Marian Rusecki
XVII zjazd polskich teologów
fundamentalnych
Collectanea Theologica 56/1, 161-166
56 (1986) fa se . I k s. M A R IA N R U S E C K I, L U B L IN
XVII ZJAZD POLSKICH TEOLOGÓW FUNDAMENTALNYCH
W d n ia c h 11 i 12 k w ie tn ia 1985 r . o d b y ł się X V II z ja z d p ro f e s o ró w te o lo g ii f u n d a m e n ta ln e j n a u c z a ją c y c h w ró ż n y c h o ś r o d k a c h te o lo g ic z n y c h w P o l sce. T y m r a z e m g o śc in y — d o d a jm y o d r a z u b a rd z o s e r d e c z n e j — u ż y c z y ł W ro cław , a m ó w ią c d o k ła d n ie j P a p ie s k i I n s t y t u t T e o lo g ic z n y o ra z A r c y b is k u p ie S e m in a r iu m D u c h o w n e . Z ja z d o tr z y m a ł u ro c z y s tą o p ra w ę . Z a in a u g u r o w a n y z o s ta ł M szą św . k o n c e le b r o w a n ą p rz e z w s z y s tk ic h u c z e s tn ik ó w sy m p o z ju m , k tó r e j p rz e w o d n ic z y ł ó w c z e sn y a rc y b is k u p W ro c ła w ia , d z is ie jsz y k a r d y n a ł, H . G u l b i n o w i c z . U c z e stn ic z y ł on ta k ż e w o tw a r c iu o b r a d i p ie r w s z y m r e f e r a c ie . W e M szy św . m o d lo n o się za z m a r ły c h p ro f e s o ró w a p o lo g e ty k i i te o lo g ii f u n d a m e n ta l n e j, ś w ię te j p a m ię c i: Sz. S z y d e l s k i e g o , W. K w i a t k o w s k i e g o , W. D u d k a , E. T o m a s z e w s k i e g o , R. P a c i o r k o w - s к i e g o o ra z za c h o re g o S. G r z e c h o w i a k a . N a s a li o b r a d p o p o w ita n iu b a rd z o s e r d e c z n y m a r c b p a H . G u lb in o w ic z a , r e k t o r a k s . p ro f . d r J . M a j k i i u c z e s tn ik ó w s y m p o z ju m p rz e z o b ecn eg o p rz e w o d n ic z ą c e g o O g ó ln o p o ls k ie j S e k c ji T eo lo g ii F u n d a m e n t a ln e j p rz y K o m i s ji E p is k o p a tu do S p r a w N a u k i k s. p ro f , d r a h a b . S ta n is ła w a N a g y e g о, n a s tą p iło o fic ja ln e o tw a r c ie z ja z d u , k tó r e g o d o k o n a ł r ó w n ie ż k s . N ag y . S p r a w o z d a n ie z p o p rz e d n ie g o z ja d u o d b y te g o w r a m a c h o s ta tn ie g o K o n g re s u T e o lo g ó w P o ls k ic h , k tó r y o d b y ł się w Х 1 9 8 3 r . w L u b lin ie o d c z y ta ł d r Ł. K a - m y k o w s k i , s e k r e ta r z te jż e s e k c ji.
W y k ła d in a u g u r a c y jn y w y g ło s ił d r h a b . W . H ł a d o w s k i , r e k t o r W y ż szego S e m in a r iu m D u c h o w n e g o w D ro h ic z y n ie . T e m a t w y k ła d u : T e o ria f u n
d a m e n ta ln a w k a to l ic k i m s y s te m ie te o lo g ic z n y m . Z n a ją c d o ty c h c z a so w e p o
g lą d y a u t o r a d o ty c z ą c e s ta tu s u e p iste m o lo g ic z n e g o i m e to d o lo g ic z n e g o a p o lo g e ty k i, k tó r e w s p o s ó b z d e c y d o w a n y w y r a z ił w s w y m Z a r y s ie a p o lo g e ty k i (W a rs z a w a 1980), g d z ie w y r a ź n ie s tw ie rd z ił, że s to i n a s ta n o w is k u r a c jo n a ln e j m e to d y i a p o lo g e ty k i ja k o k r y t y k i c h rz e ś c ija ń s k ie j r e f le k s ji n a d w ia ry g o d n o ścią o b ja w ie n ia o r a z fo r m a ln e g o d y s ta n s u a p o lo g e ty k i w o b e c s f e r y r e lig ijn e go i te o lo g ic z n e g o p o z n a n ia , ta k i e p o s ta w ie n ie p r o b le m u b y ło z a s k a k u ją c e . J a k p o te m w d y s k u s ji a u t o r „ w y z n a ł”, p rz e s z e d ł s w o je o s ta te c z n e „ n a w ró c e n ie ” i o d tą d j e s t rz e c z n ik ie m te o lo g ii f u n d a m e n ta ln e j, k tó r ą r o z u m ie ja k o d y s c y p lin ę śc iśle te o lo g ic z n ą p o s łu g u ją c ą się ta k ż e m e to d ą te o lo g ic z n ą .
P u n k te m w y jś c ia do o s ią g n ię c ia ta k ic h w n io s k ó w w w y w o d z ie k s. H ła - d o w sk ie g o b y ła n a t u r a p o z n a n ia te o lo g iczn eg o . W ła ś n ie p o z n a n ie te o lo g ic z n e p o w in n o c e c h o w a ć te o lo g ię f u n d a m e n ta l n ą ja k o d y s c y p lin ę in tr o d u k c y j n ą d la teo lo g ii. C h o d z i m u t u g łó w n ie o p o z n a n ie te o lo g ic z n e ty p u h e r m e n e u ty c z n e - go. W d a w n e j te o lo g ii p o z o s ta ją c e j p o d w p ły w e m n a u k i S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o I w sp o só b r a d y k a l n y o d ró ż n ia n o p o z n a n ie r a c jo n a ln e , k tó r y m p o s łu g iw a ła się ta k ż e a p o lo g e ty k a , a le i do n ie g o s ię o g ra n ic z a ła , od p o z n a n ia p rz e z w ia r ę ty p o w y m d la p o s tę p o w a n ia śc iśle te o lo g ic z n e g o . A u to r u w a ż a , że o b y d w a te r o d z a je p o z n a n ia łą c z y w so b ie w s p ó łc z e s n a h e r m e n e u ty k a . H e r m e n e u - ty c z n e p o z n a n ie r o z u m ie w ię c sz e ro k o i s p r o w a d z a d o in t e r p r e t a c j i f a k tó w c h r z e ś c ija ń s k ic h , k tó r e tw o r z ą o b ja w ie n ie . W ty m k o n te k ś c ie te o lo g ia f u n d a m e n ta l n a s ta n o w ią c a w p ro w a d z e n ie do b a d a ń te o lo g ic z n y c h z a jm o w a ła b y się in t e r p r e t a c j ą f a k tó w h is to ry c z n y c h b ę d ą c y c h o s n o w ą o b ja w ie n ia , a le d o k o n y w a n ą w ś w ie tle w ia r y i o b ja w ie n ia , czy m ó w ią c in a c z e j, k o n f r o n ta c j ą f a k tó w h is to ry c z n y c h z p r a w d ą o b ja w io n ą . Z d a n ie m p r e le g e n ta t a k i e p o d e jś c ie do p r o b le m u te o lo g ii f u n d a m e n ta ln e j je s t 11 — C ollectanea T heologica z. I
k s . M A R I A N R U S E C K I z g o d n e ze w s p ó łc z e s n ą k o n c e p c ją o b ja w ie n ia o ra z ze ź ró d ła m i c h r z e ś c ija ń s k ie g o p o z n a n ia , cz y li z P is m e m Ś w ię ty m i T r a d y c ją , w k tó r y c h f a k t y są z in te r p r e t o w a n e zb aw czo , a ta k ż e z in s tr u k c j ą z 1976 r . K o n g re g a c ji do S p r a w N a u k i W ia ry d o ty c z ą c ą s tu d ió w te o lo g ic z n y c h , w ty m i te o lo g ii f u n d a m e n ta l n e j. T a k ie u s ta w ie n ie p r o f ilu te o lo g ii f u n d a m e n ta l n e j z d e c y d o w a n ie z m n ie js z a d y s ta n s m ię d z y ro z u m e m a w ia r ą o ra z p o d m io te m a p rz e d m io te m p o z n a n ia . R e f e r a t k s. H ła d o w s k ie g o w y w o ła ł ż y w ą d y s k u s ję , p o d o b n ie z re s z tą ja k i w s z y s tk ie p o z o sta łe . N a jp ie r w k s. E. К о р е ć, p ro w a d z ą c y w p ie r w s z y m d n iu o b ra d y , w y r a z ił ra d o ś ć z f a k t u d o jś c ia p r e le g e n ta d o p r z e k o n a n ia o te o lo g ic z n y m c h a r a k t e r z e t e j d y s c y p lin y o ra z w s z e rs z y m w y w o d z ie u k a z a ł in n e jesz c z e r a c j e p r z e m a w ia ją c e za ty m , k ła d ą c g łó w n ie n a c is k n a p o ję c ie w ia r o - g o d n o śc i i ro d z a j s to s o w a n e j a r g u m e n ta c ji, k tó r a n ie m o że b y ć czy sto r a c j o n a ln a . K s. J . M a j k a w s k a z a ł, że te o lo g ia , a zw ła sz c z a te o lo g ia f u n d a m e n t a ln a , n ie m o ż e z re z y g n o w a ć z r a c jo n a ln e g o b a d a n ia fa k tó w , k tó r e m oże p ó ź n ie j in te r p r e to w a ć w ś w ie tle w ia r y i z b a w ie n ia . K s. S. N a g у o b o k p o d k r e ś le n ia z n a c z e n ia m e to d y te o lo g ic z n e j w te o lo g ii f u n d a m e n ta ln e j, k tó r a w in n a b y ć zło ż o n a z e le m e n tó w r a c jo n a ln y c h i w ie rz e n io w y c h w y ra z ił z a n ie p o k o je n ie co do d w ó c h k w e s tii. P ie r w s z a d o ty c z y p o g lą d u , że te o lo g ia f u n d a m e n t a ln a je s t r e f le k s j ą n a d ś w ia d o m o śc ią K o śc io ła o w ią ro g o d n o ś c i o b ja w ie n ia . J e g o z d a n ie m k r y j ę się w ty m n ie b e z p ie c z e ń s tw o , k tó r e m o że p ro w a d z ić do w n io s k u o k r e a ty w n o ś c i p r a w d y p rz e z c z ło w ie k a i z a n e g o w a n ia is tn ie n ia o b ie k ty w n e j p r a w d y B o żej — te n p ro b le m b ę d z ie jeszcze p o d n o sić w z w ią z k u z r e f e r a te m k s. d r a J . C u d y . D r u g a d o ty c z y n ie b e z p ie c z e ń s tw a z a c ie ra n ia ró ż n ic y m ię d z y p o d m io te m a p rz e d m io te m . K s. d r M . R y k a ł a su g e ro w a ł, b y m ó w ić w y r a ź n ie j o ty m , że św ia d o m o ść K o śc io ła w y ra ż o n a je s t w w ie rz e i p o w in n a b y ć w e r y f ik o w a n a r a c jo n a ln ie . W z w ią z k u z r e f e r a te m k s. H ła d o w s k ie g o p o w ró c iły od d a w n a d y s k u to w a n e n a te g o t y p u z ja z d a c h k w e s tie : k s . T. K ł a k o w s k i o d w o łu ją c się do p ro p o n o w a n e j p rz e z sie b ie a p o lo g e ty k i r e lig ii w s k a z y w a ł n a je j o b ie k ty w n e w a lo r y n a u k o w e ; k s. doc. d r h a b . W . T a - b a c z y ń s k i u tr z y m y w a ł, że p r o j e k t te o lo g ii f u n d a m e n ta l n e j k s . H ład o w '- s k ie g o n ie p o w in ie n p r z e k r e ś la ć s ta r s z y c h u ję ć i w s k a z a ł n a tr w a ł e w a r to ści a p o lo g e ty k i to ta ln e j k s. W. K w i a t k o w s k i e g o ; w re s z c ie k s. J . M у ś - k ó w , w ic e p rz e w o d n ic z ą c y O g ó ln o p o lsk ie j S e k c ji T e o lo g ii F u n d a m e n ta ln e j, s t a n ą ł n a s ta n o w is k u , b y n ie m ie sz a ć a p o lo g e ty k i z te o lo g ią f u n d a m e n ta ln ą , g d y ż o b y d w ie d y s c y p lin y p o s ia d a ją o d m ie n n y s t a tu s e p is te m o lo g ic z n y i r ó w n o c z e śn ie s ą u p r a w n io n e m e to d o lo g ic z n ie ; p o n a d to w y s u n ą ł z a s trz e ż e n ie co do n o w o śc i m o d e lu h e rm e n e u ty c z n e g o , k tó r y w is to c ie is tn ie je zaw sz e w c h rz e ś c ija ń s tw ie , czego il u s t r a ty w n y m p r z y k ła d e m m o g ą b y ć E w a n g e lie .
N ie k tó r e p r o b le m y d y s k u to w a n e z p ie r w s z y m r e f e r a te m p o w ró c iły w z w ią z k u z w y k ła d e m k s. J . C u d y . P o ś w ię c o n y o n z o s ta ł A n tr o p o lo g ic z
n e j f u n k c j i te o lo g ii fu n d a m e n ta l n e j. A u to ro w i c h o d ziło o u k a z a n ie w ia ro g o d -
n o śc i o b ja w io n e j a n tr o p o lo g ii; w ty m ś w ie tle te o lo g ię f u n d a m e n ta ln ą p o jm o w a ł o n ja k o a p o lo g ię lu d z k ie g o is tn ie n ia . A b y le p ie j u k a z a ć i u p ra w o m o c n ić t e n m o d e l te o lo g ii f u n d a m e n ta l n e j a u to r r o z w ija ł d a le j m y ś l o d n o sz ą c ą się do p o tr ó jn e j r e la c ji, ja k a z a c h o d z i p o m ię d z y lu d z k im is tn ie n ie m (esse), r o z u m e m (ratio) i o b ja w ie n ie m (revela tio ). Z a w sz e ja k o p ie r w s z e d o ś w ia d c z a n e je s t lu d z k ie esse; c z ło w ie k s ta je się w h is to rii, d o ś w ia d c z a sie b ie sam eg o , św ia t, d ru g ie g o c z ło w ie k a . W d o ś w ia d c z e n iu ty m m o że a k c e p to w a ć i a firm o w a ć r e la c je , w ja k ic h p o z o s ta je , a lb o je o d rz u c ić . M oże ta k ż e a firm o w a ć s w o je is t n ie n ie lu b n ie . S ta j e w ię c w o b e c a l t e r n a t y w y b y c ia l u b n ie b y c ia . J e s t w ię c w o ln y w s w o im w y b o rz e . W y b ó r z a k ła d a p o z n a n ie (ratio). C zło w iek p o z n a ją c s z u k a n ie ty lk o w y tłu m a c z e n ia sw e g o b y tu w k a te g o r ia c h filo z o fic z n y c h , z ro z u m ie n ia sie b ie sa m e g o , a le — i to p rz e d e w s z y s tk im — w k a te g o r ia c h se n s u , k tó r y je s t ta k ż e tw o rz o n y w h is to rii p rz e z c z ło w ie k a . Z re s z tą se n s lu d z k ie g o is tn ie n ia łą c z y się d ość śc iśle w s e n s ie h is to rii, c h o c ia ż n ie zaw sz e m u s i t a k by ć.
z a d o w a la ją c y w y tłu m a c z y ć e g z y s te n c ji lu d z k ie j je d n o s tk o w e j i sp o łe c z n e j. D la te g o — je ś li c h c e b y ć w p e łn i u s e n s o w n io n a — m u s i b y ć r o z p a t r y w a n a w ś w ie tle o b ja w ie n ia B ożego. Z d a n ie m p r e le g e n ta te o lo g ia f u n d a m e n ta ln a n ie z a jm u je się o b ja w ie n ie m ja k o o b ja w ie n ie m , lecz p o w in n a je r o z p a tr y w a ć ja k o z a p ro s z e n ie B oga s k ie r o w a n e do c z ło w ie k a — do je g o te o r e ty c z n o - p r a k ty c z n e g o r o z u m u — do d ia lo g u z B o g iem i p o z n a n ia o d p o w ie d z i, j a k ą ono d a je , a k tó r a d o ty c z y p rz e d e w s z y s tk im s e n s u je g o is tn ie n ia o ra z s e n s u c a łe j h i s to rii.
N a s tę p n ie a u to r p r z e d s ta w ił p r o j e k t u k ła d u c a łe g o p rz e d m io tu te o lo g ii f u n d a m e n ta ln e j. N ie z a n ie d b a ł te ż s tr o n y a r g u m e n ta c y j n e j z m ie rz a ją c e j do u k a z a n ia w ia ro g o d n o ś c i o b ja w io n e g o s e n s u ż y c ia lu d z k ie g o . A rg u m e n ty z m ie r z a ją c e do te g o ty p u c e lu te o lo g ii f u n d a m e n ta ln e j w in n y p o s ia d a ć s t r u k t u r ę c u d u , k tó r y je s t g łó w n y m ś r o d k ie m u z a s a d n ia n ia te o lo g ic z n o f u n d a m e n ta ln e g o . W ty c h k a te g o r ia c h p a tr z y p r e le g e n t n a d o ś w ia d c z e n ia n a r o d u w y b ra n e g o i z w ią z a n e z n im o b ja w ia n ie się B oga o ra z n a d z is ie jsz e c h rz e ś c ija ń s tw o r e a l i z u ją c e sw e p o s ła n n ic tw o w św ie c ie i u k a z u ją c e se n s is tn ie n ia c z ło w ie k a i h i sto rii.
W d y s k u s ji głos z a b r a ł n a jp i e r w k s. M . R u s e c k i w s k a z u ją c n a s z e r sze tło w t e n sp o só b z a ry s o w a n e j te o lo g ii f u n d a m e n ta l n e j (L. L a b e r th o n n iè r e , M . B lo n d e l, H . B o u illa r d , J . B. M e tz o r a z w p e w n y m s e n s ie R . L a to u r e lle , ch o c ia ż a k c e n ty k a ż d e g o z n ic h b y ły n ie c o in n e ). W . T a b a c z y ń s k i w y r a z ił o b a w ę , czy w ta k i m p r o je k c ie te o lo g ii f u n d a m e n ta l n e j n ie p rz e d s ta w ia się re lig ii c h r z e ś c ija ń s k ie j ja k o f a k u l ta t y w n e j. B a rd z o ży w o p o le m iz o w a ł z u j ę cie m k s . C u d y k s . S. N a g y d o p a tr u ją c się w n im z b y t d u ż y c h z a le ż n o śc i o d M e tz a p o z o s ta ją c e g o p o d w p ły w e m J . M o ltm a n n a , te g o z aś u z a le ż n io n e g o od E. B lo c h a i H e g la . P o n a d to z d a n ie m N a g y eg o p r z e s a d n e u w y p u k la n ie p o d m io tu s p r a w ia , że g łó w n y m a k to r e m n a sc e n ie h is to r ii je s t c z ło w ie k s t a w i a ją c y o k re ś lo n e w a r u n k i s a m e m u B ogu. P o n a d to w ie le z a s trz e ż e ń w y ra z ił p o d a d re s e m tw o rz e n ia p r a w d y p rz e z c z ło w ie k a w h is to rii. W . H ł a d o w s к i, k tó r e g o ta k ż e w p e w n y m s to p n iu d o ty c z y ł te n z a rz u t, w y r a z ił p o g lą d , że w z a s a d z ie n ie m a a lte r n a t y w y : p r a w d a B oża czy p r a w d a tw o rz o n a p rz e z czło w ie k a.
O ile p ie r w s z e d w a r e f e r a t y d o ty c z y ły p e w n y c h k o n c e p c ji te o lo g ii f u n d a m e n ta ln e j i m ia ły c h a r a k t e r m e to d o lo g ic z n y , o ty le n a s tę p n e d o ty c z y ły ju ż z a g a d n ie ń szczeg ó ło w szy ch .
N a jp ie r w k s . d r Ł . K a m y k o w s k i z a p re z e n to w a ł N ie c h r z e ś c ija ń s k ie
s tu d ia o J e z u s ie , w k tó r y c h w y ró ż n ił d w ie g ru p y : ż y d o w sk ie i m a r k s is to w
sk ie , a w ła ś c iw ie p o s tm a rk s is to w s k ie . Z a g a d n ie n ie to w ią ż e się p rz e d e w s z y s t k im z p ro b le m e m h is to ry c z n o ś c i Je z u s a , a le — j a k w y k a z a ł p r e le g e n t — n ie ty lk o , b o w ie m o m a w ia n e p rz e z n ieg o s tu d ia , z w ła sz c z a ż y d o w sk ie , z b liż a ją się w n ie k tó r y c h p u n k ta c h do in t e r p r e t a c j i c h r z e ś c ija ń s k ic h , co p o s ia d a d la n ic h p e w n e z n a c z e n ie .
A u to r z a p r e z e n to w a ł n a jp i e r w d ość szczeg ó ło w o d w a s tu d ia ż y d o w sk ie o J e z u sie : D. F lu s s e ta i D. G. W e ré s a . W y n ik a ło z n ich , że w sp ó łc z e s n e z a in te r e s o w a n ia w ś r ó d Ż y d ó w J e z u s e m w y n ik a ją p rz e d e w s z y s tk im ze w sp ó ln y c h t r a d y c ji n a ro d o w y c h , k u ltu r o w y c h i re lig ijn y c h ; o c z y w iśc ie n ie o z n a c z a to w c a le, że tr a d y c je r e lig ijn e o d g r y w a ją w n ic h n a jm n ie j s z ą ro lę ; m o ż n a p o w ie dzieć, że są o n e n a c z e ln e i w ią ż ą c e w s z y s tk ie in n e . J e z u s w ic h o p in ia c h ja w i się n ie ty lk o ja k o c z ło w ie k , a le i ja k o S y n C zło w ieczy , P r o r o k , a n a w e t ja k o M esjasz, ty lk o in a c z e j r o z u m ia n y . N ie d a ją je d n a k ż e o n e d o k ła d n e j o d p o w ie d z i n a p y ta n ie , k im b y ł J e z u s z N a z a re tu ? N a d to k w e s tio n u ją z a sa d n o ś ć w ia r y w N iego. P r z y z n a ją je d y n ie , że J e z u s c z y n ił c u d a , k tó r e n ie d o w o d zą J e g o b ó s tw a , n a to m ia s t o z m a r tw y c h w s ta n iu J e z u s a n ie m o ż n a n ic z e g o p o w ie d z ie ć p o z a p r z y ję c ie m f a k t u , że g ró b b y ł rz e c z y w iś c ie p u s ty . W s tu d ia c h ż y d o w s k ic h w y r a ź n ie w id a ć , że d o k o n u je się z n a c z n y p o s tę p w s t o s u n k u do d a w n y c h p o g lą d ó w i m o ż e o n s ta n o w ić d o b re p o d s ta w y do d ia lo g u c h r z e ś c ija ń - sk o -ż y d o w sk ie g o . 11*
k s . M A R I A N R U S E C K I W d r u g ie j g r u p ie p r z e d s ta w ił p o g lą d y W . G a n d a rs k ie g o , M . M a c h o w e ć a i R . G a ra u d y e g o . W p ra w d z ie ic h p r a c e n ie o d z n a c z a ją s ię śc iśle n a u k o w y m c h a r a k te r e m , je d n a k p o s ia d a ją z n a c z n e w a rto ś c i. N ie ty lk o u z n a ją h is to ry c z n e is tn ie n ie J e z u s a z N a z a re tu , a le m ó w ią ta k ż e o „ w k ła d z ie ” J e z u s a w r o z w ó j k u l t u r y i ż y c ia lu d z k ie g o . G a n d a r s k i z e s ta w ia oso b ę J e z u s a z in n y m i w ie lk im i p o s ta c ia m i c h r z e ś c ija ń s tw a (J a k u b , J a n , P a w e ł, A u g u s ty n , P a s c a l) i s tw ie rd z a , że J e z u s p rz e w y ż s z a ł je p o d w ie lo m a w z g lę d a m i: M a ch o w eć: J e z u s w z y w a n a s d o o d p o w ie d z ia ln o śc i z a p rz y s z ło ść , do tw o rz e n ia n o w e j s p o łecz n o ści, s t ą d te ż w y w o d z i się J e g o a k tu a l n e z n a c z e n ie ; G a ra u d y : J e z u s w z y w a do p r z e m ia n y c a łe g o c z ło w ie k a i ś w ia ta , J e g o c u d a p rz e ła m y w a ły im p a s n ie m o ż liw o śc i, a w i a r a u czy , b y żyć w sp o só b o d p o w ie d z ia ln y . N a s tę p n ie a u to r w y c ią g n ą ł w n io s k i z p o w y ż sz y c h r o z w a ż a ń d la te o lo g ii f u n d a m e n ta ln e j, o k tó r y c h b y ła ju ż m o w a w c z e śn ie j.
W d y s k u s ji E. K o p e ć w s k a z a ł, że n e o m a r k s iś c i częścio w o o d c h o d z ą od m e to d y m a te r ia liz m u h is to ry c z n e g o , ch o c ia ż z a sa d n ic z o p o z o s ta je o n a to ż s a m a i u n ic h . R y k a ł a p o s ta w ił p ro b le m re p r e z e n ty w n o ś c i ty c h ż e p o g lą d ó w d la Ż y d ó w i m a r k s is tó w , z aś S. N a g y w s w y m d o p o w ie d z e n iu w y ra z ił p o g ląd , że Ż y d ó w J e z u s in t e r e s u j e p rz e d e w s z y s tk im jak,o Ż y d , a n ie J e g o n a u k a ; n ie p o k o i z a ś ic h f a k t m e s ja ń s tw a Je z u s a . W o s ta tn im r e f e r a c ie p ie rw s z e g o d n ia k s. E. K o p e ć o m ó w ił Z n a c z e n ie c a łu n u tu r y ń s k ie g o d la te o lo g ii fu n d a m e n ta l n e j. A u to r z re f e ro w a ł n a jp i e r w n a jn o w s z y s t a n b a d a ń n a d c a łu n e m , a n a s tę p n ie w y p ro w a d z ił w n io s k i d la re p r e z e n to w a n e j p rz e z sie b ie d y s c y p lin y . P o p r z e d s ta w ie n iu k r ó t k ie j h is to rii (c a łu n z o s ta ł u ja w n io n y w X IV w .; o d X I X w . p o d ję to n a d n im b a d a n ia , a le n ie b y ły o n e p ro w a d z o n e w e d łu g ś c isły c h m e to d n a u k o w y c h ) p rz e s z e d ł do u k a z a n ia a k tu a ln e g o s t a n u b a d a ń . G r u n to w n e i w s z e c h s tro n n e b a d a n ia z o s ta ły p r z e p r o w a d z o n e w la ta c h 1973' i 1978. N a ic h p o d s ta w ie u s ta lo n o , że w z a sa d z ie k w e s tia h is to ry c z n o ś c i i a u te n ty c z n o ś c i c a łu n u n ie b u d z i d ziś w ię k sz y c h z a s trz e ż e ń . O ile k ie d y ś p o d c h o d z o n o do n ie g o w y ją tk o w o s c e p ty c z n ie , o ty le d ziś p r z y ta c z a s ię w ie le a r g u m e n tó w za je g o w ia ro g o d n o ś c ią (obecność p y łk ó w k w ia tó w p o c h o d z ą c y c h z A z ji M n ie js z e j, ś la d y m o n e t z c z a só w P i ł a ta , p o n a d to n a p o d s ta w ie Cu w w y n ik u s p a le n ia w łó k ie n p łó tn a o k re ś lo n o w z g lę d n ie d o k ła d n ie je g o w ie k s ię g a ją c y c z a só w C h ry s tu s a ), ch o c ia ż a b s o lu t n e j p e w n o ś c i c h y b a n ig d y się n ie o sią g n ie .
D ru g ą , c ie k a w ą k w e s tią o m a w ia n ą p rz e z p r e le g e n ta b y ł sp o só b o d b ic ia się p o s ta c i J e z u s a n a c a łu n ie , a ta k ż e z w ią z a n e z n ią p y ta n ie , s k ą d p o c h o d z ą w y p a le n ia n a p łó tn ie ? J u ż w c z a sie b a d a ń w , 1973 r . u s ta lo n o , że n ie p o c h o d z ą o n e z ja k i e jś s u b s ta n c ji o rg a n ic z n e j c ia ła J e z u s a . W y s u n ię to w ó w c z a s h ip o te zę, że p o w s ta ły o n e w w y n ik u e m a n a c ji ja k ie jś siły , e n e rg ii. P r z y j ą ł się w te d y p o g lą d , że s ą o n e w y n ik ie m tz w . b ły s k u ją d r o w e g o czy r e a k c j i te r m o j ą d r o w e j. W m o m e n c ie z m a r tw y c h w s ta n ia C h r y s tu s a n a s t ą p ił a p r z e m ia n a m a t e r i i w y d z ie la ją c a ta k ą e n e rg ię p o w o d u ją c ą częścio w e o p a le n ie c a łu n u . N ie k tó rz y z a u to r ó w c h c ie lib y w ty m w id z ie ć d o w ó d n a z m a r tw y c h w s ta n ie J e z u s a C h r y s tu s a . A u to r s to ją c n a s ta n o w is k u e sc h a to lo g ic z n e j i h is to rio z b a w c z e j k o n c e p c ji z m a r tw y c h w s ta n i a w o b e c ty c h p o g lą d ó w z a ją ł p o z y c ję k r y ty c z n ą . J e d n a k ż e c a łu n — c h o d z i o c z y w iśc ie o o d b ic ie n a n im się z n a jd u ją c e — je s t c a łk o w ic ie z g o d n y z o p is a m i m ę k i C h r y s tu s a i p o z w a la n a u s ta le n ie p e w n y c h c e c h f i z y c z n y c h Je z u s a .
W ż y w e j d y s k u s ji n a te m a t z n a c z e n ia c a łu n u d la te o lo g ii f u n d a m e n ta ln e j, ja k i p e w n y c h Szczegółów z n im z w ią z a n y c h , u d z ia ł w z ię li: J . M y ś к ó w , W . H ł a d o w s k i , S. N a g y , M. R y k a ł a , T. K ł a k o w s k i , E. M a r t z a l l , M. R u s e c k i .
D ru g i d z ie ń o b r a d ^rozpoczęto ró w n ie ż M szą św . k o n c e le b ro w a n ą , k tó r e j p rz e w o d n ic z y ł k s. J . M a j к a ; w y g ło sił o n h o m ilię o m ie js c u te o lo g a w K o ściele. W ty m d n iu w y g ło sz o n o d w a r e f e r a ty . K s. d r A. N o w i c k i o m ó w ił
W s p ó łc ze s n ą p r o b le m a ty k ę u s ta n o w ie n ia K o ścio ła . W p ie rw s z e j części w y k ła
w k tó r e j e k s p o n o w a n o e k le z jo tw ó rc z e in ic ja ty w y J e z u s a z m ie rz a ją c e do u s t a n o w ie n ia K o ś c io la - in s ty tu c ji, a w ię c p rz e d e w s z y s tk im p r y m a tu i a p o s to la tu . W e w s p ó łc z e s n e j te o lo g ii f u n d a m e n ta ln e j n a s tą p iło p o g łę b io n e i b a rd z ie j te o lo g ic z n e r o z u m ie n ie K o śc io ła . Z n a la z ło to sw ó j w y r a z n a S o b o rz e W a ty k a ń s k im II, z w ła sz c z a w je g o k o n s ty tu c ji L u m e n g e n tiu m . K o śció ł je s t u jm o w a n y w n ie j ja k o M isty c z n e C ia ło C h ry s tu s a , L u d B oży i s a k r a m e n t z b a w ie n ia . P r e l e g e n t s to s o w n ie do ty c h tr z e c h k o n c e p c ji K o śc io ła u w y p u k lił z n a c z e n ie c a łe g o ż y c ia J e z u s a d la u s ta n o w ie n ia K o śc io ła , z w r a c a ją c n a jp ie r w u w a g ę n a f a k t, że C h r y s tu s m ia ł rz e c z y w iś c ie z a m ia r z a ło ż e n ia K o ścio ła, p o w o ła ł a p o sto łó w i P io tr a , 'g ro m a d z ił sz e rsz ą g r u p ę u c z n ió w . N a s tę p n ie w ie le u w a g i p o św ię c ił O s ta tn ie j W ie c z e rz y , n a k tó r e j z o sta ło z a w a r te n o w e p r z y m ie r z e n a w z ó r p r z y m ie r z a s y n a js k ie g o . D la p r e le g e n ta b y ł to d e c y d u ją c y m o m e n t d la p o w s ta n ia K o śc io ła . P o ty m o m ó w ił, ju ż k r ó tk o , z n a c z e n ie w y d a rz e ń p a sc h a ln y c h i z e s ła n ie D u c h a Ś w ię te g o d la o s ta te c z n e j k o n s t y tu c j i K o ścio ła.
W d y s k u s ji Ł . K a m y k o w s k i p o d n ió s ł p r o b le m z n a c z e n ia m ę k i J e z u s a d la u s ta n o w ie n ia K o śc io ła ; W . H ł a d o w s k i z w ró c ił u w a g ę n a p e w n e tr u d n o ś c i z w ią z a n e z z a g a d n ie n ie m u s ta n o w ie n ia K o śc io ła , k tó r e z o sta ły p o m i n ię te ; b p P . S o c h a — o b e c n y w d r u g im d n iu z ja z d u — n a o rg a n ic z n ą łą c z n o ść K o śc io ła S ta r e g o i N o w eg o P rz y m ie r z a o ra z je g o to ż s a m o ść w h is to rii, a S. N a g y — n a cią g ło ść i n ow ość. M. E u s e c k i z a a k c e n to w a ł ro lę w c ie le n ia S y n a B ożego d la u s ta n o w ie n ia K o śc io ła o ra z c u d ó w J e z u s a p o s ia d a ją c y c h ta k ż e e k le z jo tw ó rc z y c h a r a k te r . W re sz c ie W. T a b a c z y ń s k i i S. N a g y w y ra z ili p o g lą d , a b y o d ró ż n ia ć e k le z jo lo g ię a p o lo g e ty c z n ą od d o g m a ty c z n e j, ch o c ia ż d r u g i rn ó w c a u tr z y m y w a ł ta k ż e , b y i w e k le z jo lo g ii a p o - lo g e ty c z n e j p a tr z e ć n a K o śc ió ł b a r d z ie j te o lo g ic z n ie n iż to m ia ło m ie js c e d o tą d . Z w r ó c ił te ż u w a g ę n a n ie b e z p ie c z e ń stw o , ja k ie d la e k le z jo lo g ii n ie s ie ze so b ą te o lo g ia w y z w o le n ia o ra z n a fa k t, że w ie lu w sp ó łc z e s n y c h te o lo g ó w p r z y j m u je dziś, iż K o śció ł n ie z o s ta ł u s ta n o w io n y p rz e z C h r y s tu s a , lecz że s ta je się o n c ią g le w ś w ia d o m o ś c i w ie rz ą c y c h .
O s ta tn i r e f e r a t, k tó r y d ość lu ź n o łą c z y ł się z p o p rz e d n im i, w y g ło sił k s. M. R u se c k i. P o ś w ię c o n y o n z o sta ł P r o b le m o w i w ia ro g o d n o ś c i o b ja w ie ń
p r y w a tn y c h . N a p o c z ą tk u p r e le g e n t w s k a z a ł n a z a in te re s o w a n ie ty m p r o b le
m e m w ż y c iu r e lig ijn y m K o śc io ła p o d w p ły w e m rz e c z y w is ty c h lu b rz e k o m y c h o b ja w ie ń p r y w a tn y c h o ra z n a f a k t zaw ę ż o n e g o p a tr z e n ia n a te w y d a rz e n ia w t r a d y c y jn e j te o lo g ii. D o tą d sąd zo n o , że są to ty lk o z ja w ie n ia M a tk i B o żej l u b ś w ię ty c h p o łą c z o n e z p e w n y m o rę d z ie m n ie p o s ia d a ją c y m -w iększe go z n a c z e n ia i p rz e z n a c z o n y m ty lk o i w y łą c z n ie do a d r e s a ta czy te ż w ą s k ie j g r u p y osób. P r e l e g e n t z a lic z a ją c do o b ja w ie ń p r y w a tn y c h n ie ty lk o z ja w ie n ia , a le i p r o r o c tw a o ra z w iz je m isty c z n e , w y r a z ił p o g lą d , że w k a ż d y m a u t e n ty c z n y m o b ja w ie n iu p r y w a tn y m o b ja w ia s w ą z b a w c z ą w o lę Bóg o so b iście lu b p rz e z m e d ia to r ó w . To, co m ó w i Bóg, n ie m o że b y ć n ie w a ż n e i w in n o b y ć s k ie ro w a n e do całe g o K o śc io ła , p o d o b n ie ja k w o b ja w ie n iu b ib lijn y m Bóg o b ja w ia ł się je d n o s tk o m , a te o b w ie sz c z a ły J e g o w o lę c a łe m u n a ro d o w i w y b r a n e m u . W h is to rii K o śc io ła tz w . o b ja w ie n ia p r y w a tn e n ie r a z w p ro w a d z a ły n o w e e p o k i i s ty le ż y c ia re lig ijn e g o . Z e w z g lę d u n a z a k o ń c z e n ie tzw . o b ja w ie n ia p u b lic z n e g o o b ja w ie n ia p r y w a tn e w łą c z a ją n a s w sp o só b sz czeg ó ln y w z b a w c z ą s y tu a c ję , w y r a ż a ją w n o w y sp o só b z b a w c z ą w o lę B oga, a k tu a l iz u ją o b ja w ie n ie C h ry s tu s o w e , u ja w n ia j ą je n a now o, b u d z ą n im w ię k sz e z a in te r e s o w a n ie . P o o m ó w ie n iu p o ję c ia o b ja w ie ń p r y w a tn y c h a u to r ze w z g lę d u n a b r a k c zasu p r z e d s ta w ił w sk ró c ie k r y t e r i a p ra w d z iw o ś c i ty c h ż e o b ja w ie ń . P o d z ie lił je n a n a tu r a ln e , n e g a ty w n e i p o z y ty w n e o ra z n a z n a k i o c h a r a k te r z e n a d p r z y r o d z o n y m w s k a z u ją c e n a w ia ro g o d n o ś ć o b ja w ie ń p r y w a tn y c h . P ie r w s z ą grupłę k r y t e r ió w z a p re z e n to w a ł w n a s tę p u ją c y m u k ła d z ie o d n o sz ą c y m się do z a g a d n ie ń : tr e ś c i i f o r m y o b ja w ie ń p r y w a tn y c h , o k o liczn o ści, o so b y d o ś w ia d c z a ją c e j ic h o ra z ś w ia d k ó w b e z p o ś r e d n ic h i p o ś r e d n ic h . K r y te r ia n e g a ty w n e (jeżeli w y s tę p u ją ) m a j ą c h a r a k t e r w y k lu c z a ją c y , c z y li ta k i e o b ja w ie n ia n ie
k s . M A R I A N R U S E C K I
m o g ą b y ć u z n a n e n ie ty lk o za p ra w d z iw e , a le i z a o b ja w ie n ia w ogóle. N a t u r a ln e k r y t e r i a p o z y ty w n e w s k a z u ją je d y n ie n a p ra w d o p o d o b ie ń s tw o ic h p ra w d z iw o ś c i. W ła ś c iw y m i z n a k a m i w s k a z u ją c y m i n a ic h w ia ro g o d n o ś ć są: c u d a , s e n s u s fid e i, n a d p rz y r o d z o n e ow oce o b ja w ie ń o ra z a p r o b a t a K o ścio ła.
W d y s k u s ji u d z ia ł w z ię li: J . M y ś k ó w , Ł. K a m y k o w s k i , M. R y k a ł a , b p P. S o c h a , W. T a b a c z y ń s k i .
N a z a k o ń c z e n ie s y m p o z ju m z aczęto się z a s ta n a w ia ć n a d p o ls k im k o n te k s te m te o lo g ii f u n d a m e n ta l n e j. C h o d ziło o u s ta le n ie , ja k ie s ą p ro b le m y s p e c y fic z n ie p o ls k ie , k tó r e p o w in n a u w z g lę d n ia ć n a s z a d y s c y p lin a , b y m o g ła w ł a śc iw ie s p e łn ia ć s w o je z a d a n ia n a n a s z y m g ru n c ie . W p ro w a d z e n ia w to z a g a d n ie n ie d o k o n a ł S. N a g y. P o n ie w a ż b r a k b y ło p o g łę b io n y c h p rz e m y ś le ń n a te n t e m a t p ro p o z y c je b y ły b a rd z o z ró ż n ic o w a n e i m a ło k o h e r e n tn e . P o s ta n o w io n o t e n p r o b le m o d ło ży ć do p rz y s z łe g o ro k u , b o w ie m w o lą u c z e s tn i k ó w b y ł — ze w z g lę d u n a ży w e z a in te re s o w a n ie p o r u s z a n ą p ro b le m a ty k ą — a b y sy m p o z ja teg o t y p u o d b y w a ły s ię co ro k u , a n ie co d w a , ja k d o tą d .
W p o d s u m o w a n iu o b r a d k s. S. N a g y w s k a z a ł o s ią g n ię c ia teg o z ja z d u u w y p u k la ją c p e w n e n o w e e le m e n ty , k tó r e m o g ą w e jś ć w o g ó ln ą w iz ję te o lo g ii f u n d a m e n ta ln e j, w c h ry s to lo g ię i ek le z jo lo g ię .
