Tadeusz Brzegowy
"Quand Dieu parle aux hommes le
langage de l’amour. Etudes sur le
Cantique des Cantiques", Raymond
Jacques Tournay, Paris 1982 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 54/2, 181-184
C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 54(1984) fasc. И
R E C E N Z J E
R a y m o n d J a c q u e s T O U R N A Y O P, Q u a n d D ie u p a r le a u x h o m m e s le la n g a g e
d e l’a m o u r . E tu d e s s u r le C a n tiq u e d e s C a n tiq u e s , P a r i s 1982, G a b a ld a ,
s. 140. O jc ie c R . J . T o u r n a y , d y r e k to r z n a n e j É co le B ib liq u e e t A rc h é o lo g iq u e F r a n ç a i s e w J e r o z o lim ie , n a p is a ł w ie le n a te m a t P ie ś n i n a d P ie ś n ia m i. Do n a jw a ż n ie js z y c h jeg o p r a c z te j d z ie d z in y n a le ż y n ie w ą tp liw ie w y d a n y w r. 1963 o b s z e r n y k o m e n ta r z z m a rłe g o w c z e ś n ie j A . R o b e r t a , k tó r y p ó ź n ie j z o s ta ł o p ra c o w a n y n a n o w o i w y d a n y w fo r m ie s k r ó c o n e j w r. 1967. W k o m e n ta r z a c h ty c h T o u r n a y p r z y jm o w a ł g e n e r a ln ą lin ię w y k ła d u a le g o ry c z n e g o P n p . A le b y ł to je d y n ie ja k i ś e ta p , j a k w y z n a je s a m a u to r , n a d r o d z e do le p s z e g o z ro z u m ie n ia te j k się g i. W ie lo le tn ia r e f le k s ja i w y k ła d y z p o e z ji b ib lijn e j j a k te ż l i t e r a t u r p o z a b ib lijn y c h w e w s p o m n ia n e j É co le B ib liq u e p o z w o liły a u to r o w i n a p rz e d s ta w ie n ie ja k i e jś n o w e j p ró b y i n t e r p r e ta c y jn e j, k tó r a z d a je się łą c z y ć o rg a n ic z n ie d w ie w ie lk ie te n d e n c je w s p ó ł c z e sn e j e g z e g e z y P n p , a m ia n o w ic ie w y k ła d d o s ło w n y (e ro ty c z n y ) i a le g o ry c z n y . A u to r u w a ż a , że w w y ja ś n ie n iu P n p b a rd z o o w o c n ą o k a z u je się z a s a d a h e r m e n e u ty c z n a „ p o d w ó jn e g o z n a c z e n ia ” , d w ó c h r e je s tr ó w , d w ó c h p o z io m ó w r o z u m ie n ia w y p o w ie d z i o m iło ści, g d z ie m iło ś ć lu d z k a s ta n o w i z n a k i sy m b o l m iło ś c i B o żej.
N a m o n o g r a fię s k ła d a się p r z e k ła d i je d e n a ś c ie ro z d z ia łó w . Z a le ta m i p rz e k ła d u , k tó r y a u to r z a o p a t r u je p r z y m io tn ik ie m „ n o w y ” , je s t w ie lk a e le g a n c ja ję z y k o w a i n a d z w y c z a jn a w ie rn o ś ć te k s to w i o r y g in a ln e m u . Ci, k tó r z y s łu c h a li w y k ła d ó w o jc a T o u rn a y , m ie li o k a z ję n ie r a z się p rz e k o n a ć o jeg o z d o ln o ś c ia c h i z a m iło w a n iu do p r z e k ła d a n ia z w ła sz c z a tr u d n y c h p o e ty c k ic h te k s tó w ST, z z a c h o w a n ie m f o r m y d ź w ię k o w e j, m e lo d y k i te k s tu , ry tm ik i, c z a s e m z z a c h o w a n ie m t e j s a m e j lic z b y s y la b czy z w ła sz c z a a k c e n tó w w s ty - c h u (ję z y k f r a n c u s k i z o s ta tn ią s y la b ą a k c e n to w a n ą s tw a r z a p o d ty m w z g lę d e m sz c z e g ó ln e m o ż liw o śc i d la tłu m a c z y z h e b ra js k ie g o ). P o p r a w k i w te k ś c ie sp ó łg ło sk o w y m są b a rd z o n ie lic z n e . T o u r n a y n ie d o k o n u je p r z e s ta w ie ń te k s tu , n ie e lim in u je z n ie g o glos. I n ie u s i łu j e z r e k o n s tr u o w a ć ja k ie g o ś p ie r w o tn e g o te k s tu o ja k i e jś r e g u l a r n e j s tro fie , w cz y m t a k b a rd z o p o p is u ją się lic z n i w sp ó łc z e ś n i k r y ty c y (n a jle p s z y m te g o p r z y k ła d e m m o g ą by ć r e k o n s t r u k c je J . A n g é n i e u x ) . T e k s t z o s ta je ro z d z ie lo n y p o m ię d z y „ b o h a te r ó w ”, k tó r y c h tłu m a c z n a z y w a d ość o g ó ln ie : „O n a , O n, C h ó r, B r a c ia ”, p r z y czyrrt s ą to c z ę sto c a łk ie m n o w e r o z s trz y g n ię c ia co do a u to r ó w p o szczeg ó l n y c h w y p o w ie d z i z d a le k o id ą c y m i k o n s e k w e n c ja m i d la in t e r p r e ta c ji .
W I ro zd z. T o u r n a y o m a w ia s tr u k tu r ę i p o d z ia ł k się g i, k tó r ą to k sięg ę o k r e ś la p o d w z g lę d e m li te r a c k im z g o d n ie z w ię k s z o ś c ią w sp ó łc z e s n y c h u c z o n y c h ja k o a n to lo g ię z ło ż o n ą z d łu ż s z y c h czy k ró ts z y c h p ie ś n i p o łą c z o n y c h n a s tę p n ie p rz e z je d n e g o lu b w ie lu r e d a k to r ó w w ep o c e p e r s k ie j. W śró d a u to r y te tó w p a n u je j e d n a k o g ro m n a ro z b ie ż n o ść co d o lic z b y o ry g in a ln y c h u tw o r ó w w łą c z o n y c h w d z is ie js z y te k s t P n p ; g d y R o b e r t w y ró ż n ia ł ich. p ięć, to K r i n e t z k i o d n a jd u j e ic h a ż 52. T o u r n a y w y o d r ę b n ia 10 p ie ś n i: I. 1,5—2,7; II . 2,8— 17; I I I . 3,1— 5; IV . 3,6—11; V. 4,1— 5,1; V I. 5,2—8; V II. 5,9—6,3; V III. 6,4— 10; IX . 6,11— 7,11; X . 7,12— 8,4. C ało ść p o p rz e d z o n a je s t ty tu łe m 1,1 i p ro lo g ie m 1,2—4, a z a k o ń c z o n a e p ilo g ie m 8,5—7. F r a g m e n ty k o ń co w e 8,8— 13 s ą o k re ś lo n e ja k o d o d a tk i. A u to r p r z e c iw n y je s t w sz e lk ie j a to m iz a c ji te k s tu , a u c z y n io n y p rz e z n ie go p o d z ia ł o p a r ty je s t n a d a n y c h tr e ś c io w y c h o ra z d o b rz e z n a n y c h z ja w i
R E C E N Z J E s k a c h p o e ty c k ic h j a k re f re n y , w y s tą p ie n ia c h ó ru , s ło w a -k lu c z e , s ło w a - k la m - ry , in k lu z je , itd . R e g u la rn o ś ć ty c h z ja w is k w c a ły m d z ie le d o w o d z i z re s z tą p e w n e j je d n o ś c i lite r a c k ie j P n p ja k o c a ło śc i (s. 26). S z c z e g ó ln ie js z ą u w a g ę k ie r u je a u to r n a d o d a tk i, ja k o m o g ą c e rz u c ić c e n n e ś w ia tło n a i n t e r p r e ta c ję d z ie ła , a lb o w ie m o n e to p r z e d s ta w ia ją ja k ą ś le k tu r ę , je ś li n ie „ r e l e k tu r ę ” c a ło śc i n a e ta p ie n a js ta r s z e j eg z e g e z y ż y d o w sk ie j (s. 27). T a k to w ła ś n ie w w . 8,8— 1Q z d a ją się id e n ty fik o w a ć b o h a te r k ę u tw o r u z C ó rk ą S y jo n u — J e r o z o lim ą , a je j o b lu b ie ń c a — z m e s ja ń s k im S a lo m o n e m (s. 24.27). W k o le jn y c h ro z d z ia ła c h I I — I X T o u r n a y a n a liz u je w y b r a n e f r a g m e n ty lu b p o je d y n c z e z d a n ia P n p , k tó r e u z a s a d n ia ją je g o te z ę g e n e r a ln ą . T a k w ię c n a jp i e r w a u to r u w y p u k la w s z y s tk ie w y r a ź n e w z m ia n k i o k r ó lu S a lo m o n ie i o p o w ia d a się z a p o w s ta n ie m z a s a d n ic z y c h części d z ie ła w z w ią z k u z z a ś lu b in a m i S a lo m o n a z k s ię ż n ic z k ą e g ip s k ą . D la te g o te ż z o s ta ją s t a r a n n ie w y d o b y te n a ś w ia tło d z ie n n e w s z y s tk ie a n a lo g ie d o u tw o r ó w m iło s n y c h e g ip sk ic h , k tó r e z d r a d z a j ą w p ły w y e g ip s k ie n a tw ó rc ó w h e b r a j s k ic h n a s z y c h p ie ś n i. A u to r z d a je so b ie s p r a w ę z m o ż liw o śc i u c z y n ie n ia m u z a rz u tu , że ta k ą o p in ię g ło sił k ie d y ś T e o d o r z M o p s w e s t i i i z o s ta ł p o tę p io n y p rz e z S o b ó r K o n s ta n ty n o p o ls k i. A le b łę d e m T e o d o ra b y ło n ie to, że p r z y jm o w a ł se n s h is to ry c z n y P ie ś n i, lecz to, że u w a ż a ł go za je d y n y je j sen s. D la n a szego a u to r a ó w s e n s h is to r y c z n y je s t n o ś n ik ie m g łęb szeg o s e n s u m e s ja ń sk ieg o . I m ię S a lo m o n a n ie je s t ja k ą ś in t e r p o la c ją w te k ś c ie P n p , j a k to u tr z y m y w a ło w ie lu e g zeg etó w , le c z j e s t czym ś rz e c z y w iś c ie e s e n c ja ln y m d la z ro z u m ie n ia cało ści. N a je g o o r y g in a ln o ś ć i je g o f u n d a m e n ta l n e z n a c z e n ia im ie n ia S elo m o z salom, (p o k ó j), śern (im ię), S e m e n (o liw a). J e s t to te n p o to m e k D a w id a , k tó re g o t a k b a rd z o id e a liz u je K r o n ik a r z , p is z ą c y d z ie je sw o je g o n a r o d u n ie c o w c z e śn ie j p rz e d r e d a k c j ą P n p . T o K s ią ż ę P o k o ju z I z a j a s z a 9,2—5, p rz e z M ic h e a s z a n a z w a n y po p r o s tu P o k o je m (M i 5,1—4). N a ty m s a m y m r d z e n iu S a lo m b a z u je ró w n ie ż im ię o b lu b ie n ic y S u la m it, o k tó r e j w e p ilo g u je s t p o w ie d z ia n e : „ J a je s te m w je g o o c z a c h (tzn. S a lo m o n a , je j o b lu b ie ń c a ) ja k o ta, k tó r a z n a la z ła p o k ó j (s a lo m )”. J a k s ie d e m r a z y w y m ie n io n y je s t w k s ię d z e po im ie n iu K ró l P o k o ju , t a k te ż s ie d e m ra z y w y s tę p u je tu m ia s to p o k o ju , J e r u z a le m z t r a d y c y jn ą e ty m o lo g ią J e r u s a le m . T o ta J e r o z o lim a je s t p r a w d z iw ą p a r t n e r k ą S a lo m o n a (s. 35), n o w a J e r o z o lim a j a k o p e r s o n if ik a c ja całe g o lu d u , ja k o m ie s z k a n ie B oga. „ J e d n a k ż e n ie w o ln o z a p o m in a ć o h is to ry c z n y m p u n k c ie w y jś c ia P ie ś n i, tz n . o z a ś lu b in a c h S a lo m o n a z c ó rk ą f a r a o n a , k s ię ż n ic z k ą e g ip s k ą . T o w ła ś n ie w y c h o d z ą c z teg o w y d a r z e n ia h is to ry c z n e g o p o e ta w ie le w ie k ó w p ó ź n ie j p r z y w o łu je S a lo m o n a p rz y s z ło ś c i” (s. 35).
J e ś li tłe m P ie ś n i s ą z a ś lu b in y S a lo m o n a , to ro z u m ie m y o p is p o c h o d u w e se ln e g o z P n p 3,6— 11 ja k o o d n o sz ą c y się d o te g o w ła ś n ie w y d a rz e n ia . Z ro z u m ia łe s t a j ą się o p is y p ię k n o ś c i (w a s f), z a ró w n o je g o j a k i je j, d z iw n e z p u n k tu w id z e n ia n a s z y c h g u s tó w , a le z a to b a rd z o p r z y p o m in a ją c e e g ip s k ie s ta tu y , p ła s k o rz e ź b y czy b iż u te r ię (s. 42).
W ś w ie tle t e j i n t e r p r e t a c j i n o w e g o z n a c z e n ia n a b ie r a m o ty w s n u i p r z e b u d z e n ia w P n p . D o ty c h c z a s w e z w a n ie d o p r z e b u d z e n ia o d n o sz o n o n a jc z ę ś c ie j do o b lu b ie n ic y - n a r o d u j a k o w e z w a n ie do n a w r ó c e n ia ( R o b e r t ) . T y m c z a s e m o w e r e f r e n y s ą w y p o w ia d a n e p rz e z o b lu b ie n ic ę i k ie r o w a n e d o o b lu b ie ń c a (2,7; 3,5; 7,4). O tó ż s k o ń c z y ł się czas s n u i o b lu b ie n ie c p o w in ie n się p rz e b u d z ić . Ż a r li w a n a d z ie ja I z r a e la c z a su I I Ś w ią ty n i n a p r z y jś c ie n o w eg o D a w id a -S a lo m o n a te r a z p o w in n a się s p e łn ić . K ró l M e s ja s z p o w in ie n p r z e r w a ć s w o je m ilc z e n ie i p r z y jś ć z p o c ie c h ą d o s tę s k n io n ę j C ó ry S y jo n u . P o d w ó jn e s z u k a n ie n o c n e o b lu b ie ń c a p rz e z o b lu b ie n ic ę w y d a je się o d z w ie r c ie d la ć w y b u c h n a d z ie i z p o ja w ie n ie m się Z o ro b a b e la , p o to m k a D a w id a i je g o n ie o c z e k iw a n y m z n ik n ię c ie m . N o w y S a lo m o n p rz y n ie s ie C ó rc e S y jo n u p o k ó j i m iło ść (por. 1 J 4,8.16). Z aś o n a , S z u la m itk a , b ę d z ie ja k o ta , k tó r a z n a la z ła p o k ó j (P n p 8,10).
W ta k im s p o jr z e n iu z ro z u m ia łe się s ta je , d la c z e g o O n n a w z ó r p ie ś n i e g ip s k ic h n a z y w a sw o ją u k o c h a n ą „ s io s tr ą ”, a le O n a n ig d y n ie n a z y w a go
R E C E N Z J E
183
,,b r a t e m ” z je d n y m w y ją tk i e m s f o r m u ło w a n y m ja k o ż y c z e n ie „O g d y b y ś b y ł m o im b r a t e m ” (8,1). J e s t r ó w n ie g o d n e u w a g i, że O n w y s tę p u je w c ią ż ja k o k ró l, a le O n a n ig d y n ie j e s t n a z w a n a „ k r ó lo w ą ” , lecz je d y n ie „ c ó rk ą k s ią ż ę c ą ” (7,2). R o z u m ie m y to b a rd z o d o b rze, sk o ro p rz y jm ie m y , że p o e ta m a n a m y ś li tr a n s c e n d e n t n ą o so b isto ść, j a k ą b ę d z ie n o w y S a lo m o n (s. 60). P r z e d m io te m n a jr ó ż n ie js z y c h h ip o te z u c z o n y c h je s t z a g a d k o w e o k re ś le n ie „ g ó ry B e te r ” w P n p 2,17. I d ą c z a e g z e g e z ą r a b in ic z n ą T o u r n a y d o s trz e g a tu a lu z ję do h is to r ii A b ra h a m a , k o n k r e tn ie do o p is u p rz y m ie r z a z A b r a h a m e m (R dz 15,10nn) g d z ie b e te r o z n a c z a części o f ia r n y c h z w ie rz ą t, m ię d z y k tó r y m i p rz e c h o d z ą k o n tr a h e n c i. T a r g u m do P n p łą c z y n a s z te k s t ró w n ie ż z R d z 21, a w ię c z o f i a r ą I z a a k a n a g ó rz e M o ria . S u b te ln a g r a w y ra z ó w B e te r , b e r it (p rz y m ie rz e ), m o r (m irra ) i M o r ijja p o d s u w a m y ś l o g ó rz e Ś w ią ty n i, n a k tó re j p ó ź n ie js z a tr a d y c ja ż y d o w s k a u m ie js c o w ia ła o f ia rę I z a a k a . P n p czy n i w ię c a lu z ję do o w eg o p ie rw s z e g o w e z w a n ia m iło śc i s k ie ro w a n e g o do o jc a w s z y s tk ic h w ie rz ą c y c h A b r a h a m a , o ra z do je g o o d p o w ie d z i, k ie d y to s k ła d a ł B o g u n a o f ia rę to, co m ia ł n a jd ro ż s z e g o d la u rz e c z y w is tn ie n ia J e g o ta j e m n ic z e g o p la n u m iło ś c i (s. 66). N ie m n ie j z a g a d k o w e je s t m ie js c e P n p 6,12, g d z ie je s t m o w a o „ w o z a c h A m i- n a d a b a ” . T o u r n a y d o p a tr u je się tu t a j a lu z ji do w y d a rz e ń z p o c z ą tk o w eg o o k re s u p a n o w a n ia D a w id a , do p r z e n ie s ie n ia A r k i n a S y jo n . Im ię A b i- - n a d a b a , u k tô r e g q p r z e b y w a ła A r k a w K ir i a t J e a r im , z o sta ło le k k o p r z e k s z ta łc o n e n a A m i- n a d a b . A u to r p o e ta d o k o n a ł tu ta k ie g o sa m e g o r e tu s z u j a k w p r z y p a d k u im ie n ia S z u la m it, k tó r e je s t p o c h o d n ą im ie n ia p ię k n e j A b isz a g S z n a m it. W ty m p o e ty c k im u ję c iu o b lu b ie n ic a c h c e być n o w y m w o z e m w io z ą c y m A rk ę , tr o n B oga, p rz e z co s ta je się p r a w d z iw ą n o s ic ie lk ą B oga, z n a jd u j ą c ą w ty m z je d n o c z e n iu p o k ó j (s. 76).W c z a s a c h po n ie w o li b a b ilo ń s k ie j n a r ó d ż y d o w sk i w ią z a ł n a d z ie je m e s ja ń s k ie z p o to m k ie m D a w id a . D la te g o te ż id e a liz o w a n o p o s ta ć D a w id a i je g o s y n a S a lo m o n a , czego n a jle p s z y m w y r a z e m s ą k s ię g i K ro n ik . W P n p j e s t s ie d e m w y ra ź n y c h w z m ia n e k o S a lo m o n ie . Z a to im ię D a w id a p o ja w ia się ty lk o je d e n r a z w z w ro c ie „ w ie ż a D a w id o w a ” (4,4). J e d n a k ż e ła tw o z a u w a ż y ć , p is z e T o u rn a y , że ty tu ł, ja k i m w P ie ś n i je s t o k re ś la n y o b lu b ie n ie c ,
d o d (u k o c h a n y ), m a w te k ś c ie sp ó łg ło sk o w y m t a k ą s a m ą fo r m ę j a k im ię w ła
s n e D a w id (sp ó łg ło sk i d w d ). J e s t p o n a d to z n a m ie n n e , że n ig d z ie w P ie ś n i n ie w y s tę p u je f o r m a ż e ń s k a te g o r z e c z o w n ik a i n ig d y n ie j e s t w ią z a n a z o b lu b ie n ic ą . P o n a d to im ię D a w id p o s ia d a ta k i e sa m o z n a c z e n ie j a k d o d (drogi, k o c h a n y ), t a k sa m o z re s z tą j a k i p rz y d o m e k S a lo m o n a J e d id ja h
(u k o c h a n y p rz e z J a h w e ) . C h y b a n ie je s t p rz y p a d k ie m , że rz e c z o w n ik d o d w y s tę p u je w P n p 33 ra z y , a w ięc d o k ła d n ie ty le , ile l a t p a n o w a ł w J e r o z o li m ie D a w id (s. 89).
L is ta o w y c h a lu z ji je s t d łu g a . P o z w a la o n a R. T o u r n a y n a n a s tę p u ją c ą k o n k lu z ję : „ J a k k o lw ie k b y b y ło , l e k t u r a m e s ja ń s k a P ie ś n i je s t u p ra w n io n a , a b y w id z ie ć o b o k p o s ta c i S a lo m o n a ró w n ie ż je g o o jc a , D a w id a . O b a j o n i s t a n o w ią w tr a d y c ji ż y d o w sk ie j ty p k o m p le tn y , id e a ln y , K ró la M e s ja sz a . O b aj s ą z z a m iło w a n ie m id e a liz o w a n i w k s ię g a c h K r o n ik ; t a k sa m o m oże b y ć w P n p . P o d o b n ie j a k n ie w ia s ta je s t w ie r n a p rz y ja c ie lo w i s w o je j m ło d o śc i i n ie z a p o m in a o p rz y m ie r z u sw o je g o B o g a (P rz 2,17), t a k C ó rk a S y jo n u n ie u s ta n n ie o d k r y w a p o p rz e z o p is y P ie ś n i a r c h e ty p K ró la M e s ja sz a , n o w e g o D a w id a i n o w e g o S a lo m o n a . T a k to P ie ś ń p rz y łą c z a ła b y się d o k s ię g i K ro n ik , k tó r a u w a ż a k ró le s tw o D a w id a ja k o ty p k r ó le s tw a te o k ra ty c z n e g o , z w ia s tu n a e p o k i id e a ln e j, k tó r a b ę d z ie e p o k ą S a lo m o n a , K ró la P o k o ju ” (s. 89).
K s ią ż k a R. T o u r n a y je s t d z ie łe m n ie z m ie r n ie w a rto ś c io w y m . A u to r z d a je so b ie s p ra w ę , że n ie ro z w ią z a ł w s z y s tk ic h p ro b le m ó w , ja k i e s t a w ia c z y te l n ik o w i i e g zeg ecie t e n u tw ó r t a k p o r y w a ją c y i z a r a z e m t a k tr u d n y w r o z u m ie n iu . A u to ro w i u d a ła się je d n a k rz e c z w a ż n a : w y ty c z e n ie d ro g i ś r o d k o w e j m ię d z y p r z e c iw s ta w n y m i k ie r u n k a m i i n t e r p r e ta c ji P n p , m ię d z y w y k ła d e m e ro ty c z n y m i a le g o ry c z n y m , m ię d z y s e n s e m n a tu r a ln y m i m isty c z n y m . A u to r s ta je n a s ta n o w is k u d o u b le e n te n d r e , p o d w ó jn e g o s e n s u n a z w , o b r a
184 r e c e n z j e
zów , scen , p o sta c i. W sw y m p ie r w s z y m z n a c z e n iu n a jb a r d z ie j p o d s ta w o w y m w y r a ż a ją o n e m iło ść lu d z k ą , m iło ś ć m ężc z y z n y i k o b ie ty , o p ie w a n ą ju ż p rz e z p ie rw s z e g o m ę żc zy zn ę w r a j u (R dz 2,23). N a tc h n io n y a u to r P n p , o b d a rz o n y ta l e n te m p o e ty c k im , d e li k a tn ą w ra ż liw o ś c ią i s iln ą w y o b ra ź n ią , w ie lb ic ie l p ię k n o ś c i n a tu r y i z w ła s z c z a c z ło w ie k a , d o ś w ia d c z a ł w s w o je j o so b o w o ści te j m iło śc i m o c n e j i g łę b o k ie j. A le ja k o sy n A b r a h a m a i z n a w c a P is m ś w ię ty c h o d c z u w a ł ra z e m z e sw y m i w s p ó łb r a ć m i je s z c z e m o c n ie js z ą tę s k n o tę za n a d e jś c ie m n o w e g o D a w id a , n o w eg o S a lo m o n a , K ró la M e s ja ń sk ie g o . A u to r P n p n ie m ó w i ju ż j a k O zeasz, J e r e m ia s z czy Iz a ja s z o m iło ś c i m ię d z y J a h w e i I z r a e le m h is to ry c z n y m , lecz ś n i o d o s k o n a łe j m iło ś c i m ię d z y K ró le m P o k o ju M e s ja s z e m a C ó rą S y jo n u , n o w ą J e ro z o lim ą , o k tó r e j p ó ź n ie j b ę d z ie m ó w ić A p o k a lip s a (19,7; 21,2nn). I d o p ie ro w ś w ie tle N T P ie ś ń o s ią g n ie p e ł n ię sw o je g o s e n s u : C h r y s tu s -O b lu b ie n ie c o g a r n ia s w o ją n a jg łę b s z ą b o sk ą m i ło ś c ią O b lu b ie n ic ę b e z sk azy , D z ie w ic ę K o śció ł (Ef 5,25— 27). W y d a je m i się, że tu m o ż n a p rz y to c z y ć p ro r o c tw o J e r e m ia s z a , k tó r y w k o n te k ś c ie N o w eg o P rz y m ie rz a k ie r u je do I z r a e la ta k i e oto w e z w a n ie : „W ró ć D z iw ic o -lz ra e łu , w ró ć do tw o ic h m ia s t! D o k ą d ż e b ę d z ie sz c h w ie jn a C ó ro b u n to w n ic z a ? A lb o w ie m J a h w e s tw o r z y ł rz e c z n o w ą n a z ie m i: n ie w ia s ta z a c z n ie c z u le k o c h a ć m ę ż a ” ( J r 31,21b—22). T o w ła ś n ie tę w iz ję ro z w in ą ł p o e ta - p r o r o k w P n p , u k a z u ją c p e łn e m iło ś c i i u p o rc z y w e s z u k a n ie O b lu b ie ń c a p rz e z O b lu b ie n ic ę . I n t e r p r e t a c j a T o u r n a y cz y n i z a d o ść w y m o g o m k ry ty c z n e j eg zeg ezy i m ie śc i się w n u r c ie tr a d y c y jn e g o d u c h o w e g o r o z u m ie n ia P ie ś n i. N ie m o ż n a je j p o s ta w ić z a r z u tu d o w o ln o śc i czy a r b itr a ln e g o n a g in a n ia te k s tu do p rz y ję ty c h zało ż eń , j a k to n ie r a z się d z ia ło n a p o lu in t e r p r e ta c j i a le g o ry c z n e j. T o u r n a y w w ie lu m ie js c a c h z a s trz e g a się, że n ie m a z a m ia r u i n ie chce p o p a d a ć w c z y stą a le g o rię . I le k ro ć s z u k a s e n s u d u c h o w e g o , sy m b o lic z n e g o , czy n i to z a w sz e ze w s k a z a n ie m jeg o p o d s ta w w te k ś c ie , tr a k to w a n y m n ie o d m ie n n ie z w ie lk im s z a c u n k ie m . N ie k tó r e a lu z je , z b liż e n ia , r e m in is c e n c je m o g ą s ię w y d a w a ć d la n ie w ta je m n ic z o n e g o c z y te ln ik a z b y t d a le k ie czy n a w e t m a ło p r z e k o n u ją c e (ja k by ć m o że a lu z ja do H ira m a , k r ó la T y ru , w ty tu le m e le k , P n p 7,6). M u s im y so b ie je d n a k u ś w ia d o m ić , i k s ią ż k a T o u r n a y p o m a g a w ty m d o sk o n a le , że m a m y do c z y n ie n ia z p is m e m szczeg ó ln y m , w y k w ite m h e b r a js k ie g o g e n iu s z u p o e ty c k ie g o i m ą d ro śc io w e g o . W u m y ś le a u to r a n a tc h n io n e g o p o szczeg ó ln e sło w a , z w ro ty , o b ra z y scen y , o so b y u r u c h o m ia ły c a łe g a m y s k o ja r z e ń z h is to r ią , w ia r ą , d o ś w ia d c z e n ia m i i o c z e k iw a n ia m i I z r a e la , a p rz e d e w s z y s tk im z t ą n a jw ię k s z ą p rz y g o d ą d u c h o w ą I z r a e la , ja k ą b y ło P rz y m ie r z e M iło ści B o g a z n a ro d e m . P rz y b liż e n ie teg o b ib lijn e g o ś w ia t a p o ję ć , o b ra z ó w d z is ie js z e m u c z y te ln ik o w i, 'z r o b io n e z ta k i m s p o k o je m , a z a ra z e m ta k i m z n a w s tw e m , p o z o s ta je n ie o c e n io n ą z a s łu g ą o jc a R. T o u rn a y .
ks. T a d e u s z B r z e g o w y , T a r n ó w D as g e m e in s a m e C redo. 1600 J a h r e s e it d e m K o n z il v o n K o n s ta n tin o p e l,
w y d . T h . P i f f 1-P e r ć e v i ć i A. S t i r n e m a n n . I n n s b r u c k - W ie n 1983, T y ro lia V e rla g , s. 262 (S e ria P ro O rie n te ).
R e d a k to rz y p r e z e n to w a n e j k s ią ż k i, o b a j s to ją c y n a czele z a s łu ż o n e j d la e k u m e n iz m u w ie d e ń s k ie j f u n d a c j i P r o O rie n te , d o s ta rc z y li o d b io rc y b o g a te k o m p e n d iu m r e f le k s ji h is to ry c z n o -te o lo g ic z n e j o ra z d o k u m e n ta c ji, p o w s ta ły c h z o k a z ji 1600 ro c z n ic y e k u m e n ic z n e g o S o b o ru K o n s ta n ty n o p o ls k ie g o I i 1550 ro c z n ic y S o b o ru E fesk ieg o . O b o k p r z e k ła d u w y b r a n y c h te k s tó w w s p o m n ia n y c h s o b o ró w w to m ie ty m z e b ra n o o fic ja ln e w y p o w ie d z i w y g ło sz o n e p o d c z a s u ro c z y s to śc i ju b i le u sz o w y c h w Is ta m b u le , R z y m ie o ra z K o lo n ii. U z u p e łn ia ją j e : lis t p a p ie ż a do p a tr ia r c h y e k u m e n ic z n e g o D y m itrio s a I, e n c y k lik a s y n o d a ln a p a tr i a r c h a t u e k u m e n ic z n e g o orazj d e k la r a c je K o śc io łó w c h r z e ś c ija ń s k ic h w R F N i N RD . P o g łę b io n ą te o lo g ic z n ie i w a ż n ą z e k u m e n ic z n e g o p u n k tu w id z e n ia w iz ję S o b o ru K o n s ta n ty n o p o ls k ie g o o d n a jd u je m y w z a m ie sz c z o n y c h r e f e r a ta c h s y m
