ZADANIA HYDROGEOLOGII W POLSCE

JOZEF BAZYNSI<J JAN MALINOWSKI STANIStAW TUREK

ZADANIA HYDROGEOLOGII W POLSCE

O

D roku 1945, kiedy charakterystyczną

ce-chą poJskiego kraj-obrazu były miny,

po-pioły i zgliszcza, budowlaiśmy o~brzymim

na-kładem sił i środków nowe żyde. Wymagało to

od nas dużych ofiar z os~bistych wygód i

przyjemności, jednak świadomość konieczności

nachrobienia wiekowego .zacofania· pchała społe­ czflństwo poh.kie do coraz większych wysiłków.

W wyniku wytężonej pracy zmienił się ten ·kmjohraz w sporob msadniczy. Coraz ~częściej

. widzimy nowe trasy komuniikacyjrne i li.nlie wy-sokiego najpięcia, a n.a horyzontach dymiące ko-miny wielkich obiektów .przemysłowych - ~

zy naJszego rozwoju ekonomicznego z Nową

Hu-tą na czele.

Osiągrrięoia PlolSki Ludowej widzimy wszę­

dzie. Nad:z.i.eją na :pr~ napawają nas tezy do dyskusji n:a II Zjazd PZPR IP't'Zyjęte przez IX Plenum KC PZPR.

Tezy

te

didkonują z jednej stromy podsumo,wa-nia osiągnięć naszej d!otychmasowej pracy, a z drugiej strony wskazują dalszą drogę rozwoju

n~ego łm'aju. ·

Geologii' przypada .zaszczytna Tola ·w dziele budOIWy lepszego Jutra.

Władze P·olski Ludowej dają geoLogii do

dys-pozycji o.lbr.zym!ie śrotdlki, o jakich IO.ie mog~a mamyć dawniej. Sta~e palepiSZaljące się warunki

pracy zobowiązują nas do zdwojenia wy;sillków; mursimy podj,ąć i realiJZiOWać ba!Sło rz.uoonę na I

Naradzie Państworwej Służby GQdlo:gi;cznej: ",geologowie stwórzcie front robót produk-cyj-nych i iJnwestycyjnych!" .

Całkowite zrealizowanie ty-ch wytyt!m.ych

wy-maga od nas 1geoJiogów zwrócenia szczególnej i

bacznej ·uwagi na .problemy związane z

roo:budo-wą po•lslciej bazy rprodukcyjnej - najwa:łmiej-: sz~o źr<)dła podniesienia stopy życiowe'j mas

praJCujących,,

z

czym wiąże się ściśle zagadujenie wody.

14

Barbarzyńska goopodall'ika :kapitalistycma

do-prowadziła do ogromri)Tlch strat w tej dziedzinie.

Dziś rozbudowują,cy :się w s:zy·bkim tempie

:prze-mysł, intensyfikacja ro1n1ctwa oraz po.prawa warunków bytowych zwiększają coraz bardziej za:po.trzebowanie na wodę. Daje się odczuwać

dotkliwy brak wody w niektóryoch ośrodkach.

Musirny, i .to jak najszY'boiej, wykonać

szczegó-łową doikumen:ta<:j.ę, która pozwoli racjonalnie

ująć wody :gruntowe. Musimy badaniami hy-drogeologi<!:liilymi .całkowicie zab<l{~pieczyć

za-potrzebowanie na wodę. ·

Jednym .z najwięk'SZych bra'ków hydrogeolo-gii, płyrnącym częściowo z przyczyn czysto obiektywnych, j1est dOS"f;arczanie doikumenta1cjf

w opóźniornych tem1inaich. DokumentatCja hy-d11ogeo1Qgiczna powinna :popr~edzać "Stadium projektowania: obiektów przemysłowych. Do~

stall'czanie dOik.urrnentacj.i w odjpow'iednim cza-sie umoi;liwi.a przeprDiWadzenie racjO'l'la'lnej lokalizrucji ·obiektu. Uzyskujemy w ten "Sposób

znaczną oszczę.diność prrzez wyeliminowanie nie-raz r:niSkoczysmych sposoibów ujęcia wody i do· datkowych badań hydrogeologicznych.

Os;!lczędności stąd płynące to zwi~ks~enie do-chodu nariQidow~o, to zwiększenie dOibro:bytu mas pmcującyoh.

Musimy w naszej pracy badawc1zej nawiązać

jeswze śdślejsz.y kOIIlJtakt z projektantami, iby

plany ;prac stały się reallne i uw:zg'lędriirały

wszystkie momenty, ktÓire ~ączą się z wymaga-niami \l)Tzemysłu. Tylko wtedy na..sza praca

spełni w zupełnoś.ci s.we ,zadanie.

Niestety, bardzo Ctzęsto się zdana,

re

pmjek-ta:nci nie p01tr:afi·ą - z powodu :zJbyt s.z,czUlpłych wiarlomoŚIC'i z z:~kre: u hydreologi!i. - jasno i

jednoznacznie ~precyzować s wy .ch wymagań, j.ak

rÓWlllież hydrogeologowie zbyt mało są w;pro-. wad:Zieni w zagadnienia tech'Iricizne, by w pełni

rea!lirrować żądania projektanta.

-I

e &t to następ­

stwem oderwania się ·geologii od życia w

częścio-Wodociąg . Pilica ·-Łódź (Fot. CAF)

wo. napra.w.tć pQprzez 81I'tykuły o tematyce hy-. arogeologicznej .· Ył perlodyka·ch te•c_!md:cznych.

Na wielu odcilnkaeh !Pl"acy o 'P~tawowym. 2lnaCZeniu dJ.a goapodarki narodowej nie wsta-ły rtlikwidowane .zaileg!OOci

z

okręsu laJt między­ woje~J11Ch. Wysiłki~ wszystkich hydrogeologów w P01lscq w [a,tach 1954 i 55 jpowinny zlikwido

-. ·wać te zaniedtbainia.

Jednym z ·xmj·baroziej palący•ch i pilnych zar gadnień hydrogeologicznych

w

świetle tez IX Plenum jest szybkie i wszechstl'OO.'!le opraoowa~ nie st.osunków WPdnych Górnego Slą.ska.

Dotychczasowe badania naświetliły zag.ad-.

nienia wodne

na

Górnym Sląaku tyiltko w ogól-nym .zarysie. W najb~iższych latach na[eży -przystlłJpi.C · wr:eszde do badań sroregól!OWych i . -sy-stezpaty.azn.ych .. Sk()ńczyć ·powinniśmy w tym

rej <mi e dorywcze w większOści . wy;p.adków ~ jestracje stanu wód, a przystąpić do komplek-sowego opracowanila ·tego zagadnienia. . ·· Badania .zakładu · Hydrogwlogii Instytutu Geolog.Lczmego qgr:a.n:iJCzały się w. osta1ni•ch la-taJch do przypadkowegO. i nieskOO:r4y:nuwanego · dorroru prac b:adawc.z.ych, z tego też powodu

ba-dania . :te . nie mogą stanowić mte~ronej ca:ęści .

k~i~ego ~~wanhi

gep.erainego.

Bada~

. Instytutu powinny :iJść

w

ki~~runlru

Wykorzysta-ni:a wszystlkich

mXI

tri:asotWYCh i nclp ·Przem-szy .. Z dotychczasowego doświadczenia wytnbka, że koqferencje IPOza stwierdzeniem ··opłakanego stanu do samych ·badań nic nie wnosżą.·

Na ostatecrzme rozwiąza:n;ie zao;pM:rzenia w wodę cz.elkaiją mies'Zlkań,cy · ~obot:ni;czej Łodzi. Tezy IX· Plerrum przewidują realne kroki. 7ll1lie-rzające ·do pdl.epswnia, warlllnków bytowych mas pracujących. Zaopatrzenie Łodii w wodę· pitną jest jednym z •c:rolowy:eh problemów

po-lepsz.e:ni:a wartmlków !bytowych. jej . mies7Jkań­ ców i tu znajduj•emy wdJzięc7Jl'lte pole do p:racy.

ł-ła najbl~ lalta. powimio . przewidzieć się

ulrończeni.e wykon?.nia -dokumentacji ciepłych . wód Owrlkowa. Woda

ta

PQ.Wi!rma ja:k 'Illaljszyt,..

ciej ·być WY'kor~a do celów kąpielisko~ wycll robcitnicz~ Łiodrzi. Z.aoszczęd2limy w .ten sposób tysi:~ce ion w~a. ' .

W Łodzi istmieje . .opirócz dotkłiweg.o ·braku wody pitnej również znaczmy .niedobór wudy przemy'SJ!owe•j. Pocychcz!łsowe badania. hyd;r1o-~ogilcz~e wytyczrły plan. ujęcia wód w reją.­

me Łodzi. HaJl"'UOilJOgram prac h.y&ogeol:ogicz-n~h ·na· przyS?Jłe

lata

pow:i,nien. ·uwzgl~ć m-koń~enie. SIZ1C.z.egółlowego opracowamia tego pro-blemu. N.OO.eży wy~onać dokładne.. obliczenie .racjonaJlnego wykorzystania wód · grum.towych, w2'Jg'lędem. jakości Wody 'do· · celÓlW gospodar-we, a nied()lb6T uzupełtnić wodimti PiliJCy i wy-korzystać obszary zawodnione poża O'brębem

Łodzi. . .

.Powsiatj-e tu .z.a.ga:dnienie wody prnemysłowej· · w skaili cał·ego dk:ręgu 'lódzk.i.ego. Należy

z.lilkwi-dować jednostlrowe u~ęcia wody p!l1ZeZ poszcze--gólne zakłady

pmcy;

oo wybitnie ~1iw:ie wpływa na goopodarltę wodną z Jednej

Strony,

z· drugiej zaś podraża jej ujęeie prn~

.ni.ewro-ściwe rorzinieS2Jczenie studzien. · · .

p----..---Próba nowego wodociągu (Fot CAF)

15

'

Wreszcie

dia

całkowitego zaspokojenia· zapo-trzebowmia łud!ności na wodę pitną powinno

się zadtnsta:lować sieć wodociągową w całym

mieście, a' by w ten aposób ~Zapewnić mieszkań·

com stlałe i racjon:alne zaopatr.L.e:nie w tę

wo-dę, którą już dzisiaj morżna dysponować.

Pa1ącą Siprawą je&t sporządzenie .całkowitej

dokumentacji odwo·d!nienia niec!ld

cłn-.z.runow-Studnia z samoczynnym wypływem zb11dowana w 1950 r.

(Fot. S. Zcmbrowski)

. skiej i wykor.2;ystanie tych wód do ceaów prn.

e-mysłowy·oh.

2'Jli!kwidować powinitiiśmy zaniedbania i w .i.n-.

ny:eb rejonaiCh Polski, które mrają duże zt19JCze-;nie gospodareze i oocj.alne. Wymienić tu il.aJleży

koń<:owe opraroowanie okręgu krakowskiego,

jak TÓWillież oowod:nienie niecki grodzieokiej,

Qp:OOOOWaiil.ie ujęcia w<Jdy W rejoo;i.e Crz.ęstocho·

wy oraz QPra.COWanie st'.()S'I..lnków wodnych dl.a,

kopalń węgla brunatnego.

Z u:lic Wiślicy jak najszybciej zmknąć

powi-.n!ien 'beczlkowóz dow<liŻący do tej tnie~ci

brudną wodę z. Nidy, S!łwżącą do celów

konsum-. cyjnych. W ·Iart:atch 1954-55 hy<kogeologia po· winna wy}aśnić na tym obszarne stosunki wód kredowych,· które mogą stać się źródłem

zao-patrzenia miejscowej ludności w wodę .pitną. ·

Musimy również zwrócić szcrzegó1nJi..e baczną

uwagę na hudJown:ictwo osiedll.i robotntczych. W

tym oe:lu Zakład Hydrogeoilogii Instytutu Geó·.

16

1og1cznego powinien nawiązac ścisłą współpra­

cę z.e ~użbą grologic2>ną Mim.isterstwa Ęłudow­

:niiCtw, Miast i Osiedli. i Ministerstwa

GQS90-da:rtki Komwnalnej. Nie mogą w przy.szłości

za-.chiodzi.ć wypadki kosztownegQ poozukiw.ania i

ujęcia wody dJ.a 'OSiedli Tobotnicz.yeh już.:po .ich

wyrbudowanłu, a nawet po oddaniu do użyltk.u.

Du~o wysilku od naszej kadry hyd~oolo­

gów wymagają poszulkiwan.ia · wysolkie;j pod

wz~lędem jaJkości wodv do celów ~ar­

CZ)'ICh w pa.ństwowy,ch gQSJpodarstwa~h rolnych

i spółdzielniach produkcyjnych, szcregó1ni.e w

ty.ch, które opierają się przede wszyrstkdm na

g~E'_od.arce hodowlanej.

Na czoło wśród wspomnianych zadań

wysu-wa Się sprawa WY'kUOOnia mapy hydrogeologi-cznej kraju, która .powinma stać się podstawą

do wykonyrwania dokumen:t~cji wszelkiego

ty-pu, sz,czególtni'e do planowania IPTZ.estrzen.nego i do wstępnych opracowań projektów. Problem

ten w ska:li państwowej jest d<:ńychcza:s

;proble-mem otwartym i jego rozwiązanie wymaga bar-dzo odpowied'Ziainej praey. Ze W'Zig'lędu ;n:a

zni-Qtome dmw.i•adc.zenia w tej dziedzinie

powinni-śmy się opr:zeć na ~orach hydrogeologii

ra-dziec!lciej.

w

tym ;c::elu powinno się powołać

2e-spólld!lku hydrogeologów, którzy by zagadnie-nie to opra·cowa1li i przystąpili do wykonania wzorcowej próbnej m:apy.

Z tego zestawienia, w którym podane m.sta.ły

ogólnikowo najważniejsze i najbardTlej palące

problemy, wynika, że zadania, które przed na-m~ stawia IX Pllenum, są Oil'brzymie.

Wyciągnąć powinniśmy daJ.eko idące wnioski

z I Natrady ·Państwowej Słu:Dby Geologicznej,

kiedy ·to zostały ..sz«roko omówione zagad-nienia 'p.racy zespołowej. . N a :namdzi.e przyto.-ozooo konikreńn-e przyfkłady, z k.tórych nauka riie powinna i nie może pójść wirus. Należy

do-konać ra.cjona:lnego :podziału prac między

In-stytut GeologiC!Zil.y, za!kłady naukowe na: ucze•l· ni:ach i słuŻ'by resortowe, by prace nie były du-blowane, tak jak to się nieraz w . przeszłości

zdlarr,z~ało. Prace nad ujęci·em wód w :rejanac:h,

gdzie zagadnienie to. wysuwa .się na pierwSIZy plan, należy !Prowadzić wctd'łlug szc.zegółowego harmonogramu, który w przyszrości musi być

.zreałi:zowany bez wZJgl~du na piętrz~e się

tru-dnoiŚICi. Pod.zia.ł prac ściśle według

ha:rmonogra-mu

zHkwiduje nie tyrmto dublowanie prac, ale -ustmie rzadiki,e ro prawda, lecz ist:n:rejące

wy-padki niezdrowe'j konkurencji 111aulrowej, a całą

energię naszej kadry tak jESZCZe bairdzo

szozu-płej skieruje na lro.nk:retn.e drogi praiCy

twór-~j. .

Zupełnie odrębne, ałe jedno z najważniej­

szyoch zagadnień, które ·powinno być w najbUż·

~.1zej p·rzyszłości ostmecznie rozwiązane, to

za-gadnierui.e kadr. Dużo się mówi i pisze, że kadra geologów jest zbyt szczupła, by ~prostać wszyst-kim zadaniom. Tak, to rPrawda. ·Ale prawdą

jest również, że istniejąca kadra hydrogeologó-w

i personelu technicznego nie zawsze jest celowo

chy-. ba dowodzić, że zła polityka kadroiWa i

mecał-. lrowiie wykorzystanie pracownikÓ\V wpływa. w

Skaili ogólnopaństwowej na obni·żenie·. wyników

pracy. Na przykb;td oddelegowanie z Zakładu .

Hydrogwd.ogti Instytutu Geologi~ olroło 15

p:raoowmków i niewłaściwy przydział do pracy

w słuZbach resortowych, oderwa!o tych [udlzi

od za~ień,

w

których się ~jaHzowali, co

ni.ejed:nok:rotnie u:niemoo11wiło im

wykorzysta-nie swych umiejętnośc.."i. . ·

Największym 1_{błędem ~litylki. k.a.<mowej}

hy-drogeologii była ZU:pehla dowolność i

.przypa:d-kowriść w sk.ierowyw.a:niu ;pracowll!ików do

'ba-dań częsrto o dużym zna'C"l.etl[u gospodaJrczym,

bez obciąrż.enia ~ch odjpowiedrl:ialnością m stan

. apraoowarrria.. .

· w~ełlcit i odpo;wiedziailna rola w reaii'lJaleji

no-wych zadań hydrogeologii na •lata 195~5 w

świetle tez IX Ptl.en:um przypada Centralnemu

UrzędOwi Geologii, który musi jeszcze

wnhlili-wiej ~izować tru.dno6ci i błędy . podlległyoh

mu służb· hydrogoo1ogicz!nych. W · ;przy&lłych

latach powi.ooa być wytoc:lJO!Ila ostra i

2decydo·-wana walika stalle wz.ra.o,.-ta.jącemu

biUTdkrat.yz-mowi hamującemu w 2!rllalCZiloytn st:Qpniu ~­

w6j hydr~. Administmcję w Siłu:iJbach

geologicznych musimy .uświadomić o jej roli

wykonawczej w stosuniku do pemonetlu

nauko-wego. Centralny U rząd Geoilogi:i pow:imien ·

. wszystkimi stojącymi do jego dyspozycji środ:·

karni zaberl!}?d:ec:zyć właściwe wykonanie zadań

służb hydrogeollogi<Jl.i[).ych i przyjść z daleko

idącą pąmocą w :po!łron.ywaniu rtych trudfności.

Ważnym arętern waliki o zrealli..zowanie

no-wych .zadań jest instrukrtaż o ujedndliceniu

me-tod

pracy

.

. ~dnienie

to jest.

ooeccie

w

cen-trum .zai.nterasowań CUG i w najbliższej

przy-szł019ci kaooy geo1ng otrzyma instruktari o

uje-. dnolioornych metodach pracy. ObowiąZkiem

każdego geoloiga będzie st-osowanie się do. tych

metod, by wyniki prac wszystkich geologóW·

były ze sobą porównywalne.

· W zaga,dnieniach hydxogeołogii w Polsce

wy-. suwa: się na pierwszy plan sprawa hydrogeol'O'"

gi.cmych zalkł.adó·w na.umówych. Musimy

meste-ty z żalem przym.ać, ·że hydrogeologia jako

nauka u nas w Polsce prawie nie i.sbnieje.

Zakład Hydrogeologii Instytutu Geollogiczne- ·

.go bocyka się

z

trudru>ściami. kadrowymi i iło­

ka•lowy:mi Nie posiada również dos'ba!t:ec1Jriego

. sprnętu naukowego ani pod względem :ilości, ·

ani jakości.. Zakłady Hydrogeologii przy U

ni-· W(!!l'Sy.tecle Warszawskim i Foliiechnice Gdań-·

.skiej są

w

stadium organizowania. Borykają się

z tymi samymi trudnościami co. Instytut Geo- ·

logiczny i .z tego powodu nie posiadają jeszcze

dorobku nauikawego. Na rynku ksdęgaTskim

da-je się odczuwać prawie zu,pe~y brak fąooowej

literatury

hydrog~.

· Wysiłki Centr~ Urzędu Geologii ·i

Mi-nib~wa S:łik011nictwa W~"!P pow.inny dBć

w ikie:n.mk:u

szybkiego U2lUpełniooia kadro i!

sllwo-:rzenia dla nich war:unlków pracy naukowej.

Ko-. -reystać tu powinniśmy

z

dOOwiadczeń nauki

ra-dziedki.:ej, któm w taik krótkim czasie :z.dd>yła .

. .prymat w świecie. ..

Omawianie

samy<;h tylko . dotychczasowych

błędów naszej ł\ydrogeologii nie znacz;y wcałe,

że nie może się ana pomc:zycić du.riymi osi.ągnię­

ciami.. Ka:ż.Q.y obiektywny obserwatO!l" musi

przyznać, ile hydirogeologila protrarftl:a dać pań- ·

stwu wartościowe ddlru1n~e, że walczyła

.naj~iej zwycięsko z piętrnącymi się trudner

ściami . .

W świetle IttJWych zadań, jakie nas oc:r.ekuj.ą.

w .przyszJych :tatach, sta:raliśm.y się- wymienić

wszystkie :Irledocią·gnięcia dlatego, by · je w

przyszłiości wapólnym wysiłkiem zlikwidować, .

·by· Jepiej służyć słusznej ~wie. ·