INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS Nr 2/2011, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddziaá w Krakowie, s. 27–39
Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi
Ewa Paáka
ROZWÓJ SEKTORA TURYSTYCZNEGO
W WOJEWÓDZTWIE ĝWIĉTOKRZYSKIM
NA TLE ROZWOJU W POLSCE
____________
THE DEVELOPMENT OF TOURIST SECTOR
IN THE ĝWIĉTOKRZYSKIE VOIVODSHIP
IN BACKGROUND OF POLAND
StreszczenieObszary wiejskie w Polsce tworzą specyficzne tereny, na rozwój których wpáyw wywierają róĪnorodne czynniki o charakterze fizyczno-geograficznym, ekonomicznym i spoáecznym.
Turystyka na obszarach wiejskich moĪe staü siĊ sposobem osiągniĊcia roz-woju spoáeczno-ekonomicznego. W tym celu muszą byü stworzone sprzyjające warunki do rozwoju róĪnych form turystyki, które są niezbĊdne do rozpoczĊcia i intensyfikowania ruchu turystycznego.
Ponadto muszą wystąpiü korzystne czynniki rozwoju innych form dziaáal-noĞci ĞciĞle związanych z turystyką jak np. usáugi dla turystów, które mogą przy-czyniü siĊ do osiągniĊcia korzyĞci przez lokalne spoáecznoĞci.
Oceniając rozwój sektora turystycznego w województwie ĞwiĊtokrzyskim w ostatnich latach stwierdziü moĪna, Īe staáo siĊ ono bardzo atrakcyjne dla róĪno-rodnych inwestycji związanych z tworzeniem bazy noclegowej. Wpáyw na to miaáy przede wszystkim: dynamiczny rozwój Targów Kielce, powstanie nowych atrakcji i produktów turystycznych oraz intensywna promocja województwa ĞwiĊtokrzyskiego w kraju i za granicą.
Sáowa kluczowe: sektor turystyczny, obszary wiejskie, turystyka Summary
Rural areas in Poland constitute a special territory with respect to physico-geographical, economic and social aspects.
In order that rural areas and an individual commune may use tourism as a driving force for local social-economic development, in the first place there must be conditions favourable for practising various forms of tourism (bases for start-ing and then intensifystart-ing the tourist movement are necessary prerequisites), sec-ondly opportunities must be opened up for creating various enterprises connected with tourism and providing services for tourists, and capable of meeting increased needs of local communities.
Conditions (factors) determining rural communes predisposition for un-dertaking and realisation of development through tourism may be either of exter-nal or interexter-nal character.
Increasing at present tourist demand animated situation in market of tourist servieces in Poland. Estimating the tourist sector in the ĞwiĊtokrzyskie voivodship in last years, it may be said that this voivodship became very attractive to different investments in tourist sector especially in accommodation base. Many different factors had intensive influence into it. These are mainly: creating of Targi Kielce, coming into being many new attractiveness and tourist products and intensive promotion of the ĞwiĊtokrzyskie voivodship also in Poland and abroad.
Key words: tourist sector, rural areas, tourist
WPROWADZENIE
WspóáczeĞnie turystyka stanowi jeden z najdynamiczniej rozwijających siĊ dziaáów gospodarki narodowej. Jest ona takĪe waĪnym sektorem zatrudnienia. Turystyka staáa siĊ aktualnie jednym z waĪniejszych przejawów aktywnoĞci Īyciowej wspóáczesnego spoáeczeĔstwa, ale równieĪ jednym z najwiĊkszych i najbardziej dochodowych „przemysáów” Ğwiata. Tezy tej nie trzeba udowad-niaü, poniewaĪ jak wskazują statystyki corocznie w celach turystycznych w skali globalnej rejestruje siĊ ponad 800 milionów wyjazdów. Wzrastająca dáugoĞü czasu wolnego, wzrost zamoĪnoĞci wielu spoáeczeĔstw oraz coraz lepsza do-stĊpnoĞü komunikacyjna, a takĪe naturalne potrzeby poznawcze powodują zain-teresowanie czáowieka nowymi obszarami i sposobami spĊdzania wolnego cza-su. Dotyczy to przede wszystkim mieszkaĔców duĪych aglomeracji miejsko-przemysáowych, dla których potrzeba wypoczynku wynika w szczególnoĞci z koniecznoĞci regeneracji siá psychofizycznych [Wojciechowska 2009].
Rozwój turystyki moĪna oceniaü zarówno w skali globalnej, jak i w ujĊciu krajowym, regionalnym i lokalnym. Z ekonomicznego punktu widzenia turysty-ka to záoĪony rynek dóbr, turysty-kapitaáu i pracy, na którym zachodzi wymiana róĪno-rodnych usáug [Cabaj, Kruczek 2007]. Dla rozwoju turystyki w ten sposób rozumianej, najwaĪniejszym czynnikiem jest popyt na nią, czyli chĊü spoáeczeĔ-stwa do udziaáu w róĪnorodnych formach spĊdzania wolnego czasu (tj. popyt turystyczny). Dynamika Ğwiatowego popytu na usáugi turystyczne w wielu krajach roĞnie i stanowi waĪną siáĊ napĊdzającą rozwój gospodarczy. Z tego powodu w Polsce dostrzega siĊ szansĊ jaką niesie rozwój turystyki. Sprzyjają temu korzystne warunki geograficzno-przyrodnicze i historyczne
w poszczególnych regionach, które są podstawą do opracowania ofert produktu turystycznego. Do sprzyjających okolicznoĞci naleĪy równieĪ zaliczyü korzystne zmiany spoáeczno-polityczne (rozwój samorządnoĞci regionalnej i lokalnej, wzrost swobód obywatelskich) oraz zmiany systemowe w sferze gospodarczej spowodowane obowiązywaniem zasad gospodarki rynkowej. Turystyka w ogromnym stopniu wpáywa na Ğwiatową gospodarkĊ, na zachowania spoáecz-ne, Ğrodowisko przyrodnicze, Īycie spoáeczeĔstwa itd.
WspóáczeĞnie jednak, w dobie komercjalizacji turystyki oraz zacierania siĊ wyraĨnej róĪnicy miĊdzy czasem pracy, a czasem wolnym w wysoko rozwiniĊ-tych gospodarczo spoáeczeĔstwach, dostrzega siĊ wĞród motywów podróĪy tury-stycznych takĪe cele zarobkowe, w tym związane z wykonywanym zawodem. Zmiana podejĞcia do kwestii pojĊcia turystyki znalazáa odzwierciedlenie miĊdzy innymi w stanowisku ĝwiatowej Organizacji Turystyki, która w czasie MiĊdzy-narodowej Konferencji Statystyki w Turystyce, zorganizowanej w Ottawie w 1991 r. zaproponowaáa, aby przez turystykĊ rozumieü ogóá czynnoĞci osób, które podróĪują i przebywają w celach wypoczynkowych, sáuĪbowych lub innych nie dáuĪej niĪ przez rok bez przerwy, poza swoim codziennym otocze-niem, z wyáączeniem wyjazdów, w których gáównym celem jest dziaáalnoĞü zarobkowa wynagradzana w odwiedzanej miejscowoĞci [Kurek 2007]. Celem niniejszego opracowania jest próba oceny rozwoju sektora turystycznego w Pol-sce (ze szczególnym zwróceniem uwagi na województwo ĞwiĊtokrzyskie).
WSPÓàCZESNE TRENDY ROZWOJOWE W TURYSTYCE
Na podstawie literatury moĪna wyodrĊbniü trzy fazy rozwoju turystyki ze wzglĊdu na kryterium motywacji wyjazdów:
faza pierwsza rozpoczyna siĊ bezpoĞrednio po I wojnie Ğwiatowej i trwa do koĔca lat 50-tych XX wieku. Dominuje w niej orientacja na wypoczy-nek, rekreacjĊ w celu regeneracji siá.
faza druga to lata 60-te i 70-te XX wieku, w których dominuje orienta-cja konsumpcyjna.
faza trzecia rozpoczyna siĊ w latach 80-tych XX wieku i cechuje siĊ poszukiwaniem nowych produktów [Paáka 2004].
Wspóáczesny ruch turystyczny podlega nie tylko zmianom iloĞciowym (wzrost liczby turystów), ale takĪe jakoĞciowym. Analiza wspóáczesnych tren-dów zmian w turystyce pozwala na wyróĪnienie kilku wiodących kierunków jej rozwoju. Zaliczyü do nich moĪna:
1. rozwój turystyki alternatywnej, tj. przeciwstawnej turystyce masowej, 2. wzrost popularnoĞci wyjazdów poznawczych, tj. związanych ze zwie-dzaniem okreĞlonych miejsc np. w formie podróĪy objazdowych,
4. coraz wiĊksza aktywnoĞü fizyczna turystów np. uprawianie sportów i aktywnej rekreacji,
5. wzrost popularnoĞci podróĪy w celach zdrowotnych tj. turystyka zdro-wotna, spa turystyka, turystyka uzdrowiskowa,
6. rozwój turystyki na obszarach wiejskich.
Wymienione powyĪej kierunki przemian w turystyce odnoszą siĊ zarówno do turystyki analizowanej w skali globalnej, jak i krajowej oraz regionalnej.
CHARAKTERYSTYKA BAZY NOCLEGOWEJ TURYSTYKI W POLSCE
Istnieje kilka niezbĊdnych warunków, które muszą byü speánione dla roz-woju wspóáczesnej turystyki. Jednym z waĪniejszych jest wystĊpowanie róĪno-rodnych walorów, stanowiących podstawy atrakcyjnoĞci turystycznej oraz obec-noĞü bazy turystycznej. W grupie infrastruktury turystycznej wiodące miejsce zajmuje szeroko rozumiana baza noclegowa. Ostatnie lata przyniosáy istotne zmiany bazy noclegowej turystyki w Polsce. Jak podają dane GUS w Polsce w 2007 r. liczba obiektów noclegowych wynosiáa 6718. Oferowaáy one áącznie 582,1 tysiĊcy miejsc noclegowych. Liczba miejsc caáorocznych wynosiáa 357 tysiĊcy, co stanowiáo 61,3% ogóáu. Reszta miejsc byáa wykorzystywana w sezo-nie letnim. MoĪna dodaü, iĪ liczba miejsc caáorocznych wzrosáa o 37700 od 2000 roku.
W strukturze rodzajowej obiektów noclegowych turystyki dominują hotele (1370 obiektów) oraz oĞrodki wczasowe – 1298 obiektów. Obiekty te áącznie w 2007 roku generowaáy 324400 miejsc noclegowych, co stanowiáo 47,3% ogóáu. W okresie 2000-2007 nastąpiáy zmiany struktury rodzajowej obiektów. Od 2000 r. zanotowano wzrost liczby hoteli (indeks dynamiki 148,3%).
Tabela 1. Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania w Polsce w latach 2000–
2007 Wyszczególnienie 2000 2005 2006 2007 Dynamika zmian w latach 2000-2007 Obiekty (ogóáem), W tym caáoroczne Obiekty hotelowe Hotele Motele Pensjonaty
Inne obiekty hotelowe Pozostaáe obiekty, w tym: Domy wycieczkowe Schroniska Schroniska máodzieĪowe 7818 4549 1449 924 116 409 -179 83 457 6723 4497 2200 1231 116 238 615 78 49 403 6694 4514 2301 1295 109 242 655 70 56 395 6718 4575 2443 1370 108 250 715 66 61 375 85,9 100,5 168,6 148,3 93,1 61,1 36,9 73,5 82,1
Wyszczególnienie 2000 2005 2006 2007 Dynamika zmian w latach 2000-2007 Kempingi Pola biwakowe OĞrodki wczasowe OĞrodki szkoleniowo-wypoczynkowe Domy pracy twórczej Zespoáy domków turystycz-nych OĞrodki do wypoczynku sobotnio-niedzielnego i Ğwiątecznego Inne obiekty 171 339 2079 497 56 514 90 1904 136 247 1391 492 47 315 47 1318 128 247 1347 479 45 309 41 1276 127 239 1298 495 44 310 43 1217 74,3 70,5 62,4 99,6 78,6 60,3 47,8 63,9
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie danych GUS z Rocznika Statystycznego Rzeczypospolitej Polskiej 2008.
W latach 2000-2007 zanotowano wzrost liczby miejsc noclegowych w hotelach o 32400 oraz oĞrodkach szkoleniowo-wypoczynkowych o 900. Naj-wiĊkszy w tym okresie spadek liczby miejsc noclegowych odnotowano w do-mach wycieczkowych (wskaĨnik dynamiki zmian wynosiá 39,3%) oraz oĞrod-kach wypoczynku sobotnio-niedzielnego i Ğwiątecznego (50%).
Tabela 2. Miejsca noclegowe w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania
w Polsce w latach 2000-2007 (w tysiącach)
Wyszczególnienie 2000 2005 2006 2007 Dynamika zmian w latach 2000-2007 Obiekty (ogóáem), W tym caáoroczne Obiekty hotelowe Hotele Motele Pensjonaty
Inne obiekty hotelowe Pozostaáe obiekty, w tym: Domy wycieczkowe Schroniska Schroniska máodzieĪowe Kempingi Pola biwakowe OĞrodki wczasowe OĞrodki szkoleniowo-wypoczynkowe Domy pracy twórczej
651,7 319,3 120,3 95,1 4,5 20,7 -12,2 4,0 21,7 25,4 46,5 195,2 48,8 2,5 569,9 343,7 169,6 127,5 4,4 11,0 26,7 5,7 2,5 22,3 24,9 31,3 136,0 49,7 2,2 574,6 350,6 178,1 133,8 4,1 11,1 29,1 5,0 2,8 21,4 24,9 29,6 136,2 49,0 2,1 582,1 357,0 190,4 141,1 4,1 11,1 34,1 4,8 3,0 21,6 24,5 27,8 134,0 50,5 2,0 89,3 111,8 158,3 148,3 91,1 53,6 39,3 75 99,5 96,5 59,8 68,6 103,5 80,0
Wyszczególnienie 2000 2005 2006 2007 Dynamika zmian w latach 2000-2007 Zespoáy domków turystycznych OĞrodki do wypoczynku sobotnio-niedzielnego i Ğwiątecznego Inne obiekty 31,5 4,0 139,6 21,6 2,1 102,0 22,1 1,7 101,8 21,9 2,0 99,7 69,5 50,0 71,4
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie danych GUS z Rocznika Statystycznego Rzeczypospolitej Polskiej 2008.
Ze wzglĊdu na szczególną rolĊ hoteli w strukturze obiektów noclegowych, a przede wszystkim w obsáudze ruchu turystycznego warto poĞwiĊciü im uwagĊ. PodaĪ usáug hoteli w Polsce wzrasta, co potwierdza liczba pokoi, która wynosiáa 40327 w 1995 r., 45000 w 1997 r. i 64260 w 2004 r. Z punktu widzenia obsáugi turystów zagranicznych jest to zmiana korzystna. NaleĪy dodaü, iĪ obserwowany ostatnio wzrost liczby hoteli dwu- i trzygwiazdkowych jest zjawiskiem korzyst-nym, poniewaĪ na rynku utrzymuje siĊ duĪe zapotrzebowanie na obiekty nocle-gowe o Ğrednim standardzie.
Tabela 3. Hotele w Polsce wedáug kategorii w 2008 r.
Kategoria hotelu Liczba obiektów
5 * 27 4 * 114 3 * 609 2 * 459 1* 170 W trakcie kategoryzacji 109 Razem 1488
ħródáo: opracowanie na podstawie Turystyka polska, POT, Warszawa.
W wyniku wprowadzenia w Īycie ustawy o usáugach turystycznych zjawi-sko kategoryzacji bazy noclegowej prowadzi do zmian jej struktury rodzajowej, porządkując jednoczeĞnie polskie hotelarstwo.
Wzrastający stale popyt turystyczny oĪywiá sytuacjĊ na rynku hotelarstwa w Polsce. W 2008 roku oddano do uĪytku ponad 118 nowych hoteli, a kolejne inwestycje realizują wielkie grupy hotelarskie. Jednak pomimo tych inwestycji polska baza hotelarska nadal jest na niewystarczającym poziomie. W kraju na 10 tysiĊcy mieszkaĔców przypada zaledwie 40 miejsc noclegowych, podczas gdy w wiĊkszoĞci krajów Europy Zachodniej ponad 400. Jak wynika z tab. 3 zaledwie 750 hoteli zaliczanych jest do kategorii trzech i wiĊcej gwiazdkowych. Te hotele o wyĪszym standardzie dysponują zaledwie 100 tys. miejsc
noclego-wych. Hotele cztero- i piĊciogwiazdkowe usytuowane są w duĪych miastach i aglomeracjach miejskich gáównie w województwach mazowieckim, maáopol-skim, pomorskim i Ğląskim.
Obraz polskiej bazy noclegowej przedstawia jej struktura przestrzenna w tabeli 4.
Tabela 4. Struktura przestrzenna obiektów noclegowych w Polsce w 2007 r. (w %) Województwa Liczba miejsc ogó-áem
Miejsca w hotelach, motelach, pensjonatach Miejsca w oĞrodkach wczasowych Zachodniopomorskie Maáopolskie Pomorskie DolnoĞląskie Wielkopolskie ĝląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Mazowieckie WarmĔsko-Mazurskie Razem 13,1 12,5 11,5 10,4 7,7 6,5 5,0 5,0 5,0 4,9 81,6 5,3 14,6 7,7 12,8 9,3 8,0 5,0 2,7 9,0 7,0 81,4 23,8 11,0 17,5 9,7 7,7 5,0 6,0 5,2 1,5 3,8 91,2 ħródáo: opracowanie na podstawie Turystyka polska, POT, Warszawa.
Tabela 5. Noclegi udzielone turystom w 2004 r. wedáug województw Województwa Udzielone noclegi
(w %) Zachodniopomorskie Maáopolskie Pomorskie DolnoĞląskie Mazowieckie ĝląskie Wielkopolskie Razem 19,0 15,2 11,0 10,0 8,7 6,7 5,2 75,8 ħródáo: opracowanie na podstawie Turystyka polska, POT, Warszawa.
Utrzymując podziaá obiektów noclegowych turystyki moĪna okreĞliü rangĊ województw pod wzglĊdem ich udziaáu w ogólnej liczbie udzielonych nocle-gów. Zestawienie to przedstawiono w tab. 5. Jak widaü z powyĪszej tabeli 75,8% ogólnej liczby noclegów udzielonych uczestnikom turystyki przypadaáo na 7 województw, znaczących pod wzglĊdem funkcji turystycznej. Nie oznacza to, Īe pozostaáe województwa nie mają znaczenia na rynku usáug noclegowych.
Analizując zmiany w okresie 2000-2006 struktury rodzajowej turystycz-nych obiektów zbiorowego zakwaterowania odnotowano dynamiczny wzrost
liczby hoteli (o 40,2%) oraz liczby miejsc noclegowych w hotelach (o 40,7%), natomiast spadek liczby pensjonatów (o 40,9%), domów wycieczkowych (o 60,9%), schronisk (o 32,6%), kempingów (o 25,2%), pól biwakowych (o 27,2%) i oĞrodków wczasowych (o 35,3%).
RównieĪ w przypadku obiektów noclegowych nastąpiá spadek liczby podmiotów Ğwiadczących usáugi o niskiej jakoĞci, a na znaczeniu zyskaáy obiekty Ğwiadczące usáugi na wyĪszym poziomie.
Tabela 6. Wybrane turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania w Polsce
w latach 2000–2006
Liczba obiektów zakwaterowania zbiorowego
w roku
Liczba miejsc noclegowych w obiektach zakwaterowania Wyszcze-gólnienie 2000 2004 2005 2006 Dynamika wzrostu/ spadku 2006/2000 (w %) 2000 2004 2005 2006 Dynamika wzrostu/ spadku 2006/2000 (w %) Ogóáem 7818 6972 6723 6694 -14,4 651,7 584,7 569,9 574,6 -11,9 Hotele 924 1202 1260 1296 +40,2 95,1 122,9 127,5 133,8 +40,7 Motele 116 116 116 109 -6,1 4,5 4,4 4,4 4,1 -8,9 Pensjonaty 409 241 238 242 -40,9 20,7 11,2 11,0 11,1 -46,4 Domy wyciecz-kowe 179 84 78 70 -60,9 12,2 5,8 5,7 5,0 -59,1 Schroniska 83 59 49 56 -32,6 4,0 2,9 2,5 2,8 -30,0 Schroniska máodzie-Īowe 457 75 74 66 -85,6 21,7 4,3 4,3 3,8 -82,5 Kempingi 171 138 136 128 -25,2 25,4 24,1 24,9 24,9 -2,0 Pola biwa-kowe 339 259 247 247 -27,2 46,5 30,8 31,3 29,6 -36,4 OĞrodki wczasowe 2079 1510 1391 1347 -35,3 195,2 143,5 136,0 136,2 -30,3
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie danych GUS
Jak wynika z danych Ĩródáowych w latach 2005-2007 wzrosáa liczba wszystkich kategorii hoteli. NajwiĊcej jest w Polsce hoteli dwu i trzygwiazdko-wych, a najmniej piĊciogwiazdkotrzygwiazdko-wych, a ich liczba najbardziej wzrosáa (o 52,9%).
Wzrastaáa teĪ liczba polskich turystów korzystających z noclegów w tury-stycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania, w tym szczególnie wzrosáa liczba osób korzystających z noclegów w hotelach. W latach 2000-2006 wzrost ten wynosiá odpowiednio o 15,3% i 49,1%.
ROZWÓJ FUNKCJI TURYSTYCZNEJ W WOJEWÓDZTWIE ĝWIĉTOKRZYSKIM
W wielu krajach zwraca siĊ obecnie wiĊkszą uwagĊ na politykĊ regional-ną. RównieĪ w Polsce odgrywa ona wspóáczeĞnie istotniejszą rolĊ niĪ przed 1989 rokiem. Wáadze chcąc osiągnąü rozwój regionalny zmierzają do osiągniĊ-cia rozwoju gospodarczego i spoáecznego. Wspóáczesną politykĊ regionalną trzeba kreowaü przez pryzmat konkretnych celów, które mają sáuĪyü jej realizacji.
Gospodarka turystyczna w Polsce (w tym i w województwie ĞwiĊtokrzy-skim) przeszáa od 1989 roku znaczące przeobraĪenia. W XX wieku początek lat 90-tych wywoáaá w branĪy turystycznej gáĊboki kryzys. Podobne przeobraĪenia zachodziáy w innych sektorach gospodarki [Gaworecki 2007]. W tym okresie likwidacji ulegáo wiele obiektów turystycznych (zarówno noclegowych, jak i gastronomicznych), zaĞ standard istniejących ulegá pogorszeniu. Taką sytuacjĊ zaobserwowano w wielu regionach Polski.
Jednak od roku 1996 moĪna byáo zaobserwowaü początek istotnych prze-mian dotyczących tego sektora gospodarki. DuĪą rolĊ w rozwoju sektora tury-stycznego odegraáo wówczas wprowadzenie moĪliwoĞci pozyskiwania Ğrodków pomocowych Unii Europejskiej związane z realizacją Programu TOURIN II [Paáka 2009]. W województwie ĞwiĊtokrzyskim wykorzystano je wówczas gáównie na inwestycje w powstającej pierwszej w kraju wzorcowej wiosce agroturystycznej w ĝladkowie Maáym w gminie Chmielnik. Proces pozyskiwa-nia Ğrodków Unii Europejskiej ulegá zdynamizowaniu po reformie administra-cyjnej kraju w 1998 roku. Bliska wówczas perspektywa przystąpienia Polski do Unii Europejskiej zwiĊkszyáa dynamikĊ zmian w zakresie infrastruktury tury-stycznej. W 2006 roku opracowana zostaáa przez Urząd Marszaákowski „Strate-gia rozwoju województwa ĞwiĊtokrzyskiego do 2020 roku”. Zagadnienia zwią-zane z turystyką zostaáy w niej obszernie poruszone. Województwo ĞwiĊtokrzyskie zaliczane jest do obszarów atrakcyjnych w skali kraju ze wzglĊ-du na walory przyrodnicze i kulturowe [Paáka 2004]. Natomiast pod wzglĊdem posiadanej bazy turystycznej zajmuje ono przedostatnie miejsce w Polsce. W 2007 r. w województwie ĞwiĊtokrzyskim znajdowaáo siĊ 111 turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania (w tym 36 hoteli). Ogóáem w tych obiektach znajdowaáo siĊ 7 861 miejsc noclegowych, w tym 5 758 caáorocznych (1,4% miejsc noclegowych w kraju). W 2007 r. odnotowano 334 595 osób z nich korzystających (w tym 24 899 turystów zagranicznych). Ogóáem we wszystkich obiektach noclegowych województwa udzielono 800 865 noclegów, w tym 57 035 turystom zagranicznym. W województwie wystĊpuje relatywnie maáa liczba tanich obiektów noclegowych (domów wycieczkowych, schronisk máodzieĪowych, kempingów, czy kwater prywatnych) w porównianiu do liczby hoteli, moteli i pensjonatów. Problemem do rozwiązania jest podnoszenie stan-dardów jakoĞciowych istniejących obiektów infrastrukturalnych. DuĪe
dyspro-porcje wystĊpują równieĪ w rozmieszczeniu obiektów noclegowych na terenie województwa. Okoáo 65% ogóáu miejsc noclegowych znajduje siĊ w Kielcach i póánocnej czĊĞci województwa. W województwie dziaáa teĪ 418 gospodarstw agroturystycznych (2008 r.). WiĊksza czĊĞü badanego regionu to obszary sáabo uprzemysáowione, ekologicznie czyste, które mogą zostaü wykorzystane do rozwoju agroturystyki, produkcji ĪywnoĞci o wysokich walorach zdrowotnych, co moĪe daü ludnoĞci dodatkowe dochody.
W ĞwiĊtokrzyskim fundusze przedakcesyjne UE, skierowane gáównie na wsparcie rozwoju obszarów wiejskich, spowodowaáy powstanie ponad 100 go-spodarstw agroturystycznych. ĝrodki te w sposób znaczący wspieraáy takĪe two-rzenie nowych produktów turystycznych, w tym miĊdzy innymi Baátowskiego Parku Jurajskiego. Istotnym faktem dla rozwoju infrastruktury turystycznej w województwie byáo powstanie w 1992 roku kieleckiego oĞrodka targowego.
Przystąpienie Polski do struktur Unii Europejskiej w 2004 roku stworzyáo nową perspektywĊ rozwoju turystyki w województwie ĞwiĊtokrzyskim. W tym czasie Ĩródáem finansowania wielu przedsiĊwziĊü turystycznych staáy siĊ fundu-sze strukturalne Unii Europejskiej, które byáy zarządzane zarówno z poziomu województwa, jak równieĪ rozdzielane centralnie w ramach sektorowych pro-gramów operacyjnych.
Oceniając rozwój sektora turystycznego w ostatnich latach moĪna stwier-dziü, Īe województwo ĞwiĊtokrzyskie staáo siĊ bardzo atrakcyjne dla róĪnorod-nych inwestycji związaróĪnorod-nych z tworzeniem bazy noclegowej (w tym inwestycji hotelarskich). Wpáyw na to miaáy przede wszystkim dynamiczny rozwój Targów Kielce, powstanie nowych atrakcji i produktów turystycznych oraz promocja województwa ĞwiĊtokrzyskiego w kraju i za granicą. Czynniki te spowodowaáy, Īe liczba obiektów noclegowych (w tym hoteli) okazaáa siĊ niewystarczająca. W latach 2000-2006 liczba tego typu obiektów noclegowych wzrosáa w regionie o 100%. Spowodowaáo to, Īe województwo ĞwiĊtokrzyskie charakteryzuje siĊ najwiĊkszą dynamiką przyrostu liczby hoteli w Polsce. Pod wzglĊdem liczby nowych miejsc hotelowych ĞwiĊtokrzyskie równieĪ plasuje siĊ na jednym z czoáowych miejsc w kraju. Dynamika wzrostu w latach 2000-2006 wyniosáa 167%. Jak wskazują szacunki tendencja ta utrzyma siĊ takĪe w kolejnych latach.
W 2007 roku na terenie województwa ĞwiĊtokrzyskiego funkcjonowaáo 111 obiektów noclegowych (w tym 89 tj. 80,2% stanowiáy obiekty caáoroczne). W porównaniu z rokiem poprzednim nastąpiá spadek ich ogólnej liczby o niemal 7% (tab. 7). W bazie noclegowej wyraĨnie dominują hotele (32%) oraz inne obiekty hotelowe i szkolne schroniska máodzieĪowe (po 11%). Najmniejszą natomiast liczbĊ i udziaá stanowią schroniska máodzieĪowe i pola biwakowe (po 0,9% caákowitej liczby obiektów noclegowych) oraz domy wycieczkowe (1,8%) (tab. 7). W bazie noclegowej w 2007 roku znajdowaáo siĊ 7 861 miejsc nocle-gowych, z czego niemal 73% stanowiáy miejsca w obiektach dziaáających caáo-rocznie. Prawie 41% ogóáu miejsc noclegowych zapewniaáy hotele, ponad 9%
szkolne schroniska máodzieĪowe, zaĞ 8,5% oĞrodki wczasowe. Zdecydowanie najmniejszą liczbĊ miejsc noclegowych oferowaáy schroniska máodzieĪowe oraz pola biwakowe (po okoáo 0,5%).
Tabela 7. Baza noclegowa w województwie ĞwiĊtokrzyskim w 2007 roku
Rodzaj obiektu
Liczba obiektów
ogóáem
Wzrost lub spadek liczby obiektów w stosunku do 2006 roku (w liczbach bezwzglĊdnych) Liczba obiektów caáorocznych Hotele 36 5 36 Motele 9 -4 9 Pensjonaty 5 0 5
Inne obiekty hotelowe 12 5 12
Domy wycieczkowe 2 -2 2
Schroniska máodzieĪowe 1 -1 1 Szkolne schroniska máodzieĪowe 12 2 11
OĞrodki wczasowe 10 -3 1 OĞrodki kolonijne 0 -2 0 OĞrodki szkoleniowo-wypoczynkowe 6 -3 5 Zespoáy ogólnodostĊpnych domków turystycznych 8 -1 2 Kempingi 3 0 0 Pola biwakowe 1 1 0 Zakáady uzdrowiskowe 0 0 0 Pozostaáe obiekty niesklasyfikowane 6 -5 5
Ogóáem 111 -8 89
ħródáo: opracowanie na podstawie danych WUS w Kielcach
Jak wskazują dane Ĩródáowe, biorąc pod uwagĊ rozwój skategoryzowanej bazy noclegowej, od 2006 roku w województwie najbardziej wzrosáa liczba hoteli 3- i 2-gwiazdkowych (odpowiednio o 4 i 3 obiekty). Dominują one sta-nowiąc 80% wszystkich funkcjonujących obiektów hotelowych. Od 2006 roku zmalaáa natomiast liczba moteli 1-gwiazdkowych (o 3 obiekty). Wiele funkcjo-nujących juĪ w województwie ĞwiĊtokrzyskim obiektów noclegowych przysto-sowuje swoją ofertĊ do zmieniających siĊ potrzeb klientów np. powstają nowo-czesne sale konferencyjno-szkoleniowe, Ğwiadczone są róĪnorodne usáugi typu spa.
W ostatnich latach w opracowaniach statystycznych uwzglĊdniony zostaá nowy rodzaj bazy noclegowej, tj. zakáady uzdrowiskowe, które reprezentowane są przez szpitale i sanatoria uzdrowiskowe. Tego typu obiekty funkcjonują w badanym województwie.
Tabela 8. Zakáady uzdrowiskowe w województwie ĞwiĊtokrzyskim w 2007 roku Rodzaj zakáadu uzdrowiskowego Liczba obiektów Liczba áóĪek Liczba pacjentów Sanatorium uzdrowiskowe 12 1 542 32 018 Szpital uzdrowiskowy 3 534 9 319
ħródáo: opracowanie na podstawie danych WUS w Kielcach
Zakáadów uzdrowiskowych byáo áącznie 15 i dysponowaáy one 2 076 miejscami noclegowymi (tab. 8). W 2007 roku obiekty noclegowe w woje-wództwie zostaáy wykorzystane w 31,6%. W porównaniu z rokiem poprzednim jest to wzrost o ponad 4%. NajwiĊkszym wykorzystaniem cieszyáy siĊ zakáady uzdrowiskowe (blisko 80%), pola biwakowe (okoáo 68%) i oĞrodki wczasowe (38,6%). Najmniejsze natomiast wykorzystanie miejsc noclegowych (8,3%) wykazaáy kempingi oraz pozostaáe obiekty (16,6%).
Jak podają Ĩródáa statystyczne w 2007 roku z obiektów noclegowych wo-jewództwa skorzystaáo 391 615 osób (w tym 30 311 tj. 7,7% turystów zagra-nicznych), czyli o 14,6% wiĊcej niĪ w poprzednim roku.
Potwierdzeniem wzrastającego zainteresowania pobytem w województwie ĞwiĊtokrzyskim są dane uzyskane za 2007 rok z caáej bazy noclegowej. Udzie-lono wówczas 1 mln 120 tys. noclegów i jest to wzrost o 40% w porównaniu z rokiem poprzednim. Równie korzystnie przedstawia siĊ sytuacja w przypadku turystów zagranicznych. Ich liczba w 2007 roku wzrosáa w stosunku do po-przedniego o 22%, a iloĞü udzielonych noclegów o 28%. Zatem wszystko wska-zuje na to, Īe w kolejnych latach naleĪy spodziewaü siĊ wzrostu przyjazdów turystów do badanego regionu.
Wedáug danych pochodzących z badaĔ terenowych przeprowadzonych w 2008 roku oraz informacji z WODR na obszarze caáego województwa ĞwiĊto-krzyskiego zlokalizowanych byáo 418 gospodarstw agroturystycznych. Dyspo-nowaáy one áącznie 2 947 miejscami noclegowymi w 987 pokojach (w domach gospodarzy) i 705 miejscami noclegowymi w 92 domach samodzielnych. ĝred-nio na jedno gospodarstwo agroturystyczne przypadaáo 7,6 miejsca noclegowe-go, a na jeden pokój trzy miejsca noclegowe.
Rozmieszczenie gospodarstw agroturystycznych na terenie województwa jest zróĪnicowane terytorialnie i nierównomierne [Paáka 2009]. NajwiĊksza ich liczba znajduje siĊ w najbardziej atrakcyjnym regionie Gór ĝwiĊtokrzyskich. Dotyczy to gmin: Nowa Sáupia, Bodzentyn, Bieliny, àagów, Daleszyce i Górno, gdzie áącznie funkcjonuje okoáo 100 gospodarstw, czyli 25% wszystkich gospo-darstw w województwie ĞwiĊtokrzyskim. Drugim pod wzglĊdem liczebnoĞci skupiskiem gospodarstw jest region w okolicy zalewu ChaĔcza. Tutaj w gmi-nach Raków i Szydáów dziaáa 47 gospodarstw agroturystycznych. Kolejne sku-pisko gospodarstw odnotowano w gminie Chmielnik, gdzie w jednej tylko wsi agroturystycznej ĝladków Maáy dziaáają 22 gospodarstwa.
Biorąc pod uwagĊ zróĪnicowanie wedáug powiatów, najwiĊksze skupisko gospodarstw agroturystycznych wystĊpuje w powiecie kieleckim, gdzie jest
54,8% ogólnej ich liczby w województwie. Natomiast najsáabiej pod tym wzglĊ-dem wypada powiat kazimierski, gdzie wystĊpuje tylko 1 gospodarstwo agrotu-rystyczne.
Oceniając rozwój zjawiska agroturystyki w województwie ĞwiĊtokrzyskim w latach 1993-2002 stwierdziü moĪna, Īe odznacza siĊ ono duĪą dynamiką wzrostową [Paáka 2004].
PODSUMOWANIE
Podsumowując moĪna stwierdziü, Īe wspóáczeĞnie turystyka stanowi jeden z najdynamiczniej rozwijających siĊ sektorów ekonomicznych. Daje ona ol-brzymie szanse rozwoju spoáeczno-ekonomicznego. Aktualnie „przemysá tury-styczny” na arenie miĊdzynarodowej uznawany jest za jeden z najbardziej dy-namicznie rozwijających siĊ dziaáów gospodarki, po przemyĞle elektronicznym i komputerowym. O znaczeniu turystyki Ğwiadczą niewątpliwie dane statystyczne, które wskazują, Īe wspóáczeĞnie:
6% Ğwiatowego dochodu brutto to dochód z turystyki,
11% Ğwiatowych wydatków konsumpcyjnych to wydatki turystów, co dziewiąta osoba na Ğwiecie znajduje zatrudnienie w sferze biznesu tu-rystyczno-hotelowego.
Ponadto ĝwiatowa Rada Turystyki i PodróĪy (WTTC) podaje, iĪ kaĪda záotówka zarobiona przez przemysá turystyczny generuje kolejne 3 záote docho-du w innych sektorach gospodarki. Od funkcjonowania turystyki bezpoĞrednio zaleĪy istnienie 40 gaáĊzi gospodarki i 10-15% Ğwiatowych miejsc pracy. Tury-styka jest równieĪ waĪnym instrumentem polityki regionalnej, pozwalającym na wyrównywanie róĪnic spoáeczno-ekonomicznych.
BIBLIOGRAFIA
Cabaj W., Kruczek Z., Podstawy geografii turystycznej, Wydawnictwo Proksenia, Kraków 2007. Gaworecki W., Turystyka, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007.
Kurek W. (red.), Turystyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Paáka E., Uwarunkowania i kierunki rozwoju agroturystyki na KielecczyĨnie, Wydawnictwo Akademii ĝwiĊtokrzyskiej, Kielce 2004.
Paáka E., Rozwój agroturystyki w regionie Gór ĝwiĊtokrzyskich, Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich PAN, z. 56, KZZG PAN, Kraków 2009.
Wojciechowska J., Procesy i uwarunkowania rozwoju agroturystyki w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu àódzkiego, àódĨ 2009.
Dr Ewa Paáka Instytut Geografii Uniwersytet Jana Kochanowskiego ul.ĝwiĊtokrzyska 15, Kielce Recenzent: Prof. dr hab. Wáadysáawa Stola
