, a psy w większej

(12)

Zasada zachowania sta

Zasada zachowania stałłłło

o

oś

ś

ści

ci

Uzmysłowienie sobie, że podstawowe cechy przedmiotu nie zmieniają się, mimo że pozornie zmienia się ich

wygląd.

Odkrycie, że jedna cecha nie ulega zmianie przy modyfikacji innych cech, wymaga :

1/ decentracji spostrzeżeń, czyli uwzględnienia wszystkich aspektów danego bodźca, a nie tylko koncentrowania się na tym, co narzuca się

percepcyjnie;

2/ zdolność ujmowania przekształceń;

(13)

(14)

4.

4. Okres operacji formalnych

Okres operacji formalnych

Wiek: 12 lat

Wiek: 12 lat –

––

– doros

doros

dorosłłłło

o

ość

ść

1. Odwracalność operacji umysłowych;

2. Zdolność do decentracji

decentracji

decentracji (rozumowania i patrzenia

decentracji

na świat z własnej perspektywy, ale i możliwość

przyjęcia perspektywy innych ludzi);

3. Opanowanie zasady zachowania stałości

(niezmienniki);

4. Przełamanie egocentryzmu w mowie i myśleniu;

5. Rozwój my

my

myś

my

ś

ślenia formalnego

ś

lenia formalnego

lenia formalnego, czyli hipotetyczno-

lenia formalnego

(15)

Zmiany w sferze emocjonalnej

u dziecka w okresie wczesnoszkolnym

1.Rozwija się zachowanie stałości uczuć i wartości w odniesieniu do siebie samego, jak i innych;

2.Rozwija się zdolność koordynowania myślenia efektywniejszego w ramach ciągu zdarzeń;

3.Dziecko zaczyna obejmować refleksją swoje przeżycia, po analizie podejmuje określone zachowanie;

4.Zamiast impulsywnych zachowań dziecko potrafi najpierw pomyśleć, zanim zacznie działać;

5.Udział w procesie nauczania szkolnego wymaga nowego sposobu organizacji własnych działań;

(16)

6. 6. 6.

6. Dzieci zaczynają być coraz bardziej coraz bardziej coraz bardziej coraz bardziej coraz bardziej coraz bardziej coraz bardziej coraz bardziej śśśśśśśświadome wiadome wiadome wiadome własnych wiadome wiadome wiadome wiadome

stanów emocjonalnych i ich wpływów na zachowanie, potrafią coraz lepiej wyrażać swoje emocje w sposób dostosowany do wymagań społecznych;

7. Wzrasta również początkowo niska tolerancja na stres (dopiero się stopniowo kształtuje);

8. Następuje dalszy postęp w kształtowaniu się kontroli kontroli kontroli kontroli kontroli kontroli kontroli kontroli emocjonalnej emocjonalnej emocjonalnej emocjonalnej emocjonalnej emocjonalnej emocjonalnej

emocjonalnej, wiedzą, jak zachowywać się adekwatnie do sytuacji i jak wyrażać swoje emocje w sposób akceptowany społecznie.

(17)

SAMOOCENA

to uoguoguoguoguoguoguoguogóóóóóóóólniona postawa w stosunku do samego siebielniona postawa w stosunku do samego siebielniona postawa w stosunku do samego siebielniona postawa w stosunku do samego siebielniona postawa w stosunku do samego siebielniona postawa w stosunku do samego siebielniona postawa w stosunku do samego siebielniona postawa w stosunku do samego siebie, , która , , , , , ,

wpływa na nastrój oraz wywiera silny wpływ na pewien zakres zachowań osobistych i społecznych.

Podstawą samooceny jest samowiedza, czyli zespół sądów i

opinii, które jednostka odnosi do własnej osoby. Te sądy i opinie dotyczą właściwości fizycznych, psychicznych i społecznych.

W okresie szkolnym następuje bowiem wzbogacenie wiedzy o sobie i utrwalenie przekonań na swój temat.

Jeśli dziecko ma szanse częstego doznawania radości z osiągniętego sukcesu oraz otrzymuje pozytywne informacje zwrotne na swój temat, to te doświadczenia przyczyniają się do

uformowania wysokiej ,realistycznej samooceny, która prosto można wyrazić słowami: „Jestem dobrym uczniem”.

(18)

SAMOOCENA

wiąże się z:

Stopniem rozbie

Stopniem rozbież

ż

żno

no

noś

no

ści mi

ś

ci mi

ci mię

ę

ędzy tym,

dzy tym,

jakie dziecko chcia

jakie dziecko chciałłłłoby by

oby by

oby być

ć

ć, a tym, jakie

, a tym, jakie

my

myś

ś

śli,

li,

li, ż

li,

ż

że jest .

ż

e jest .

Ca

Całłłłkowitym poczuciem wsparcia,

kowitym poczuciem wsparcia,

kt

któ

ó

órego dziecko do

rego dziecko do

rego dziecko doś

ś

świadcza ze strony

ś

wiadcza ze strony

wa

(19)

Jako JakoJako Jako Jako JakoJako Jakośćśćśćśćśćśćśćść samooceny samooceny samooceny samooceny samooceny samoocenysamooceny samooceny Symptomy psychiczne Symptomy psychiczneSymptomy psychiczne Symptomy psychiczne

Symptomy psychiczne Symptomy psychiczneSymptomy psychiczne

Symptomy psychiczne Symptomy spoSymptomy spoSymptomy spoSymptomy spoSymptomy spoSymptomy spoSymptomy spoSymptomy społłłłłłłłeczneeczneeczneeczneeczneeczneeczneeczne

Niska Niska Niska Niska Niska Niska Niska Niska samoocena samoocena samoocena samoocena samoocena samoocena samoocena samoocena - Negatywna, nieakceptująca postawa do siebie samego -Nadwrażliwość, lęk, napięcie emocjonalne

-Poczucie beznadziejności i nieszczęścia

-Marzycielstwo

-Brak lub niska motywacja do działania

-Poczucie bezwartościowości -W wypadku niepowodzenia-przygnębienie i zakłopotanie -Brak stanowczości i pewności siebie

-Introwertyzm, nadmierna autoanaliza

-Na ogół niska pozycja społeczna w grupie

-Trudności w relacjach interpersonalnych

-Dystans w stosunku do innych

-Dość częste konflikty z otoczeniem

-Tendencja do uległości -Submisja, zahamowanie społeczne (zachowania unikające i wycofujące) -Krytyka innych i brak zaufania do ludzi

(20)

Jako JakoJako Jako Jako Jako Jako

Jakośćśćśćśćśćśćśćść samoocenysamoocenysamoocenysamoocenysamoocenysamoocenysamoocenysamooceny Symptomy psychiczneSymptomy psychiczneSymptomy psychiczneSymptomy psychiczneSymptomy psychiczneSymptomy psychiczneSymptomy psychiczneSymptomy psychiczne Symptomy spoSymptomy spoSymptomy spoSymptomy spoSymptomy spoSymptomy spoSymptomy spoSymptomy społłłłłłłłeczneeczneeczneeczneeczneeczneeczneeczne

Umiarkowanie Umiarkowanie Umiarkowanie Umiarkowanie Umiarkowanie Umiarkowanie Umiarkowanie Umiarkowanie wysoka samoocena wysoka samoocena wysoka samoocena wysoka samoocena wysoka samoocena wysoka samoocena wysoka samoocena wysoka samoocena -Akceptacja siebie, wiara we własne siły, traktowanie siebie jako osoby wartościowej -Równowaga emocjonalna - Przyjmowanie odpowiedzialności za swoje działania -Życzliwość i zaufanie do innych -Silna motywacja do działania -Poprawne stosunki z otoczeniem -Ponadprzeciętna lub wysoka pozycja w grupie

-Duża efektywność społeczna

(21)

Jako JakoJako Jako Jako Jako Jako

Jakośćśćśćśćśćśćśćść samoocenysamoocenysamoocenysamoocenysamoocenysamoocenysamoocenysamooceny Symptomy psychiczneSymptomy psychiczneSymptomy psychiczneSymptomy psychiczneSymptomy psychiczneSymptomy psychiczneSymptomy psychiczneSymptomy psychiczne Symptomy spoSymptomy spoSymptomy spoSymptomy spoSymptomy spoSymptomy spoSymptomy spoSymptomy społłłłłłłłeczneeczneeczneeczneeczneeczneeczneeczne

Bardzo wysoka Bardzo wysoka Bardzo wysoka Bardzo wysoka Bardzo wysoka Bardzo wysoka Bardzo wysoka Bardzo wysoka samoocena samoocenasamoocena samoocena samoocena samoocena samoocena samoocena -Częste doświadczanie frustracji i rezygnacji z podjętych działań -Zmniejszona odporność w sytuacji zagrożenia -Nadmierna samokontrola i brak szczerości -Stosowanie mechanizmów obronnych -Konflikty z otoczeniem -Brak popularności w grupie

(22)

Jak można zaobserwować, dzieci i młodzież o

umiarkowanie wysokiej samoocenie umiarkowanie wysokiej samoocenie umiarkowanie wysokiej samoocenie umiarkowanie wysokiej samoocenie

umiarkowanie wysokiej samoocenie umiarkowanie wysokiej samoocenie umiarkowanie wysokiej samoocenie

umiarkowanie wysokiej samoocenie, najlepiej sobie radzi w kontaktach interpersonalnych.

---Należy zwrócić uwagę, że w okresie wczesnoszkolnym

ź ź ź ź ź ź ź

źrrrrrrrróóóóóóóóddddddddłłłłłłłłem ksztaem ksztaem ksztaem ksztaem ksztaem ksztaem ksztaem kształłłłłłłłtowania samooceny towania samooceny są opinie wydawane na towania samooceny towania samooceny towania samooceny towania samooceny towania samooceny towania samooceny

temat dziecka przez rodziców i nauczycieli (tzw. znaczący inni), w mniejszym stopniu inne dzieci.

---W okresie adolescencji,adolescencji,adolescencji,adolescencji, od ok. 11-12 roku życia adolescencji,adolescencji,adolescencji,adolescencji,

największe znaczenie dla samooceny ma zdanie grupy grupy grupy grupy grupy grupy grupy grupy rrrr

rrrróóóóóóóówiewiewiewiewiewiewiewieśśśśśśśśniczej niczej na temat dziecka. niczej niczej niczej niczej niczej niczej

W tym okresie kształtuje się również tożsamość grupowa i wzrasta chęć przebywania i odgrywania określonych ról w grupie.

(23)

PODSUMOWANIE lekcji

Dowiedzia

ł

eś/-

ł

aś się, jakim zmianom

rozwojowym, w aspekcie poznawczym i

emocjonalnym podlega dziecko w wieku

szkolnym.

Wiesz, jakie czynniki mogą kszta

ł

tować

samoocenę i jak samoocena wp

ł

ywa na życie

dziecka.

W pracy nauczyciela ważne jest, by dostosowywać wymagania i oczekiwania do możliwości rozwojowych swoich uczniów.