Kinga Zujko, Joanna Ciżewska, Małgorzata Elżbieta Zujko
NIEKONWENCJONALNE METODY REDUKCJI MASY CIAŁA STOSOWANE WŚRÓD MŁODZIEŻY LICEALNEJ
Zakład Biotechnologii Żywności Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
Kierownik: dr hab. A.M. Witkowska
Celem pracy była ocena problemu stosowania diet niekonwencjonalnych wśród młodzieży. Badania przeprowadzono w grupie 100 osób w wieku 18 lat. Wykazano, że pomimo prawidłowej masy ciała, większość młodzieży, głównie kobiet, nie była zadowolona ze swojego wyglądu. Najczęściej stosowaną dietą była dieta oparta o redukcję ilości zwyczajowo spożywanego pożywienia (18% kobiet i 14% mężczyzn) i stosowanie głodówek (22% kobiet i 6% mężczyzn), co może prowadzić do niedoborów w organizmie istotnych składników pokarmo-wych oraz zaburzeń odżywiania.
Słowa kluczowe: niekonwencjonalne odchudzanie, młodzież. Key words: unconventional weight loss, high schoolers.
Nadwaga i otyłość stanowią wiodący problem zdrowia publicznego na świecie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w 2016 r. 39% dorosłych osób (powyżej 18 roku życia) miało nadwagę, a 13% było otyłych. Ponadto, ok. 340 milionów dzieci i młodzieży w wieku 5–19 lat miało nadwagę lub otyłość (1). Z licznych badań epidemiologicznych wynika, że otyłość związana jest z większą chorobowością i umieralnością. Jest między innymi czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2, chorób układu sercowo-naczyniowego, niektórych nowotworów złośliwych, chorób układu oddechowego i chorób kostno-stawowych (2, 3). W ba-daniach prospektywnych obejmujących grupę 900 tys. osób w okresie 13 lat wyka-zano, że najmniejsza umieralność występowała przy wskaźniku masy ciała (BMI) w granicach 22,5–25 kg/m2 (4).
Zarówno zbyt wysoka, jak i zbyt niska masa ciała mogą być przyczyną zaburze-nia homeostazy organizmu i poważnych konsekwencji zdrowotnych. Dążenie do idealnej sylwetki, kreowanej przez media, często skłania młodzież do poszukiwania modnych diet, które nie zawsze oparte są na zasadach prawidłowego, zbilansowa-nego odżywiania (5, 6).
Celem pracy była ocena problemu stosowania diet niekonwencjonalnych przez młodzież licealną.
MATERIAŁ I METODY
Grupę badaną stanowiło 100 białostockich uczniów z 2 renomowanych liceów (65 kobiet i 35 mężczyzn) w wieku 18 lat. Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku R-I-002/207/2014. Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego, natomiast narzędziem badawczym był anonimowy kwestionariusz ankiety. Pytania zawarte w ankiecie dotyczyły między innymi rodzaju stosowanych metod redukcji masy ciała, zadowo-lenia badanych z własnej masy ciała oraz suplementów diety wspomagających od-chudzanie. Wyniki badań poddano analizie za pomocą programu Statistica 10 oraz Microsoft Offi ce Excel 2007. Do analizy statystycznej zastosowano test U Manna--Whitneya. Za różnice istotne statystycznie przyjęto p<0,05.
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Wykazano, że średnia wartość BMI kobiet wynosiła 21,4 kg/m2, natomiast
męż-czyzn 22,4 kg/m2. BMI w zakresie normy miało 80% kobiet i 88% mężczyzn.
Cha-rakterystyka antropometryczna badanych wg BMI została przedstawiona w tab. I. Ta b e l a I. Charakterystyka antropometryczna według BMI i płci (% osób)
Ta b l e I. Anthropometric characteristics according to BMI and gender (% persons)
BMI Kobiety (n=65) Mężczyźni (n=35)
n % n %
Niedowaga (BMI<18,5) 9 14 1 3
Norma (BMI=18,5–24,9) 52 80 31 88
Nadwaga (BMI=25–29,9) 4 6 2 6
Otyłość (BMI30) 0 0 1 3
Ta b e l a II. Charakterystyka psychodietetyczna według płci (% osób) Ta b l e II. Psychodietetic characteristics by gender (% person)
Kobiety (%)
Mężczyźni
(%) P
Niezadowolenie z własnej masy ciała 66 43 0,021
Stosowanie diet obecnie i w przeszłości 52 29 0,018
Stosowanie suplementów diety wspomagających
odchudzanie 12 6 0,022
Odczuwanie wyrzutów sumienia po spożyciu zbyt
dużej ilości pożywienia 49 3 0,001
Przekonanie, że zgrabna sylwetka pomoże osiągnąć
sukces życiowy 77 66 0,230
Pomimo prawidłowej masy ciała, charakterystycznej dla większości badanych, aż 66% kobiet oraz 43% mężczyzn nie było zadowolonych ze swojego wyglądu.
Kobiety częściej odczuwały też wyrzuty sumienia z powodu spożycia zbyt dużej ilości pożywienia. Natomiast zarówno kobiety, jak i mężczyźni byli przekonani, że zgrabna sylwetka pomoże osiągnąć sukces życiowy. Stosowanie diet obecnie i w przeszłości w celu redukcji masy ciała zadeklarowała połowa badanych kobiet i co trzeci mężczyzna. Kobiety częściej sięgały też po suplementy diety wspoma-gające odchudzanie (tab. II).
Rodzaje stosowanych przez młodzież diet zostały przedstawione na ryc. 1. Naj-częściej stosowaną dietą była dieta redukcyjna polegająca na samodzielnym zmniej-szeniu ilości zwyczajowo spożywanego pożywienia (18% kobiet i 14% mężczyzn) oraz stosowanie głodówek (22% kobiet i 6% mężczyzn).
Ryc. 1. Rodzaje stosowanych diet przez młodzież licealną (% osób). Fig. 1. Types of diets used by high schoolers (% persons).
Informacje dotyczące metod redukcji masy ciała 65% osób badanych pozyski-wało z Internetu, 27% od znajomych, natomiast 8% z prasy, telewizji i książek.
Problem stosowania diet niekonwencjonalnych przez młodzież został poruszony również przez innych autorów. Podobnie jak w niniejszych badaniach, wyniki ba-dań Wojtyła-Buciora i współpr. (8) wykazały, że 65% młodzieży w wieku 16–19 lat nie była zadowolona z własnej masy ciała i większość z nich chciała schudnąć, chociaż aż 90% badanych miało prawidłową masę ciała lub niedowagę. Również w badaniach Pieszko i współpr. (9) wykazano, że 70% respondentek była niezado-wolona ze swojego wyglądu i chciała schudnąć. Ponad połowa z nich stosowała różne diety odchudzające bez konsultacji z dietetykiem. Aż 1/3 dziewcząt zgłaszała działania niepożądane obserwowane w trakcie stosowania diety, takie jak: pogorsze-nie wyglądu skóry i paznokci, wypadapogorsze-nie włosów, omdlenia, pogorsze-niedokrwistość oraz brak miesiączki. Wyniki badań Kolarzyk i współpr. (10), przeprowadzone w gru-pie 800 młodych osób w wieku 13–19 lat dowiodły, że 1/2 dziewcząt oraz 1/3 chłopców negatywnie oceniała własny wizerunek ciała. Badana młodzież, głównie gimnazjalistki, stosowała różnorodne niekonwencjonalne diety odchudzające, jak diety: dr Atkinsa, South Beach, niskowęglowodanową, jogurtową, proteinową, czy owocową. W badaniach Sadowskiej i współpr. (11) wykazano, że problem sto-sowania diet niekonwencjonalnych dotyczy również starszej młodzieży. Autorzy objęli badaniami grupę 300 studentek. Wyniki badań wykazały, że młode kobiety
podejmowały decyzję o odchudzaniu niezależnie od wartości wskaźnika BMI, co może wskazywać na zaburzone postrzeganie własnego ciała. W celu redukcji masy ciała studentki modyfi kowały swój sposób żywienia, nie zawsze zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia, a także stosowały preparaty wspomagające odchudzanie, takie jak środki hamujące apetyt lub przyśpieszające spalanie tłuszczu i wzmagające termogenezę.
Wyniki badań własnych oraz innych autorów wskazują, że młode kobiety są grupą niezwykle podatną na trendy żywieniowe lansowane przez media. Natomiast niska wiedza na temat prawidłowego żywienia może być przyczyną poważnych następstw zdrowotnych, a obsesyjna dbałość o własne ciało może prowadzić do problemów psychicznych.
WNIOSKI
Problem stosowania diet niekonwencjonalnych w redukcji masy ciała dotyczy głównie młodych kobiet. Wyniki badań wskazują na potrzebę edukacji młodzieży w zakresie prawidłowego żywienia i interpretacji wyników własnej masy ciała. Dieta redukcyjna polegająca na samodzielnym zmniejszeniu ilości zwyczajowo spo-żywanego pożywienia czy stosowanie głodówek może prowadzić do niedoborów w organizmie istotnych składników pokarmowych oraz zaburzeń odżywiania.
K. Z u j k o, J. C i ż e w s k a, M. E. Z u j k o
UNCONVENTIONAL WEIGHT LOSS METHODS USED AMONG HIGH SCHOOLERS S u m m a r y
Introduction. Striving for a perfect body, created by the media, often leads young people to look
for fashionable diets, which are not always based on the principles of proper, balanced nutrition.
Aim. The aim of this study was the assessment of the problem unconventional diet used among
high schoolers.
Material and methods. The study was performed in a group of 100 persons (65% of women and 35%
of men) aged 18 years. The material was collected by diagnostic survey method using an anonymous questionnaire. The study was approved by an ethics committee (Medical University of Bialystok, no
R-I-002/207/2014). Statistical analysis was performed using Statistica 10.0 software (StatSoft, Inc.).
Results. It was found, that 80% of women and 88% of men have a normal body mass index (BMI).
Despite a normal body weight, most of the young people (66% of women and 43% of men) were not satisfi ed with their body weight. Among high schoolers 52% of women and 29% of men declared using unconventional diets now or in the past. Moreover, 12% of women and 6% of men used dietary supple-ments that supported weight loss. Most commonly used diet was based on uncontrolled limitation of usually consumed food (18% of women and 14% of men) and hunger (22% of women and 6% of men). The young people (77% of women and 66% of men) were convinced that a perfect body would help them to achieve life success.
Conclusions. The problem of using unconventional diets in weight reduction concerns mainly
young women. The results of the research indicate the need for education of young people in the fi eld of proper nutrition and interpretation of the own weight. A diet based on uncontrolled limitation of usually consumed food and hunger may lead to malnutrition and nutritional disorders.
PIŚMIENNICTWO
1. World Health Organization. Obesity and overweight., Fact sheet 2018, http://www.who.int/me-diacentre/factsheets/fs311/en/ (pobrano 22.03.2018 r.). – 2. Ghanta R.K., LaPar D.J., Zhang Q., et al.: Obesity increases risk-adjusted morbidity, mortality, and cost following cardiac surgery. J. Am. Heart. Assoc., 2017; 6(3). pii: e003831. – 3. Adams K.F., Schatzkin A., Harris T.B., et al.: Overweight, obesity, and mortality in a large prospective cohort of persons 50 to 71 years old. N. Engl. J. Med., 2006; 355: 763-78. – 4. Prospective Studies Collaboration, Whitlock G., Lewington S., Sherliker P., et al.: Body-mass index and cause-specifi c mortality in 900 000 adults: collaborative analyses of 57 prospective studies. Lancet, 2009; 373(9669): 1083-96. – 5. Bienkiewicz M., Bator E., Bronkowska M.: Ocena podaży podstawowych składników odżywczych oraz wartość energetyczna diet redukcyjnych w wybranych czasopismach dla kobiet. Bromat. Chem. Toksykol., 2015; 48(1): 25-31. – 6. Reguła J.: Charakterystyka i ocena wybranych diet alternatywnych. Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2013; 4(3): 115-21. – 7. Łagowska K., Woźniewicz M., Jeszka J.: Ocena wartości odżywczej diet odchudzających zamieszczonych na portalach internetowych. Probl. Hig. Epidemiol., 2011; 92(4): 824-27. – 8. Wojtyła--Buciora P., Marcinkowski J.T.: Sposób żywienia, zadowolenie z własnego wyglądu i wyobrażenie o idealnej sylwetce młodzieży licealnej. Probl. Hig. Epidemiol., 2010; 91(2): 227-32. – 9. Pieszko M., Penkowska M., Śliwińska A., Małgorzewicz S.: Stosowanie diet odchudzających wśród nastolatek. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni, 2014; 86: 167-77. – 10. Kolarzyk E., Janik A., Kwiatkowski J., Potocki A.: Stosowanie diet odchudzających przez krakowską młodzież ze szkół ponadpodstawowych, z uwzględnieniem wieku i płci. Probl. Hig. Epidemiol., 2010; 91(3): 409-13.
11. Sadowska J., Szuber M.: Ocena stosowanych metod odchudzających oraz używania preparatów wspomagających odchudzanie przez młode kobiety. Roczn. PZH, 2011; 62(3): 343-50.
